Gerhard Jürgen Blum-Kwiatkowski O inteligibilnej

Gerhard Jürgen Blum-Kwiatkowski
O inteligibilnej sztuce bez gwałtu
Nie wszystko to, co jest istotą rozmaitych wydarzeń przełomowych, jest dostrzegalne. Ważnym
decyzjom często brak jest całościowego rozpoznania. Prawda często pozostaje nierozpoznana
i błędnie interpretowana. Niepokój i chaos tych czasów wyzwala emocje trudne do opanowania.
Proces globalizacji podporządkowuje sobie jednostkę i zniewala ją, czyniąc bezradną. Nakazy i ustawy dyktowane są przez rządzącą władzę, której wszyscy są bezwzględnie i bez
szans podporządkowani. Mnożą się błędne oceny, które wzbudzają nie od razu rozpoznane
świadomością refleksje, gdyż zarówno literatura, sztuka, muzyka, sport, technika, wiedza
i nauka są potencjalną przyczyną gwałtu. Chęć osiągnięcia materialnych korzyści powoduje
mechaniczne myślenie, utrudniające poznanie rzeczywistości. Współczesny człowiek, spekulujqcy i manipulowany, gubi się bez możliwości znalezienia siebie. Poszukiwanie winnych nie
rozwiązuje problemu, ponieważ każdy ponosi odpowiedzialność za swoje życie. Przyznanie się
do własnej winy wymaga samopoznania, a temu otoczenie nie sprzyja. Strach i nadzieja również
mogą stać się powodem gwałtu, przyczyną oszczerstw, okrucieństw, obłudy i tchórzostwa.
Idee odnoszą się do doświadczeń subiektywnie doznanych przez każdego w jego krótkim
żywocie. Ograniczają aktywność, ponieważ nie dopuszczają istnienia niewyobrażalnych bytów
w teraźniejszości. Nieodpowiedzialność i bezwzględność wzmagają gwałt. Relacje, których
dostarczają media, mimowolnie wyzwalają gwałt. Podobnie dzialają spory religijne. Walka o wolność przynosi ofiary gwałtu.
Dawni myśliciele bezskutecznie wskazywali na powyższe przyczyny, nie uwzględniając aspektu duchowego, a ograniczając się wyłącznie do zjawisk i zdarzeń. Parmenides, pisząc
na przełomie piątego i czwartego stulecia przed naszą erą o duchowości i jestestwie, użył
określenia inteligibilność, oznaczającego wyłączność duchowego ujęcia. Następnie korzystali
z tego pojęcia Platon i Plotyn, później Newton i Kant. Na początku XX wieku Kazimierzowi
Malewiczowi, który nie znał tego pojęcia, udało się zrealizować je w sztuce, przypominając
o istocie duchowości. Chodziło mu o to, aby swoim dziełem uwidocznić symbiozę ducha
i ciała bez stosowania rozpoznawalnych asocjaqji. Jedność ducha i ciala odróżnia człowieka
od pozostałej natury. Aby tę ideę przetworzyć na język plastyczny, Malewicz rysował krzyż.
Wydawał mu się jednak on zbyt oczywistym symbolem, wskazującym na religijność, a nie na
wyzwoloną duchowość. Redukując czteroramienny krzyż, odejmował kolejne ramiona, wreszcie
pozostawiając w środku kwadrat. W procesie pozarysunkowego połączenia rogów kwadratu
uzyskał istotę krzyża. Wypełniając kwadrat czernią i komponując go na białym tle, realizował
materialną postać - sprawdzalną jak w naturoznawstwie. Poprzez ową symbiozę ciała i ducha
uwidoczniła się intencjonalność jego zamierzeń.
W XVI wieku powstala bogato zdobiona ikona symbolizująca Rosję. Ikonę skradziono i do dziś
jej nie odnaleziono. Malewicz po wykonaniu czarnego kwadratu miał zawołać: stworzyłem coś,
co zastąpiło skradzioną ikonę, ponieważ symbolizuje energię duchową skierowaną od materii
ku duchowości. Ten akt twórczy do dziś pozostaje nierozpoznany, a to wymaga rekapitulacji.
Oddawanie się wyłącznie rozrywkom i przyjemnościom nie sprzyja twórczej aktywności. Godne
życie wymaga samodzielnego podejmowania decyzji oraz odpowiedzialności za samego siebie.
Droga unikająca gwałtu, gwałtu nie rodzi.
Wystawa Sztuka bez gwałtu nie odnosi się do opowiadań, skarg, krytyki, wskazań i iluzji, jest
próbą spostrzegania nieznanych nam egzystencji. Jest transformacją między formą a słowem
- uwalnia od znanych nam znaczeń i dopuszcza byty niewyobrażalne. Służy wnikaniu w złudne
prawdy, a twórca i odbiorca są na tym samym poziomie. lnteligibilność zakłada, że celem jest
myśl, a dzieło służy jedynie doprowadzeniu do owej myśli. Sztuka taka ujawnia byty wpływające
na nasze Życie, a będące czymś więcej niż to, co nauczyliśmy się określać. Nasze ciało wyzna-
2
cza granice naszego świata, nawiązuje kontakt z mikrokosmosem otaczającym naszą postać.
Nasza tak zwana fantazja nie wywodzi się z naszego mózgu, lecz z tego co na zewnątrz. Dowody
na to są zrozumiałe i łatwo rozpoznawalne: rozbieramy się, kiedy jest ciepło i zakładamy ciepłą
odzież, kiedy jest zimno. Jest to tylko, jeden z przykładów wielu istniejących rzeczywistośći,
naukowo jeszcze nie poznanych, a którym się podporządkowujemy, jak promieniowanie, fale
radiowe, energia kwantowa, prawo ciążenia, napięcia, atomy i wiele innych. Nie można jednak zapominać, że postęp, w sensie ogólnym, nie może odbywać się kosztem duchowego
zubożenia. Powyższe argumenty stanowią motywy tej wystawy. Nie nakreśla ona rozwiązań,
nie jest końcem a początkiem drogi, na której przeczuć można niewyobrażalne byty. Ekspozycja
ta wskazuje na pewne osiągnięcia odpowiadające założeniom sztuki inteligibilnej.
Gerhard Jürgen Blum-Kwiatkowski, urodzony w 1930 roku w Faulen (obecnie Ulanowo) niemiecki artysta plastyk, teoretyk sztuki. Twórca instalacji, akcji artystycznych i kilku kolekcji sztuki. Do 1974
roku żył i tworzył w Polsce. Założyciel i pierwszy dyrektor Galerii El w Elblągu. Twórca i organizator
Międzynarodowego Biennale Form Przestrzennych w 19ó3 roku, które kontynuowane było do roku 1973.
Od 1974 roku artysta mieszka i tworzy w Niemczech, we wschodniej Hesji stworzył kilka stacji sztuki.
Ostatnią z nich jest Museum Modern Art w HOnfeld, w którym zgromadził liczącą ponad trzy tysiące
eksponatów międzynarodową kolekcję sztuki.
3