docnr 16 - 20.02.2004 - Kościele
download 
Reklamacja Transkrypt
nr 16 - 20.02.2004 - Kościele
Kościół Ewangelicko–Augsburski w RP – www.luteranie.pl Luteranie 20 luty 2004 przegląd luteranie.pl - nr 6 (16) LITURGIA Niedziela Przedpostna (Estomihi! – Bądź mi skałą obronną! Ps 31,3) – 22 luty 2004 r. Hasło tygodnia: Oto idziemy do Jerozolimy, i wszystko, co napisali prorocy, wypełni się nad Synem Człowieczym! (Łk 18,31) Psalm dnia: Ps 31,2-6 Pieśń dnia: „Za podążajmy” (774) Jezusem Graduale: W tobie, Panie, szukałem schronienia, Obym nigdy nie doznał wstydu! Przez sprawiedliwość swoją wybaw mnie! Alleluja! (Ps 8,31) Teksty liturgiczne: Stary Testament – Am 5,21-24: „Nienawidzę waszych świąt, gardzę nimi, i nie podobają mi się wasze uroczystości świąteczne. Nawet, gdy mi składacie ofiary całopalne i ofiary z pokarmów, nie mam w nich upodobania, a na ofiary pojednania z tłustych waszych cieląt nie mogę patrzeć. Usuń ode mnie wrzask twoich pieśni! I nie chcę słyszeć brzęku twoich harf. Niech raczej prawo tryska jak woda, a sprawiedliwość jak potok nie wysychający!” Ewangelia – Mk 8,31-38: „I zaczął ich pouczać o tym, że Syn Człowieczy musi wiele cierpieć, musi być odrzucony przez starszych, arcykapłanów oraz uczonych w Piśmie i musi być zabity, a po trzech dniach zmartwychwstać. I mówił o tym otwarcie. A Piotr wziął go na stronę i począł go upominać. Lecz On odwrócił się, spojrzał na uczniów swoich i zgromił Piotra, mówiąc: Idź precz ode mnie, szatanie, bo nie myślisz o tym, co Boskie, tylko o tym, co ludzkie. A przywoławszy lud wraz z uczniami swoimi, rzekł im: Jeśli kto chce pójść za mną, niech się zaprze samego siebie i weźmie krzyż swój i naśladuje mnie. Bo kto by chciał duszę swoją zachować, utraci ją, a kto by utracił duszę swoją dla mnie i dla ewangelii, zachowa ją. Albowiem cóż pomoże człowiekowi, choćby cały świat pozyskał, a na duszy swej szkodę poniósł? Albo co da człowiek w zamian za duszę swoją? Kto bowiem wstydzi się mnie i słów moich przed tym cudzołożnym i grzesznym rodem, tego i Syn Człowieczy wstydzić się będzie, gdy przyjdzie w chwale Ojca swego z aniołami świętymi.” miłość nie jest chełpliwa, nie nadyma się, nie postępuje nieprzystojnie, nie szuka swego, nie unosi się, nie myśli nic złego, nie raduje się z niesprawiedliwości, ale się raduje z prawdy; wszystko zakrywa, wszystkiemu wierzy, wszystkiego się spodziewa, wszystko znosi. Miłość nigdy nie ustaje; bo jeśli są proroctwa, przeminą; jeśli języki, ustaną, jeśli wiedza, wniwecz się obróci. Bo cząstkowa jest nasza wiedza i cząstkowe nasze prorokowanie; lecz gdy nastanie doskonałość, to, co cząstkowe, przeminie. Gdy byłem dziecięciem, mówiłem jak dziecię, myślałem jak dziecię, rozumowałem jak dziecię; lecz gdy na męża wyrosłem, zaniechałem tego, co dziecięce. Teraz bowiem widzimy jakby przez zwierciadło i niby w zagadce, ale wówczas twarzą w twarz. Teraz poznanie moje jest cząstkowe, ale wówczas poznam tak, jak jestem poznany. Teraz więc pozostaje wiara, nadzieja, miłość, te trzy; lecz z nich największa jest miłość.” Kazanie – 1 Kor 13,1-13: „Choćbym mówił językami ludzkimi i anielskimi, a miłości bym nie miał, byłbym miedzią dźwięczącą lub cymbałem brzmiącym. I choćbym miał dar prorokowania, i znał wszystkie tajemnice, i posiadał całą wiedzę, i choćbym miał pełnię wiary, tak żebym góry przenosił, a miłości bym nie miał, byłbym niczym. I choćbym rozdał całe mienie swoje, i choćbym ciało swoje wydał na spalenie, a miłości bym nie miał, nic mi to nie pomoże. Miłość jest cierpliwa, miłość jest dobrotliwa, nie zazdrości, Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP www.luteranie.pl, 20.02.2004 -1- Dawny kościół ewangelicki w Grodkowie INFORMACJE Z kraju Kościół o eksperymentach genetycznych Kontrowersje związane z klonowaniem ludzkich embrionów przez koreańskich naukowców, ponownie zwracają uwagę wiernych na stanowiska Kościołów w tej sprawie. W ostatnich dniach wypowiedział się na ten temat przewodniczący Rady Ewangelickiego Kościoła Niemiec, ks. bp Wolfgang Huber, stwierdzając, że „postęp nie wyraża się w tym, że człowiek czyni wszystko, co uczynić może”. Kościół Ewangelicko-Augsburski w Polsce wypowiedział się w tej sprawie już w 1991 r. Wówczas to przy okazji debaty na temat dopuszczalności przerywania ciąży, Synod Kościoła przypomniał, że: „Życie w rozumieniu chrześcijańskim powinno być zawsze rozpatrywane w kontekście wiary w Boga, jako Stworzyciela i dawcy wszelkiego życia. Jest ono nie tylko zagadnieniem ontologicznym i antropologicznym, lecz także teologicznym, podjętym przez księgi biblijne Starego i Nowego Testamentu oraz przez Księgi Symboliczne Kościoła EwangelickoAugsburskiego, zawierające obowiązujący wykład Pisma Świętego. Do podstawowych tematów objawienia Bożego należy świadectwo o Bogu jako źródle życia (I Mojż. 1,1nn; Ps. 36,10) o Bożej obronie życia (I Mojż. 8,21.22) oraz o prowadzeniu człowieka do etycznej postawy szacunku dla życia (II Mojż. 20,13; Mat. 5,21) i podejmowania praktycznych działań w opiece nad życiem. Świadectwo to pojawia się już w opisie stworzenia, zostaje wzmocnione w decyzji Boga wobec Kaina, narasta w opisach zawieranych przez Boga z człowiekiem kolejnych przymierzy, dochodzi zaś do swego szczytu we wcieleniu Syna Bożego, Jezusa Chrystusa, zarówno w Jego postawie wobec cierpienia człowieka, jak i w Jego dziele zbawczym”. W tym kontekście Synod Kościoła przyjął wówczas oświadczenie, w którym domaga się "roztoczenia przez państwo opieki oraz kontroli nad badaniami w dziedzinie genetyki, szczególnie w zakresie eksperymentów genetycznych, które nie mogą sięgać życia ludzkiego w jakimkolwiek etapie jego rozwoju". Uchwała ta pozostaje nadal w mocy i stanowi oficjalne stanowisko polskiego Kościoła w tej sprawie. (Michał Hucał) 357. rocznica śmierci Johanna Heermanna Johann Heermann urodził się 11 października 1585 r. w Rudnej koło Wołowa (obecnie Dolny Śląsk). Gdy był dzieckiem bardzo poważnie zachorował i jego matka obiecała oddać go w służbę Bogu w przypadku uzdrowienia. Gdy tak się stało, wysłała go w 1597 r. na naukę do szkoły łacińskiej w Wołowie, gdzie młody Johann wykazał się talentem recytatorskim. W 1602 r. we Wschowie rozpoczął pracę na stanowisku nauczyciela syna Valeriusa Herbergera. W 1603 r. rozpoczął naukę w gimnazjum elżbietańskim we Wrocławiu a jesienią 1604 r. w słynnym gimnazjum w Brzegu. Studia Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP www.luteranie.pl, 20.02.2004 -2- uniwersyteckie podjął na wydziale teologii, ale po roku porzucił je z powodu choroby oczu. W 1611 r. został ordynowany na duszpasterza zboru w Chobieni. Pobyt w Chobieni był najszczęśliwszym okresem w jego życiu, nazywał go z resztą „sabatem” swojego życia. Razem ze swoją żoną Dorotą Feige udzielał się towarzysko wśród wielu szlacheckich rodzin, przyjaźnił się między innymi z rodziną Von Kottwitz. Te znajomości umożliwiły mu odbycie kilku podróży oraz utrzymanie. Ów 6 letni okres zaowocował pierwszymi dziełami łacińskimi, które zaczęły przynosić mu sławę świetnego autora. Pomyślne życie w Chobieni zakończyło się w 1617 r. Umarła jego żona, wkrótce sam się rozchorował i nie wyleczył się do końca życia. Choroba dotknęła krtani utrudniając mu znacznie pełnienie funkcji proboszcza i kaznodziei. Do problemów osobistych dołączył początek wojny trzydziestoletniej, podczas której Śląsk wyjątkowo ucierpiał. Region przechodził z rąk do rąk. Raz pastorowie byli usuwani i zastępowani jezuitami, później wyganiano jezuitów i przywracano pastorów ewangelickich. Chobienia była splądrowana 4-krotnie a Heermann za każdym razem tracił wszelkie mienie. Niejednokrotnie ryzykował życiem, musiał też uciekać. Jednak to właśnie wtedy napisał tom hymnów Devoti Musica Cordis. Johann Heerman pełnił urząd pastora w Chobieni przez 27 lat. Od 1624 r. choroba krtani posunęła się na tyle, że odprawianie nabożeństw nie było już możliwe. Od tego czasu pisał kazania, które czytano. W 1638 r. po złożeniu urzędu Heermann przeniósł się do Leszna w Wielkopolsce. Był to wtedy silny ośrodek reformacyjny z Janem Amosem Komeńskim na czele. Wiele źródeł podaje, że możliwość osobistego kontaktu z Komeńskim była jednym z kluczowych powodów w podjęciu decyzji przeprowadzki do Leszna. A w ostateczny dzień, gdy zmarłych wskrzesisz, Panie I memu ciału daj chwalebne zmartwychwstanie. Przed Swój mnie wezwij tron i niebios otwórz drzwi, Gdzie już na wieki Pieśń chwały zabrzmi Ci.” * Ufundowane przez zbór Kościoła Krzyża z okazji jubileuszu 300-lecia jego powstania 8 listopada 1928 r. Johann Heermann zmarł 17 lutego 1647 r. w Lesznie. Został pochowany w zborze ewangelickim, w Kościele Krzyża. Zbór jednak płonął kilkakrotnie, nie zachował się nawet we fragmentach ówczesny budynek, więc dzisiaj nie jest możliwe ustalenie miejsce pochówku pastora-poety. Jedyną pamiątka w Lesznie, którą może zobaczyć każdy przybywający do miasta jest tablica pamiątkowa ufundowana z okazji 300-lecia powstania zboru luterańskiego. Po przejęciu budynku kościoła przez parafię rzymskokatolicką i przeprowadzeniu remontu tablicę wmurowano za kazalnicą. Jest sporządzona w języku niemieckim a jej tłumaczenie przedstawia się następująco: Bonus Pastor Gregis Christi W tym kościele po swej żmudnej ziemskiej wędrówce znalazł 17 lutego 1647 miejsce odpoczynku znany na całym świecie, wielce błogosławiony piewca znoju i otuchy ewangelickiej pobożności chrześcijańskiej Johann Heermann były pastor w Chobieni nad Odrą również Poeta Laur. Caes urodzony w Rudnej 11 października 1585 r. zmarły w Lesznie 17 lutego 1647 r. „Gdy śmierci przyjdzie czas, Daj błogie mi skonanie. I przejmij duszę mną A zgon mi lekki zrób i pośród chrześcijan racz Przeznaczyć ciału grób. Johann Heermann Johann Heermann jest uważany za najważniejszego pieśniarza epoki pomiędzy Marcinem Lutrem a Paulem Gerhardtem. Charakterystyką jego pieśni jest przejście pomiędzy pieśnią wyznaniową a pieśnią filozoficzną (zadumy). Z czasów kontrreformacji wybijają się jego „Treny”, które nazywane są „diamentami” w jego poetyckiej koronie. W jego utworach pojawiają się często motywy biblijne oraz przemyślenia z własnych doświadczeń. Do dziś zachowało się około 500. jego utworów, część z nich śpiewa się w całym świecie luterańskim. W najnowszym Śpiewniku Ewangelickim można znaleźć dwie pieśni Heermanna. (*) tłumaczenie na podstawie Śpiewnika Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego. (Marcin Błaszkowski) Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP www.luteranie.pl, 20.02.2004 -3- Ze świata 66 milionów luteranów na świecie Liczba wiernych Kościołów Luterańskich wzrosła w ciągu ostatnich dwóch lat o 570.000 osób, sięgając prawie 66. milionów. Statystyki Światowej Federacji Luterańskiej wykazują wzrost liczebności wspólnoty luterańskiej na poziomie 0,9% z 65 387 677 w 2001 do 65 957 685 w końcu ubiegłego roku. W 2000 r. Kościoły Luterańskie na świecie obejmowały 64. mln. wiernych. 136 Kościołów członkowskich Światowej Federacji Luterańskiej zgromadziło na koniec roku 2003 prawie 62,3 mln. osób (62 297 025), w porównaniu do 61.7 mln. w 2001 r. W ciągu ostatniego roku do ŚFL przystąpiły trzy Kościoły. Liczba wiernych w Kościołach, które nie należą do ŚFL, spadła o 22 400 osób, do 3 660 660 wiernych. Europejczycy stanowią aż 54% ogółu luteranów na świecie, już 20% to mieszkańcy Afryki, 13% Ameryki Północnej, 11% - Azji, a tylko 2% - Ameryki Południowej. Kraje o największej liczbie mieszkańców wyznania luterańskiego to Niemcy (13,2 mln), USA (8,2 mln), Szwecja (7,1 mln), Finlandia (4,6 mln), Dania (4,5 mln), Indonezja (4,3 mln), Etiopia (4 mln), Norwegia (3,8 mln), Madagaskar (2,5 mln), Tanzania (2,5 mln), Indie (1,8 mln), Nigeria (1,3 mln), Papua Nowa Gwinea (1 mln), Brazyla (0,9 mln), Namibia (0,9 mln) oraz RPA (0,9 mln). Polska jest na 32. miejscu na świecie (80.000). Największy wzrost odnotowano wśród Kościołów w Afryce – o 9,3%, czyli o 1 115 141 osób, do 13 069 209 wiernych w końcu ubiegłego roku. Najdynamiczniej rozwijały się: Kościół Luterański Rwandy oraz Kościół Ewangelicko-Luterański w Malawi, które podwoiły swoją liczebność. W Europie zamieszkuje większość – 36 001 617 – luteranów, ale w ciągu ostatnich dwóch lat liczebność Kościołów europejskich, należących do ŚFL, zmniejszyła się o 640 467. Tylko Kościoły Luterańskie, które nie są członkami ŚFL odnotowały niewielki wzrost – 1875 osób. Największym Kościołem członkowskim ŚFL pozostaje Kościół Szwecji 7 144 838 członków (spadek o 255 077 w stosunku do 2001 r.). W trzecim co do wielkości Kościele – Ewangelicko-Luterańskim Kościele Finlandii - liczba wiernych zmalała nieznacznie, o 6297, do 4 600 246 wiernych, podobnie jak w Kościele duńskim – o 5942, do 4.526.693 i norweskim – o 6000, do 3 794 000 osób. Natomiast wzrost odnotowano w Kościele Islandii o 1045 osób, do 249 456 na koniec ubiegłego roku. Potrójnie także wzrosła liczebność Kościoła Luterańskiego w Irlandii z 1104 do 3068, a Rady Luterańskiej Wielkiej Brytanii (jednoczącej różne Kościoły Luterańskie) o 33%, sięgając w grudniu ubiegłego roku 120 000. Niemcy liczą obecnie 13 263 869 luteranów, co stawia je na pierwszym miejscu na świecie, ale w ciągu ostatnich dwóch lat odnotowano spadek o 385 445. Największy z Kościołów krajowych – EwangelickoLuterański Kościół Hanoweru zarejestrował największy spadek - o 166 241, licząc obecnie 3 127 000 wiernych. Kościół Ewangelicki w Württembergii obejmuje 2 346 879 osób (spadek o 103,121), podczas gdy Ewangelicko-Luterański Kościół w Turyngii - liczący 479 298 członków - odnotował spadek o 35 282. Samodzielny Kościół Ewangelicko-Luterański (SELK) – pozostający poza ŚFL - odnotował spadek na poziomie 300 osób i liczy 37 460 wiernych. Nadradca Peter Stoll ze Stuttgart, Skarbnik ŚFL, tłumaczy spadek liczebności w Kościołach niemieckich zmianami demograficznymi - szczególnie dramatyczna jest w tym względzie sytuacja Kościołów we wschodnich landach. Inna przyczyna to wystąpienia z parafii, głównie w miastach oraz w północnej części Niemczech, a także migracje. Stabilniejszą sytuację mają Kościoły na południu. Statystyki ŚFL wykazały w ciągu ostatnich dwóch lat spadek liczby wiernych Kościoła na Litwie – o 9000 – do 21 000, w Austrii o 6105 do 334 801, a w Rumunii o 1289 do 15 057 wiernych. W Polsce liczba wiernych pozostała bez większych zmian. Liczba luteranów w Azji zwiększyła się w analizowanym okresie o 2,5%, do 7 323 736 osób. Liczebność Kościoła w Indiach zwiększyła się o 100 000 do 800 000, a w Papui Nowej Gwinei o prawie 50%, sięgając 138 000. Kościół Luterański w Australii odnotował 75 100 wiernych, co stanowi spadek o 9,900 w ciągu ostatnich dwóch lat. W należącym do ŚFL Kościele Ewangelickim Wyznania Luterańskiego w Brazylii liczba członków wzrosła o 1 085 do 715 085, a pozostającym poza komunią luterańską EwangelickoLuterańskim Kościele Brazylii – o 2,620 do 222,508. Kościoły północnoamerykańskie utraciły 84 179 członków. Z ogółem 8 435 788 luteranów w tym regionie – 5.305.527 należy do Kościołów członkowskich ŚFL. Kościół Ewangelicko-Luterański w Ameryce – drugi co do wielkości Kościół członkowski ŚFL – liczy 5 099 877 wiernych (spadek o 26 042), a Kościół Luterański Synodu Missouri Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP www.luteranie.pl, 20.02.2004 -4- wykazuje 2 540 045 członków (spadek o 59 955). Nie odnotowano zmian w Kościele kanadyjskim (188 650 osób) oraz małych Kościołach diaspor narodowych (litewskim i estońskim). (Michał Hucał) Zmiany w Urzędzie Zjednoczonego Kościoła Ewangelicko-Luterańskiego Niemiec Zapalona ekumenistka, choć pozbawiona iluzji, zaangażowana, choć bez sentymentalizmu – tymi słowami Ks. Bp Christian Knuth – zwierzchnik Zjednoczonego Kościoła EwangelickoLuterańskiego Niemiec określił odchodzącą na emeryturę Ks. Nadradcę Käte Mahn – długoletnią współpracowniczkę Urzędu VELKD w Hanowerze oraz przewodniczącą Niemieckiego Komitetu Krajowego Światowej Federacji Luterańskiej. Ks. Nadradca Käte Mahn studiowała teologię na Uniwersytetach w Getyndze i Tybindze oraz w Berkeley w Stanach Zjednoczonych. Jako ksiądz Kościoła EwangelickoLuterańskiego Hanoweru pracowała najpierw jako inspektor ds. studiów w Seminarium Teologicznym w Hildesheim. W roku 1980 została powołana jako pierwsza kobieta na stanowisko nadradcy Kościoła w Urzędzie Zjednoczonego Kościoła Ewangelicko-Luterańskiego Niemiec w Hanowerze. Również jako pierwsza kobieta w Kościele Ewangelicko-Luterańskim Hanoweru, w 1983 roku objęła stanowisko superintendenta Getyngi. W 1986 roku powróciła do hanowerskiego urzędu Zjednoczonego Kościoła Ewangelicko-Luterańskiego Niemiec, gdzie objęła stanowisko referentki do spraw stosunków międzynarodowych oraz kierownictwo w Niemieckim Komitecie Krajo- Federacji naukowcom udało się sklonować ludzkie embriony. Ks. Nadradca Käte Mahn wielokrotnie w czasie swego urzędowania gościła w Polsce. Wiele razy osobiście wspierała projekty realizowane w Kościele Ewangelicko-Augsburskim w RP. Biskup Huber przypomniał, że w dniu kiedy naukowcy z Korei Południowej ogłosili wyniki swoich badań świat obchodził dwusetną rocznicę śmierci Immanuela Kanta, który jak nikt przed nim przestrzegał, że „z człowieka nie można uczynić przedmiotu i tym samym pozbawiać go godności.” wym Światowej Luterańskiej. Na ten właśnie aspekt jej działalności zwrócił uwagę Ks. Bp Janusz Jagucki, który w skierowanym do Ks. Käte Mahn liście podziękował jej za długoletnie zaangażowanie na rzecz współpracy Kościołów Luterańskich w Europie. Następcą Ks. Käte Mahn został ks. Norbert Denecke. Ks. Nadradca Norbert Denecke urodził się w 1958 roku w Brunszwiku. Studiował w Seminarium Teologicznym w Bethel oraz w Hamburgu i Getyndze, a także na Wydziale Teologicznym Kościoła Ewangelickiego Waldensów w Rzymie. Pracował między innymi w parafiach w Cremlingen i Goslar, a także we Florencji i Mediolanie. (ks. Marcin Brzóska) Bp Huber przeciw klonowaniu ludzi Kościół Ewangelicki w Niemczech ostrzega przed dalszymi eksperymentami klonowania ludzi. „Postęp nie wyraża się w tym, że człowiek czyni wszystko, co uczynić może” – powiedział berliński biskup Wolfgang Huber, przewodniczący Rady Ewangelickiego Kościoła Niemiec (EKD). Przewodniczący EKD odniósł się w ten sposób do podanej w czwartek informacji, że południowokoreańskim sprzeciwia się przekazywaniu opuszczonych kościołów muzułmanom. Podobne stanowisko zajęła również rzymskokatolicka Konferencja Biskupów Niemieckich (DBK) w połowie listopada 2003 roku. (Dariusz Bruncz) Nowy zastępca Sekretarza Generalnego ŚFL (Dariusz Bruncz) Kościoły kościołami, a nie meczetami Luterański Kościół Północnej Elby odrzucił możliwość oddawania opuszczonych kościołów muzułmanom. Ks. bp Hans Christian Knuth z Kilonii, zwierzchnik Zjednoczonego Kościoła Ewangelicko-Luterańskiego Niemiec (VELKD) oraz przewodniczący kolegium biskupów północnoniemieckich powiedział, że domy Boże są „wyrytymi w kamieniu symbolami chrześcijańskiego zwiastowania.” Rada Światowej Federacji Luterańskiej (ŚFL) wybrała ks. Svena Oppengaarda na nowego zastępcę sekretarza generalnego ŚFL na tymczasową kadencję do końca roku. Ks. Oppengaard będzie zastępować ks. dr. Ishmaela Noko, sekretarza generalnego ŚFL, podczas jego nieobecności i nadal będzie odpowiedzialny za kontakty ekumeniczne i międzynarodowe w sekretariacie ŚFL. Biskup Knuth odniósł się w ten sposób do propozycji niemieckiego noblisty Güntera Grassa, który stwierdził, że nieużytkowane kościoły powinny być przekazywane muzułmanom, co byłoby dla nich dużym gestem. Ks. bp Knuth zaproponował pisarzowi, by ten oddał swój dom na meczet. Ks. biskup Bärbel Wartenberg-Potter z Lubeki powiedziała, że zamiana kościołów na meczety jest nazbyt prowokacyjną propozycją. Rzymskokatolicki dziekan z Lubeki Helmut Siepenkort nie wykluczył natomiast, że w przyszłości dwie świątynie katolickie przejdą w użytkowanie wyznawców islamu. Zanim to jednak nastąpi musiałaby być dokonana „profanizacja”, czyli zniesienie konsekracji świątyni uważa ks. Siepenkort. W grudniu 2003 roku VELKD opublikował dokument, w którym Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP www.luteranie.pl, 20.02.2004 -5- Katedra luterańska w Trondheim 59-letni ks. Sven Oppengaard należy do Kościoła Norwegii. W latach 60-tych studiował teologię ewangelicką na Uniwersytecie w Oslo, a w 1970 roku został ordynowany na duchownego Kościoła Norwegii. Przez 6 lat ks. Oppengaard był proboszczem parafii luterańskiej w Hamarøy, za kręgiem polarnym, pracując jednocześnie w komisji ekumenicznej i stosunków międzynarodowych Norwegii. Kościoła Ks. Oppengaard był pracownikiem naukowym kościelnego instytutu badawczego, zajmującego się dialogiem ze wspólnotą rzymskokatolicką, a także członkiem mieszanych komisji ds. dialogu luterańskorzymskokatolickiego oraz luterańsko-metodystycznego. W 1991 roku ks. Oppengaard został dziekanem katedry luterańskiej Nidaros w Trondheim, gdzie założył Centrum Liturgiczne. Następnie, od roku 1995 roku, Kościół Norwegii powołał ks. Oppengaarda na duszpasterza społeczności luterańskiej w Genewie. Od 1997 roku ks. Oppengaard pracuje dla ŚFL, w której, jako asystent sekretarza generalnego ds. ekumenizmu, odpowiedzialny jest po stronie luterańskiej za dialog ze wspólnotami chrześcijańskimi: prawosławnymi, ewangelikami reformowanymi, anglikanami, rzymskimi katolikami, metodystami, a także ze Światową Radą Kościołów. Ks. Sven Oppengaard jest żonaty, ma 3. dzieci oraz 4. wnucząt. (Dariusz Bruncz) NASZE DZIEDZICTWO Ewangelickie tradycje Grodkowa Opolskiego Gmina Grodków położona jest w zachodniej części województwa opolskiego, na trasie z Brzegu do Nysy i Opola. Tworzy ją miasto Grodków oraz 34 wsie, w których obecnie mieszka ponad 20000 mieszkańców. Grodków został założony na prawie niemieckim w latach 1248-1249. Pierwotnie należał do księstwa wrocławskiego, potem brzeskiego. W 1311 r. w jego posiadanie wszedł w posiadanie Bolesława III, który 19 stycznia 1344 r. sprzedał je wraz z całą okolicą biskupom wrocławskim. Zakończyło to panowanie Piastów, a ustanowiło władzę biskupów, trwającą aż do sekularyzacji w 1810. Dawny kościół ewangelicki w Grodkowie Reformacja zagościła w mieście intensywnie, m.in. oprócz ortodoksyjnych luteran znaleźć było można schwenkfeldian. Okres wojen religijnych był nieszczęśliwy dla rozwoju miasta, które przechodziło z rąk do rąk. W 1628 r. protestanci po zdobyciu miasta odzyskali kościół parafialny, czego świadectwem może być zarządzenie bp. Karola Ferdynanda wzywające protestantów do zwrócenia kluczy do wszystkich kościołów w mieście i okolicy. Za bp. Sebastiana von Rostock w latach 1667-68 ostatecznie zaprzestano kazań w języku polskim. W wyniku kontrreformacji luteranie zostali wyparci z miasta. Biskupi wrocławscy – właściciele tych ziem – znacząco ograniczali prawa ewangelików: nie udzielano im praw miejskich, nie zezwalano na zawieranie małżeństw, zbierano kościoły, a w końcu postawiono warunek: konwersja na rzymski katolicyzm albo opuszczenie księstwa. W roku 1707 w mieście nie było już jawnych luteranów, a miasteczko bardzo podupadło. Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP www.luteranie.pl, 20.02.2004 -6- W 1740 roku podczas pierwszej wojny śląskiej Grodków został zajęty przez wojska pruskie. 11 stycznia 1741 przybył do miasta nawet król pruski, który przejściowo założył tu swoją kwaterę główną. Od 10 kwietnia 1741 Śląsk, w tym Grodków, przyłączony został do Prus. Wówczas ewangelicy mogli znów osiedlać się w mieście – w 1766 r. reaktywowano parafię i wystawiono kościół ewangelicki. Okres ten związany jest także z dynamicznym rozwojem Grodkowa. W trzy lata po odrodzeniu parafii ewangelickiej urodził się Józef Ksawery Elsner (1769-1845), kompozytor, dyrygent, publicysta muzyczny i teoretyk, wysoko ceniony pedagog. Studia kompozycji i gry skrzypcowej odbywał we Wrocławiu u Hanischa, Dreirittera i Maara oraz na Uniwersytecie Wrocławskim (1781-1788). Pracował jako skrzypek teatru w Brnie (1791), kapelmistrz orkiestry teatru we Lwowie (1792-1799), a także kapelmistrz Teatru Narodowego w Warszawie (1799-1824). W 1821 r. został rektorem i założycielem Konserwatorium Warszawskiego, a po jego rozdzieleniu na Szkołę Śpiewu i Szkołę Główną Muzyki objął kierownictwo tej ostatniej. Tam też w latach 1826-1829 pobierał u niego nauki Fryderyk Chopin. Wśród stworzonych przez niego 37 dzieł scenicznych szczególnym znaczeniem cieszą się opery: Leszek Biały, Król Łokietek, Jagiełło w Tenczynie. Jest także znanym i wysoko cenionym kompozytorem muzyki religijnej. W Grodkowie na rynku znajduje się popiersie Józefa Elsner, a był on właśnie ewangelikiem. Według legend rodzinnych jego ród pochodzić miał z Szwecji, a jego największe dzieło religijne Pasja, w podtytule: Męka Jezusa Chrystusa czyli Triumf Ewangelii – Passio Domini Nostri Jesu Christi seu triumphus evangelii op. 65 (1835-37) – swoją prapremierę miało 20 stycznia 1838 roku w kościele ewangelicko-augsburskim św. Trójcy w Warszawie pod dyrekcją znanego kompozytora i dyrygenta – Karola Kurpińskiego. Pasja odniosła wówczas duży sukces – była chętnie wykonywana w Petersburgu, Wilnie i Warszawie, jednakże po śmierci Elsnera w 1854 r. uległa zapomnieniu, a autograf partytury zaginął. Rękopis został odnaleziony dopiero w 1994 r. przez Krzysztof Rottermund w jednej z berlińskich bibliotek, a w 1998 r. w kościele ewangelicko-augsburskim w Warszawie – w 160. rocznicę prawykonania oratorium – odbyło się jego uroczyste wykonanie, nagrane staraniem Warszawskiej Opery Kameralnej. Wróćmy jednak do historii samego Grodkowa. W 1807 roku przeprowadzono sekularyzację biskupstwa wrocławskiego, a tym samym Grodkowa, które stało się miastem królewskim. W 1845 r. wystawiono nowy kościół w miejsce XVIIwiecznego, który prawdopodobnie spłonął. Nowy budynek, którego zdjęcia prezentujemy, został wybudowany w stylu neoromańskim jako orientowany kościół trójnawowy typu bazylikowego na planie prostokąta; apsyda zamknięta półkoliście; na osi wieża na planie kwadratu została zwieńczona hełmem iglicowym. Plebania ewangelicka wybudowana została w latach 1909/10 obok starego cmentarza ewangelickiego przy ul. Kasztanowej. W 1939 r. w Grodkowie mieszkało 40282 osoby, z których 8,4% było wyznania ewangelicko-unijnego. Michał Hucał, fot. Marek Machnik (kościół z zewnątrz), fot. wnętrza oraz panorama z wieży ratuszowej pochodzi z serwisu www.grodkow.com. MINIATURY BIBLIJNE Po wojnie kościół i plebania przestały należeć do Kościoła Ewangelicko-Augsburski. Nowi właściciele mimo deklaracji o zamiarze remontowania kościoła, pozostawili go bez odpowiedniego zabezpieczenia, co doprowadziło do jego dalszej dewastacji oraz zawalenia się dachu. "Do Północy powiem: Wydaj! A do Południa: Nie zatrzymuj!" Iz 43, 6 Nikt mnie nie zatrzyma, Każdy będzie musiał wydać. I będę w zgromadzeniu świętych w niebie, Jak teraz z innymi tutaj w kościele; Tylko, że później w przemienionym ciele. Ks. bp Paweł Anweiler Więcej na: www.luteranie.pl Kolejne wydanie: 27.02.2004 Redakcja: Administracja Systemu Internetowego Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego e-mail: [email protected] Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP www.luteranie.pl, 20.02.2004 -7-
