streszczenie rozprawy doktorskiej

Streszczenie
W pierwszym rozdziale dysertacji zaprezentowano definicję zdrowia i zdrowia publicznego.
Zdrowie jest jedną z najważniejszych wartości w życiu człowieka. Jest pojęciem
wieloznacznym nieobjętym przez jedna definicję. Istnieją 2 modele definicji zdrowia:
biomedyczny i holistyczny. Holistyczną definicja jest definicja WHO według, której zdrowie
jest stanem pełnego fizycznego, psychicznego i społecznego dobrostanu. Biomedyczna
definicja zdrowia sprowadza się do określenia zdrowia jako braku choroby.
W zdrowiu publicznym punktem wyjścia jest analiza stanu zdrowia społeczeństwa.
Zasadniczy cel osiągnięć zdrowia publicznego odnosi się do obniżenia poziomu umieralności
i chorobowości. Fundamentalne zadania zdrowia publicznego możemy podzielić na 2 grupy:
działania na rzecz ochrony zdrowia całego społeczeństwa i działania na rzecz ochrony
zdrowia jednostki.
W pierwszym rozdziale rozprawy zwrócono uwagę również na wyjaśnienie pojęcia systemu
ochrony zdrowia. Jest nim zespół osób, instytucji i czynności powołanych do zaspokajania
potrzeb zdrowotno-socjalnych ludności i jest kluczowym elementem polityki państwa, które
finansuje opiekę zdrowotną. System ochrony zdrowia w Polsce przeszedł gruntowne zmiany i
ma podłoże historyczne. W rozdziale tym zostały przedstawione założenia poszczególnych
modeli systemów ochrony zdrowia: Bismarcka, Beveridg’a i Siemaszki. System ochrony
zdrowia opierający się na modelu Bismarcka pochodził od nazwiska pruskiego kanclerza
Ottona Bismarcka i charakteryzował się wzajemną relacją pomiędzy trzema podmiotami:
płatnikiem czyli Kasą Chorych, świadczeniodawcą czyli szpitalem i świadczeniobiorcą czyli
pacjentem. Instytucje ubezpieczeniowe w postaci Kas Chorych gwarantowały i finansowały
swoim ubezpieczonym opiekę zdrowotną. Wiliam Beveridge angielski ekonimista i społeczny
reformator stworzył system narodowej służby zdrowia. System ochrony zdrowia oparty na
modelu Beveridge’a finansowany był z budżetu państwa a głównym źródłem finansowania
tego systemu ochrony zdrowia były podatki ogólne. Cechą charakterystyczną modelu
opierającego się na narodowej służbie zdrowia jest istnienie sektora prywatnego. System
ochrony zdrowia oparty na modelu Siemaszki charakteryzował się całkowitym monopolem
własnościowym państwowych instytucji leczniczych. Powyższy model państwowej służby
zdrowia gwarantował powszechny dostęp do bezpłatnej opieki medycznej a uprawnionymi do
świadczeń zdrowotnych byli wszyscy obywatele.
Rozdział drugi poświęcony był dyskusji na temat organizacji systemu ochrony zdrowia w II
(1918-1939). Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku sytuacja ekonomiczna
państwa i zdrowotna ludności przedstawiała się bardzo niekorzystnie. Złe warunki materialne
i niskie standardy w zakresie ochrony zdrowia negatywnie wpływały na stan zdrowia
społeczeństwa w okresie miedzywojennym. Tworzące się państwo polskie stanęło przed
wyzwaniem tworzenia podstawowych struktur organizacyjnych. Jedna z najważniejszych
reform dotyczyła organizacji opieki zdrowotnej a w szczególności utworzenia Ministerstwa
Zdrowia w 1918 roku. Pierwszym Ministrem został Witold Chodźko profesor higieny, lekarz,
członek Polskiego Towarzystwa Higienicznego.
W rozdziale drugim poddano analizie założenia dekretu z dnia 11 stycznia1919 roku o
obowiązkowym ubezpieczeniu na wypadek choroby, który był podpisany przez Naczelnika
państwa Józefa Piłsudskiego i Prezesa Rady Ministrów Jędrzeja Moraczewskiego. Ten akt
prawny wprowadził po raz pierwszy Kas Chorych. Były one instytucjami samorządowymi,
czyli całkowicie niezależnymi od państwa oraz publicznymi. Oznaczało to, iż wykonywały
zadania administracji państwowej z dziedziny opieki zdrowotnej i socjalnej, lecz nie były
organami administracji publicznej. Swoje decyzje podejmowały we własnym imieniu i na
własną odpowiedzialność. Posiadały własny budżet, nie będący częścią budżetu państwa,
majątek oraz statut. Dekret o obowiązkowym ubezpieczeniu na wypadek choroby
gwarantował świadczenia zdrowotne wszystkich osobom utrzymującym się z pracy najemnej.
W rozdziale drugim przedstawiono również strukturę wewnętrzną, funkcje i organizację
instytucji ubezpieczeniowych (Kas Chorych i Ubezpieczalni Społecznych), ponadto badano
podmiotowy i przedmiotowy zakres świadczeń ustawy z 19 maja 1920 o obowiązkowym
ubezpieczeniu na wypadek choroby i ustawy z 28 marca z 1933 roku o ubezpieczeniu
społecznym. Przedstawiony został również sposób finansowania systemu ochrony zdrowia w
II Rzeczypospolitej oraz rodzaje i formy opieki medycznej
Trzeci rozdział doktoratu dotyczy koncepcji i organizacji systemu ochrony zdrowia w
Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (PRL). Zostały nakreślone w pierwszej kolejności
założenia ideologiczne i podstawy konstytucyjne tego okresu historycznego. Zaprezentowano
również genezę społecznego systemu ochrony zdrowia w PRL. Odzwierciedleniem
socjalistycznego charakteru państwa były cechy polskiej służby zdrowia. Głównym jej
założeniem była państwowość i planowość typowa dla modelu
Siemaszki. Zakładał on finansowanie opieki zdrowotnej z budżetu państwa. Ponadto system
ochrony zdrowia w Polsce Ludowej w swoich założeniach miał być powszechnie dostępny
czyli zapewniający bezpłatną opiekę medyczną wszystkim obywatelom oraz kompleksowy
czyli miał gwarantować szeroki zakres usług medycznych. Poddany został analizie również
ustrój systemu ochrony zdrowia Polski Ludowej. Został zaprezentowany przedmiotowy i
podmiotowy zakres świadczeń na mocy rozporządzenia Ministra Pracy i Opieki Społecznej z
dnia 27 listopada 1946 roku o wprowadzeniu ubezpieczeń dla robotników rolnych, dekretu z
dnia 28 października 1947 roku o wprowadzeniu zasiłków dla żon i dzieci pracowników.
Uwzględniono również ustawę z dnia 29 marca 1965 roku, która objęła ubezpieczeniem
społecznym rzemieślników, rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 14 grudnia 1971 roku o
wprowadzeniu ubezpieczenia dla osób prowadzących indywidualne gospodarstwa rolne. W
rozdziale trzecim dysertacji poddano analizie otwartą i zamknięta służbę zdrowia.
Przedstawiono trzy poziomy otwartego systemu ochrony zdrowia dolny, środkowy i górny.
Poziom dolny to podstawowa opieka zdrowotna, środkowy poziom to pomoc specjalistyczna
zapewniająca dużą ilość świadczeń konsultacyjnych, górny to uzupełniająca pomoc
specjalistyczna stworzona przez przychodnie wojewódzkie przyszpitalne i przykliniczne. Na
zamkniętą służbę zdrowia składały zakłady opieki zdrowotnej (ZOZY). Zaprezentowano
etapy ich tworzenia, funkcjonowania oraz ich strukturę wewnętrzną.
W rozdziale czwartym opisono założenia transformacji ustroju politycznego, obrady
Okrągłego Stołu w aspekcie reformy dotychczasowego systemu ochrony zdrowia. Następnie
przedstawiono konstytucyjne podstawy i genezę ochrony zdrowia w okresie transformacji
ustrojowej w III Rzeczypospolitej. Zaprezentowano również etapy kształtowania się i główne
założenia Konstytucji z 1992 roku dotyczące ustroju politycznego, organów państwa, praw i
wolności obywateli. Na genezę systemu ochrony zdrowia składały się projekty aktów
prawnych różnych ugrupowań politycznych funkcjonujących wówczas na arenie politycznej
od czasów rządu T. Mazowieckiego do okresu gabinetu rządowego J. Oleksego. Projekty te
zawierały propozycje zmian dotychczasowego systemu ochrony zdrowia, między innymi
wprowadzenia
ubezpieczeniowego
modelu
systemu
ochrony
zdrowia
(składka
ubezpieczeniowa miał być głównym źródłem finansowania systemu ochrony zdrowia).
Dotyczyły również powszechnych i obowiązkowych ubezpieczeń społecznych opartych na
wartościach aksjologicznych takich jak solidaryzm społeczny, sprawiedliwość społeczna,
bezpieczeństwo socjalne, upodmiotowienie pacjenta, wolny wybór lekarza. Rozdział czwarty
ponadto zawiera założenia ustroju ochrony zdrowia w świetle ustawy z 6 lutego 1997 roku o
powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym. Na ustrój ten składają się: podmioty opieki
zdrowotnej, świadczenia opieki zdrowotnej, finansowanie. Przedstawiona została również
istota instytucji ubezpieczeniowych Kas Powszechnego Ubezpieczenia Zdrowotnego, ich
funkcjonowanie, status prawny, organizacja i struktura wewnętrzna.
W piątym rozdziale wskazane zostały konstytucyjne podstawy ochrony zdrowia w świetle
postanowień Konstytucji z 1997 roku i założenia reformy systemu ochrony zdrowia z 1998
roku. Ta reforma służby zdrowia była ściśle powiązana z reformą administracyjną, która
przypadła również na rok 1998 i miała kluczowe znaczenie dla dalszej wizji systemu ochrony
zdrowia i ubezpieczeń zdrowotnych. Dnia 24 lipca 1998 roku na mocy ustawy o
wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa powołano do
życia do istniejących już gmin dwa rodzaje jednostek samorządu terytorialnego powiaty i
województwa. Inspiracją i podstawą źródłową dla uchwalenia ustaw o samorządzie
powiatowym i wojewódzkim były regulacje Konstytucji z dnia 2 kwietnia 1997 roku. W
dalszej części rozprawy zaprezentowano istotę, różne definicje i rodzaje decentralizacji i
zadań jednostek samorządu terrytorialnego w zakresie ochrony zdrowia (gmin, powiatów i
województw).
Rozdział
ten
ponadto
wzbogacono
o
charakterystykę
instytucji
ubezpieczeniowych (Kas Chorych), ich statusu prawnego, struktury wewnętrznej,
podmiotowego i przedmiotowego zakresu świadczeń zdrowotnych i ich sposobu finansowania
w świetle ustawy z dnia 18 lipca 1998 roku o zmianie ustawy o powszechnym ubezpieczeniu
zdrowotnym i zmianie innych ustaw.
W rozdziale szóstym uwzględniona została charakterystyka ustroju systemu ochrony zdrowia
w świetle postanowień ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki
zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Zaprezentowano status prawny, istotę i
funkcje nowej instytucji ubezpieczeniowej Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) powołanej
w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 u.ś.o.z. W rozdziale tym opisany został podmiotowy i
przedmiotowy zakres świadczeń ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych
ze środków publicznych w konteksie komparatystycznym w stosunku do poprzedniej ustawy
z 1998 roku. Przedstawiono problemy dotyczące koszyka świadczeń gwarantowanych i
negatywnego koszyka świadczeń a także mechanizmu tzw. list oczekujących. W rozdziale
tym również poddano analizie strukturę wewnętrzną NFZ. Kolejnym problemem poruszanym
była
kwestia źródeł finansowania systemu ochrony zdrowia w świetle postanowień ustawy z dnia
27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków
publicznych tzn. przychodów i kosztów NFZ. Wspomniano ponadto o elementarnym
wyznaczniku dochodu państwowego w dziedzinie ochrony zdrowia jakim jest PKB.
Wszystkie rozdziały rozprawy zakończone zostały wnioskami a cała dysertacja zawiera
następujące konkluzje:
- system ochrony zdrowia wymaga udoskonalenia, możliwe byłoby to w wyniku realizacji
jednego z następujących scenariuszy
- zwiększenie składki ubezpieczeniowej przy pozostaniu przy ubezpieczeniowym modelu
systemu ochrony zdrowia,
- przejścia na wolnorynkowy model ochrony zdrowia,
- stworzenie instytucji kontroli społecznej,
- wprowadzenie instytucji współpłacenia świadczeń zdrowotnych przez pacjenta,
- udoskonalenie efektywności systemu ochrony zdrowia.