Skuteczność zawiadomienia spółki z o.o. o przejściu udziału

Skuteczność zawiadomienia spółki z o.o. o przejściu udziału

Skuteczność zawiadomienia spółki z o.o. o przejściu udziału
ius.focus, komentarz mec. Łukasza Beraka
Brak prawidłowego zawiadomienia i udowodnienia przejścia udziałów nie może zostać zastąpiony wiedzą
spółki o przejściu udziałów.
Wyrok SA w Warszawie z 12.11.2013 r. VI ACA 182/13
Wyrok SA dotyczył skuteczności zawiadomienia spółki z o.o. o przejściu udziału. Powódka, po nabyciu udziałów
w spółce, zawiadomiła spółkę o tym fakcie oraz wniosła o ujawnienie jej w księdze udziałów, składając pismo
za pośrednictwem pełnomocnika ze stosowną informacją. Czynność tę ponowiła wzywając jednocześnie spółkę
do złożenia w sądzie rejestrowym aktualnej listy wspólników, zawierającą dane powódki.
Spółka została przekształcona w spółkę akcyjną na podstawie odnośnej uchwały. Powódka nie brała jednak
udziału w zgromadzeniu wspólników, ponieważ zarząd spółki nie uznał jej wcześniejszych zawiadomień i nie
wpisał jej do księgi udziałów. W konsekwencji powódka zażądała stwierdzenia nieważności, ewentualnie
uchylenia uchwały w sprawie przekształcenia spółki.
Sąd Okręgowy oddalił powyższe powództwo. Sąd Apelacyjny podtrzymał wyrok potwierdzając, że przesłanki
skutecznego powiadomienia o nabyciu udziałów (art. 187 § 1 KSH) obejmują dwa elementy: zawiadomienie
spółki oraz przekazanie spółce dowodów nabycia udziałów. W konsekwencji, z wykonania tego obowiązku nie
zwalnia zawiadamiającego fakt, że spółka z innych źródeł powzięła wiadomość o zbyciu udziału, ani też
stosowne oświadczenie zbywającego wobec spółki o zbyciu swojego udziału. Dla skutecznego zawiadomienia
spółki o nabyciu udziałów i korzystania z uprawnień przysługujących wspólnikowi konieczne było przedłożenie
spółce dowodu przejścia udziałów (np. umowy). Co więcej, spółka nie ma żadnego obowiązku wzywać
zawiadamiającego do uzupełnienia braków formalnych jego zawiadomienia.
Komentarz
Sąd Apelacyjny poruszył istotną z punktu widzenia obrotu prawnego kwestię skuteczności zawiadomienia
spółki o przejściu udziału, opowiadając się za językową i restryktywną wykładnią art. 187 § 1 KSH. Podtrzymał
w ten sposób dotychczasową linią orzecznictwa SN (por. wyrok SN z 26.5.2011 r., III CSK 221/10, OSNC 2012,
Nr 3, poz. 38), potwierdzając wymóg po stronie wspólnika nie tylko zawiadomienia ale i przedstawienia spółce
dowodu przejścia udziału.
W tym kontekście, należy zwrócić uwagę, że wymóg udowodnienia przejścia udziałów dotyczy także ich
nabycia w ramach sukcesji uniwersalnej, co w przypadku dziedziczenia po zmarłym wspólniku wymaga
przedłożenia spółce stwierdzenia nabycia spadku albo zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia
(art. 1027 KC; zob. wyrok SN z 26.5.2011 r., III CSK 221/10, OSNC 2012, Nr 3, poz. 38).
Zawiadomienie o nabyciu udziałów – jak słusznie zauważa SN w ww. wyroku – nie ma żadnego wpływu na
skuteczność umowy zbycia udziałów. W konsekwencji możliwa jest sytuacja, w której o przejściu udziału spółka
zostanie zawiadomiona dopiero przez kolejnego z łańcucha jego nabywców, przy czym zawiadomienie to będzie
w pełni skuteczne (zbycie udziałów bez zawiadomienia spółki zachowuje skutki jedynie inter partes).
Zawiadomienie nie wymaga zachowania szczególnej formy (zob. wyrok SN z 30.3.2012 r., III CSK 232/11,
Legalis), co znalazło również potwierdzenie w doktrynie (M. Tarska, [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A.
Szumański, M. Tarska, A. Herbet, Kodeks spółek handlowych. Komentarz do art. 187, Legalis 2014 oraz M.
Rodzynkiewicz, Kodeks spółek handlowych. Komentarz do art. 187, LexisNexis, Lex Polonica 2014). Konieczne
jest jedynie, aby zostało dokonane przez zbywcę lub nabywcę udziału, przy czym inną kwestią jest zapewnienie
sobie dowodu dokonania zawiadomienia, co w praktyce oznacza, że zawiadamiający powinien jednak uczynić to
na piśmie.
Nie ma jednak mowy o skutecznym zawiadomieniu o nabyciu udziałów – nawet w przypadku zachowania formy
pisemnej – bez przekazania spółce dowodu przejścia udziałów. W tym zakresie dowodem nabycia udziałów jest
bez wątpienia umowa sprzedaży udziałów, umowa wniesienia aportu, odpis protokołu licytacji, etc. Co do
formy dowodu SN uznał kserokopię odpowiedniej umowy zbycia udziału za wystarczającą. Z kolei SO orzekając
w I instancji w przedmiotowej sprawie odmówił przymiotu dowodu fakturze VAT potwierdzającej okoliczność
sporządzenia kopii umowy zbycia udziałów. Za najbezpieczniejszy z punktu widzenia ochrony interesów
nabywcy dowód przejścia udziałów należy uznać poświadczoną notarialnie kopię umowy zbycia udziałów.
W praktyce zawiadamiającemu może zależeć na zachowaniu w tajemnicy szczegółów umowy zbycia udziałów.
Wówczas można przedstawić poświadczoną notarialnie kopię wyciągu z umowy zbycia udziałów. W przypadku
podziału transakcji zbycia udziałów na część zobowiązującą i rozporządzającą, za wystarczające należy uznać
przedstawienie jedynie poświadczonej notarialnie kopii umowy rozporządzającej (por. M. Tarska, [w:] S.
Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, M. Tarska, A. Herbet, Kodeks spółek… op. cit.)
Powyższe uwagi znajdą również odpowiednie zastosowanie w odniesieniu do zawiadamiania spółek o
ustanowieniu zastawów na udziałach wspólników, co ma istotne znaczenie w związku z prawem kredytodawcy
do wykonywania prawa głosu z zastawionych udziałów (spółce należy przedłożyć umowę zastawu wraz z
odpisem z rejestr u zastawów – konstytutywny wpis).
Źródło: ius.focus, 03/2014.
Komentarz opublikowany na platformie "Legalis.pl".