Ochrona praw podstawowych w Unii Europejskiej

Wstęp do prawa europejskiego
Prawo wieczorowe, 2. Rok, r.a. 2016/17
Dr Anna Czaplińska
Ochrona praw podstawowych
w Unii Europejskiej
1. Rozwój ochrony praw podstawowych w porządku WE/UE
 Koncepcja ochrony praw podstawowych (praw człowieka) jako ogólnych zasad
prawa była rozwijana w orzecznictwie ETS od końca lat 60. XX w.
 Pierwotnie – Traktaty założycielskie Wspólnot nie zawierały żadnych przepisów
wyraźnie odnoszących się do ochrony praw człowieka; z tego powodu ETS
odmawiał ochrony w przypadkach naruszenia praw podstawowych przez instytucje
i akty wspólnotowe, nie uznając ich za część porządku wspólnotowego (sprawy 1/58
Stork, Zb. Orz. 1959, s. 17; 40/64 Sgarlata, Zb. Orz. 1965, s. 215).
 Pewne prawa, jakie przyznawały jednostkom Traktaty (w ramach realizacji
gospodarczych celów WE) miały charakter praw podstawowych, m. in.:
- ogólny zakaz dyskryminacji ze względu na obywatelstwo (art. 18 TFUE –
d. art. 12, d. 6 TWE, pierwotnie art. 7 TEWG),
- prawo do równego wynagrodzenia mężczyzn i kobiet za tę samą pracę (art.
157 TFUE – d. 141, d. 119 TWE),
- prawa wynikające z zasady swobodnego przepływu osób.
1
 Zmiana podejścia – sprawa 29/69 Stauder v. miasto Ulm:
- „w ten sposób interpretowane postanowienie (...) nie zawiera niczego zdolnego naruszyć
fundamentalne prawa człowieka zawarte w ogólnych zasadach prawa
Wspólnoty i chronione przez Trybunał”.
 Kolejne orzeczenia wskazują źródła inspiracji ETS, w oparciu o które rozwija
ochronę praw podstawowych w porządku WE:
- sprawa. 11/70 Internationale Handelsgesellschaft
potwierdza, że prawa podstawowe stanowią część ogólnych zasad prawa
Wspólnot; „ochrona takich praw, inspirowana konstytucyjnymi tradycjami
wspólnymi dla wszystkich państw członkowskich, musi być
zagwarantowana w ramach struktur i celów Wspólnoty”;
- sprawa 4/73 Nold:
naruszenie praw podstawowych powodem zniesienia środka - „Trybunał ...
nie może utrzymać środków, które są niezgodne z prawami zasadniczymi
ustanowionymi i zagwarantowanymi przez konstytucje tych państw”;
umowy międzynarodowe dotyczące ochrony praw człowieka jako wzorce,
które „należy naśladować w ramach prawa wspólnotowego”;
możliwość wprowadzania uzasadnionych ograniczeń - „W obrębie porządku
prawnego Wspólnot wydaje się także słuszne, by prawa te w razie potrzeby były
poddawane pewnym ograniczeniom usprawiedliwionym przez nadrzędne cele
realizowane przez Wspólnotę, pod warunkiem, że istota tych praw
pozostaje nienaruszona.”;
- sprawa 44/79 Hauer:
wyłączenie możliwości badania zgodności aktów wspólnotowych z
prawami podstawowymi gwarantowanymi w porządkach krajowych „Kwestia ewentualnego naruszenia praw zasadniczych przez akt organów Wspólnoty
może być rozstrzygnięta wyłącznie w świetle prawa wspólnotowego.”;
2
powołanie się na Europejską konwencję o ochronie praw człowieka i
podstawowych wolności z 1950 r. jako kolejne, szczególne źródło
inspiracji dla wspólnotowej ochrony praw podstawowych – „Prawo własności
jest gwarantowane w porządku prawnym Wspólnot zgodnie z ideami wspólnymi
konstytucjom państw członkowskich, które znalazły wyraz również w Protokole 1 do
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka”;
- sprawa 36/75 Rutili
również działania państw członkowskich, kiedy stosują prawo
wspólnotowe muszą być zgodne z prawami podstawowymi
chronionymi przez Wspólnoty (ze względu na zasadę prymatu prawa WE);
- sprawa C-260/89 ERT
rozciągnięcie kontroli pod względem zgodności z prawami podstawowymi
na stosowanie przez państwa dopuszczalnych wyłączeń spod regulacji
wspólnotowej ze względów porządku, bezpieczeństwa i zdrowia
publicznego (dziedzina, w której państwo ma swobodę działania).
 Zakres chronionych praw podstawowych:
- Prawo wspólnotowe nie zawierało wiążącego katalogu praw podstawowych i ich
dopuszczalnych ograniczeń; próbą stworzenia takiego katalogu było opracowanie i
proklamowanie Karty Praw Podstawowych UE w grudniu 2000 r. (zob. niżej)
Jakie prawa podstawowe były chronione można ustalić w oparciu o orzecznictwo
ETS:
- prawa „gospodarcze”, stanowiące elementy wolności wspólnego rynku,
prawo własności, wolność wyboru i wykonywania zawodu (np. sprawy:
44/79 Hauer; 4/73 Nold; 222/86 Heylens, Zb. Orz. 1987, s. 4097);
- klasyczne prawa i wolności jednostki – wolność wyznania (sprawa 130/75
Prais, Zb. Orz. 1976), wolność myśli, poglądów, prawo do informacji (np.
sprawy: 60 i 61/84 Cinethéque, Zb. Orz. 1985, s. 2605; C-260/89 ERT; C159/90 SPUC v. Grogan (aborcja irlandzka), Zb. Orz. 1991, s. I-4685), prawo
3
do prywatności, nietykalność mieszkania (sprawy poł. 46/87 i 227/88
Hoechst, Zb. Orz. 1989, s. 2859);
- prawa obywatelskie, związane z obywatelstwem UE (np. sprawy: C-85/96
Martinez Sala, Zb. Orz. 1998, s. I-2691; C-274/96 Bickel i Franz, Zb.
Orz.1998, s.7637);
- prawa o charakterze gwarancji procesowych (np. sprawa 155/79 AM&S
Europe Ltd. v. Komisja, Zb. Orz 1982, s. 1575 – ochrona stosunku zaufania
między adwokatem a klientem).
 Brak w orzecznictwie ETS wyraźnego stwierdzenia ochrony jakiegoś prawa nie
oznacza, że nie jest ono chronione w porządku unijnym, a jedynie, że ETS nie miał
jeszcze okazji wypowiedzieć się co do jego ochrony.
 ETS badał naruszenia praw podstawowych wyłącznie w zakresie swojej
jurysdykcji, tzn. w odniesieniu do tworzenia, interpretacji i stosowania prawa UE.
 Ograniczenia praw podstawowych dopuszczalne jedynie w uzasadnionych
przypadkach, ze względu na ochronę interesu ogólnego, muszą przy tym być
konieczne dla osiągnięcia zamierzonego celu i spełniać pozostałe wymogi zasady
proporcjonalności (zob. Zasada proporcjonalności) oraz nie mogą naruszać
istoty danego prawa – sprawy: 4/73 Nold; 44/79 Hauer; 5/88 Wachauf.
2. Traktatowe odniesienia do ochrony praw podstawowych:
- Po raz pierwszy – preambuła JAE, 1986 r.;
- Od 1993 r.  TUE potwierdza zasady wypracowane w orzecznictwie ETS:
Traktat z Maastricht wprowadza art. F,
od TA  to art. 6 ust. 2 TUE i nowy ust. 1
4
„1. Unia opiera się na zasadach wolności, demokracji, poszanowania praw
człowieka i podstawowych wolności oraz państwa prawnego, które są
wspólne dla Państw Członkowskich.
2. Unia szanuje prawa podstawowe zagwarantowane w europejskiej
Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności,
podpisanej w Rzymie 4 listopada 1950 roku, oraz wynikające z tradycji
konstytucyjnych wspólnych dla Państw Członkowskich, jako zasady ogólne
prawa wspólnotowego.”
- art. 46 lit. d) TUE od TA – wyraźne uznanie kompetencji ETS do kontroli
działania instytucji wspólnotowych pod względem zgodności z prawami
podstawowymi (w zakresie Traktatów wspólnotowych i TUE, nie ma
odpowiednika w wersji TL);
- art. 7 TUE wprowadzony TA –mechanizm postępowania w przypadkach
poważnych i uporczywych naruszeń przez państwo członkowskie zasad z art. 6
ust. 1 TUE, w tym naruszeń praw człowieka – możliwość zastosowania sankcji
wobec takiego państwa (zawieszenia praw wynikających z Traktatów);
od TN nowy ust. 1 art. 7 – możliwość zastosowania pewnych działań
monitorujących już w przypadku wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia;
- art. 49 TUE – określa poszanowanie zasad art. 6 ust. 1, w tym praw
podstawowych, jako warunek do spełnienia dla państw ubiegających się o
członkostwo UE.
 Obecna regulacja TUE (od TL)
- Art. 2
Unia opiera się na wartościach poszanowania godności osoby ludzkiej, wolności, demokracji,
równości, państwa prawnego, jak również poszanowania praw człowieka, w tym praw osób
należących do mniejszości. Wartości te są wspólne Państwom Członkowskim w społeczeństwie
opartym na pluralizmie, niedyskryminacji, tolerancji, sprawiedliwości, solidarności oraz na równości
kobiet i mężczyzn.
5
- Art. 6
1. Unia uznaje prawa, wolności i zasady określone w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej
z 7 grudnia 2000 roku, w brzmieniu dostosowanym 12 grudnia 2007 roku w Strasburgu, która
ma taką samą moc prawną jak Traktaty.
Postanowienia Karty w żaden sposób nie rozszerzają kompetencji Unii określonych w Traktatach.
Prawa, wolności i zasady zawarte w Karcie są interpretowane zgodnie z postanowieniami ogólnymi
określonymi w tytule VII Karty regulującymi jej interpretację i stosowanie oraz z należytym
uwzględnieniem wyjaśnień, o których mowa w Karcie, które określają źródła tych postanowień.
2. Unia przystępuje do europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.
Przystąpienie do Konwencji nie ma wpływu na kompetencje Unii określone w Traktatach.
3. Prawa podstawowe, zagwarantowane w europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i
podstawowych wolności oraz wynikające z tradycji konstytucyjnych wspólnych Państwom
Członkowskim, stanowią część prawa Unii jako zasady ogólne prawa.
- Art. 7 TUE  mechanizm kontroli przestrzegania wartości z art. 2 (zob. konspekt
wykłady o charakterze i podstawach prawnych UE)
- Art. 49 TUE  przestrzeganie wartości z art. 2 jako warunek dla kandydatów do
członkostwa w UE
- Karta Praw Podstawowych UE stała się prawnie wiążąca na podstawie art. 6 ust. 1
TUE – moc równa traktatom (prawo pierwotne)
3. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej
- Opracowana przez Konwent, powołany na mocy decyzji Rady Europejskiej z
Kolonii (3-4 czerwca 1999 r.), złożony z przedstawicieli rządów i parlamentów
państw członkowskich, Komisji i PE.
- 7 grudnia 2000 r., na szczycie w Nicei, KPP została podpisana przez
przewodniczących PE, Rady i Komisji i proklamowana w obecności głów państw i
szefów rządów państw członkowskich – nie miała wówczas mocy wiążącej prawnie,
była polityczną deklaracją, stanowiącą wyraz wspólnych tradycji konstytucyjnych
6
PCz; art. 51 ust. 1 rozumiany jako wyraz politycznego związania się KPP przez
instytucje UE
- Miała zostać włączona do Traktatu konstytucyjnego jako jego cz. II
- 12 grudnia 2007 r. KPP została ponownie uroczyście proklamowana
(konieczne do zaakceptowania wprowadzonych w KPP zmian, m.in. w art. 52 ust.
4–7 KPP). KPP w tej wersji jest prawnie wiążąca od wejścia w życie TL, tj. od 1
grudnia 2009 r. na podstawie art. 6 ust. 1 TUE; większość praw zawartych w KPP
nie przysługuje jednak tylko na mocy samej Karty, gdyż stanowią ogólne zasady
prawa, Karta je tylko potwierdza.
 Struktura
- KPP składa się z preambuły i 54 artykułów zebranych w 7 rozdziałach:
- I. Godność (art. 1-5): godność człowieka, prawo do życia, integralność osoby
ludzkiej, zakaz tortur, zakaz niewolnictwa;
- II. Wolności (art. 6-19), m.in.: prawo do wolności i bezpieczeństwa,
poszanowanie życia, prywatnego, ochrona danych osobowych, wolność
myśli, sumienia i wyznania, wolność wypowiedzi i informacji, wolność
zgromadzeń, wolność nauki i sztuki, wolność wyboru zawodu,
prowadzenia działalności gospodarczej, własność, prawo do azylu;
- III. Równość (art. 20-26), m.in.: równość wobec prawa, zakaz dyskryminacji,
równość kobiet i mężczyzn, prawa dziecka, prawa osób starszych,
integracja niepełnosprawnych;
- IV. Solidarność (art. 27-38) – pojęcie przyjęte w Karcie po raz pierwszy dla
określenia praw socjalnych i praw pracowniczych, m. in.: prawo dostępu
do służb zatrudnienia, ochrona w razie nieuzasadnionego zwolnienia,
godne warunki pracy, zabezpieczenie społeczne, ochrona zdrowia,
ochrona konsumentów, ochrona środowiska;
- V. Prawa obywateli (art. 39-46): katalog praw z cz. II TWE (prawa wyborcze,
prawo swobodnego poruszania się i pobytu, prawo skargi do RPO i petycji
7
do PE, ochrona dyplomatyczna i konsularna), prawo dostępu do
dokumentów, nowe – prawo do dobrej administracji;
- VI. Wymiar sprawiedliwości (art. 47-50), m.in.: prawo do skutecznego środka
prawnego i rzetelnego procesu, domniemanie niewinności i prawo do
obrony, zasada ne bis in idem;
- VII. Postanowienia ogólne dotyczące wykładni i stosowania Karty (art. 51-54):
zakres Karty, zakres ochrony praw, dopuszczalne ograniczenia praw, zakaz
nadużycia praw.
 Rozdziały I-VI KPP wyznaczają przedmiotowy zakres Karty, Rozdział VII
– zakres i sposób wykładni i stosowania wszystkich praw zawartych w Karcie
(postanowienia mają charakter horyzontalny)
 Artykuł 51 Zakres zastosowania
1. Postanowienia niniejszej Karty mają zastosowanie do instytucji, organów i jednostek
organizacyjnych Unii przy poszanowaniu zasady pomocniczości oraz do Państw Członkowskich
wyłącznie w zakresie, w jakim stosują one prawo Unii. Szanują one zatem prawa, przestrzegają
zasad i popierają ich stosowanie zgodnie ze swymi odpowiednimi uprawnieniami i w poszanowaniu
granic kompetencji Unii powierzonych jej w Traktatach.
2. Niniejsza Karta nie rozszerza zakresu zastosowania prawa Unii poza kompetencje Unii, nie
ustanawia nowych kompetencji ani zadań Unii, ani też nie zmienia kompetencji i zadań
określonych w Traktatach.
 Artykuł 52 Zakres i wykładnia praw i zasad
1. Wszelkie ograniczenia w korzystaniu z praw i wolności uznanych w niniejszej Karcie muszą być
przewidziane ustawą i szanować istotę tych praw i wolności. Z zastrzeżeniem zasady
proporcjonalności, ograniczenia mogą być wprowadzone wyłącznie wtedy, gdy są konieczne i
rzeczywiście odpowiadają celom interesu ogólnego uznawanym przez Unię lub potrzebom ochrony
praw i wolności innych osób.
8
2. Prawa uznane w niniejszej Karcie, które są przedmiotem postanowień Traktatów, są
wykonywane na warunkach i w granicach w nich określonych.
3. W zakresie, w jakim niniejsza Karta zawiera prawa, które odpowiadają prawom
zagwarantowanym w europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i
podstawowych wolności, ich znaczenie i zakres są takie same jak praw przyznanych przez
tę konwencję. Niniejsze postanowienie nie stanowi przeszkody, aby prawo Unii przyznawało
szerszą ochronę.
4. W zakresie, w jakim niniejsza Karta uznaje prawa podstawowe wynikające ze wspólnych
tradycji konstytucyjnych Państw Członkowskich, prawa te interpretuje się zgodnie z tymi
tradycjami.
5. Postanowienia niniejszej Karty zawierające zasady mogą być wprowadzane w życie przez akty
prawodawcze i wykonawcze przyjęte przez instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii oraz
przez akty Państw Członkowskich, gdy wykonują one prawo Unii, korzystając ze swoich
odpowiednich uprawnień. Można się na nie powoływać w sądzie jedynie w celu wykładni tych aktów
i kontroli ich legalności.
6. Ustawodawstwa i praktyki krajowe uwzględnia się w pełni, jak przewiduje to niniejsza Karta.
7. Wyjaśnienia sporządzone w celu wskazania wykładni niniejszej Karty są należycie uwzględniane
przez sądy Unii i Państw Członkowskich.
 Artykuł 53 Poziom ochrony
Żadne z postanowień niniejszej Karty nie będzie interpretowane jako ograniczające lub naruszające
prawa człowieka i podstawowe wolności uznane, we właściwych im obszarach zastosowania, przez
prawo Unii i prawo międzynarodowe oraz konwencje międzynarodowe, których Unia lub wszystkie
Państwa Członkowskie są stronami, w szczególności przez europejską Konwencję o ochronie praw
człowieka i podstawowych wolności oraz przez konstytucje Państw Członkowskich.
 Artykuł 54 Zakaz nadużycia praw
Żadne z postanowień niniejszej Karty nie może być interpretowane jako przyznające prawo do
podejmowania jakiejkolwiek działalności lub dokonywania jakiegokolwiek czynu zmierzającego
9
do zniweczenia praw i wolności uznanych w niniejszej Karcie lub ich ograniczenia w większym
stopniu, aniżeli jest to przewidziane w niniejszej Karcie.
 Instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii są związane prawami
podstawowymi (jako zasadami ogólnymi) i KPP we wszystkich swoich
działaniach, wszystkie ich akty podlegają kontroli ETS co do zgodności z
Kartą
 PCz są związane KPP wyłącznie gdy stosują prawo UE tj.:
1) zakres działania PCz „jest określony w całości prawem UE”: PCz
wykonuje akt prawa UE określający dokładny poziom ochrony, który należy
zapewnić prawu podstawowemu (C-399/11 Melloni – wykonanie decyzji
ramowej ws. ENA, problem wydania do państwa, w którym zapadł wyrok
zaoczny);
2) zakres działania PCz „nie jest określony w całości prawem UE”, PCz
wykonuje akt prawa UE, który pozostawia mu margines swobody w kwestii
ustalenia poziomu ochrony praw podstawowych (C-617/10 Akerberg Fransson
– czy stosowanie za ten sam czyn – oszustwo podatkowe – sankcji
administracyjnej i karnej narusza zasadę ne bis in idem; problem związku
naruszonych przepisów krajowych z prawem UE);
3) państwa członkowskie chcą zastosować prawnie uzasadnione
odstępstwo od prawa UE (sytuacje takie jak w sprawach C-260/89 ERT, C208/09 Sayn-Wittgenstein, C-112/00 Schmidberger, C-36/02 Omega)
 W sytuacji, gdy działanie państw członkowskich nie jest w pełni określone
przepisami prawa UE /prawo UE wymaga przyjęcia aktu prawa krajowego:
organy i sądy krajowe są uprawnione do stosowania krajowych standardów ochrony praw
podstawowych, pod warunkiem że zastosowanie owych standardów nie podważa poziomu
ochrony wynikającego z Karty praw podstawowych, interpretowanej zgodnie z orzecznictwem
10
Trybunału, ani pierwszeństwa, jednolitości i skuteczności prawa Unii (C-617/10
Akerberg Fransson, pkt 29/ C-399/11 Melloni pkt 60 )
 Sąd krajowy stosując, w ramach swojej właściwości KPP, ma obowiązek
stosować ją zgodnie z doktrynami Simmenthal oraz CILFIT  KPP ma być
stosowana bezpośrednio z poszanowaniem zasady prymatu prawa Unii, a sądy
krajowe w przypadku wątpliwości powinny korzystać z procedury pytań
prejudycjalnych
 Podział na „prawa” i „zasady”  C-176/12 Association de médiation sociale
(czy art. 27 KPP, sam bądź w związku z przepisami dyrektywy, może być
powoływany bezpośrednio w sporze pomiędzy jednostkami – gdy regulacja
prawa krajowego jest sprzeczna z dyrektywą)
 Standard KPP a EKPC  ETS 1989 r. w sprawach 46/87 i 227/88 Hoechst
AG v. Komisja – ochrona prywatności nie rozciąga się na pomieszczenia
używane w celach zawodowych, EKPC 1992 r. Niemietz v. RFN – rozciąga się
 Skutek prawny Protokołu polsko-brytyjskiego
PROTOKÓŁ (NR 30)
W SPRAWIE STOSOWANIA KARTY PRAW PODSTAWOWYCH UNII
EUROPEJSKIEJ DO POLSKI I ZJEDNOCZONEGO KRÓLESTWA
MAJĄC NA UWADZE, że w artykule 6 Traktatu o Unii Europejskiej Unia uznaje prawa,
wolności i zasady określone w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej,
MAJĄC NA UWADZE, że Karta ma być stosowana w ścisłej zgodności z postanowieniami
wspomnianego wyżej artykułu 6 i tytułu VII samej Karty,
11
MAJĄC NA UWADZE, że wspomniany artykuł 6 stanowi, że Karta jest stosowana i
interpretowana przez sądy Polski i Zjednoczonego Królestwa w ścisłej zgodności z wyjaśnieniami, o
których mowa w tym artykule,
(…)
Artykuł 1
1. Karta nie rozszerza kompetencji Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ani żadnego
sądu lub trybunału Polski lub Zjednoczonego Królestwa do uznania, że przepisy ustawowe,
wykonawcze lub administracyjne, praktyki lub działania administracyjne Polski lub
Zjednoczonego Królestwa są niezgodne z podstawowymi prawami, wolnościami i zasadami, które
są w niej potwierdzone.
2. W szczególności i w celu uniknięcia wszelkich wątpliwości nic, co zawarte jest w tytule IV Karty
nie tworzy praw, które mogą być dochodzone na drodze sądowej, mających zastosowanie do Polski
lub Zjednoczonego Królestwa, z wyjątkiem przypadków gdy Polska lub Zjednoczone Królestwo
przewidziały takie prawa w swoim prawie krajowym.
Artykuł 2
Jeżeli dane postanowienie Karty odnosi się do ustawodawstw i praktyk krajowych, ma ono
zastosowanie do Polski lub Zjednoczonego Królestwa wyłącznie w zakresie, w jakim prawa i zasady
zawarte w tym postanowieniu są uznane przez ustawodawstwo lub praktyki Polski lub
Zjednoczonego Królestwa.
- Protokół nie wyłącza ochrony praw podstawowych jako zasad ogólnych prawa
Unii potwierdza wyrok TS UE w sprawach połączonych C-411/10 i C-493/10 N.S.
i M.E.  z brzmienia art. 1 ust. 1 Protokołu (nr 30) wynika, że protokół ten „nie
podważa zastosowania Karty wobec Zjednoczonego Królestwa czy wobec Polski”
„Tak więc, zgodnie z motywem 3 Protokołu (nr 30) art. 6 TUE stanowi, że Karta jest stosowana
i interpretowana przez sądy Polski i Zjednoczonego Królestwa w ścisłej zgodności z wyjaśnieniami,
o których mowa w tym artykule. Ponadto zgodnie z motywem 6 wspomnianego Protokołu Karta
potwierdza prawa, wolności i zasady uznawane w Unii oraz sprawia, że są one bardziej widoczne,
nie tworzy jednak nowych praw ani zasad. W takiej sytuacji art. 1 ust. 1 Protokołu (nr 30)
12
potwierdza treść art. 51 Karty dotyczącego jej zakresu stosowania, a nie ma na celu zwolnienia
Rzeczypospolitej Polskiej i Zjednoczonego Królestwa z obowiązku przestrzegania postanowień
karty ani uniemożliwienia sądom i trybunałom w tych państwach członkowskich czuwania nad
przestrzeganiem tych postanowień” (pkt 119 i 120)
4. Relacja między porządkiem UE a systemem Europejskiej Konwencji Praw
Człowieka
 Skargi na naruszenie EKPC przeciwko P-stronom wnoszone przez jednostki
(naruszenie praw zawartych w konwencji i protokołach) i inne P-strony (naruszenie
praw i innych postanowień konwencji) do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
w Strasburgu
- Wszystkie PCz UE są stronami EKPC
- Skargi przeciwko PCz UE dotyczące aktów prawa UE, np.:
- 13258/87 M. & Co. v. RFN (dec. 1990)
- 24833/94 Mathews v. Zjednoczone Królestwo (wyr. 1999)  naruszenie EKPC
przez brak możliwości udziału w wyborach do PE dla mieszkańców
Gibraltaru
- 45/1995/551/637 Cantoni v. Francja (wyr. 1996)
 Przekazanie kompetencji P na rzecz organizacji międzynarodowej (UE),
której jest członkiem nie zwalnia P z przestrzegania zobowiązań z EKPC 
P
ponoszą
odpowiedzialność
za
naruszenia
swoich
zobowiązań
międzynarodowych
 Kryterium ekwiwalentnej ochrony w relacjach między ETPC a UE
- Sprawa 45036/98 Bosphorus Airways v. Irlandia (wyrok z 2005 r., zajęcie przez
władze Irlandii samolotu wyczarterowanego przez tureckie przedsiębiorstwo od
jugosłowiańskich linii lotniczych w wykonaniu rozporządzenia UE przyjętego dla
wykonania sankcji ONZ w związku z wojną w b. Jugosławii): państwa członkowskie
13
nie ponoszą odpowiedzialności za działania organizacji międzynarodowej „tak
długo jak odnośna organizacja uważana jest za chroniącą prawa podstawowe, zarówno w
odniesieniu do oferowanych gwarancji materialnych jak i mechanizmów kontrolujących ich
przestrzeganie, w sposób, który może być uważany przynajmniej za równoważny w
stosunku do oferowanego przez EKPC”
- Test ekwiwalentnej ochrony nie ma zastosowania do środków przyjętych w celu
wykonania prawa Unii w przypadku, gdy państwo dysponowało marginesem uznania
(sprawa 12323/11 Michaud v. Francja, wyrok z 2012 r. wykonanie unijnej dyrektywy)
 Przystąpienie UE do EKPC
- Pierwsza propozycja KE – 1979
- Druga propozycja – wniosek KE 1990, Rada występuje o opinię do ETS
(prewencyjna kontrola zgodności umowy m-n WE/UE z traktatami unijnymi)
 Opinia 2/94 – WE nie ma kompetencji do przystąpienia do EKPC (zresztą
sama konwencja nie przewidywała takiej możliwości)
- TL  podstawa prawna w art. 6 ust. 2 TUE  obowiązek przystąpienia do EKPC
 Protokół nr 8 do TL
PROTOKÓŁ (NR 8)
DOTYCZĄCY ARTYKUŁU 6 USTĘP 2 TRAKTATU O UNII
EUROPEJSKIEJ W SPRAWIE PRZYSTĄPIENIA UNII DO
EUROPEJSKIEJ KONWENCJI O OCHRONIE PRAW
CZŁOWIEKA I PODSTAWOWYCH WOLNOŚCI
WYSOKIE UMAWIAJĄCE SIĘ STRONY,
UZGODNIŁY następujące postanowienia, które są dołączone do Traktatu o Unii
Europejskiej i do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej:
Artykuł 1
Umowa dotycząca przystąpienia Unii do europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka
i podstawowych wolności (zwanej dalej „Konwencją Europejską”), przewidzianego w
14
artykule 6 ustęp 2 Traktatu o Unii Europejskiej, musi odzwierciedlać konieczność
zachowania szczególnych cech Unii i prawa Unii, zwłaszcza w odniesieniu do:
a) szczególnych warunków ewentualnego udziału Unii w organach kontrolnych Konwencji
Europejskiej;
b) mechanizmów niezbędnych do zapewnienia, aby skargi państw nieczłonkowskich i skargi
indywidualne były kierowane prawidłowo przeciwko Państwom Członkowskim lub Unii,
w zależności od danego przypadku.
Artykuł 2
Umowa, o której mowa w artykule 1, zagwarantuje, że przystąpienie nie ma wpływu na
kompetencje Unii ani uprawnienia jej instytucji. Zagwarantuje, że żadne jej postanowienia
nie mają wpływu na szczególną sytuację Państw Członkowskich w odniesieniu do
Konwencji Europejskiej, w szczególności protokołów do niej, środków podjętych przez
Państwa Członkowskie w drodze odstępstwa od Konwencji Europejskiej zgodnie z jej
artykułem 15 i zastrzeżeń do Konwencji Europejskiej dokonanych przez Państwa
Członkowskie zgodnie z jej artykułem 57.
Artykuł 3
Postanowienia umowy, o której mowa w artykule 1, nie mogą mieć wpływu na artykuł 344
Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
 Deklaracja nr 2
2. Deklaracja odnosząca się do artykułu 6 ustęp 2 Traktatu o Unii
Europejskiej
Konferencja uzgadnia, że przystąpienie Unii do europejskiej Konwencji o ochronie praw
człowieka i podstawowych wolności powinno nastąpić w taki sposób, aby można było
zachować szczególny charakter porządku prawnego Unii. W związku z tym Konferencja
stwierdza istnienie regularnego dialogu między Trybunałem Sprawiedliwości Unii
Europejskiej a Europejskim Trybunałem Praw Człowieka; dialog ten może zostać
wzmocniony po przystąpieniu Unii do tej Konwencji.
15
- Protokół nr 14 do EKPC – przyjęty w 2004 r, wszedł w życie w 2010 – umożliwia
przystąpienie UE do EKPC
- Negocjacje od lipca 2010, projekt umowy przedstawiony w 2013
- Komisja w trybie art. 218 TFUE wystąpiła o opinię do TSUE
 Opinia 2/2013 (zob. komunikat prasowy TSUE)  konieczność
renegocjowania umowy
16