Współpraca międzynarodowa miast województwa łódzkiego

WYŻSZA SZKOŁA STUDIÓW MIĘDZYNARODOWYCH W ŁODZI
WYDZIAŁ STUDIÓW MIĘDZYNARODOWYCH I DYPLOMACJI
Michał Adamski
Współpraca międzynarodowa miast
województwa łódzkiego
Praca doktorska
napisana pod kierunkiem naukowym
prof. zw. dr hab. Ludwika Malinowskiego
STRESZCZENIE DYSERTACJI NAUKOWEJ
1
Łódź 2013
STRESZCZENIE
Przedmiotem rozprawy jest problematyka współpracy międzynarodowej
miast województwa łódzkiego. Tematyka badawcza obejmuje zagadnienia związane z działaniami organów i instytucji samorządu terytorialnego miast województwa łódzkiego w dziedzinie współpracy międzynarodowej. Moje badania
empiryczne, których wyniki stanowią ilustrację analizy zjawiska współpracy
miast województwa łódzkiego z partnerami zagranicznymi, zostały przeprowadzone w latach 2011 – 2012.
W pracy zdecydowałem się podjąć próbę odpowiedzi na pytanie w jakim
zakresie miasta województwa łódzkiego prowadzą współpracę międzynarodową?
Czy duże miasta współpracują częściej niż małe? Czy współpraca międzynarodowa stanowi istotną część, realizowanych przez samorządy miejskie, zadań publicznych? Czy jednostki samorządowe można uznać za podmioty prawa międzynarodowego? Z miastami jakich państw najczęściej współpracują miasta województwa łódzkiego? Jakie ograniczenia istnieją w zakresie prowadzenia współpracy międzynarodowej przez miasta?
Zdając sobie sprawę z konieczności odpowiedzi na powyższe pytania sformułowałem hipotezy badawcze dotyczące współpracy międzynarodowej miast w
województwie łódzkim. Analiza kwestionariusza ankiety w zakresie współpracy
międzynarodowej oraz innych źródeł, miała między innymi na celu weryfikację
tych stwierdzeń.
Rozwój cywilizacyjny doprowadził do wykształcania się miast, które na
przestrzeni wieków prowadziły współpracę międzynarodową. Powstawały również
zinstytucjonalizowane formy współpracy szeregu miast.
Rozwój demokracji zachodniej, a w Polsce budowa samorządu terytorialnego, sprzyjały nadawaniu jego jednostkom uprawnień w zakresie nawiązywania
relacji międzynarodowych. Współpraca z podmiotami zagranicznymi jest w obec2
nych
warunkach
ważnym
czynnikiem
rozwoju
(awansu
cywilizacyjno-
kulturowego) społeczności lokalnych i regionalnych.
Wstępna analiza opracowań poświęconych podjętej problematyce pozwalała na sformułowanie opinii, według której część miast województwa łódzkiego nie
dyskontuje prawnych, politycznych i ekonomicznych możliwości podejmowania
różnorodnych kontaktów z partnerami zagranicznymi.
Należy założyć, że miasta duże współpracują na arenie międzynarodowej
częściej niż miasta średnie i małe. Duże ośrodki miejskie, dysponujące znacznymi
możliwościami finansowymi i kulturowymi powinny dysponować również większą
liczbą miast partnerskich, niż miasta średnie i małe.
W celu właściwego ujęcia problematyki współpracy międzynarodowej
miast województwa łódzkiego niezbędne było stosowanie odpowiednich metod
badawczych. Były to więc: analiza źródeł i literatury przedmiotu, analiza odpowiedzi na pytania zawarte w kwestionariuszu ankiety, analiza organizacyjna i
instytucjonalna dotycząca rozwiązań przyjętych w poszczególnych miastach, analiza porównawcza, analiza dokumentów, aktów prawnych (krajowych, międzynarodowych i lokalnych), krytyczna analiza materiałów prasowych i materiałów
archiwalnych.
Praca składa się z pięciu rozdziałów, poprzedzonych Wstępem, kończy się
Uwagami końcowymi. W pierwszym rozdziale, zatytułowanym Geneza i teoria
współpracy międzynarodowej miast, zaprezentowane zostały podstawy historyczne, z których wywodzi się zjawisko współpracy miast. Punktem wyjścia jest
ogólna koncepcja samorządu, regionu, miast i relacji jakie między nimi występowały w przeszłości. Następnie przedstawione jest zagadnienie współpracy międzynarodowej miast w kontekście stosunków międzynarodowych. Wiele miejsca
poświęciłem prezentacji podstaw prawnych, jakie umożliwiają jednostkom samorządu terytorialnego uczestniczyć w szeroko rozumianych relacjach międzynarodowych.
3
Rozdział drugi, pod tytułem Samorząd terytorialny w Polsce, poświęcony
został problematyce samorządu terytorialnego w Polsce. Wskazałem również na
kolejne etapy reform samorządowych. Szczegółowo omówiłem pozycję gminy,
powiatu i województwa w systemie samorządu terytorialnego. Podkreśliłem też
problem miast, aspirujących do realizowania również zadań powiatu.
W rozdziale trzecim, zatytułowanym Region łódzki, koncentruję się na regionie i Ziemi Łódzkiej. Skąd wzięło się województwo łódzkie? Jakie są jego tradycje? Jak zmieniały się jego granice? To tylko kilka z pytań, na które odpowiedziałem w tej części pracy. Ważną częścią rozdziału jest krótka charakterystyka
każdego z czterdziestu czterech miast województwa łódzkiego.
Dotychczasowe badania współpracy międzynarodowej jednostek samorządu terytorialnego zostały przedstawione w rozdziale czwartym, opatrzonym tytułem Współpraca międzynarodowa jednostek samorządu terytorialnego w świetle
dotychczasowych badań polskich autorów. Nawiązałem do wyników badań, jakie
były przeprowadzone pod auspicjami Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych w roku 2000 i 2004. Dużo uwagi poświęciłem badaniom przeprowadzonym
w 2009 roku, którym patronował Związek Miast Polskich.
Rozdział piąty, zatytułowany Współpraca międzynarodowa miast województwa łódzkiego w świetle wyników badań własnych, zawiera omówienie wyników własnych badań współpracy międzynarodowej miast województwa łódzkiego. Przedstawione zostały tu informacje dotyczące podstaw formalnych współpracy z zagranicznymi miastami partnerskimi, główne płaszczyzny współpracy (takie
jak kultura, gospodarka, oświata) oraz efekty tej współpracy.
Pracę zamykają Uwagi końcowe będące próbą odniesienia się do hipotez, a
także sformułowania wniosków, postulatów i ocen dotyczących współpracy międzynarodowej miast województwa łódzkiego.
Warto zauważyć, że nie wszystkie miasta województwa łódzkiego podjęły
współpracę z partnerami zagranicznymi. Budzi to oczywiście pytania o przyczyny
4
tego stanu rzeczy. Może to być efekt braku odpowiedniej wiedzy w tym zakresie
po stronie głównych animatorów i liderów życia publicznego tych społeczności
oraz towarzyszącego temu sceptycyzmu co do własnego potencjału i zdolności do
podjęcia takiej współpracy.
Z uwagi na bardzo dużą liczbę jednostek samorządowych, obecnie obszar
współpracy międzynarodowej pozostaje trudny do gruntownego zbadania oraz
przeprowadzenia jego naukowej, empirycznej weryfikacji. Próby badań podejmowane przez duże, ogólnopolskie instytucje narażone były na trudności wynikające z jakości
informacji uzyskanych od organów jednostek samorządowych.
Pomimo obowiązywania ustawy o dostępie do informacji publicznej, bardzo często prośby o informacje pozostają bez echa, ignorowane przez urzędników. Podobne problemy wystąpiły również podczas prac nad niniejszą dysertacją. Na ankietę nie odpowiedziało około 30% samorządów, co jednak i tak, jak sądzę, jest
dobrym wynikiem, zwłaszcza na tle wskaźników dotyczących przedsięwzięć innych autorów. Większość ankiet została pieczołowicie wypełniona. Dane w nich
zawarte dostarczyły aktualnej i niezbędnej wiedzy. Należy zaznaczyć, że zasadniczo pomyślnie zakończyło się również pozyskiwanie brakujących informacji i innych źródeł. Informacje zgromadzone w dysertacji pozwalają na aktualne zinwentaryzowanie zadań realizowanych przez samorządy miast województwa łódzkiego
w ramach współpracy międzynarodowej.
Wyniki przeprowadzonych badań, uzyskane zwłaszcza dzięki wykorzystaniu kwestionariusza ankiety, potwierdziły postawione na wstępie opinie, traktowane jako hipotezy badawcze.
Przeprowadzone badania potwierdziły hipotezę, iż miasta duże współpracują częściej niż miasta średnie i małe. Wśród miast, w których organem wykonawczym jest prezydent miasta, współpracę międzynarodową prowadzą wszystkie
ośrodki. W przypadku miast średniej wielkości, z liczbą mieszkańców w przedziale od 10 000 do 30 000 osób, umowy o partnerstwie zagranicznym posiada 11
miast. W ujęciu procentowym jest to ok. 91% ośrodków. Wśród najmniejszych
5
miast, zamieszkałych przez mniej niż 10 000 osób, działania z zakresu współpracy międzynarodowej podejmuje 7 (ok. 33%), natomiast 14 miast (ok. 67%) nie
utrzymuje takich kontaktów. Okazało się również, że duże ośrodki posiadały relacje z większą liczbą miast siostrzanych niż w przypadku miast średnich i małych.
Badania zjawiska współpracy międzynarodowej miast województwa łódzkiego pozwalają na sformułowanie pewnych wniosków i postulatów w tym zakresie. Małe miejscowości nie dysponują możliwościami finansowymi na prowadzenie współpracy międzynarodowej. Wielokrotnie w ankiecie wskazywano na ograniczenia budżetowe. Oznacza to, że dla władz wielu jednostek samorządu terytorialnego współpraca międzynarodowa nie jest priorytetowym obszarem realizowania zadań publicznych. Czy sytuacja ta mogłaby się zmienić, gdyby zapewnić
najmniejszym jednostkom specjalne fundusze celowe na prowadzenie współpracy
międzynarodowej? Być może władze państwowe wówczas uznałyby, że działania
samorządów terytorialnych mogą stanowić istotne i skuteczne „przedłużenie” polityki międzynarodowej rządu. Rozważyć warto ewentualne
wspieranie przez
administrację rządową określonych projektów, czy też współpracy z miastami z
konkretnych państw.
Ważny i ciągle aktualny jest też postulat prowadzenia stałych badań naukowych w tym zakresie. Być może należy rozważyć potrzebę prowadzenia badań
współpracy międzynarodowej na wszystkich szczeblach samorządu terytorialnego. Pojawiają się tu ważne pytania. Jak liczna jest grupa gmin wiejskich prowadzących współpracę? Z kim współpracują? Czy na arenie międzynarodowej swoją
aktywność przejawiają samorządy powiatowe? Czy ich partnerzy są odwzorowaniem partnerstw gmin tworzących powiaty? Jakie korelacje zachodzą pomiędzy
aktywnością międzynarodową gmin a powiatami województwa łódzkiego? Czy
wreszcie, jaka jest rola samorządu wojewódzkiego w kształtowaniu polityki międzynarodowej regionu? Wszystkie te wątpliwości mogą się stać przyczynkiem do
kolejnych badań w zakresie współpracy międzynarodowej jednostek samorządu
6
terytorialnego, w tym samorządów i społeczności lokalnych oraz formującej się
stopniowo społeczności regionalnej województwa łódzkiego.
7