przeglad_seks_15 - Przegląd Seksuologiczny

SWINGING – SATYSFAKCJA
NA GRANICY NORMY
mgr Urszula Martyniuk
Streszczenie
Swinging, czyli szeroko rozumiana wymiana partnerów, jest zjawiskiem, które znajduje si´ na granicy normy i patologii w seksuologii. Choç wykracza on poza norm´ medycznà czy spo∏ecznà i zawiera w sobie bardzo du˝e ryzyko zara˝enia si´ wirusem HIV, zyskuje obecnie coraz wi´cej zwolenników. Pary uprawiajàce
seks grupowy uwa˝ajà si´ w wi´kszoÊci za osoby szcz´Êliwe i spe∏nione, a swoje ma∏˝eƒstwa uwa˝ajà
za wyjàtkowo udane. Swinging ich alternatywà dla tradycyjnego modelu ma∏˝eƒstwa. Artyku∏ ma na celu
przybli˝enie zjawiska swingingu jako ryzykownego zachowania seksualnego, które staje si´ coraz bardziej
powszechne, a w niektórych grupach spo∏ecznych wr´cz po˝àdane.
S∏owa kluczowe
swinging, satysfakcja, ryzykowne zachowania seksualne
SWINING – SATISFACTION ON THE BOUNDARY OF NORM
Summary
Swinging, that is partner swapping, is a phenomenon that exists on the boundary of norm and pathology in
sexology. Although it goes beyond the medical or social norm and contains a very big risk of HIV-infection,
it wins now more and more followers. The couples that practice group sex are in their opinion very happy
and satisfied people and their marriages are exceptionally successful. Swinging is an alternative for the traditional model of marriage. This article presents the phenomenon of swinging as a risk sexual behaviour
that becomes more and more popular and in some social groups even desirable.
Key words
swinging, satisfaction, risk sexual behaviour
PRACA RECENZOWANA
Nazwa swinging pochodzi od angielskiego s∏owa swing, które oznacza ko∏ysaç si´,
huÊtaç si´. Swinging jest to „niemonogamiczna aktywnoÊç seksualna, traktowana
zwykle jak ka˝da inna aktywnoÊç spo∏eczna,
która mo˝e byç doÊwiadczana w parze” [1].
Bardzo istotne w tej definicji jest rozumienie
stosunku seksualnego jako w∏aÊnie aktywnoÊci spo∏ecznej, przez co nie sprowadza
si´ go tylko do samego aktu p∏ciowego, ale
podkreÊla si´ wa˝noÊç interakcji spo∏ecznych. Jeszcze jaÊniejszà definicj´ podaje
NASCA International (mi´dzynarodowa organizacja zrzeszajàca kluby swingersów
na ca∏ym Êwiecie): „Swinging to spo∏eczny
Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2008, nr 15
i seksualny stosunek p∏ciowy z kimÊ innym
ni˝ twój wspó∏ma∏˝onek, ch∏opak lub dziewczyna (...) mo˝e byç definiowany jako rekreacyjny, spo∏eczny seks (recreational social
sex). Chocia˝ zaanga˝owani sà tak˝e pojedynczy m´˝czyêni i kobiety, jest to w pierwszym rz´dzie aktywnoÊç par.” [2]. S∏owem
kluczowym w tej definicji jest przede wszystkim rekreacyjnoÊç, czyli traktowanie stosunku seksualnego nie jako aktywnoÊci prowadzàcej do prokreacji, ale dajàcej odpr´˝enie
i rozrywk´. W obu sformu∏owaniach podkreÊla si´, ˝e takie zachowania podejmowane
sà z regu∏y przez par´. Reasumujàc, pary,
które wchodzà w relacje interpersonalne,
mgr Urszula
Martyniuk
Instytut Psychologii
UAM w Poznaniu
21
którym towarzyszy aktywnoÊç seksualna,
mo˝emy nazwaç swingujàcymi.
Swingersi tworzà tzw. ma∏˝eƒstwa otwarte, zwane przez Lew-Starowicza [3] zwiàzkami orgiastycznymi, w których seks stanowi
êród∏o zainteresowaƒ i rozrywki. Realizowanie potrzeb orgiastycznych mo˝e wzmacniaç trwa∏oÊç zwiàzku ze wzgl´du na pewne
wtajemniczenie, wi´ê specyficznych potrzeb
i porozumienia oraz wspó∏prac´ w realizacji
tych dà˝eƒ.
Swinging mo˝na te˝ definiowaç o wiele
szerzej mówiàc o nim jako o stylu ˝ycia. I tak
swinging lifestyle najszerzej okreÊla zasada
– ka˝dy ma prawo do ˝ycia, mi∏oÊci i cieszenia si´ swojà seksualnoÊcià. Zak∏ada si´ tu,
˝e b´dàc w zwiàzku mo˝na realizowaç si´
w sferze seksualnej tak˝e poza nim. Ma∏˝eƒstwo nie powinno ograniczaç jednostki w jej
dà˝eniach, fantazjach, dzia∏aniach itd.
Pierwszà nadrz´dnà zasadà swingingu
jest to, ˝e nikt nie powinien swingowaç dopóki naprawd´ tego nie chce. Tzw. z∏ota zasada mówi o tym, ˝e ka˝dy ma prawo powiedzieç „nie”. Drugà wa˝nà zasadà jest to, ˝e
nikt nie powinien prowadziç swingerskiego
stylu ˝ycia, jeÊli nie jest pewny swoich w∏asnych pragnieƒ lub si∏y wi´zi emocjonalnej
ze swoim partnerem. Nikt nie powinien wi´c
byç zmuszany do swingingu, a przystàpienie
do niego powinno byç decyzjà obojga.
Zwiàzkom, które chcà zaczàç swingowaç zaleca si´ przestrzeganie czterech
regu∏ [4]. Po pierwsze nale˝y przystàpiç
do swingingu jako para. Partnerów powinna ∏àczyç jakaÊ wspólna historia, niekoniecznie muszà byç ma∏˝eƒstwem.
Po drugie nale˝y poznaç swoje pragnienia
i potrzeby emocjonalne, aby partnerzy byli
Êwiadomi swoich oczekiwaƒ i wymagaƒ.
W ten sposób mo˝na uniknàç wielu nieporozumieƒ, gdy para znajdzie si´ w towarzystwie innych. Kolejnym bardzo wa˝nym
aspektem jest dbanie o dobrà komunikacj´ w zwiàzku. JeÊli chodzi o swingersów
niezmiernie wa˝ne jest rozmawianie o tym,
czego para si´ dopuszcza i dlaczego.
Zaufanie i komfort przede wszystkim to
ostatnia regu∏a, jakiej nale˝a∏oby przestrzegaç decydujàc si´ na swinging. Wysoki poziom zaufania mo˝e zapobiec zazdroÊci pojawiajàcej si´ na skutek oglàdania aktywnoÊci seksualnej podejmowanej
przez partnera z innymi. Komfort natomiast
gwarantuje, ˝e gdy podczas swingowania
chocia˝by jeden z partnerów poczuje
si´ niekomfortowo, aktywnoÊç zostanie
22
natychmiast przerwana. Regu∏y te nie sà
wymogiem, jaki nale˝y spe∏niç by swingowaç, zaleca si´ jednak ich przestrzeganie.
Swinging, dawniej zwany wife swapping,
czyli wymiana ˝on, mo˝e mieç wiele postaci.
Ju˝ samo podejmowanie aktywnoÊci seksualnej (te˝ z w∏asnym partnerem) na oczach
innych, czyli ekshibicjonizm oraz oglàdanie
partnera podejmujàcego takà aktywnoÊç
z innymi, czyli voyeuryzm, zalicza si´
do swingingu. Wymiana partnerów mo˝e
odbywaç si´ jako closed swinging, kiedy pary wymieniajà si´ partnerami i rozchodzà
do oddzielnych pokoi lub jako open swinging, gdy wszyscy pozostajà w jednym pomieszczeniu, a nawet na jednym ∏ó˝ku. Gdy
dopuszczalne sà wszystkie zachowania seksualne poza samym stosunkiem mówimy
o soft swap, natomiast full swap zawiera tak˝e stosunek p∏ciowy. Seks grupowy mo˝e
mieç wiele odmian: triolizm, wymiana w parach, czyli tzw. seks 2+2, orgia oraz gang
bang, czyli stosunek jednej kobiety (lub
m´˝czyzny) z wieloma partnerami (partnerkami). Bardzo cz´sto podczas swingowania
pojawiajà si´ tak˝e zachowania biseksualne.
Osoby uprawiajàce swinging niewàtpliwie nale˝à do grupy ryzyka zaka˝enia wirusem HIV. Ich aktywnoÊç seksualna zalicza
si´ do ryzykownych zachowaƒ seksualnych,
rozumianych jako anga˝owanie si´ w aktywnoÊç seksualnà gro˝àcà uszkodzeniem cia∏a
lub te˝ zara˝eniem si´ chorobà przenoszonà
drogà p∏ciowà [5]. Ryzykowne zachowania
seksualne znajdujà si´ na pograniczu normy
i patologii. Chocia˝ z perspektywy medycznej czy spo∏ecznej wykraczajà poza norm´,
sà akceptowane przez niektóre grupy spo∏eczne i spe∏niajà cz´Êç kryteriów normy
klinicznej.
Badania nad swingingiem
Bergstrand i Williams [1] przeprowadzili
badania wÊród amerykaƒskich swingersów,
które uznawane sà za najbardziej obiektywne
i rzetelne ze wszystkich dotychczasowych.
Kwestionariusz zawierajàcy pytania demograficzne, dotyczàce swingerskiego stylu ˝ycia
oraz poglàdów badanych zosta∏ umieszczony
na stronie internetowej, którà mo˝na by∏o
otworzyç jedynie za pomocà linka rozes∏anego swingersom przez NASCA. Zastosowana metodologia mia∏a zapobiec wype∏nianiu
kwestionariusza przez nie swingujàcych. Dla
porównania wyniki badaƒ skonfrontowano
z badaniem spo∏ecznym (General Social
Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2008, nr 15
Survey) przeprowadzonym przez uniwersytet
w Michigan.
W badaniu wzi´∏o udzia∏ 1092 badanych,
w tym oko∏o 30% kobiet i 70% m´˝czyzn.
Znaczna wi´kszoÊç badanych, bo oko∏o
74% to osoby pozostajàce w zwiàzku ma∏˝eƒskim, a kolejne 12% pozostawa∏o
w zwiàzku kohabitacyjnym. Przeci´tny swingers w tym badaniu mia∏ oko∏o 39 lat i dwa
lata studiów za sobà, by∏ ˝onaty 1,5 razy, by∏
w ma∏˝eƒstwie trwajàcym 10,5 roku i by∏ zaanga˝owany w swinging przez 5 lat.
Ma∏˝eƒstwo jest uznawane za najwa˝niejsze, bàdê te˝ bardzo wa˝ne, w ˝yciu przez
swingersów (57%) w prawie takim samym
stopniu jak przez osoby nie swingujàce (51%)
i czerpià oni z niego tyle samo satysfakcji (odpowiednio 78% i 75%). JeÊli chodzi o wartoÊç
wolnoÊci osobistej w ma∏˝eƒstwie, swingersi
tak˝e nie ró˝nià si´ znaczàco od nie swingersów i a˝ 58% nie zgadza si´ ze stwierdzeniem, ˝e wolnoÊç osobista jest wa˝niejsza ni˝
towarzyszenie (companionship). JeÊli towarzyszenie zinterpretujemy, m.in. jako zobowiàzanie do emocjonalnej monogamii, to
swingersi postrzegajà jà jako istotnà cz´Êç
wi´zi ma∏˝eƒskiej.
Swingersi wydajà si´ byç bardziej zadowoleni z ma∏˝eƒstwa (78,5%) ni˝ reszta
populacji (64%), do tego oko∏o 62% stwierdzi∏o, ˝e po wprowadzeniu swingingu ich
zwiàzek sta∏ si´ szcz´Êliwszy (oko∏o 35%
nie zauwa˝y∏o zmian w zwiàzku, a tylko
1,7% jest mniej szcz´Êliwa). Wi´kszoÊç
swingersów, bo a˝ 67,8% twierdzi, ˝e zazdroÊç nie jest dla nich ˝adnym problemem, a dla 26,1% jest tylko w pewnym
stopniu. Mo˝na to wyt∏umaczyç tym, ˝e
niektóre kontakty seksualne sà po prostu
akceptowane przez sta∏ego wspó∏partnera
i nie odbierane jako zdrada. Ma∏˝onkowie
sami okreÊlajà, jaka jest granica zdrady
w ich zwiàzku [6].
Dalsze wyniki sugerujà, ˝e swinging jest
nie tylko okazjà do podejmowania aktywnoÊci seksualnej z osobami innymi ni˝ sta∏y
partner, ale stanowi tak˝e istotnà cz´Êç spo∏ecznego i emocjonalnego ˝ycia swingujàcych. Prawie 53% badanych uzna∏o szukanie urozmaicenia w ˝yciu seksualnym
za g∏ówny powód wprowadzenia swingingu
do zwiàzku, natomiast a˝ 35,4% wybra∏o poznawanie nowych przyjació∏ i rozwijanie
kontaktów towarzyskich.
Swingersi oceniajà si´ jako osoby szcz´Êliwsze (58,8%) ni˝ pozostali badani (32,2%)
oraz widzà swoje ˝ycie bardziej jako ekscytujàce (prawie 76%, reszta badanych oko∏o
Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2008, nr 15
46%) ni˝ nudne czy rutynowe (swingersi
23,8%, nie swingujàcy 54,4%).
Niestety mo˝na by mieç wiele zastrze˝eƒ
co do wiarygodnoÊci przytoczonych tu danych. Sama reprezentatywnoÊç próby budzi
wàtpliwoÊci, gdy˝ kwestionariusz wype∏nia∏y
jedynie osoby nale˝àce do swing klubów,
które z pewnoÊcià sà usatysfakcjonowane
takim stylem ˝ycia, przez co pomini´to osoby, które zrezygnowa∏y ze swingingu lub
wià˝à z nim negatywne prze˝ycia. Poza tym
wi´kszoÊç badanych musia∏a byç bardziej
wykszta∏cona, pos∏ugujàca si´ Internetem
lub choçby zamo˝niejsza by móc wziàç
udzia∏ w badaniu. Zastrze˝enia budzi równie˝ przewa˝ajàca wi´kszoÊç m´˝czyzn jako osób badanych, choç mog∏o byç te˝ tak,
˝e badani wype∏niali kwestionariusz jako
para przyzwalajàc m´˝czyênie na wypowiadanie si´ we wspólnym imieniu, co tak˝e
mo˝na uznaç za niedociàgni´cie. Wi´kszoÊç tych b∏´dów jest charakterystyczna
dla badaƒ prowadzonych przez Internet.
Mo˝na je zrównowa˝yç z bardzo du˝à grupà
badawczà, zachowanà anonimowoÊcià oraz
niskimi kosztami badania. Mimo wszystkich
wàtpliwoÊci przedstawione poszukiwania
niezaprzeczalnie rzucajà Êwiat∏o na badane
zjawisko oraz rodzà wiele nowych pytaƒ,
przez co te˝ stymulujà do dalszych badaƒ.
Swinging w Polsce
Swinging jest zjawiskiem do tej pory niezbadanym w Polsce. Przes∏anki o jego zakresie mo˝na wyciàgaç z badaƒ nad seksualnoÊcià Polaków. I tak seks grupowy, jako
doÊwiadczonà form´ aktywnoÊci seksualnej, deklaruje ogó∏em 1,36% badanych,
przy czym wynik ten zmienia si´ znacznie
w zale˝noÊci od p∏ci: m´˝czyêni 2,04%,
kobiety 0,63% [7]. Raport seksualnoÊci Polaków 2002 sporzàdzony przez Lew-Starowicza [8] informuje, ˝e jeÊli chodzi o upodobania seksualne to a˝ 4% Polaków deklaruje
seks grupowy, przy czym tylko 2% kobiet,
a triolizm jako, nietypowà aktywnoÊç seksualnà, wybra∏o 2% badanych. Dane pokazujà,
˝e omawiane zjawisko nie jest tak marginalne jakby si´ mog∏o wydawaç.
Bardzo ciekawych danych dostarcza
nam porównanie liczby partnerów seksualnych deklarowanych przez obie p∏cie. JeÊli
chodzi o m´˝czyzn, to trzy partnerki mia∏o
15% ankietowanych, 4–5 partnerek 20%, 10
partnerek 15% i ponad 10 a˝ 20%. Kobiety
w 45% podawa∏y tylko jednego partnera,
23
20% dwóch i 35% trzech lub wi´cej partnerów. Okazuje si´ wi´c, ˝e m´˝czyêni wspó∏˝yjà ze znacznie wi´kszà liczbà partnerek,
a prawie po∏owa kobiet mia∏a tylko jednego
partnera. Bardzo prawdopodobne jest jednak, ˝e m´˝czyêni majà tendencj´ do zawy˝ania, a kobiety do obni˝ania deklarowanej
liczby partnerów [6].
Izdebski [9] w swoim badaniu zachowaƒ
seksualnych Polaków zaliczy∏ do ryzykownych zachowaƒ seksualnych seks analny,
seks oralny z wytryskiem do ust partnera,
zdrad´ przynajmniej raz w ˝yciu, posiadanie
partnera seksualnego poza m´˝em, ˝onà
lub sta∏ym partnerem, korzystanie z agencji
towarzyskich oraz stosunek seksualny z regularnym partnerem bez u˝ycia prezerwatywy. Odsetek badanych, którzy przyznali si´
do co najmniej dwóch z szeÊciu wymienionych ryzykownych zachowaƒ seksualnych
wyniós∏ 37%, odpowiednio 31% dla kobiet
i 43% dla m´˝czyzn. Ponadto w tej grupie
osób znaleêli si´ w 30–39-latkowie (41%),
osoby z wykszta∏ceniem wy˝szym (50%), inteligencja, kadra kierownicza (57%), osoby
wierzàce i niepraktykujàce oraz osoby niewierzàce (52%), osoby b´dàce w zwiàzku
ma∏˝eƒskim (39%) oraz osoby, dla których
seks odgrywa zdecydowanie istotnà rol´
(50%). Mo˝na zauwa˝yç, ˝e ten opis w du˝ym stopniu pokrywa si´ z profilem przeci´tnego swingersa.
Argumenty przeciwników
AktywnoÊç seksualna podejmowana
przez swingersów stanowi zagro˝enie dla
zdrowia ze wzgl´du na choroby przenoszone drogà p∏ciowà lub choçby uszkodzenia
cia∏a. Zdarza si´, ˝e uczestniczka zabawy
erotycznej zachodzi w niechcianà cià˝´ oraz
nie jest w stanie ustaliç ojcostwa dziecka.
Kolejnym argumentem przeciw jest degradacja i mechanizacja aktywnoÊci seksualnej, która zostaje sprowadzona jedynie do pop´du. Skutkiem tego mo˝e byç
zaprzeczenie osobowej relacji mi´dzy
partnerami, prowadzàce do urzeczowienia
cz∏owieka. Idàc dalej tym tropem mo˝emy
stwierdziç, ˝e poprzez naruszenie intymnoÊci mo˝e dojÊç do zubo˝enia wi´zi
uczuciowej ma∏˝onków, co stanowi ogromne zagro˝enie dla zwiàzku. Podejmowanie
zachowaƒ seksualnych z innymi stwarza
równie˝ niebezpieczeƒstwo poznania kogoÊ bardziej atrakcyjnego ni˝ obecny partner i grozi odejÊciem ze zwiàzku. Poza tym
24
mo˝e tak˝e rodziç konflikty w wyniku zazdroÊci.
Kilka nast´pnych argumentów to: fakt, ˝e
poznawanie potencjalnych partnerów przez
internet jest niebezpieczne (nigdy nie wiadomo z kim mamy do czynienia), przekonanie,
˝e osoby uprawiajàce seks grupowy cechujà si´ niedojrza∏oÊcià emocjonalnà (nie potwierdzone naukowo) oraz niedobrowolne
uczestnictwo. Ostatnia kwestia jest dosyç
cz´sto przywo∏ywana, choç nie ma badaƒ
na temat zmuszania kogokolwiek do seksu
grupowego, mo˝na jednak przypuszczaç,
˝e cz´Êciej to kobiety decydujà si´ na podejmowanie takich aktywnoÊci wbrew sobie, by
nie straciç partnera lub spe∏niç jego fantazje.
Lew-Starowicz [3] podaje, ˝e spotykane
sà przypadki uzale˝nienia od seksu grupowego i wynikajàcej z niego niemo˝noÊci
wspó∏˝ycia w zwiàzku ma∏˝eƒskim, gdy˝ nie
dostarcza ju˝ ono odpowiedniego poziomu
podniecenia seksualnego. Traktowanie seksu grupowego jako zabawy, a nie patologii
mo˝e uÊpiç czujnoÊç, co wià˝e si´ z bagatelizowaniem jego wp∏ywu na rozwój psychoseksualny.
Argumenty zwolenników
Kontrargumentem dla zagro˝enia zdrowia jest dost´pnoÊç prezerwatyw na swing-imprezach oraz skutecznoÊç nowoczesnych Êrodków antykoncepcyjnych. Niektórzy twierdzà, ˝e wi´kszoÊç swing-klubów nie
ma licencji na alkohol, co mia∏oby Êwiadczyç o Êwiadomym uczestnictwie w zabawie
erotycznej. Do klubów wst´puje coraz wi´cej singielek, dlatego zak∏ada si´, ˝e jest to
aktywnoÊç atrakcyjna równie˝ dla kobiet,
wi´c przypuszczalnie wi´kszoÊç tych pozostajàcych w ma∏˝eƒstwach nie jest zmuszana do swingingu, ale równie˝ wykazuje
zainteresowanie takà formà zachowaƒ seksualnych. Swinging okreÊlany jest jako alternatywa dla zdrady, która daje partnerom
mo˝liwoÊç bycia szczerym w stosunku
do ma∏˝onka i jednoczeÊnie zaspokajania
swoich potrzeb oraz fantazji.
Swinging jest dla wielu sposobem
na ma∏˝eƒskà nud´, pozwala na urozmaicenie i mo˝e byç ciekawà przygodà dla pary.
DoÊwiadczenia zdobyte z innymi cz´sto sà
przenoszone na grunt ma∏˝eƒskiego ∏o˝a,
co wp∏ywa na wi´ksze zadowolenie i satysfakcj´ ze zwiàzku. Samoocena partnerów,
w tym poczucie atrakcyjnoÊci, mo˝e si´
podwy˝szyç, co wp∏ywa na popraw´ ich
Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2008, nr 15
ogólnego samopoczucia i zwrotnie na atmosfer´ w ma∏˝eƒstwie. Swinging mo˝e byç
te˝ okazjà do nawiàzania nowych kontaktów
towarzyskich.
Zwolennicy kategorycznie obalajà argument, ˝e taka aktywnoÊç seksualna narusza
intymnoÊç. Ich zdaniem, gdy partner dzieli
si´ swoimi najskrytszymi fantazjami, a nawet
realizuje je przy wspó∏ma∏˝onku, wzrasta
intymnoÊç, zaufanie oraz g∏´bokoÊç relacji.
Swingersi k∏adà du˝y nacisk na ró˝nic´ mi´dzy „uprawianiem seksu” a „kochaniem
si´”, co przek∏ada si´ na tworzenie wielu
zwiàzków seksualnych, ale tylko jednego
zwiàzku emocjonalnego.
dlatego rozpowszechnianie si´ swingingu
budzi niepokój i wymaga zwrócenia uwagi
na to zjawisko. ◗
Zakoƒczenie
Swinging jest zjawiskiem zyskujàcym
coraz wi´cej zwolenników, co mo˝e byç
wyrazem przemian instytucji ma∏˝eƒstwa,
wi´kszej otwartoÊci spo∏eczeƒstwa na seksualnoÊç bàdê te˝ oznakà kryzysu wartoÊci.
Uprawianie seksu grupowego i wià˝àca si´
z tym du˝a liczba partnerów niosà ze sobà
ryzyko zaka˝enia si´ wirusem HIV, bàdê
chorobami przenoszonymi drogà p∏ciowà,
PiÊmiennictwo
1. Bergstrand C., Williams J. (2000) Today's Alternative Marriage Styles:
The Case of Swingers. Electronic Journal of Human Sexuality, Vol. 3 (10).
2. http://www.nasca.com/states/nasca_faq.html#whatis
3. Lew-Starowicz Z. (1988) Seks nietypowy. Warszawa: Instytut Wydawniczy Zwiàzków Zawodowych.
4. http://www.actualswingers.com/swingers_rules.html
5. Herlitz C.A., Steel J.L. (2005) The Assosiation Between Childhood and
Adolescent Sexual Abuse and Proxies for Sexual Risk Behavior: A
Random Sample of the General Population of Sweden. Child Abuse and
Neglect, 29 (2005), 1141-1153.
6. Lew-Starowicz Z., Fija∏kowska-Grabowiecka A. (2004) Seks kontrowersyjny. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona.
7. Izdebski Z. (2000) Wiedza, przekonania o HIV/AIDS w spo∏eczeƒstwie
polskim. Zachowania seksualne. Warszawa: Paƒstwowe Wydawnictwo
Naukowe.
8. Lew-Starowicz Z. (2002) Raport seksualnoÊci Polaków 2002. Warszawa: SMG/KRC.
9. Izdebski Z. (2003) Kwestie spo∏eczne i zachowania seksualne w Polsce
w aspekcie problematyki HIV/AIDS. Studium porównawcze 1997-2001.
Warszawa: Krajowe Centrum ds. AIDS.
KONFERENCJE SEKSUOLOGICZNE
22.11.2008 – AWF-Warszawa
– Walny Zjazd Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego.
1–3.12.2008 – Singapur
– 3th Japan-Asean Meeting on Men’s Health and Aging Conference.
7–11.12.2008 – Bruksela
– Joint Congress of the European (ESSM) and International (ISSM) Societes for Sexual Medicine.
11–15.02.2009 – Florencja
– 9 Meeting of the International Society for the Study of Women’s Sexual Health.
18–21.06.2009 – Pary˝
– 3 International Consultation on Sexual Medicine.
21–25.06.2009 – Goteborg
– 19 World Congress of Sexual Health.
14–18.11.2009 – Lion
– 12 Congress of the European Society for Sexual Medicine.
Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2008, nr 15
K O M U N I K A T Y
26–28.09.2008 – Toruƒ
– II Ogólnopolska Konferencja Polskiego Towarzystwa Medycyny Seksualnej.
25