docProtokół oceny dobrostanu trzody chlewnej w punktach kontroli
download 
Reklamacja Transkrypt
Protokół oceny dobrostanu trzody chlewnej w punktach kontroli
Pakiet roboczy 2 Rezultat 2.1b Protokół oceny dobrostanu trzody chlewnej w punktach kontroli Autorzy: IRTA, ICT oraz CRPA Maj 2011 Wersja zaktualizowana z czerwca 2013 Call for proposals SANCO D5/10753/2010 Grant Agreement no. SANCO/2010/D5/CRPA/SI2.578062 Kolofon Ten raport jest oficjalnym rezultatem projektu Quality Control Post. Projekt “Odnowienie i promowanie punktów kontroli wysokiej jakości w Unii europejskiej”(“Renovation and promoting high quality control posts in the European Union”) przewiduje znaczącą poprawę wyposażenia oraz zarządzania w 12 punktach kontroli (CPs) położonych na przecięciach ważnych dróg transportu długodystansowego zwierząt na terenie EU. Badania, które doprowadziły do uzyskania zamierzonych rezultatów, uzyskały finansowanie w wyniku wezwania Komisji Europejskiej do składania wniosków SANCO D5/10753/2010, Umowa Grantu numer SANCO/2010/D5/CRPA/SI2.578062 Project Office Quality Control Post Centro Ricerche Produzioni Animali Spa Corso Garibaldi 42 IT-42121 Reggio Emilia Italy Phone +39 0522 436999 Fax +39 0522 435142 e-mail [email protected] Tekst tego raportu reprezentuje punkt widzenia autorów i nie reprezentuje stanowiska Komisji Europejskiej, która nie odpowiada za wykorzystanie informacji zawartych w tekście. Podziękowania Patrick Chevillon (Institut du Porc, France); Kees De Roest (Centro Ricerche Produzioni Animali, Italy); Monika Gebska (Warsaw University of Life Sciences, Faculty of Economic Sciences, Poland); Luc Mirabito (Institut de l’Elevage, France) Wijbrand Ouweltjes (WUR,Wageningen,The Netherlands); Marco Ruis (WUR,Wageningen,The Netherlands); Eva Sossidou National Agricultural Research Foundation, Greece); Karin Steinkamp (Federal Research Institute of Animal Health, Germany), Béatrice Mounaix (Institut de l’Elevage, France) Eva Mainau (IRTA, Spain). List of co-authors SP: Institut de Recerca i Tecnologia Agroalimentàries (IRTA) Antonio Velarde; Antoni Dalmau; Cecilia Pedernera IT: Instituto “G. Caporale” Teramo-ICT Paolo Dalla Villa; Bernardo Catanese; Elisa Di Fede; Stefano Messori IT: Centro Ricerche Produzioni Animali (CRPA) Paolo Ferrari, Paolo Rossi Tekst tego raportu reprezentuje punkt widzenia autorów i nie reprezentuje stanowiska Komisji Europejskiej, która nie odpowiada za wykorzystanie informacji zawartych w tekście. 3 3 Spis treści Kolofon ................................................................................................................. 2 1. WPROWADZENIE ...................................................................................................... 6 2. METODOLOGIA.......................................................................................................... 7 3. KOLEJNOŚĆ DZIAŁAŃ ZGODNIE Z PROTOKOŁEM ............................................... 8 4. REGULACJE PRAWNE .............................................................................................. 9 5. OCENA DOBROSTANU NA PODSTAWIE OBSERWACJI ZWIERZĄT ..................... 9 6. DOBÓR PRÓBY........................................................................................................ 11 7. POMIARY PODCZAS PRZYBYCIA I ROZŁADUNKU .............................................. 12 7.1A.1 ZASADA DOBROSTANU: właściwy system utrzymania .................................... 12 7.1A.1.1 Swoboda poruszania się .............................................................................. 12 7.1C.2 ZASADA DOBROSTANU: dobre zdrowie .......................................................... 12 7.1C.2.1 Brak chorób .................................................................................................... 12 7.1A.3 ZASADA DOBROSTANU: przejawianie zachowania właściwego dla gatunku ... 13 7.1A.3.1 Pozytywny stan emocjonalny ....................................................................... 13 8. OCENA DOBROSTANU W KOJCACH .................................................................... 14 METODOLOGIA ........................................................................................................... 14 8.1 A.1 ZASADA DOBROSTANU: właściwy system utrzymania ................................... 14 8.1A.1.1 Komfort wypoczynku.................................................................................... 14 8.1A.1.2 Komfort termiczny ........................................................................................ 14 8.1A.2 ZASADA DOBROSTANU: dobre zdrowie .......................................................... 15 8.1A.2.1 Brak urazów ................................................................................................ 15 8.1A.2.2 Brak chorób ................................................................................................. 16 8.1A.3 ZASADA DOBROSTANU: przejawianie zachowań właściwych dla gatunku ...... 17 8.1B.3.1 zachowania społeczne ................................................................................. 17 OCENA DOBROSTANU PODCZAS ZAŁADUNKU .................................................. 19 9. Korytarz ........................................................................................................................ 19 9.1B.1 ZASADA DOBROSTANU: przejawianie zachowań właściwych dla gatunku ...... 19 9.1B.1.1 Dobra relacja człowiek - zwierzę .................................................................. 19 9.1B.2 ZASADA DOBROSTANU : dobre zdrowie ........................................................ 19 9.1B.1.1 Brak chorób ................................................................................................. 19 Rampa .......................................................................................................................... 20 9.1C.1 ZASADA DOBROSTANU: właściwy system utrzymania .................................... 20 9.1C.1.1 Swoboda poruszania się ............................................................................. 20 9.1C.2 ZASADA DOBROSTANU: dobre zdrowie .......................................................... 20 9.1C.2.1 Brak chorób .................................................................................................... 20 9.1C.3 ZASADA DOBROSTANU: Przejawianie zachowań właściwych dla gatunku ..... 21 9.1C.3.1 Pozytywny stan emocjonalny....................................................................... 21 10. OCENA ZASOBÓW I ZARZĄDZANIA ...................................................................... 22 10.1A POMIAR PODCZAS ZAŁADUNKU .................................................................................. 23 10.1A.1 ZASADA DOBROSTANU: właściwy system utrzymania .................................. 23 10.1A.1.1 Komfort odpoczynku .................................................................................. 23 10.1A.12.2 Swoboda poruszania się i brak urazów (rampa) ...................................... 23 10.1A.2.3 Swoboda poruszania się i brak urazów (korytarz) ...................................... 27 10.1B POMIAR W KOJCACH W PUNKCIE KONTROLI ................................................................ 29 10.1B.1 ZASADA DOBROSTANU: właściwe żywienie .................................................. 29 10.1B.1.1 Brak zbyt długiego okresu głodu ................................................................ 29 10.1B.1.2 Brak zbyt długiego okresu prragnienia ....................................................... 29 4 4 10.1B.2 ZASADA DOBROSTANU: właściwy system utrzymania .................................. 31 10.1B.2.1 Komfort odpoczynku .................................................................................. 31 10.1B.2.2 Komfort termiczny ...................................................................................... 32 10.1B.2.3 Swoboda poruszania się ............................................................................ 33 10.1B.3 ZASADA DOBROSTANU: dobre zdrowie ........................................................ 33 10.1B.3.1 Brak urazów .................................................................................................. 33 10.1C POMIAR PODCZAS ZAŁADUNKU I ODJAZDU.................................................................. 34 10.1C.2.2 Swoboda poruszania się i brak urazów...................................................... 34 11. ARKUSZ OCENY DOBROSTANU ZWIERZĄT NA PODSTAWIE OBSERWACJI ZWIERZĄT PODCZAS ROZŁADUNKU/ZAŁADUNKU ...................................................... 35 12. ARKUSZ OCENY DOBROSTANU ZWIERZĄT NA PODSTAWIE OBSERWACJI ZWIERZĄT W KOJCACH ................................................................................................... 36 13. ARKUSZ OCENY DOBROSTANU ZWIERZĄT NA PODSTAWIE OBSERWACJI W KORYTARZACH................................................................................................................. 37 14. ARKUSZ OCENY WYPOSAŻENIA: RAMPY I KORYTARZE ................................... 38 15. ARKUSZ OCENY WYPOSAŻENIA: INNE PARAMETRY ......................................... 39 16. GŁÓWNE WYMOGI DOTYCZĄCE STRUKTURY I ZARZĄDZANIA PUNKTAMI KONTROLI ......................................................................................................................... 40 1. WPROWADZENIE Protokół uwzględnia kryteria dobrostanu opracowane w projekcie Welfare Quality® dla trzody chlewnej na farmach i w rzeźniach (Welfare Quality® 2009), zawierającym w sobie podstawowe istniejące regulacje Unii Europejskiej dotyczące dobrostanu zwierząt (Rozporządzenie Rady (WE) 1/2005, dyrektywa Rady 98/58/WE oraz rozporządzenie Rady (WE) 1255/97), studium wykonalności „Ewaluacja wykonalności schematu certyfikacji dla punktów kontrolnych” (SANCO/D5/2005/S12.548887), decyzję Rady 2004/544/WE, wyniki projektu CFP/EFSA/AHAW/2008/02, raport Komitetu Naukowego AHAW 11/03/02, raporty techniczne agencji EFSA 2009/2011 oraz wyniki badań naukowych otrzymane w wyniku eksperymentów i studiów na poziomie europejskim, uprzednie doświadczenia praktyczne i dostępną literaturę. Ta wersja została zmodyfikowana w wyniku doświadczenia nabytego przy realizacji tego projektu. Protokół oceny obejmuje 12 kryteriów dobrostanu, połączonych w cztery zasadnicze grupy (dobre żywienie, dobre warunki utrzymania, dobre zdrowie i możliwość przejawiania zachowania właściwego dla gatunku). Ta część protokołu obejmuje miary i ocenę dobrostanu na podstawie obserwacji zachowania zwierząt. Protokół stosuje się do świń (Sus scrofa), transportowanych pomiędzy gospodarstwem a rzeźnią, lub zwierząt hodowlanych. Dotyczy oceny dobrostanu zwierząt: po przybyciu do punktu kontrolnego: rozładunek, w punkcie kontrolnym (z uwzględnieniem przemieszczenia zwierząt ze strefy rozładunku do strefy załadunku) w kojcach godzinę po rozładunku i godzinę przed załadunkiem przed odjazdem: załadunek. Struktura: Ten dokument jest podzielony na trzy główne części: 1. Miary i ocena dobrostanu na podstawie obserwacji zwierząt. 2. Miary i ocena wyposażenia i zarządzania. 3. Wymogi ogólne dotyczące struktury i zarządzania punktami kontroli. 6 2. METODOLOGIA Przede wszystkim, należy porozmawiać z właścicielem punktu kontroli w celu uzyskania podstawowych informacji na temat transportu (godziny przyjazdu zwierząt, kojce, w których zwierzęta będą umieszczone podczas pobytu w punkcie kontroli itp.). W trakcie oczekiwania na przyjazd zwierząt można dokonać pomiarów i oceny wyposażenia. W chwili przybycia zwierząt dokonuje się obserwacji i oceny dobrostanu na podstawie zachowania zwierząt w strefie rozładunku. Kolejna ocena dobrostanu zwierząt i wyposażenia powinna być przeprowadzona przed załadunkiem. Należy tak zaplanować wizytę następnego dnia w punkcie kontroli, aby to zrealizować. Rozpoczęcie rozładunku Ocenę w momencie przybycia rozpoczyna się, gdy otworzą się drzwi ciężarówki i zwierzęta zaczną wychodzić i iść po rampie. Zakończenie rozładunku Za zakończenie rozładunku uznajemy moment, kiedy ostatnie zwierzę oddali się od rampy o 3 m lub przejdzie maksymalnie 10 m od startu (czyli drzwi samochodu), włączając w to rampę. Pozycja obserwatora podczas rozładunku Wyładunek ocenia się, stojąc w takim miejscu, które zapewnia dobrą widoczność na całą strefę wyładunku, a jednocześnie nie powoduje stresu dla wysiadających zwierząt, zahamowania ruchu, jest bezpieczne dla obserwatora. Kluczowym jest to, żeby zwierzęta szły w kierunku obserwatora, a nie przeciwnie. Obserwacja zwierząt w kojcach Ocena zwierząt znajdujących się w kojcach w punkcie kontroli powinna rozpoczynać się na 2 godziny przed ponownym załadunkiem. W przypadku większej liczby transportowanych zwierząt zaleca się obserwację mniejszej ich liczby w każdym kojcu zamiast wszystkich zwierząt w jednym wybranym kojcu. Należy wykorzystać system pozwalający wybrać zwierzęta do obserwacji niezależnie od ich stanu. Należy unikać wyboru najlepszych lub najgorszych zwierząt, a wybór próby powinien być w jak największym stopniu losowy. Trzeba wziąć pod uwagę także czas potrzebny do oceny pozostałej części wyposażenia i dodatkowych parametrów. Podczas chodzenia wokół kojca należy wybrać dogodne miejsce do obserwacji poszczególnych zwierząt. Trzeba zakończyć obserwacje i pomiary przed rozpoczęciem załadunku. Obserwacje zwierząt w korytarzu I na rampie załadunkowej Pamiętaj, że jeśli zamierzasz oceniać jednocześnie wokalizację i postępowanie ze zwierzętami (w korytarzu) oraz dobrostan na podstawie zachowania zwierząt podczas załadunku (na rampie), będziesz potrzebował pomocy 2 osób. Do oceny dobrostanu zwierząt w korytarzu trzeba wybrać miejsce z dobrym widokiem na cały korytarz, od kojców aż do strefy załadunku. Ta strefa powinna mieć minimum 3 m długości a maksimum 10 m długości. Równocześnie druga osoba może oceniać załadunek zwierząt. Regulacje prawne Zwierzęta, których stan nie pozwala na transport, powinny być odnotowane w specjalnym arkuszu. (porównaj Dyrektywa KE, strona 8). Niezbędne wyposażenie do przeprowadzenia oceny Arkusze oceny, stoper, długopis, podkładka, taśma miernicza. 7 3. KOLEJNOŚĆ DZIAŁAŃ ZGODNIE Z PROTOKOŁEM Przedstawienie się, pomiar i ocena wyposażenia Przyjazd zzwierzątmals arrival Rozładunek Ocena dobrostanu na podstawie obserwacji zwierząt podczas rozładunku: poślizgnięcia, przewracanie się, zamieranie w bezruchu, zawracanie, zwierzęta w stanie nieambulatoryjnym lub martwe Zaplanowanie wizyty w celu oceny kojcach i podczas załadunku Ocena wyposażenia i innych parametrów Kojce – przed załadunkiem Załadunek Ocena dobrostanu na podstawie obserwacji zwierząt w kojcach: tulenie się z zimna, drżenie, dyszenie kaszel i kichanie, zachowania społeczne ogólna aktywność czystość zwierząt rany i skaleczenia martwe zwierzęta Ocena dobrostanu na podstawie obserwacji zwierząt podczas załadunku i zarządzania: W korytarzu: Postępowanie obsługi ze zwierzętami, wokalizacja, zdolność do transportu Na rampie: poślizgnięcia, przewracanie się, zamieranie w bezruchu, zawracanie, Na zakończenie załadunku zwierzęta w stanie nieambulatoryjnym lub martwe Odjazd 8 4. REGULACJE PRAWNE Poniższy tekst jest fragmentem rozporządzenia Rady (WE) nr 1/2005 w sprawie ochrony zwierząt podczas transportu i związanych z tym działań oraz zmieniającego dyrektywy 64/432/EWG i 93/119/WE oraz rozporządzenie (WE) nr 1255/97: Zdolność do transportu 1. Zwierzęta mogą być przewożone jedynie jeżeli są zdolne do transportu, natomiast wszystkie zwierzęta musza być transportowane w warunkach gwarantujących im brak zranień lub niepotrzebnego cierpienia. 2. Zwierzęta zranione lub wykazujące słabość fizjologiczna lub patologie, nie będą uważane za zdolne do transportu, w szczególności, jeśli: a) nie są zdolne do samodzielnego poruszania się bez bólu lub poruszania się bez pomocy; b) maja poważną ranę otwarta, lub wypadniecie; c) są to ciężarne samice będące w okresie przekraczającym 90 % lub więcej przewidywanego okresu ciąży, lub są to samice, które urodziły w poprzednim tygodniu; d) są to nowonarodzone ssaki, u których rana po pępowinie nie zagoiła się jeszcze całkowicie; e) są to zwierzęta w wieku poniżej trzech tygodni, jagnięta w wieku poniżej tygodnia i jałówki w wieku poniżej dziesięciu dni, chyba ze są transportowane na odległość mniejsza niż 100 km; Chore lub zranione zwierzęta mogą być uznawane za zdolne do transportu, jeśli są: a) lekko zranione lub chore, a transport nie spowoduje dodatkowego cierpienia; w razie wątpliwości, konieczna jest decyzja weterynarza; b) transportowane do celów dyrektywy Rady 86/609/EWG (1) jeśli choroba lub uszkodzenie jest częścią programu badawczego; c) transportowane pod nadzorem weterynaryjnym lub po leczeniu lub tez po diagnozie weterynaryjnej. Zezwolenie na tego rodzaju transport zostaje wydane jedynie wówczas, jeśli objęte nim zwierzęta nie są poddane niepotrzebnemu cierpieniu lub złemu traktowaniu; d) zwierzęta poddane procedurom weterynaryjnym wynikającym z praktyk rolniczych, takich jak pozbawianie rogów lub kastracja, pod warunkiem, ze rany są całkowicie zagojone. jeśli zwierzęta chorują lub zraniły się podczas transportu, zostaną oddzielone od innych i otrzymają właściwa pierwsza pomoc, jak najszybciej jest to możliwe. Otrzymają właściwe leczenie weterynaryjne, a w razie potrzeby, zostaną poddane ubojowi lub zabite w sposób nie powodujący niepotrzebnych cierpieniu Środki uspokajające nie mogą być stosowane u zwierząt transportowanych, chyba ze jest to całkowicie niezbędne do zapewnienia dobrostanu zwierząt oraz środki stosowane są pod nadzorem weterynaryjnym. Dojne krowy, owce i kozy, którym nie towarzyszy potomstwo, musza być dojone w odstępach nie większych niż 12 godzin. Ponadto A. Zwierzęta musza być przemieszczane ostrożnie. Przejścia musza być skonstruowane w taki sposób, aby zminimalizować ryzyko uszkodzeń ciała zwierząt, oraz musza być ustawione tak, aby wykorzystać tendencje stadne zwierząt. Przyrządy służące do kierowania zwierzętami musza być stosowane jedynie do tego celu i tylko przez krótki czas. B. Użycie urządzeń wykorzystujących wstrząsy elektryczne powinno być unikane, o ile jest to tylko możliwe. W każdym przypadku, urządzenia te będą stosowane tylko wobec dorosłego bydła i dorosłych świń odmawiających ruchu i tylko wtedy, gdy przed nimi znajduje się przestrzeń, w kierunku której mogą się przesunąć. Impulsy powinny trwać nie dłużej niż jedna sekundę, być odpowiednio oddzielone i stosowane jedynie do mięśni tylnej części ciała. Impulsy nie mogą być stosowane w sposób powtarzalny, jeśli zwierze nie reaguje.” 9 5. OCENA DOBROSTANU NA PODSTAWIE OBSERWACJI ZWIERZĄT Dobre warunki utrzymania Dobre żywienie Kryteria dobrostanu Brak głodu 1 Brak pragnienia 2 Komfortowe warunki 3 odpoczynku 4 Komfort termiczny 5 Swoboda poruszania się Przejawianie zachowań właściwego dla gatunku Dobre Zdrowie 6 Brak urazów Brak bólu dzięki stosowaniu 7 właściwych procedur Możliwość przejawiania 9 zachowań społecznych Możliwość przejawiania innych 10 zachowań Dobra relacja 11 człowiek – zwierzę 12 Pozytywny stan emocjonalny Miary Rozładunek Przed załdunkiem Załadunek TABELA 1: Zasady dobrostanu i ich kryteria zidentyfikowane w ramach Welfare Quality® dla świń (tabela przedstawia miary, które mogą być użyte w punkcie kontroli podczas odpoczynku w grupach i podczas załadunku do dalszej podróży. Sprawdzane poprzez ocenę wyposażenia i zarządzania! - - - Sprawdzane poprzez ocenę wyposażenia i zarządzania! - - - Czystość zwierzat - x - Drżenie i dyszenie - x - Tulenie się z zimna - x - Poślizgnięcia Przewracanie się x x - x x Rany i skaleczenia - x - Zwierzęta w stanie nie ambulatoryjnym Martwe zwierzęta Kaszlące i kichające Zdolne do dalszego transportu x x - x x - x x x Zachowania społeczne - x - Ogólna aktywność (zachowania poznawcze, odpoczynek, inne) - x - Wokalizacja - - x Zamieranie w bezruchu Zawracanie x x - x x 10 6. DOBÓR PRÓBY TABELA 2: W IELKOŚĆ PRÓBY W ZALEŻNOŚCI OD OBSERWACJI/MIARY I MIEJSCA OCENY MIARA POŚLIZGNIĘCIA PRZEWRACANIE SIĘ ZAMIERANIE W BEZRUCHU ZAWRACANIE ZWIERZĘTA W STANIE NIEAMBULATORYJNYM MARTWE ZWIERZĘTA TULENIE SIĘ Z ZIMNA DRŻENIE DYSZENIE *MARTWE ZWIERZĘTA RANY NA CIELE BRUDNE ZWIERZĘTA KASZLĄCE KICHAJĄCE OGÓLNA AKTYWNOŚĆ ZACHOWANIA SPOŁECZNE WOKALIZACJA ZDATNE DO TRANSPORTU POŚLIZGNIĘCIA PRZEWRACANIE SIĘ ZAMIERANIE W BEZRUCHU ZAWRACANIE ZWIERZĘTA W STANIE NIEAMBULATORYJNYM WIELKOŚĆ PRÓBY 1 SAMOCHÓD MIEJSCE OCENY ZAŁADUNEK (WSZYSTKIE ZWIERZĘTA) WSZYSTKIE KOJCE ZE ŚWINIAMI ZGODNIE Z TABELĄ 3 *OCENIĆ WSZYSTKIE KOJCE KOJCE TABELA 3 KOJCE WSZYSTKIE ZWIERZĘTA ZAŁADUNEK TABELA 3: W IELKOŚĆ PRÓBY: ZALEŻY OD LICZBY ZWIERZĄT W PUNKCIE KONTROLI Liczba zwierząt 1-50 51-100 101-200 201-499 >500 Wielkość próby 100% 50% 25% 20% 10% Uwaga: najlepiej wszystkie kojce, dobierając odpowiednio liczbę zwierząt tak aby suma wynosiła ok. 50 szt. 11 7. POMIARY PODCZAS PRZYBYCIA I ROZŁADUNKU METODOLOGIA: Obszar obserwacji: rampa ciężarówki i rampa rozładunkowa/załadunkowa punktu kontrolnego; jeśli w punkcie kontrolnym nie ma rampy, obszar obserwacji zaczyna się na początku rampy ciężarówki i kończy się tam, gdzie kończy się pochyłość podłogi, jeśli nie ma pochyłej podłogi od końca rampy ciężarówki, obserwację prowadzi się od początku rampy ciężarówki do 3 metrów po zakończeniu rampy ciężarówki, jeżeli ciężarówka ma windę, ocena zaczyna się, gdy winda jest opuszczona na ziemię i jej drzwi są otwarte; Podczas rozładunku obserwujący ocenia swobodę poruszania się zwierząt (ślizganie się i upadanie), stan emocjonalny zwierząt (zamieranie w bezruchu i zawracanie). Obserwator oceni też parametry zdrowotne: liczbę zwierząt martwych i liczbę zwierząt w stanie nieambulatoryjnym. Przed zebraniem innych danych należy ustalić liczbę wyładowywanych zwierząt, co pozwoli później wykonać dodatkowe obliczenia np. wskaźnik upadków (%). 7.1A.1 ZASADA DOBROSTANU: właściwy system utrzymania 7.1A.1.1 Swoboda poruszania się Poślizgnięcia WIELKOŚĆ PRÓBY: wszystkie zwierzęta z ciężarówki. OPIS: kiedy zwierzę wykazuje brak równowagi przy braku kontaktu (części ciała) z podłożem. MIARA: odsetek zwierząt, które się ślizgają. Przewracanie się WIELKOŚĆ PRÓBY: wszystkie zwierzęta z ciężarówki (porównaj tabela 2). OPIS: zwierzę wykazuje brak równowagi, gdy któraś część ciała poza nogami dotyka podłoża. Jeżeli zwierzę równocześnie ślizga się i przewraca, liczy się tylko przewracanie. Świnie przewracające się w windzie ciężarówki przy otwartych drzwiach (z powodu zagęszczenia) są liczone jako przewracające się. MIARA: odsetek zwierząt, które się przewróciły. 7.1C.2 ZASADA DOBROSTANU: dobre zdrowie 7.1C.2.1 Brak chorób Zwierzęta w stanie nieambulatoryjnym WIELKOŚĆ PRÓBY: wszystkie wyładowywane zwierzęta (porównaj tabela 2). OPIS: zwierzę będzie liczone jako będące w stanie nieambulatoryjnym, gdy nie jest w stanie iść lub unika przeniesienia ciężaru ciała na którąkolwiek kończynę. MIARA: odsetek zwierząt w stanie nieambulatoryjnym. 12 Martwe zwierzęta WIELKOŚĆ PRÓBY: wszystkie wyładowywane zwierzęta. OPIS: ustanie oddychania i brak pulsu (zatrzymanie akcji serca). MIARA: odsetek martwych zwierząt. 7.1A.3 ZASADA DOBROSTANU: przejawianie zachowania właściwego dla gatunku 7.1A.3.1 Pozytywny stan emocjonalny Zamieranie w bezruchu WIELKOŚĆ PRÓBY: wszystkie wyładowywane zwierzęta (porównaj tabela 2). OPIS: Zwierzę wykazuje niechęć do poruszania się, gdy przez przynajmniej 2 sekundy: - stoi i nie bada otoczenia; - nie porusza ciałem; - nie porusza głową. MIARA: odsetek świń zamierających w bezruchu. Zawracanie WIELKOŚĆ PRÓBY: wszystkie wyładowywane zwierzęta (porównaj tabela 2). OPIS: Podczas obserwacji rozładunku można zauważyć odwracanie się, gdy świnia stojąca przodem do strefy rozładunku odwraca się całym ciałem i kieruje je w kierunku ciężarówki (rysunek 1). Nie uznaje się za odwracanie, gdy zwierzę po dotarciu do końca strefy rozładunku zaczyna wracać. Ciężarówka Strefa rozładunku Rysunek 1. Zwierzę idące prawidłowo z ciężarówki do strefy rozładunku MIARA: Odsetek świń odwracających się podczas rozładunku. 13 8. OCENA DOBROSTANU W KOJCACH METODOLOGIA Zwierzęta przybyły do punktu kontroli poprzedniego dnia. Asesor musi znać godzinę przyjazdu, żeby móc zaplanować przyjazd przed ich odjazdem. Asesor musi być w punkcie kontroli zanim zwierzęta opuszczą kojce, gdyż ma za zadanie ocenić ich dobrostan w kojcach i podczas załadunku. W zależności od wielkości próby asesor powinien rozważyć przyjazd do punktu kontroli przynajmniej 2 godziny przed odjazdem zwierząt. 8.1 A.1 ZASADA DOBROSTANU: właściwy system utrzymania 8.1A.1.1 Komfort wypoczynku Czystość zwierząt WIELKOŚĆ PRÓBY: patrz tabela 2 i 3 OPIS: gdy zwierzę jest ubrudzone świeżymi odchodami. Zwierzęta są oceniane indywidualnie (tylko jedna strona ciała), według odsetka świeżo zanieczyszczonej powierzchni ciała. Oceniający powinien znajdować się w kojcu i mieć widoczną jedną stronę ciała zwierzęcia. Zwierzęta tulące się do siebie z zimna nie powinny być oceniane. Są osobne skale dla loch i dla pozostałych świń: LOCHY 0 – mniej niż 30% powierzchni ciała jest zanieczyszczone świeżymi odchodami 1 – więcej niż 30% powierzchni ciała jest zanieczyszczone świeżymi odchodami POZOSTAŁE ŚWINIE: 0 – mniej niż 50% powierzchni ciała jest zanieczyszczone świeżymi odchodami 1 – więcej niż 50% powierzchni ciała jest zanieczyszczone świeżymi odchodami ZANOTOWAĆ: Liczbę świń ubrudzonych, ocenionych na 0 Liczbę świń ubrudzonych, ocenionych na 1 8.1A.1.2 Komfort termiczny Tulenie się z zimna WIELKOŚĆ PRÓBY: patrz tabela 2 i 3 OPIS: tulenie się do innych zwierząt występuje wtedy, gdy zwierzętom jest za zimno i jedno zwierzę spoczywa więcej niż połową swojego ciała na drugim (czyli praktycznie leży na nim). Należy zwrócić uwagę na to, że odsetek zwierząt wykazujących takie zachowanie liczy się w stosunku do świń odpoczywających pozostających w ocenianym kojcu. Oceniający musi się w tej sytuacji znajdować poza kojcem i przechodzić powoli do kolejnych kojców, licząc zwierzęta tulące się z zimna i zwierzęta odpoczywające. MIARA: % tulących się z zimna. 14 ZANOTOWAĆ: Liczbę wszystkich świń w kojcu, Liczbę świń odpoczywających we wszystkich kojcach , Liczbę zwierząt tulących się (we wszystkich kojcach). Drżenie i dyszenie WIELKOŚĆ PRÓBY: patrz tabela 2 i 3 OPIS: podczas oceny tulenia się z zimna można jednocześnie notować liczbę zwierząt drżących lub dyszących. Drżenie jest definiowane jako powolne i nieregularne drżenie (wibracje) jakiejkolwiek części ciała lub całego ciała, czyli mięśni klatki piersiowej. Dyszenie to krótkie oddechy przez pysk. MIARA: odsetek zwierząt drżących i odsetek zwierząt dyszących ZANOTOWAĆ: Liczbę świń drżących, Liczbę świń dyszących 8.1A.2 ZASADA DOBROSTANU: dobre zdrowie 8.1A.2.1 Brak urazów Rany na ciele WIELKOŚĆ PRÓBY: patrz tabela 2 i 3 OPIS: Urazy skóry mogą być powierzchowne albo głębokie (rany tkanki mięśniowej). Jednocześnie można je zdefiniować jako zadrapania albo okrągłe, głębokie rany. Świeże rany na ciele powinny być ocenione wizualnie przy badaniu jednej strony ciała zwierzęcia. Należy wybrać stronę optymalną do obserwacji. Nie uwzględnia się w tym przypadku sfery ogona. Ciało świni jest rozpatrywane w podziale na pięć części (zdjęcie 1): 1. Uszy 2. Przednia część (od głowy do tylnej części kończyn przednich) 3. Część środkowa (od tylnej części kończyn przednich do tylnych ćwiartek) 4. Tylne ćwiartki 5. Nogi (od kopyt w górę) 15 Zdjęcie 1. Części ciała do obserwacji ran Każda strefa będzie rozpatrywana osobno, według standardu: grupa małych zadrapań do 2 cm będzie liczona jako jeden uraz; zadrapanie dłuższe niż 2 cm będzie liczone jako jeden uraz; dwa równoległe zadrapania powyżej 2 cm, pomiędzy którymi jest nie więcej niż 0,5 cm odstępu – będą liczone jako jeden uraz; okrągły uraz mniejszy niż 2 cm będzie liczony jako jeden uraz; okrągły uraz pomiędzy 2 a 5 cm średnicy lub większy niż 5 cm i zagojony będą liczone jako 5 urazów; okrągła rana większa niż 5 cm, głęboka i otwarta będzie liczona jako 16 urazów. Na poziomie indywidualnym: 0 – gdy wszystkie strefy ciała zwierzęcia mają nie więcej niż 4 urazy; 1 – gdy na poszczególnych pięciu strefach zwierzęcia jest nie więcej niż po 5-10 urazów albo jedna strefa liczy 11-15 urazów; 2 – kiedy w przynajmniej dwóch strefach zaobserwowano powyżej 10 urazów w każdej lub gdy którakolwiek strefa liczy więcej niż 15 urazów. Jako zasadę należy zapamiętać, że mniej niż 5 zadrapań na którejś z części ciała zawsze uznamy za 0, jeśli jest jakaś część z więcej niż 15 zadrapań lub przynajmniej 2 regiony z więcej niż 10 zadrapaniami to uznajemy za 2. Pozostałe przypadki zawsze zaliczmy do 1. ZANOTOWAĆ: Odsetek świń z urazami na poziomie indywidualnym 0 Odsetek świń z urazami na poziomie indywidualnym 1 Odsetek świń z urazami na poziomie indywidualnym 2 8.1A.2.2 Brak chorób Kaszlące i kichające WIELKOŚĆ PRÓBY: patrz tabela 2 i 3 OPIS: po ocenie poprzednich wskaźników zwierzęta mogą być aktywne lub nie. W okresie 5 minut przed wykonaniem oceny zachowań socjalizacyjnych i poznawczych, można zaobserwować kaszel i kichanie i zanotować liczbę zwierząt kaszlących i/lub kichających. 16 Należy policzyć liczbę kaszlnięć lub kichnięć i zaznaczyć czy pochodziły od jednego czy wielu zwierząt. Czas potrzebny na ocenę tego parametru zależeć będzie od liczby kojców. MIARA: Średnia częstotliwość kaszlu i kichania przez zwierzę w ciągu 5 minut (całkowity czas będzie zależał od ocenianej liczby kojców). ZANOTOWAĆ: Liczbę kaszlnięć i kichnięć w kojcu w ciągu 5 minut. Liczbę zwierząt w ocenianym kojcu. Dodatkowo, jeżeli więcej niż jedno zwierzę kichało lub kaszlało w kojcu, zaznaczyć >1. Martwe zwierzęta WIELKOŚĆ PRÓBY: wszystkie transportowane zwierzęta (patrz tabela 2) OPIS: ustanie oddychania i brak pulsu (zatrzymanie akcji serca). MIARA: odsetek martwych zwierząt. 8.1A.3 ZASADA DOBROSTANU: przejawianie zachowań właściwych dla gatunku 8.1B.3.1 zachowania społeczne Ogólna aktywność WIELKOŚĆ PRÓBY: patrz tabela 2 i 3 OPIS: Oceniający musi znajdować się poza kojcem i odnotować, co zwierzęta robią (w przypadku dużych kojców należy podzielić go na 4 i ocenić taką mniej liczną część). Liczba zwierząt przejawiających zachowania jest liczona następująco: Zachowanie Opis Odpoczynek Zwierzęta leżą lub siedzą, nie wykazują zachowań poznawczych ani zachowań społecznych pozytywnych czy negatywnych Zachowanie Definiowane jako: obwąchiwanie, trącanie nosem, lizanie i przeżuwanie poznawcze części składowych kojca, wraz z wyposażeniem czy materiałem wzbogacającym środowisko. Inne Definiowane jako inne aktywne zachowania, takie jak jedzenie, picie i węszenie w powietrzu. ZANOTOWAĆ: Liczba zwierząt odpoczywających, Liczba zwierząt wykazujących zachowania poznawcze, Liczba zwierząt wykazujących inne zachowania. Zachowania społeczne WIELKOŚĆ PRÓBY: patrz tabela 2 i 3 OPIS: Podczas 5 minut obserwacji kichania i kaszlu można ocenić równocześnie zachowania społeczne takie jak: Negatywne zachowania społeczne (N) czyli zachowania agresywne, wraz z gryzieniem lub zachowanie socjalizacyjne z reakcją zaatakowanego zwierzęcia. 17 Pozytywne zachowania społeczne (P) czyli obwąchiwanie, potrącanie nosem, lizanie, łagodne odsuwanie się od zwierząt bez reakcji agresywnej lub ucieczki od tego osobnika. ZANOTOWAĆ: Liczba zwierząt wykazujących zachowania społeczne pozytywne Liczba zwierząt wykazujących zachowania społeczne negatywne 18 9. OCENA DOBROSTANU PODCZAS ZAŁADUNKU Podczas załadunku obserwator powinien ocenić relację człowiek – zwierzę poprzez ocenę poziomu wokalizacji. Ponadto, musi być oceniony stan zwierząt, czyli to, czy są one zdolne do dalszego transportu. Oceny obu parametrów dokonuje się na odcinku korytarza od wyjścia z kojca do początku rampy. Wyposażenie wykorzystywane do załadunku także podlega ocenie w korytarzu, zasady zostały opisane w następnym rozdziale. Korytarz 9.1B.1 ZASADA DOBROSTANU: przejawianie zachowań właściwych dla gatunku 9.1B.1.1 Dobra relacja człowiek - zwierzę Wokalizacja WIELKOŚĆ PRÓBY: wszystkie załadowywane zwierzęta (patrz tabela 2) OPIS: asesor zapisuje wokalizacje co 20 sekund. Momentem rozpoczęcia obserwacji jest chwila, kiedy pierwsza świnia opuszcza kojec. Obserwator musi kontynuować ocenę do chwili wejścia zwierząt do ciężarówki. Wokalizacja zwierząt w kojcach i w ciężarówce nie jest brana pod uwagę. Wykorzystuje się zapis 0 – 1, asesor słucha w każdym z 20 sekundowych interwałów, czy któreś zwierzę kwiczało. Dodatkowo zapisuje, czy kwiczało jedno czy więcej zwierząt. Obserwacja trwa do 10 minut i dotyczy wszystkich grup zwierząt idących do ciężarówki. ZANOTOWAĆ: W każdym interwale 20-sekundowym (obserwacje prowadzi się do 30 interwału): wokalizacja (tak/nie), jeśli tak: czy była pojedyncza czy wiele świń kwiczało. 9.1B.2 ZASADA DOBROSTANU : dobre zdrowie 9.1B.1.1 Brak chorób Zdolne do transportu WIELKOŚĆ PRÓBY: wszystkie załadowywane zwierzęta OPIS: podczas załadunku sprawdza się czy wszystkie zwierzęta są zdolne do transportu. Kryteria ”niezdolności do transportu” są określone w prawie: zwierzęta z poważnymi ranami, słabe fizycznie lub z objawami patologii, które transport mógłby nasilić, powodując dodatkowe cierpienie. ZANOTOWAĆ: Liczbę zwierząt niezdolnych do transportu. 19 Rampa METODOLOGIA Obszar obserwacji: - rampa ciężarówki i rampa rozładunkowa/załadunkowa punktu kontroli. - w przypadku braku rampy w punkcie kontroli, obserwacja prowadzona jest od początku rampy ciężarówki aż do końca nachylonej podłogi. - w przypadku, gdy nie ma nachylonej podłogi, obserwację prowadzi się na długości 3 m, licząc od początku rampy. - jeśli ciężarówka jest wyposażona w windę, ocena rozpoczyna się, gdy winda jest na dole (na ziemi) i drzwi są otwarte. Podczas załadunku obserwator ocenia swobodę poruszania się (poślizgnięcia, przewracanie się) i stan emocjonalny zwierząt (zamieranie w bezruchu i zawracanie). Dodatkowo, obserwator będzie oceniał pozostałe objawy chorobowe, takie jak zwierzęta w stanie nieambulatoryjnym. 9.1C.1 ZASADA DOBROSTANU: właściwy system utrzymania 9.1C.1.1 Swoboda poruszania się Poślizgnięcia WIELKOŚĆ PRÓBY: wszystkie zwierzęta z ciężarówki. OPIS: kiedy zwierzę wykazuje brak równowagi przy braku kontaktu (części ciała) z podłożem. MIARA: odsetek zwierząt, które się ślizgają. Przewracanie się WIELKOŚĆ PRÓBY: wszystkie zwierzęta z ciężarówki (porównaj z tabelą 2). OPIS: zwierzę wykazuje brak równowagi, gdy któraś część ciała poza nogami dotyka podłoża. Jeżeli zwierzę równocześnie ślizga się i przewraca, liczy się tylko przewracanie. Świnie przewracające się w windzie ciężarówki przy otwartych drzwiach (z powodu zagęszczenia) są liczone jako przewracające się. MIARA: odsetek zwierząt, które się przewróciły. 9.1C.2 ZASADA DOBROSTANU: dobre zdrowie 9.1C.2.1 Brak chorób Zwierzęta w stanie nieambulatoryjnym WIELKOŚĆ PRÓBY: wszystkie wyładowywane zwierzęta (porównaj tabela 2). OPIS: zwierzę będzie liczone jako będące w stanie nieambulatoryjnym, gdy nie jest w stanie iść lub unika przeniesienia ciężaru ciała na którąkolwiek kończynę. MIARA: odsetek zwierząt w stanie nieambulatoryjnym. 20 9.1C.3 ZASADA DOBROSTANU: Przejawianie zachowań właściwych dla gatunku 9.1C.3.1 Pozytywny stan emocjonalny Zamieranie w bezruchu WIELKOŚĆ PRÓBY: wszystkie wyładowywane zwierzęta (porównaj tabela 2). OPIS: Zwierzę wykazuje niechęć do poruszania się, gdy przez przynajmniej 2 sekundy: - stoi i nie bada otoczenia; - nie porusza ciałem; - nie porusza głową. MIARA: odsetek świń zamierających w bezruchu. Zawracanie WIELKOŚĆ PRÓBY: wszystkie wyładowywane zwierzęta (porównaj z tabelą 2). OPIS: Podczas obserwacji rozładunku można zauważyć odwracanie się, gdy świnia stojąca przodem do strefy rozładunku odwraca się całym ciałem i kieruje je w kierunku ciężarówki (rysunek 1). Nie uznaje się za odwracanie, gdy zwierzę po dotarciu do końca strefy rozładunku zaczyna wracać. Ciężarówka Strefa rozładunku Rysunek 2. Zwierzę idące prawidłowo ze strefy załadunku do ciężarówki MIARA: Odsetek świń odwracających się podczas rozładunku. 21 10. OCENA ZASOBÓW I ZARZĄDZANIA Ta część protokołu bierze pod uwagę zasoby i sposób zarządzania w punkcie kontroli mające wpływ na dobrostan zwierząt. Protokół oceny został opracowany na podstawie 12 kryteriów dobrostanu zgrupowanych w cztery kategorie (dobre żywienie, właściwy system utrzymania, dobre zdrowie, przejawianie zachowań właściwych dla gatunku). Miary zasobów i zarządzania nie obejmują wszystkich zasad dobrostanu, a jedynie wybrane (tabela 4). Ocena powinna być przeprowadzona w dwóch etapach: 1. Pomiar podczas odpoczynku zwierząt w punkcie kontroli. 2. Pomiar podczas załadunku i odjazdu. Przed załdunkiem Załadunek TABELA 4: Zasady dobrostanu i kryteria zidentyfikowane w projekcie Welfare Quality® dla świń. Tabela przedstawia miary zasobów i zarządzania, które mogą być oceniane w punkcie kontroli. Brak głodu Brak pragnienia Dostęp do pokarmu x - Dostęp do wody x - Komfortowe warunki odpoczynku Komfort termiczny Czas rozładunku/załadunku Podłoga/ściółka x x - Właściwa temperatura x - Główne elementy wyposażenia: podłogi, korytarze, rampy itp. Powierzchnia przypadająca na jedno zwierzę x x - Brak ostrych krawędzi Wyposażenie do rozładunku/załadunku x - x - - - - - - - - - - - - - - - - - - Dobre Zdrowie Dobre warunki utrzymania Dobre żywie nie Kryteria dobrostanu 1 2 3 4 5 Swoboda poruszania się 6 Brak ran i skaleczeń 7 Brak chorób 8 Przejawianie zachowań właściwych dla gatunku 9 10 11 12 Brak bólu Możliwość przejawiania zachowań społecznych Możliwość przejawiania innych zachowań Dobra relacja człowiek – zwierzę Pozytywny stan emocjonalny Miary 22 10.1A Pomiar podczas załadunku 10.1A.1 ZASADA DOBROSTANU: właściwy system utrzymania 10.1A.1.1 Komfort odpoczynku Czasy załadunku i rozładunku WIELKOŚĆ PRÓBY: wszystkie ciężarówki przybywające podczas oceny OPIS: Asesor powinien poprosić właściciela punktu kontroli o podanie dla każdej ocenianej ciężarówki godziny przyjazdu (H1), godziny rozpoczęcia wyładunku (H2) i godziny zakończenia rozładunku (H3). Te informacje pozwolą obliczyć czas, który upłynął od przyjazdu ciężarówki do momentu rozpoczęcia wyładunku, jak i czas trwania wyładunku. W kolejnym dniu, podczas załadunku, asesor zanotuje godzinę rozpoczęcia załadunku (H4) i godzinę jego zakończenia (H5) (to pozwoli obliczyć CZAS TRWANIA ZAŁADUNKU). ZANOTOWAĆ: H1: Godzina przyjazdu do punktu kontroli H2: Godzina rozpoczęcia rozładunku (otwierają się drzwi ciężarówki i pojawia się w nich głowa pierwszego wychodzącego zwierzęcia) H3: Godzina zakończenia rozładunku (ostatnie zwierzę weszło całkowicie do kojca) H4: Godzina rozpoczęcia załadunku (otwierają się drzwi kojca i pojawia się w nich głowa pierwszego wychodzącego zwierzęcia) H5: Godzina zakończenia załadunku (ostatnie zwierzę weszło całkowicie do ciężarówki) 10.1A.12.2 Swoboda poruszania się i brak urazów (rampa) Główne elementy wyposażenia: wyposażenie służące do wyładunku i załadunku i ostre krawędzie WIELKOŚĆ PRÓBY: wszystkie elementy użytkowane do tego celu powinny podlegać ocenie OPIS: wyposażenie służące do wyładunku i załadunku to: rampy, mosty lub windy pozwalające wyładować zwierzęta ze środków transportu. Obszar obserwacji: rampa ciężarówki i rampa w strefie rozładunku/załadunku punktu kontroli, w przypadku braku rampy w punkcie kontroli, obserwacja prowadzona jest od początku rampy ciężarówki aż do końca nachylonej podłogi, w przypadku, gdy nie ma nachylonej podłogi, obserwację prowadzi się na długości 3 m, licząc od początku rampy, jeśli ciężarówka jest wyposażona w windę, ocena rozpoczyna się, gdy winda jest na dole (na ziemi) i drzwi są otwarte. Zasady oceny wymienionych elementów podano poniżej. 23 - NACHYLENIE RAMPY: Asesor mierzy wysokość rampy, co pozwoli obliczyć jej nachylenie. W punkcie odległym o jeden metr od zakończenia rampy (zielona strzałka), należy zmierzyć jej wysokość (czerwona strzałka). Jeśli wysokość wynosi więcej niż 17,6 cm, nachylenie rampy przekracza 10°. W takim przypadku na rampie muszą być zainstalowane listwy antypoślizgowe, żeby uniknąć poślizgnięć zwierząt. Nachylenie rampy należy oceniać bezpośrednio przed i po rozładunku/załadunku. 17.6 cm ZANOTOWAĆ: - wysokość rampy w odległości 1 metra od jej końca (w cm) - obecność listew antypoślizgowych (tak/nie). - OSŁONY BOCZNE: Asesor musi zmierzyć wysokość pionowych osłon bocznych od ich górnego brzegu do miejsca, w którym stykają się z podłogą rampy. Rampa musi posiadać boczne osłony nie niższe niż 80 cm. Należy też zakwalifikować osłony do jednej z poniższych kategorii. Pełne osłony są najlepsze, gdyż prześwity będą rozpraszać zwierzęta i odwracać ich uwagę od kierunku ruchu. Mogą też powodować cienie, co może straszyć schodzące zwierzęta. W dodatku, jeśli prześwity są duże, mogą być niebezpieczne, ponieważ zwierzę może w nich utknąć i się zranić. ZANOTOWAĆ: wysokość pionowych osłon bocznych (cm) RODZAJ OSŁON BOCZNYCH: 0 – Pełne, bez prześwitów 1 – Pełne z prześwitami na górze 2 – Otwarte z minimum 5 słupkami (tralkami) 3 – Inne. 24 - SZEROKOŚĆ RAMPY: Rampa musi być wystarczająco szeroka, żeby świnie mogły po niej przejść przynajmniej parami. Często rampa ciężarówki jest węższa niż szerokość strefy załadunku/rozładunku. Wtedy wystarczy zmierzyć szerokość rampy ciężarówki. W innym przypadku asesor musi zmierzyć odległość między osłonami bocznymi. W przypadku, gdy szerokość nie jest jednakowa i miejscami jest większa niż szerokość rampy ciężarówki, należy dokonać pomiaru w najwęższym i najszerszym miejscu i podać wymiar średni. ZANOTOWAĆ: - Szerokość rampy (cm) lub “taka sama jak ciężarówki” DODATKOWE MIARY (W PRZYPADKU, GDY SZEROKOŚĆ RAMPY NIE JEST JEDNAKOWA NA CAŁEJ DŁUGOŚCI): - Minimalna szerokość (cm) - Maksymalna szerokość (cm) - PODŁOGA RAMPY: powierzchnia rampy powinna być pokryta materiałem antypoślizgowym. ZANOTOWAĆ: 0 – antypoślizgowa np. gładki metal, metal pofalowany, guma, asfalt, 1 – brak pokrycia antypoślizgowego np. drewno lub inne. - PRZYKRYCIE PODŁOGI RAMPY: podłoga rampy musi być dodatkowo przykryta, żeby uniknąć poślizgnięć i stukotu racic, i żeby uniknąć refleksów światła w przypadku ramp metalowych. Przykrycie słomą jest najlepszym rozwiązaniem, ponieważ pozwala na lepsze oparcie racic i redukuje widzialność cieni czy refleksy, sprawiając, że zwierzęta mniej się boją (zwierzęta mają tendencję do zwracania uwagi na cienie i dziury i boją się ich. Mają też trudności z dostosowaniem się do szybkich zmian oświetlenia). Dodatkowo pokrycie ściółką zapobiega podskokom i pozwala uniknąć dodatkowego ryzyka zranienia zwierząt. ZANOTOWAĆ: 0 – rampa pokryta słomą (wystarczająca ilość słomy, nie widać zupełnie powierzchni rampy), 1 – rampa pokryta małą ilością słomy (niewystarczająca do zakrycia rampy, widać powierzchnię rampy), 2 – brak przykrycia rampy. - STAN PODŁOGI NA RAMPIE: podłoga rampy powinna być utrzymana w dobrym stanie, aby uniknąć urazów wśród zwierząt. Powierzchnia podłogi, włącznie z ewentualnymi listwami antypoślizgowymi, powinna być nieuszkodzona, pozbawiona niebezpiecznych elementów mogących kaleczyć zwierzęta; powinna być dobrze utrzymana, na tyle sucha (zdrenowana), żeby uniknąć poślizgnięć/przewracania się zwierząt (np. obfitość wody i kałuż, obecność zbierającej się gnojówki bez możliwości jej odpływu). ZANOTOWAĆ: - obecność dziur lub innych obszarów uszkodzonych: Tak/Nie, - obecność ostrych krawędzi na podłodze: Tak/Nie, - obecność jednej lub więcej śliskich powierzchni: Tak/Nie, - zły drenaż: Tak/Nie. - PRZYKRYCIE DACHEM STREFY ROZŁADUNKU/ZAŁADUNKU: dach jest ważny, gdyż pozwala chronić zwierzęta podczas załadunku i rozładunku i minimalizuje kontrasty świetlne na rampie. Asesor musi odnotować obecność lub brak izolowanego dachu nad strefą rozładunku/załadunku. ZANOTOWAĆ: 0 – zadaszone, 25 1 – częściowo zadaszone, 2 – niezadaszone - OBECNOŚĆ OSTRYCH KRAWĘDZI NA PIONOWYCH OSŁONACH ZABEZPIECZAJACYCH RAMPĘ: asesor musi sprawdzić, czy nie ma ostrych krawędzi lub innych niebezpiecznych elementów, które mogłyby powodować zranienia zwierząt. Każdy sterczący element obecny na pionowych osłonach rampy należy uznać za potencjalnie niebezpieczny (nawet jeśli jest to element systemu mocującego osłony boczne do podłogi). ZANOTOWAĆ: 0 – nie ma ostrych krawędzi, 1 – są ostre krawędzie lub wystające elementy. - STOPIEŃ MIĘDZY PODŁOGĄ RAMPY A PODŁOGĄ STREFY ROZŁADUNKU: może być obecny stopień między końcem rampy a podłogą. Zwierzęta boją się takich stopni szczególnie jeśli są wysokie, dlatego należy dążyć do tego, aby były one jak najniższe. Jeśli różnica wysokości przekracza 10 cm będziemy uważali, że jest „stopień”, w innym przypadku nie uznamy różnicy poziomów za „stopień”. Punkty kontroli mogą posiadać i wykorzystywać wyposażenie pozwalające na redukcję stopni, takie jak mobilne rampy. Jeśli jest wykorzystywane takie wyposażenie, istnienie stopnia powinno być ocenione. ZANOTOWAĆ: 0 – nie ma stopnia, 1 – jest stopień (≥10 cm wysokości), ale zredukowany dzięki wyposażeniu punktu kontroli, 2 – jest stopień (≥10 cm wysokości). - PRZERWA MIĘDZY RAMPĄ A PODŁOGĄ W STREFIE ROZŁADUNKU: może być obecna przerwa między końcem rampy a podłogą. Zwierzęta boją się takich przerw, szczególnie jeśli są duże, dlatego należy dążyć do tego, aby była ona jak najmniejsza. Punkty kontroli mogą posiadać i wykorzystywać wyposażenie pozwalające na redukcję takich przerw, takie jak mobilne rampy. Jeśli jest wykorzystywane takie wyposażenie, istnienie stopnia powinno być ocenione. Każda przerwa większa niż 5 cm powinna być uznana za „przerwę”. ZANOTOWAĆ: 0 – nie ma przerwy, 1 – jest przerwa, ale zredukowana dzięki wyposażeniu punktu kontroli, 2 – jest przerwa. DODATKOWE POMIARY (JEŚLI JEST PRZERWA): - szerokość przerwy (cm) - SZTUCZNE OŚWIETLENIE RAMPY: natężenie światła powinno być wystarczające, aby zwierzęta mogły widzieć otoczenie. Natężenie i umiejscowienie światła powinno być wystarczające, aby można było bez trudu czytać gazetę (można użyć luksometru jeśli jest dostępny). Odpowiedź powinna być „tak” lub „nie”. Jeśli “tak”, to powinno być zapisane, czy oświetlenie włączone czy niewłączone. ZANOTOWAĆ: - potrzebne oświetlenie Tak/Nie DODATKOWO ZANOTOWAĆ (JEŚLI JEST POTRZEBA DOŚWIETLENIA): - Czy sztuczne oświetlenie działa? Tak/Nie 26 - OBECNOŚĆ WINDY: jeśli jest winda i jest wykorzystywana, powinna być oceniona zamiast rampy. Wszystkie elementy dotyczące windy powinny być ocenione analogicznie jak rampy z wyjątkiem “nachylenia rampy” i „listew antypoślizgowych”. ZANOTOWAĆ: - jest winda Tak/Nie - winda działa Tak/Nie 10.1A.2.3 Swoboda poruszania się i brak urazów (korytarz) Podstawowe wyposażenie: korytarze, podłogi i ostre brzegi (Aneks 1) - KORYTARZ WIELKOŚĆ PRÓBY: wszystkie korytarze wykorzystywane podczas oceny OPIS: Korytarz to droga, którą zwierzęta muszą przebyć ze strefy rozładunku do kojców i z powrotem. Rozpoczyna się na końcu rampy (gdzie nie ma już nachylenia) i kończy się w miejscu wejścia do kojca. Zasady oceny poszczególnych elementów korytarza podano poniżej. - BOCZNE ZABEZOIECZENIA: asesor musi zmierzyć wysokość osłon bocznych w korytarzu, od góry do miejsca w którym stykają się z podłogą. Droga musi być zabezpieczona bocznymi pionowymi barierkami lub ścianami o wysokości minimum 80 cm. Pełne osłony są najlepsze, gdyż prześwity będą rozpraszać zwierzęta i odwracać ich uwagę od kierunku ruchu. Mogą też powodować cienie, co może straszyć schodzące zwierzęta. W dodatku, jeśli prześwity są duże, mogą być niebezpieczne, ponieważ zwierzę może w nich utknąć i się zranić. Należy też zakwalifikować osłony do jednej z poniższych kategorii. ZANOTOWAĆ: - wysokość pionowych osłon bocznych (cm) RODZAJ OSŁON BOCZNYCH: 0 – pełne, bez prześwitów; 1 – pełne z prześwitami na górze; 2 – otwarte z minimum 5 słupkami (tralkami); 3 – inne. - SZEROKOŚĆ KORYTARZA: korytarz musi być wystarczająco szeroki, żeby świnie mogły nim przejść przynajmniej parami. Asesor musi zmierzyć jego szerokość (zmierzyć odległość między osłonami bocznymi). W przypadku, gdy szerokość nie jest jednakowa i miejscami jest większa, należy dokonać pomiaru w najwęższym i najszerszym miejscu i podać wymiar średni. ZANOTOWAĆ: - szerokość korytarza (cm) DODATKOWE MIARY (W PRZYPADKU, GDY SZEROKOŚĆ KORYTARZA NIE JEST JEDNAKOWA NA CAŁEJ DŁUGOŚCI): - minimalna szerokość (cm), - maksymalna szerokość (cm). 27 - PODŁOGA W KORYTARZU: podłoga jest ogólnym terminem opisującym trwałe pokrycie podłoża. Podłoga w korytarzach musi być sprawdzona pod względem braku dziur mogących powodować urazy zwierząt. Dziury należy uważać za niebezpieczne, jeśli ich rozmiary przekraczają 1 cm dla prosiąt i 2 cm dla dorosłych świń, lub ich brzegi są ostre. Idealne podłogi są ciągłe, o jednolitej teksturze i kolorze (zwierzęta dostrzegają ciemniejsze zabarwienie dziur). ZANOTOWAĆ: 0 – nie ma niebezpiecznych dziur; podłoga ciągła, 1 – są dziury o ostrych (poszarpanych) brzegach, których najmniejszy wymiar nie przekracza 1 cm dla prosiąt i 2 cm dla dorosłych świń, lub podłoga o nieciągłej powierzchni (zmiana koloru lub tekstury). 2 – jest jedna lub więcej dziur o ostrych (poszarpanych) brzegach, których najmniejszy wymiar przekracza 1 cm dla prosiąt i 2 cm dla dorosłych świń, lub przez podłogę przechodzi kanał odpływowy, dzieląc ją. - SZTUCZNE OŚWIETLENIE KORYTARZA: natężenie światła powinno być wystarczające, aby zwierzęta mogły widzieć otoczenie. Natężenie i umiejscowienie światła powinno być wystarczające aby można było bez trudu czytać gazetę (można użyć luksometru jeśli jest dostępny). Odpowiedź powinna być „Tak” lub „Nie”. Jeśli “tak”, to powinno być zapisane, czy oświetlenie włączone czy niewłączone. ZANOTOWAĆ: - potrzebne oświetlenie Tak/Nie DODATKOWO ZANOTOWAĆ (JEŚLI JEST POTRZEBA DOŚWIETLENIA): - Czy sztuczne oświetlenie działa? Tak/Nie - OBECNOŚĆ OSTRYCH KRAWĘDZI W KORYTARZU: asesor musi sprawdzić, czy nie ma ostrych krawędzi lub innych niebezpiecznych elementów, które mogłyby powodować zranienia zwierząt. Każdy sterczący element obecny na pionowych osłonach rampy należy uznać za potencjalnie niebezpieczny (nawet jeśli jest to element systemu mocującego osłony boczne do rampy). ZANOTOWAĆ: 0 – nie ma ostrych krawędzi, 1 – są ostre krawędzie lub wystające elementy. W PRZYPADKU STWIERDZENIA JEDNEJ LUB WIĘKSZEJ LICZBY NIERÓWNOŚCI LUB OSTRYCH KRAWĘDZI: - są ostre krawędzie lub wystające elementy na podłodze korytarza Tak/Nie - są ostre krawędzie lub wystające elementy na bocznych ścianach lub osłonach bocznych Tak/Nie INFORMACJE DODATKOWE: W tym miejscu zapisać wszystkie dodatkowe zewnętrzne czynniki np. pogodowe, środowiskowe, które mogły wpłynąć na normalny przebieg procesu wyładunku (światło słoneczne, wiatr, hałas itp.). 28 10.1B Pomiar w kojcach w punkcie kontroli 10.1B.1 ZASADA DOBROSTANU: właściwe żywienie 10.1B.1.1 Brak zbyt długiego okresu głodu Dostęp do pokarmu WIELKOŚĆ PRÓBY: wszystkie kojce ze zwierzętami. OPIS: asesor oceni dostępność w kojcach paszy dla świń w momencie oceny. Jeśli pasza jest dostępna w karmikach, sprawdza się, czy jest zgodna z zasadami żywienia świń. Jeśli nie jest dostępna, sprawdza się, czy są wystarczające możliwości do żywienia zwierząt i czy jest w punkcie kontroli odpowiednia pasza dla tych zwierząt. Należy wskazać, czy jest stosowane żywienie „na sucho” czy „na mokro”. Jeśli „na mokro”, asesor musi sprawdzić czystość koryt, używając skali takiej jak dla poideł. ZANOTOWAĆ: 0 – zwierzęta mają dostęp do paszy podczas oceny, 1 – zwierzęta nie mają dostępu do paszy podczas oceny, ale jest ona w punkcie kontroli, 2 – zwierzęta nie mają dostępu do paszy podczas oceny i nie ma paszy w punkcie kontroli. Uwaga: należy skomentować jakość paszy, jeśli jest mokra, z pleśnią lub niezgodna z zaleceniami żywieniowymi itp. 10.1B.1.2 Brak zbyt długiego okresu prragnienia Dostęp do wody WIELKOŚĆ PRÓBY: wszystkie kojce ze zwierzętami OPIS: poidło będzie rozumiane jako miejsce, w którym jedna świnia może pić bez przeszkód. Pod uwagę będą brane będą cztery aspekty takie jak: liczba, czystość, funkcjonalność i wysokość poideł (koryt itp.).Jeśli jeden z tych aspektów nie będzie spełniony, należy uznać dostęp do wody za niewystarczający. METODOLOGIA: podczas oceny punktu kontroli następujące aspekty będą podlegały ocenie: -DZIAŁANIE POIDEŁ: Asesor sprawdzi wszystkie poidła w kojcach zajętych przez zwierzęta. Sprawdzi czy są one sprawne. Należy policzyć wszystkie dostępne dla zwierząt poidła i policzyć te, które są sprawne. Poidło jest sprawne, gdy przepływ wody jest właściwy tzn. nie za mały, taki by świnie mogły się napić w rozsądnym czasie, ale także nie za duży, aby woda nie wylewała się na podłogę. Ich uruchomienie nie może wymagać zbyt dużej siły (w szczególności dla młodych świń). ZANOTOWAĆ: - liczbę wszystkich dostępnych poideł, - liczbę sprawnych poideł. - W ŁAŚCIWA LICZBA POIDEŁ: asesor musi policzyć, ile zwierząt przypada na jedno funkcjonujące poidło w kojcu (liczba zwierząt/liczba poideł). Prawidłowy wynik: a) poidła smoczkowe - 1 poidło na 10 zwierząt, 29 b) poidła misowe – 1 poidło na 15 zwierząt, c) powinny być przynajmniej 2 poidła na kojec. Jedno poidło smoczkowe wystarczy, gdy w kojcu przebywa nie więcej niż 5 świń. Jedno poidło misowe wystarczy, gdy w kojcu przebywa nie więcej niż 7 świń. ZANOTOWAĆ: Tak – gdy właściwa, czyli wszystkie kryteria spełnione Nie – gdy niewłaściwa, czyli jedno lub więcej kryteriów nie zostało spełnionych - CZYSTOŚĆ: poidła uznaje się za czyste, jeśli nie ma w nich osadu ani innych zanieczyszczeń np. ściółki. Czystość poideł należy ocenić w każdym kojcu, ocena dotyczy wszystkich poideł. ZANOTOWAĆ: Liczbę brudnych poideł (obecność mułu, zanieczyszczeń) - W ŁAŚCIWA WYSOKOŚĆ POIDEŁ: poidła powinny być zamontowane na wysokości dostosowanej do potrzeb świń. Poidła nie powinny być wyżej niż wysokość właściwa dla najmniejszych zwierząt umieszczonych w kojcu (asesor sprawdzi średnią wagę przez kontrolę dokumentacji transportowej). Wysokość musi być mierzona taśmą mierniczą od podłogi lub poziomu, na którym stoją zwierzęta, do smoczka lub do powierzchni wody w poidle misowym (lub korycie). Ocena adekwatności jest rezultatem relacji miedzy wagą zwierząt a wysokością poideł (Aneks 1). Maksymalna wysokość nie powinna przekraczać: Poidła smoczkowe: 22 cm dla świń o masie ciała 10 kg, 52 cm dla świń o masie ciała 30 kg, 62 cm dla świń o masie ciała 50 kg, 76 cm dla świń o masie ciała 100 kg, 82 cm dla świń o masie ciała 130 kg, 85 cm dla loch i knurów. Poidła misowe lub koryta: 10 cm dla świń o masie ciała 10 kg, 14 cm dla świń o masie ciała 30 kg, 18 cm dla świń o masie ciała 50 kg, 22 cm dla świń o masie ciała 100 kg, 22 cm dla świń o masie ciała 130 kg, 24 cm dla loch i knurów. ZANOTOWAĆ: Tak – adekwatna maksymalna wysokość, zgodna z kryteriami, Nie – nieadekwatna maksymalna wysokość, przekraczająca kryteria. 30 10.1B.2 ZASADA DOBROSTANU: właściwy system utrzymania 10.1B.2.1 Komfort odpoczynku Podstawowe wyposażenie: kojce WIELKOŚĆ PRÓBY: wszystkie kojce ze zwierzętami OPIS: Asesor musi wziąć pod uwagę, że te podstawowe cechy punktu kontroli mogą wpłynąć na dobrostan zwierząt i powinien odnieść się do „Protokołu ogólnego” opisującego punkt kontroli i zawartych tam tabel odnoszących się do wyposażenia. Wszystkie cechy kojców powinny być ocenione w następujący sposób: - KĄT WEJŚCIA DO KOJCA: Kąt wejścia do każdego kojca powinien być zmierzony. Kąt wejścia powinien być możliwie najmniejszy, zawsze mniejszy niż 90˚ (w stosunku do korytarza), żeby zwierzęta mogły wejść do kojca bez znacznej zmiany kierunku ruchu i żeby mogły zobaczyć jego wnętrze. Kąt kojca powinien być oceniony w przypadku wszystkich kojców. ZANOTOWAĆ: 0 – gdy kąt wejścia do kojca = 0° 1 – gdy kąt wejścia do kojca jest pomiędzy 0° a 90° 2 – gdy kąt wejścia do kojca = 90 ° - NIEODZNACZAJĄCE SIĘ WEJŚCIA DO KOJCÓW : ważne jest, żeby zamknięte bramki wejściowe (a także ściany korytarzy) nie odznaczały się, ponieważ jeśli się odznaczają, to rozprasza to zwierzęta idące korytarzem i spowalnia ich wejście do właściwego kojca. Element ten powinien być oceniony w przypadku wszystkich kojców. ZANOTOWAĆ: Tak- wejście do kojca nie odznacza się, Nie – odznaczają się lub są otwarte. - PRZYKRYCIE DACHEM KOJCÓW : dach jest ważny, gdyż pozwala chronić zwierzęta podczas załadunku i rozładunku i minimalizuje kontrasty świetlne na rampie. Asesor musi odnotować obecność lub brak izolowanego dachu nad kojcami. ZANOTOWAĆ: 0 – zadaszone, 1 – częściowo zadaszone, lub dach nie jest izolowany, 2 – nie zadaszone. - SZTUCZNE OŚWIETLENIE KOJCÓW : natężenie światła powinno być wystarczające, aby zwierzęta mogły widzieć otoczenie. Natężenie i umiejscowienie światła powinno być wystarczające, aby można było bez trudu czytać gazetę (można użyć fluksometru, jeśli jest dostępny). Odpowiedź powinna być „Tak” lub „Nie”. Jeśli “tak”, to powinno być zapisane, czy oświetlenie włączone czy nie włączone. ZANOTOWAĆ: - potrzebne oświetlenie Tak/Nie DODATKOWO ZANOTOWAĆ (JEŚLI JEST POTRZEBA DOŚWIETLENIA): 31 - Czy sztuczne oświetlenie jest włączone? Tak/Nie Ściółka WIELKOŚĆ PRÓBY: wszystkie kojce ze zwierzętami. OPIS: Ściółka to materiał, który może być użyty przez zwierzęta do budowy gniazda i zapewnia im komfort termiczny. Ściółka musi być oceniona we wszystkich kojcach pod następującymi względami: - ILOŚĆ ŚCIÓŁKI: grubość warstwy powinna przynajmniej wystarczyć do pełnego przykrycia podłogi (podłoga nie powinna prześwitywać). Ściółka musi być sucha i czysta. ZANOTOWAĆ: 0 – wystarczająca ilość ściółki we wszystkich kojcach (podłoga nie prześwituje). 1 – niewielka ilość ściółki we wszystkich kojcach, brak pełnego przykrycia podłogi (podłoga prześwituje). 2 – nie ma ściółki lub jest mokra i brudna - CZY RODZAJ ŚCIÓŁKI JEST WŁAŚCIWY: niektóre ściółki są lepsze niż inne: najlepszym materiałem jest długa (nie pocięta) słoma, krótka (pocięta) słoma i wióry drzewne (wyłącznie z nietoksycznego, nie konserwowanego chemicznie drewna, które mogłoby wpływać drażniąco na zwierzęta). Pył drzewny i piasek to materiały, które powinno się stosować w drugiej kolejności. Asesor musi sprawdzić rodzaj ściółki we wszystkich kojcach i odpowiednio go zaznaczyć. ZANOTOWAĆ: 0 – ściółka ze słomy lub wióry drzewne, 1 – ściółka innego typu (pył drzewny, piasek, wióry z drewna konserwowanego chemicznie itp) 2 – brak ściółki 10.1B.2.2 Komfort termiczny Monitoring temperatury i system kontroli WIELKOŚĆ PRÓBY: wszystkie kojce ze zwierzętami. OPIS: Asesor powinien się odwołać do Aneksu 1, gdzie znajdują się informacje o monitorowaniu temperatury i systemy kontroli. Dla każdego elementu wyposażenia asesor będzie sprawdzał ich istnienie i sprawność w momencie oceny: - SYSTEM OGRZEWANIA: powinien być dostępny i włączony dla odsadzonych prosiąt gdy temperatura powietrza w kojcach jest niższa niż 20˚C w przypadku podłogi typu ruszt lub niższa od 15˚C w przypadku posadzki pełnej wyścielonej słomą. - SYSTEM WENTYLACJI GRAWITACYJNEJ: powinien być dostępny i sprawny. - SYSTEM WENTYLACJI WYMUSZONEJ LUB SYSTEM WODNYCH SPRYSKIWACZY: powinien być dostępny i włączony dla dorosłych świń, jeśli temperatura w kojcach jest wyższa niż 21˚C. - OBECNOŚĆ TERMOMETRÓW W BUDYNKU INWENTARSKIM: powinny być dostępne i sprawne. 32 ZANOTOWAĆ (dla systemu ogrzewania, wentylacji i termometrów): 0 – są sprawne, 1 – są, ale nie są sprawne (jeśli są potrzebne = 1, jeśli nie są potrzebne = 0) 2 – nie ma. 10.1B.2.3 Swoboda poruszania się Powierzchnia przypadająca na zwierzę WIELKOŚĆ PRÓBY: wszystkie kojce ze zwierzętami OPIS: powierzchnia wnętrza kojca dostępna dla każdego zwierzęcia w nim przebywającego. Podczas trwania wizyty w punkcie kontroli, w celu oceny zasobów pod nieobecność zwierząt, asesor musi obliczyć powierzchnię każdego kojca w punkcie kontroli (patrz Aneks 1). W momencie przyjazdu ciężarówki asesor powinien zapytać kierowcę o liczbę zwierząt i ich wagę netto i wtedy sprawozdać liczbę zwierząt w każdym kojcu. ZANOTOWAĆ: Liczbę zwierząt w każdym kojcu (szt.). Średnią wagę zwierząt w kojcu (kg) Powierzchnię kojca (m2) Podłoga WIELKOŚĆ PRÓBY: wszystkie kojce ze zwierzętami OPIS: podłoga jest ogólnym terminem opisującym trwałe pokrycie podłoża. Podłoga w korytarzach musi być sprawdzona pod względem braku dziur mogących powodować urazy zwierząt. Dziury należy uważać za niebezpieczne, jeśli są ich rozmiary przekraczają 1 cm dla prosiąt i 2 cm dla dorosłych świń. ZANOTOWAĆ: 0 – nie ma niebezpiecznych dziur; podłoga ciągła, 1 – są dziury o ostrych (poszarpanych) brzegach, których najmniejszy wymiar nie przekracza 1 cm dla prosiąt i 2 cm dla dorosłych świń. 2 – jest jedna lub więcej dziur o ostrych (poszarpanych) brzegach, których najmniejszy wymiar przekracza 1 cm dla prosiąt i 2 cm dla dorosłych świń. 10.1B.3 ZASADA DOBROSTANU: dobre zdrowie 10.1B.3.1 Brak urazów Ostre krawędzie WIELKOŚĆ PRÓBY: wszystkie kojce ze zwierzętami OPIS: asesor musi sprawdzić czy nie ma ostrych krawędzi lub innych niebezpiecznych elementów, które mogłyby powodować zranienia zwierząt. Każdy sterczący element obecny na poidłach, karmikach, podłodze lub ścianach należy uznać za potencjalnie niebezpieczny. W przypadku zaobserwowania nieprawidłowości asesor musi sprecyzować także położenie niebezpiecznych ostrych elementów. 33 ZANOTOWAĆ: Liczbę nierówności, ostrych krawędzi (wystających elementów), W PRZYPADKU OBECNOŚCI JEDNEJ LUB WIĘCEJ NIERÓWNOŚCI LUB OSTRYCH KRAWĘDZI: - Występowanie jednej lub więcej nierówności lub ostrej krawędzi na poidłach/karmikach Tak/Nie - Występowanie jednej lub więcej nierówności lub ostrej krawędzi na podłodze Tak/Nie - Występowanie jednej lub więcej nierówności lub ostrej krawędzi na ścianach lub przegrodach kojców Tak/Nie 10.1C Pomiar podczas załadunku i odjazdu 10.1C.2.2 Swoboda poruszania się i brak urazów Postępowanie ze zwierzętami w korytarzu WIELKOŚĆ PRÓBY: wszystkie korytarze wykorzystywane podczas przeprowadzanej oceny. OPIS: Asesor musi ocenić, w jaki sposób obsługa postępuje ze zwierzętami. Postępowanie ze zwierzętami w korytarzu powinno być spokojne i łagodne. Zgodnie z Rozporządzeniem Rady 1/2005, zabrania się: 1. Używania elektrycznych poganiaczy w stosunku do prosiąt. 2. Uderzania i kopania zwierząt. 3. Naciskania okolic wrażliwych w celu wywołania niepotrzebnego bólu. 4. Podnoszenia zwierząt maszynami. 5. Podnoszenia lub ciągnięcia zwierząt za głowę, uszy, nogi, ogon lub runo. 6. Używania ostrych przyrządów. 7. Używania kółek do nosa lub pętania nóg. Ocena sposobu postępowania ze zwierzętami powinna odbywać się jednocześnie z oceną wokalizacji. ZANOTOWAĆ: - Obsługa porusza się niespokojnie (biega, wykonuje nagłe, szybkie ruchy lub przechodzi między lub przed zwierzętami): Tak/Nie - Obsługa krzyczy stale lub bez powodu (= gdy żadne zwierzę nie zamiera w bezruchu lub kiedy żadne zwierzę nie blokuje drogi innym ani gdy żadne zwierzę nie zawraca) lub robi dużo hałasu jakimś elementem wyposażenia (zamykając bramki …): Tak/Nie - Obsługa klepie, bije jakimś przedmiotem zwierzęta bez potrzeby (=kiedy zwierzęta się nie zatrzymują ani nie zawracają, lub kopie/uderza zwierzę nie blokujące): Tak/Nie - Obsługa często znajduje się z niewłaściwej strony (= jest naprzeciwko lub nie jest z boku ani za zwierzętami) Tak/Nie - Obsługa stosuje jedną z niedozwolonych praktyk lub więcej: Tak/Nie 34 11. ARKUSZ OCENY DOBROSTANU ZWIERZĄT NA PODSTAWIE OBSERWACJI ZWIERZĄT PODCZAS ROZŁADUNKU/ZAŁADUNKU Nazwisko asesora rozładunek Punkt kontroli Kod transportu/TRACES Dystans transportu Z (miejscowość i kraj) Nazwisko asesora załadunek „kategoria zwierząt”* Data przyjazdu Godzina przyjazdu Data odjazdu Do (miejscowość i kraj) Godzina odjazdu Miary dobrostanu stosowane podczas rozładunku Liczba zwierząt do rozładunku Liczba poślizgnięć Liczba przewróceń Liczba świń, które zamarły w bezruchu Liczba świń, które zawróciły Liczba zwierząt nieambulatoryjnych Liczba zwierząt martwych *Uwagi dotyczące rozładunku -rasa -tuczniki/warchlaki/prosięta -lochy/knury (hodowlane) Inne uwagi (pogoda)……………………………………………………………………………………………. Miary dobrostanu stosowane podczas załadunku Liczba zwierząt do rozładunku Liczba poślizgnięć Liczba przewróceń Liczba świń, które zamarły w bezruchu Liczba świń, które zawróciły Liczba zwierząt nieambulatoryjnych** Liczba zwierząt martwych** Uwagi dotyczące rozładunku - rasa - tuczniki/warchlaki/prosięta - lochy/knury (hodowlane) Inne uwagi (pogoda)……………………………………………………………………………………………. * rasa, -tuczniki/warchlaki/prosięta, -lochy/knury (hodowlane) ** sprawdzić po zakończeniu załadunku 35 12. ARKUSZ OCENY DOBROSTANU ZWIERZĄT NA PODSTAWIE OBSERWACJI ZWIERZĄT W KOJCACH Nazwisko asesora Data i godzina rozpoczęcia oceny Miary dobrostanu stosowane w punkcie kontroli razem Komfort termiczny w kojcach Liczba zwierząt w kojcu Liczba zwierząt odpoczywających Liczba zwierząt tulących się z zimna Liczba zwierząt drżących Liczba zwierząt dyszących Kaszel, kichanie i zachowania socjalne (5 minut w każdym kojcu) Liczba zwierząt w kojcu Liczba kaszlnięć Kaszlało 1 lub > 1 zwierząt Liczba pozytywnych zachowań społecznych Liczba negatywnych zachowań społecznych Liczba innych aktywnych zachowań społecznych Ogólna aktywność (obraz na koniec każdej 5-minutowej obserwacji) Liczba zwierząt odpoczywających Liczba zwierząt badających otoczenie Liczba zwierząt wykazujących inne zachowania Zwierzęta ubrudzone świeżymi odchodami (ocena pojedynczych zwierząt) Ocena 0 (czyste) Ocena 1 (brudne) Świeże rany (ocena pojedynczych zwierząt) Ocena 0 (<5 skaleczeń) Ocena 1 (średnio) Ocena 2 (>15 lub 2x 10) Uwagi * zapisywać dane w każdym kojcu, następnie podsumować 36 13. ARKUSZ OCENY DOBROSTANU ZWIERZĄT NA PODSTAWIE OBSERWACJI W KORYTARZACH Nazwisko asesora Data i godzina rozpoczęcia oceny Obserwacje w korytarzach Razem 1 2 3 1 seria z 20-sekundowych interwałów 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 2 seria z 20-sekundowych interwałów 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 3 seria z 20 sekundowych interwałów 24 25 26 26 28 29 30 Liczba wokalizacji Pojedyncze/mnogie Liczba zwierząt niezdolnych do transportu* Liczba wokalizacji Pojedyncze/mnogie Liczba zwierząt niezdolnych do transportu* Liczba wokalizacji Pojedyncze/mnogie Liczba zwierząt niezdolnych do transportu* Postępowanie ze zwierzętami w korytarzu ** Obsługa porusza się niespokojnie Obsługa krzyczy bez potrzeby Obsługa klepie, bije bez potrzeby Obsługa często znajduje się ze złej strony Obsługa stosuje niedozwolone praktyki Uwagi T/N T/N T/N T/N T/N * postawić znak, jeśli pojawi się w korytarzu zwierzę niezdolne do dalszego transportu ** zakreślić właściwą odpowiedź 37 14. ARKUSZ OCENY WYPOSAŻENIA: RAMPY I KORYTARZE Nazwisko asesora Data i godzina rozpoczęcia oceny Przyjazd i rozładunek (w godzinach i minutach) Godzina przyjazdu ciężarówki Godzina rozpoczęcia rozładunku Godzina rozpoczęcia załadunku Godzina zakończenia rozładunku Godzina zakończenia załadunku Rampa rozładunkowa/załadunkowa Wysokość rampy 1 m od jej końca (cm) ………..cm Obecność listew antypoślizgowych T/N Wysokość osłon bocznych rampy (cm) ………..cm Rodzaj osłon bocznych Pełne / z prześwitami na górze / otwarte z > 5 słupkami / inne rampy* Szerokość rampy (cm) taka Taka sama jak ciężarówki jak ………..min ………max ………..średnio ciężarówki Podłoga rampy antypoślizgowa Nie antypoślizgowa Przykrycie rampy ściółką Wystarczająco Niewystarczająco Nie Obecność dziur lub uszkodzeń podłogi rampy T/N Obecność ostrych krawędzi na powierzchni podłogi rampy T/N Obecność jednej lub więcej śliskiej powierzchni na rampie T/N Zadaszenie strefy rozładunku/załadunku Pełne Częściowe Nie Obecność ostrych krawędzi na powierzchni osłon bocznych rampy T/N Stopień między rampą a podłogą w strefie brak usunięty Tak rozładunku Przerwa między rampą a podłogą w strefie brak zmniejszona Tak rozładunku Potrzebne sztuczne oświetlenie rampy T/N Jeśli tak, czy T/N włączone? Obecność windy T/N Jeśli tak, czy T/N działa? Korytarz Wysokość osłon bocznych korytarza (cm) ………..cm Rodzaj osłon bocznych Pełne / z prześwitami na górze / otwarte z > 5 słupkami / inne korytarza* Obecność dziur lub uszkodzeń podłogi korytarza T/N Potrzebne sztuczne oświetlenie rampy T/N Jeśli tak, czy T/N włączone? Obecność ostrych krawędzi na powierzchni podłogi korytarza T/N Uwagi * zaznaczyć właściwą odpowiedź 38 15. ARKUSZ OCENY WYPOSAŻENIA: INNE PARAMETRY Nazwisko asesora Data i godzina rozpoczęcia oceny Dostępność paszy Ogólne informacje o wszystkich kojcach Tak Nie, ale jest w punkcie kontroli Czystość koryta, w przypadku żywienia „na mokro” Zadaszenie kojców izolowanym dachem * Potrzebne sztuczne oświetlenie kojców* T/N Przykrycie podłogi kojców ściółką* Rodzaj ściółki* Niewystarczające Inne materiały Wystarczające Słoma lub wióry drzewne Pełne Częściowe Jeśli tak, czy włączone? Nie Brak ściółki Nie T/N Nie T/N 0 Temperatura w budynku inwentarskim ……………… C Obecność i sprawność systemu ogrzewania* Działa/ nie działa/ brak Obecność i sprawność systemu wentylacji grawitacyjnej* Działa/ nie działa/ brak Obecność i sprawność systemu wentylacji wymuszonej* Działa/ nie działa/ brak Obecność i sprawność termometrów* Działa/ nie działa/ brak Kojce (jedna kolumna na 1 kojec) Numer kojca 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Liczba poideł Liczna sprawnych poideł Adekwatna liczba poideł?* T/N T/N T/N T/N T/N T/N T/N T/N T/N T/N Liczba brudnych poideł Adekwatna wysokość T/N T/N T/N T/N T/N T/N T/N T/N T/N T/N poideł?* Kąt wejścia do kojca (1=0˚, 2=0˚-90˚, 3=90˚) Nieodwracające uwagi T/N T/N T/N T/N T/N T/N T/N T/N T/N T/N wejście do kojca* Liczba zwierząt w kojcu Średnia masa ciała Powierzchnia kojca Liczba dziur Obecność ostrych T/N T/N T/N T/N T/N T/N T/N T/N T/N T/N krawędzi?* Jeśli tak: na T/N T/N T/N T/N T/N T/N T/N T/N T/N T/N poidłach/karmikach?* Jeśli tak: na podłodze?* T/N T/N T/N T/N T/N T/N T/N T/N T/N T/N Jeśli tak: na T/N T/N T/N T/N T/N T/N T/N T/N T/N T/N ścianach/przegrodach?* Uwagi * zaznaczyć właściwe 39 16. GŁÓWNE WYMOGI DOTYCZĄCE STRUKTURY I ZARZĄDZANIA PUNKTAMI KONTROLI Celem tej części protokołu jest dokonanie całościowej oceny punktu kontroli i zebrania danych na temat jego wyposażenia. Ten protokół stosuje się wyłącznie do punktu kontroli jako takiego, niezależnie od gatunku zwierząt, dla których jest przeznaczony. Zawiera: główne wyposażenie i jego opis. W pierwszej części Aneksu 1 należy zamieścić krótki opis punktu kontroli. Wszystkie punkty powinny zostać opisane w tabeli: Liczba budynków Liczba kojców w każdym budynku Powierzchnia każdego kojca (powinna być wskazana także na planie budynku) Druga część Aneksu 1 odpowiada pojedynczemu budynkowi: asesor musi wypełnić ją tyle razy, ile jest budynków w punkcie kontroli. 40 16.2.1 Aneks 1 Aneks 1 OPIS PUNKTU KONTROLNEGO Opis Opis punktu kontrolnego Krótki opis struktury punktu kontrolnego (liczba budynków, liczba kojców w każdym budynku, całkowita powierzchnia, możliwość przyjęcia określonej liczby zwierząt, dach, ściany boczne) Jeżeli dachy i ściany są różne w różnych budynkach, proszę opisać sytuację w każdym budynku. Proszę naszkicować plan lub załączyć fotokopię planu punktu kontrolnego. 41 BUDYNEK N°:… T/N Obserwacje Zadaszenie strefy wyładunku/ załadunku (proszę zaznaczyć czy częściowe czy całościowe) Zadaszenie kojców (proszę zaznaczyć czy częściowe czy całościowe) Obecność ścian zewnętrznych (proszę zaznaczyć czy częściowe czy całościowe) Charakterystyka rampy - stała rampa - ruchoma rampa - winda Charakterystyka korytarza - typ podłoża - w przypadku rusztu betonowego: Szerokość elementów rusztu (minimum 50 mm dla prosiąt i warchlaków, a 80 mm dla tuczników i macior) Szerokość prześwitów (maksimum 11 mm dla prosiąt, 14 dla warchlaków, 18 mm dla tuczników) Charakterystyka kojców - liczba kojców - typ podłogi Powierzchnia kojca (wpisać powierzchnię każdego kojca; zaznaczając też na schemacie) - w przypadku rusztu betonowego: Szerokość elementów rusztu (minimum 50 mm dla prosiąt i warchlaków, a 80 mm dla tuczników i macior) Szerokość prześwitów (maksimum 11 mm dla prosiąt, 14 dla warchlaków, 18 mm dla tuczników) - ściółka Obecność ściółki (o ile jest) Typ ściółki Czy ściółka jest czysta i sucha? - Karmienie Typ urządzenia do karmienia (proszę opisać wszystkie urządzenia do karmienia w obiekcie) Jeżeli koryto: całkowita powierzchnia koryta na każdy 2 kojec (w m ) Jeśli karmienie „na mokro”: liczba punktów karmienia na kojec Jeżeli inne (np. okrągłe): liczba na kojec ……….…jakie …………. - Pojenie Typ poideł i ich liczba w każdym kojcu Smoczkowe: 42 Misowe: Koryta: Inne: Jeśli poidła smoczkowe: wysokość poideł (proszę wskazać wysokość najniższego, jeśli są różnej wysokości) Jeśli inne poidła misowe, (proszę wskazać wysokość najniższego, jeśli są różnej wysokości) Jeśli koryta: wysokość poideł (cm) i powierzchnia (w m ) 2 System ogrzewania - działa system ogrzewania System wentylacji grawitacyjnej System wentylacji wymuszonej - działa system wentylacji wymuszonej - istnienie zapasowego systemu wentylacyjnego System zraszaczy - działanie systemu zraszaczy Termometry w kojcach - sprawne termometry Higrometry w kojcach - sprawne higrometry System sztucznego oświetlenia - sprawny system sztucznego oświetlenia - czystość lamp (tak/nie) - lampy neonowe (liczba i moc) - świetlówki (liczba i moc) 2 - liczba lamp na m Specjalne udogodnienia Izolatki - istnienie izolatki Ruchome przepierzenia - dostępność ruchomych przepierzeń 43
