prawo autorskie itp

1. Normy prawne dotyczące rozpowszechniania programów komputerowych, ochrony praw autorskich.
2. Przestępczość komputerowa.
Normy prawne dotyczące rozpowszechniania programów komputerowych, ochrony praw
autorskich
Rok 1994 to uchwalenie w Polsce przepisów obejmujących ochronę programów komputerowych
(Dz. U. Nr 24 z 4.02.1994 r. - Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych). Ochrona
oprogramowania komputerowego daje gwarancję twórcy autorskie prawa osobiste i majątkowe.
Twórca programu posiada wyłączne prawo do korzystania z utworu oraz rozporządza nim.
Prawo autorskie ma na celu ochronę prawa twórców do ich utworów. Każdy przejaw działalności
twórczej o indywidualnych charakterze, na przykład program komputerowy, utwór literacki,
muzyczny, plastyczny itp. nazywany jest utworem.
Prawo autorskie chroni utwory od momentu ich powstania na etapie projektu, co niekoniecznie
oznacza fizyczne zapisanie utworu na nośniku czy kartce papieru. Prawo autorskie nie reguluje
zasad obrotu nośnikami danych, na których utwory zostały zapisane – kwestie te są regulowane
przez prawo cywilne.
Prawo autorskie chroni twórczość wszystkich osób, niezależnie od płci, wieku, wykształcenia itp.
Zapewnia gwarancję autorskich praw majątkowych, które obejmują m.in. wynagrodzenie, oraz
prawa osobiste określające związek twórcy z utworem.
Prawu autorskiemu nie podlegają urzedowe projekty, ustawy , urzędowe dokumenty, materiały ,
symbole i znaki oraz informacje takie jak dane o wypadkach, prognoza pogody, repertuary kin i
teatrów, kursy walut itp. Bez potrzeby otrzymania zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie
korzystać z rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Tak zwany
własny użytek osobisty obejmuje krąg osób pozostajacych w stosunku pokrewieństwa,
powinowactwa lub stosunku towarzyskiego.
Przykłady naruszenia praw autorskich:
1.
Naruszeniem praw autorskich jest likwidacja podpisów do zdjęć, np. udostępnianych w
ramach bezpłatnych kolekcji na stronie WWW, oraz tzw. cyfrowych "znaków wodnych", np.
logo autora. Nawet wtedy, gdy wymienione materiały są udostępnione bezpłatnie, nie zwalnia
nas to do respektowania osobistych praw autorskich twórców.
2.
Naruszeniem praw autorskich jest samowolne wprowadzenie utworu muzycznego do sieci w
postaci pliku MP3, bez zgody osoby uprawnionej. Aby legalnie rozpowszechniać utwory w
Internecie, należy zawsze uzyskać zgodę autora, producenta lub innej osoby uprawnionej do
utworu.
Upgrade & Copyright
Zarejestrowany użytkownik mam możliwość otrzymania od producenta aktualizacji programu
(upgrade) w celu zastąpienia starszej wersji nowszą. Utwory objęte prawem autorskim (książki,
strony internetowe, obrazy itp.) na ogół są opatrzone notą o ochronie prawnej Copyright by
[autor/właściciel] [data] lub All Rights Reserved – ''wszelkie prawa zastrzeżone". Prawo autorskie
chroni prawa twórców do ich utworów, podobnie jak prawo własności chroni właścicieli do ich
rzeczy. Mówi się, że np. jakaś piosenka jest czyjąś własnością. Prawnicy określają to jako własność
intelektualną. Prawo własności dotyczy rzeczy materialnych, tj. Samochodu, komputera, domu,
natomiast prawo autorskie chroni przedmioty niematerialne – zajmuje się utorami jako dobrami
intelektualnymi.
Zgodnie z polskim prawem autorskim, program komputerowy jest traktowany na równi z utworem
muzycznym lub literackim.
Licencje
Licencja na oprogramowanie to inaczej umowa na korzystanie z utworu, jakim jest np. program
komputerowy, zawierana między podmiotem, któremu przysługują majątkowe prawa autorskie do
utworu, a osobą, która zamierza z danej aplikacji korzystać. Licencja określa warunki, na jakich
użytkownik jest uprawniony do korzystania z programu (np. liczbę komputerów, na których
program może być zainstalowany, oraz sposoby jego rozpowszechniania).
Podstawowy podział licencji dotyczy warunków rozpowszechniania oprogramowania i odpłatności.
Większość oprogramownia rozprowadzana jest jako pełnoprawne produkty, które wymagają
uiszczenia opłat na rzecz producenta. Produkty rozprowadzane są na dwa sposoby : tradycyjna
dystrybucja "pudełkowa" (zakup oprogramownia jako osobny produkt) lub z nowym sprzetem
komputerowym (OEM, ang. Original Equipment Manufacturer). W drugim przypadku
oprogramowanie jest nierozerwalnie połączone ze sprzętem komputerowym, na którym je
zainstalowano. W przeciwieństwie do oprogramowania sprzedawanego w wersji pudełkowej, nie
wolno go przenosić na inne urządzenia jak również odsprzedawać.
Najpopularniejsze odmiany licencji na oprogramowanie komputerowe:
Freeware – umożliwiająca darmowe rozprowadzanie aplikacji bez ujawnienia kodu źródłowego.
Czasami licencja freeware zawiera dodatkowe ograniczenia (np. część freeware jest całkowicie
darmowa, a część darmowa jedynie do użytku domowego). Programy na licencji freeware mogą
być nieodpłatnie wykorzystywane, jednak zabrania się czerpania korzyści finansowych.
Shareware - rodzaj licencji programu, który jest rozpowszechniany bez opłat z pewnymi
ograniczeniami lub z niewielkimi opłatami do wypróbowania przez użytkowników. Czasami po
okresie próbnym (wersja trial) lub po określonej liczbie uruchomień (limit uruchomień) za taki
program trzeba płacić lub zrezygnować z korzystania z niego.
Public domain – oprogramowanie oddane darmowo na użytek ogółu, jako tzw. dobro publiczne.
Dozwolona jest dalsza dystrybucja takich programów bez zgody autora.
Trailware – licencja na oprogramowanie pozwalająca na korzystanie z programów przez kreślony
czas, po którym jego funkcje zostają ograniczone lub program przestaje działać.
Adware – licencja na oprogramowanie rozpowszechnianym za darmo, ale zawierające funkcje
wyświetlające reklamy.
Programy, które bez zgody odbiorcy (w przypadku licencji zgoda następuje w zamian za bezpłatne
udostępnienie), w sposób utrudniający obsługę komputera, wyświetlają niechciane banery. W
przypadku "ukrytych" modułów adware często łączone są one z innymi złośliwymi kodami, jak
np. modułami szpiegującymi, dostarczającymi autorom aplikacji wiele informacji o użytkowniku
– głównie adres IP, używany system operacyjny, przeglądarka a niekiedy strony, do których
łączy się dany użytkownik.
Reklamy wyświetlane w ramach licencji, z którą użytkownik zgadza się przed instalacją programu
(lub nie zgadza i nie instaluje) zazwyczaj są dużo mniej inwazyjne, a wraz z deinstalacją
usuwane są kody odpowiedzialne za ich wyświetlanie – z tego względu należy odróżnić adware
jako licencji od sensu związanego ze złośliwym oprogramowaniem – w tym drugim przypadku
zgody brak, a deinstalacja jest mocno utrudniona.
GNU GPL(ang.General Public License) Powszechna Licencja Publiczna – licencja wolnego i
otwartego oprogramowania stworzona w 1989 roku przez Richarda Stallmana i Ebena Moglena
na potrzeby Projektu GNU, zatwierdzona przez Open Source Initiative. Oprogramowanie
rozprowadzane jest wraz z kodami źródłowymi, może być zmieniane.
Założenia GNU GPL
Celem licencji GNU GPL jest przekazanie użytkownikom czterech podstawowych wolności:
* wolność uruchamiania programu w dowolnym celu (wolność 0)
* wolność analizowania, jak program działa i dostosowywania go do swoich potrzeb (wolność 1)
* wolność rozpowszechniania niezmodyfikowanej kopii programu (wolność 2)
* wolność udoskonalania programu i publicznego rozpowszechniania własnych ulepszeń, dzięki
czemu może z nich skorzystać cała społeczność (wolność 3).
Tylko jeżeli program spełnia wszystkie cztery wolności jednocześnie, wówczas, według FSF, może
być uznany za Wolne Oprogramowanie. Wystarczy, że nie spełnia dowolnej z nich, a nie może
być tak kategoryzowany (jest oprogramowaniem zamkniętym).
Licencja grupowa (Site license) – określa, że zakupiony program może być użytkowany w sieci lub
innym zestawie komputerowym (np. szkolnej pracowni) w określonej ilości, tzn. może być
instalowany tylko na określonej maksymalnej liczbie stanowisk.
Licencja jednostanowiskowa (One-site license) – licencja uprawniająca użytkownika do
zainstalowania oprogramowania tylko na jednym stanowisku komputerowym. Użytkownikowi
nie wolno udostępniać takiego oprogramowania w sieci ani używać na wiećej niż jednym
komputerze w tym samym czasie.
Prawa użytkowników
Licencje na oprogramowanie są najczęściej bardzo restrykcyjne i większość użytkowników nie
czyta ich w całości. Większość takich licencji ogranicza liczbę komputerów, na których można
zainstalować oprogramowanie, liczbę użytkowników którzy mogą go używać i wprowadzają
wiele innych ograniczeń, które nie są bezpośrednio związane z technologią. Standardowym
elementem każdej niemal licencji oprogramowania jest klauzula o wyłączonej
odpowiedzialności producenta z tytułu używania oprogramowania przez licencjobiorcę, której
znaczenie polega na braku jakiejkolwiek odpowiedzialności producentów oprogramowania za
np. skutki błędów w programach.
Licencja GPL i inne licencje FLOSS są reakcją na restrykcyjność licencji na oprogramowanie
własnościowe.
Przestępczość komputerowa
Polski kodeks karny zawiera przypisy przewidujące odpowiedzialność karną za przestępstwa
komputerowe, czyli te, do których użyto komputera lub innego urządzenia komputerowego.
Podstawowa klasyfikacja przestępstw komputerowych:
Przestępstwa przeciw ochronie informacji – obejmują one włamania do systemów komputerowych i
sieci (hacking), podsłuch komputerowy, bezprawne niszczenie danych, sabotaż przy użyciu
sprzętu komputerowego.
Przestępstwa przeciw mieniu – nielegalne uzyskanie programu komputerowego (piractwo
komputerowe), paserstwo programu komputerowego, oszustwa komputerowe i
telelekomunikacyjne.
Przestępstwa przeciw bezpieczeństwu powszechnemu – na przykład zakłócenia pracy systemów
komputerowych w środkach komunikacji, fałszerstwo dokumentów.
W zależności od rodzaju popełnionego przestępstwa rozróżnia się następujących przestępców
komputerowych:
Haker (ang.hacker) – osoba włamująca się do systemów komputerowych
Cracker – osoba łamiąca zabezpieczenia oprogramownia oraz serwerów.
Pirat komputerowy – osoba bezprawnie kopiująca i nielegalnie wykorzystująca oprogramownie
komputerowe. Często termin używany jest w odniesieniu do osób handlujących nielegalnym
oprogramowaniem.
Kupując nielegalny program, należy pamiętać, że piractwo komputerowe dotyczy nie tylko tych,
którzy kopiują i rozprowadzają nielegalne oprogramowanie , ale również tych którzy je kupują.
Użytkownik , który wbrew przepisom obowiązującego prawa pobiera z Internetu pliki
zawierające np. utwory muzyczne, obrazy, dokumenty, filmy, programy i udostepnia je innym
użytkownikom w celu zarobkowym lub wykorzystuje niezgodnie z zapisami licencji – popełnia
przestępstwo i może ponieść przewidziane prawem konsekwencje.
Odpowiedzialność za tego typu czyny przewiduje art. 278 §1 kodeksu karnego, który mówi : Kto
zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3
miesięcy do 5 lat. A w odniesieniu do programu komputerowego §2 tegoż art. Stwierdza : Tej
samej karze podlega, kto bez zgody osoby uprawnionej uzyskuje cudzy program komputerowy w
celu osiągnięcia korzyści majątkowej.
Pozostałe pojęcia
Plagiat (łac. plagium - kradzież) - skopiowanie cudzej pracy/pomysłu (lub jej części) i
przedstawienie pod własnym nazwiskiem, np. obrazu, grafiki, fotografii, odkrycia, piosenki,
wiersza, wynalazku, pracy magisterskiej, pracy doktorskiej, publikacji naukowej.
Plagiat oznacza – w języku potocznym – kradzież utworu lub pomysłu. Plagiatem jest
przywłaszczenie sobie autorstwa cudzego utworu lub jego fragmentu (cudzych elementów
twórczych), to znaczy ukrycia źródła ich pochodzenia. Oznacza więc kradzież intelektualną.
Plagiat z założenia jest umyślny, plagiator (osoba, która dopuściła się plagiatu) przypisuje sobie
cudzą twórczość. Plagiator świadomie zataja źródło pochodzenia istotnych zapożyczeń.
Plagiat jawny polega na przejęciu całości lub fragmentu cudzego utworu i opatrzenia go
własnym nazwiskiem.
Plagiat ukryty występuje wtedy, gdy autor przejmuje fragmenty z cudzego utworu bez podania
źródła i pierwotnego autora, a następnie wplata je do własnych wywodów. Odnosi się to nie
tylko do dosłownych zapożyczeń (słowo w słowo, kopiowanie), ale również na odwzorowaniu
danego utworu przy użyciu innych wyrazów, oddających jednak dokładnie tę sama treść i
konstrukcję myślową (rodzaj wywodu).
Autoplagiat to dzieło będące powtórzeniem wcześniejszych utworów (lub ich znaczących
fragmentów) tego samego twórcy. Autoplagiat własnych utworów (lub odkryć, danych)
spotykany jest czasem wśród naukowców, którzy w ten sposób chcą ilościowo powiększyć swój
dorobek.