prad elektr.
Transkrypt
prad elektr.
Prąd elektryczny – poziom rozszerzony Zadanie 1. (9 pkt) Źródło: CKE 2005 (PR), zad. 29. 1.1 (3 pkt) Zadanie Zadanie 1.2 (2 pkt) 1 1.3 (2 pkt) Zadanie Zadanie 1.4 (2 pkt) 2 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Zadanie Silnik elektryczny (10 pkt) Zadanie 2. 26. (10 pkt) Źródło: CKE 01.2006 (PR), zad. 26. Silnik elektryczny na prąd staáy zasilany jest z baterii o SEM İ = 12 V. Podczas pracy silnika przez jego uzwojenia páynie prąd o natĊĪeniu I = 2 A, natomiast gdy wirnik tego silnika jest caákowicie zahamowany, przez jego uzwojenie páynie wiĊkszy prąd o natĊĪeniu I0 = 3 A. Opór wewnĊtrzny baterii pomijamy. Zadanie (2 pkt) 26. 1 (22.1 pkt) W tym obwodzie wystĊpują siáy elektromotoryczne baterii i indukcji. OkreĞl i uzasadnij, czy te SEM skierowane są zgodnie, czy przeciwnie (nie uwzglĊdniamy SEM samoindukcji). 6 Egzamin maturalny z fizyki i astronomii Arkusz II 26.2 (1 2.2 pkt)(1 pkt) Zadanie Zapisz prawo Ohma dla tego obwodu. 26.3 (1 2.3 pkt)(1 pkt) Zadanie Podaj, jakie są wartoĞci obu SEM, gdy wirnik jest nieruchomy. Zadanie 26.4 (1 2.4 pkt)(1 pkt) Oblicz wartoĞü oporu omowego uzwojenia silnika. 26.5 (1 pkt) Podczas pracy silnika czĊĞü energii jest tracona z powodu wydzielania siĊ ciepáa w uzwojeniu, ze wzglĊdu na niezerowy opór omowy. Oblicz moc traconą w ten sposób podczas pracy silnika. 3 26.5 (1 2.5 pkt) Zadanie (1 pkt) Podczas pracy silnika czĊĞü energii jest tracona z powodu wydzielania siĊ ciepáa w uzwojeniu, ze wzglĊdu na niezerowy opór omowy. Oblicz moc traconą w ten sposób podczas pracy silnika. Egzamin maturalny z fizyki i astronomii Arkusz II 7 26.6 (2 2.6 pkt) Zadanie (2 pkt) Oblicz moc uĪyteczną silnika (jest to moc prądu w obwodzie pomniejszona o moc traconą z powodu strat cieplnych), gdy przez jego uzwojenie páynie prąd o natĊĪeniu I = 2A. Zadanie (2 pkt) 26.7 (2 2.7 pkt) Oblicz sprawnoĞü silnika w warunkach opisanych w zadaniu 26.6. Zadanie 27. Rakieta (9 pkt) 27.1 (3 pkt) WyprowadĨ wzór na pierwszą prĊdkoĞü kosmiczną i za jego pomocą oblicz jej wartoĞü dla Ziemi. 4 4 Egzamin maturalny z fizyki i astronomii Arkusz II Zadanie Ogrzewacz wody (10 pkt) Zadanie 3. 23. (10 pkt) Źródło: CKE 05.2006 (PR), zad. 23. Turystyczny ogrzewacz wody zasilany jest z akumulatora samochodowego. Element grzejny wykonano na bocznej powierzchni szklanego naczynia mającego ksztaát walca. Element grzejny tworzy kilka zwojów przewodzącego materiaáu w postaci paska o szerokoĞci 4 mm i gruboĞci 0,1 mm. Caákowita dáugoĞü elementu grzejnego wynosi 0,628 m. Opór elektryczny elementu grzejnego jest równy 0,60 ȍ. Siáa elektromotoryczna akumulatora wynosi 12,6 V, a jego opór wewnĊtrzny jest równy 0,03 ȍ. 23.1 (3 3.1 pkt)(3 pkt) Zadanie Oblicz moc elementu grzejnego wykorzystywanego w ogrzewaczu w sytuacji opisanej w treĞci zadania. 23.2 (2 3.2 pkt)(2 pkt) Zadanie WykaĪ, Īe opór wáaĞciwy elementu grzejnego ma wartoĞü okoáo 3,8·10-7 ȍ·m. 5 5 Egzamin maturalny z fizyki i astronomii Arkusz II 23.3 (3 3.3 pkt) Zadanie (3 pkt) Oszacuj, ile razy wydáuĪy siĊ czas potrzebny do zagotowania wody, jeĪeli napiĊcie na zaciskach elementu grzejnego zmaleje o 20%. ZaáóĪ, Īe opór elektryczny elementu grzejnego jest staáy, a straty ciepáa w obu sytuacjach są pomijalne. Zadanie (2 pkt) 23.4 (2 3.4 pkt) Ogrzewacz moĪe byü zasilany ze Ĩródáa prądu przemiennego poprzez ukáad prostowniczy. Do zacisków A i B ukáadu doprowadzono z transformatora napiĊcie przemienne. Narysuj na schemacie, w miejscach zaznaczonych prostokątami, brakujące elementy póáprzewodnikowe tak, aby przez grzaákĊ páynąá prąd wyprostowany dwupoáówkowo*). Oznacz na schemacie za pomocą strzaáki kierunek przepáywu prądu przez grzaákĊ. *) wyprostowany dwupoáówkowo – prąd páynie przez grzaákĊ w obu póáokresach Nr zadania Wypeánia Maks. liczba pkt egzaminator! Uzyskana liczba pkt 6 23.1 3 23.2 2 23.3 3 23.4 2 Zadanie 4. 2. (12Prąd pkt) zmienny (12 pkt) Źródło: CKE 2007 (PR), zad. 2. Zadanie Do Ĩródáa prądu przemiennego poprzez ukáad prostowniczy doáączono ĪarówkĊ, w której zastosowano wáókno wolframowe. Opór Īarówki podczas jej Ğwiecenia wynosiá 100 :. Na wykresie poniĪej przedstawiono zaleĪnoĞü natĊĪenia prądu elektrycznego páynącego przez ĪarówkĊ od czasu. I, A 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0,005 0,01 0,015 0,02 0,025 0,03 t, s 2.1 (2 pkt) Zadanie 4.1 (2 pkt) Podaj, jaką wartoĞü oporu (wiĊkszą, czy mniejszą niĪ 100 :) miaáo wáókno Īarówki przed doáączeniem jej do Ĩródáa prądu. OdpowiedĨ uzasadnij. Zadanie 4.2 (2 pkt) 2.2 (2 pkt) OkreĞl, analizując wykres, czĊstotliwoĞü zmian napiĊcia Ĩródáa prądu przemiennego zasilającego ukáad prostowniczy. Egzamin maturalny z fizyki i astronomii Poziom rozszerzony 5 Zadanie 4.3 (2 pkt) 2.3 (2 pkt) Oblicz wartoĞü áadunku elektrycznego, jaki przepáynąá przez ĪarówkĊ w czasie 0,02 s. 2.4 (4 pkt) Naszkicuj wykres ilustrujący zaleĪnoĞü napiĊcia na Īarówce od czasu. Na wykresie zaznacz odpowiednie wartoĞci. Wykres sporządĨ dla przedziaáu czasu [0 s – 0,03 s]. Dokonaj niezbĊdnych obliczeĔ. IndukcyjnoĞü obwodu pomiĔ. obliczenia 7 Zadanie 4.4 (4 pkt) 2.4 (4 pkt) Naszkicuj wykres ilustrujący zaleĪnoĞü napiĊcia na Īarówce od czasu. Na wykresie zaznacz odpowiednie wartoĞci. Wykres sporządĨ dla przedziaáu czasu [0 s – 0,03 s]. Dokonaj niezbĊdnych obliczeĔ. IndukcyjnoĞü obwodu pomiĔ. obliczenia wykres 6 6 Egzamin maturalny z fizyki i astronomii Poziom rozszerzony Egzamin maturalny z fizyki i astronomii Egzamin maturalny z fizyki i astronomii Poziom rozszerzony Poziom rozszerzony 6 2.5 (2 pkt) Na rysunkach poniĪej przedstawiono schematy dwóch ukáadów zasilających, w których 2.5 (2 pkt)diody prostownicze. zastosowano Zadanie 4.5 (2 pkt) 2.5 pkt) Nr zadania 1.6 dwóch 2.1 ukáadów 2.2 2.3 2.4 Na(2rysunkach poniĪej Aprzedstawiono schematy w których WskaĪ, który ukáadów czy B zastosowano sytuacji opisanej wzasilających, zadaniu. Oznacz na Wypeánia Na rysunkachzdiody poniĪej przedstawiono schematyw zasilających, w których Maks. liczba pkt 2 dwóch 2 ukáadów 2 2 4 zastosowano prostownicze. egzaminator! + , – oraz ~ prawidáową biegunowoĞü czterech wybranym przez Ciebie ukáadzie znakamipkt zastosowano diody prostownicze. Uzyskana WskaĪ, który z ukáadów A czy Bliczba zastosowano w sytuacji opisanej w zadaniu. Oznacz na zacisków ukáaduz zasilającego. WskaĪ, który ukáadów czy B znakami zastosowano sytuacji opisanej w biegunowoĞü zadaniu. Oznacz na wybranym przez Ciebie A ukáadzie + , –w oraz ~ prawidáową czterech wybranym przez Ciebie ukáadzie znakami + , – oraz ~ prawidáową biegunowoĞü czterech zacisków ukáadu zasilającego. zacisków ukáadu zasilającego. Ukáad A 8 Ukáad B Egzamin maturalny z fizyki i astronomii Poziom rozszerzony 8 Zadanie 5. 4. (12ĩarówka pkt) Zadanie (12 pkt) Źródło: CKE 2008 (PR), zad. 4. o Opór elektryczny wáókna pewnej Īarówki w temperaturze 0 C wynosi 88,1 ȍ. ĩarówkĊ doáączono do Ĩródáa prądu przemiennego o napiĊciu skutecznym 230 V. Podczas Ğwiecenia przez ĪarówkĊ páynąá prąd o natĊĪeniu skutecznym 261 mA, a opór wáókna Īarówki wskutek wzrostu temperatury wzrósá dziesiĊciokrotnie. Opór elektryczny wáókna zmienia siĊ wraz ze wzrostem temperatury zgodnie z zaleĪnoĞcią R R0 1 D 'T gdzie: – opór w temperaturze 0oC, – temperaturowy wspóáczynnik wzrostu dla wáókna tej Īarówki jest równy 5·10–3 K–1, ǻT – przyrost temperatury wáókna Īarówki. R0 Į oporu, Zadanie 5.14.1 (2 pkt) Zadanie (2 pkt) Oblicz moc pobieraną przez Ğwiecącą ĪarówkĊ. Zadanie 5.24.2 (2 pkt) Zadanie (2 pkt) Oblicz natĊĪenie skuteczne prądu w Īarówce podczas wáączania zasilania, gdy temperatura wáókna wynosi 0oC. Zadanie (2 pkt) Zadanie 5.34.3 (2 pkt) Oblicz przyrost temperatury wáókna Īarówki po wáączeniu Īarówki i rozgrzaniu siĊ wáókna. 9 Egzamin maturalny z fizyki i astronomii Poziom rozszerzony 9 Zadanie (2 pkt) Zadanie 5.44.4 (2 pkt) Do wáókna Ğwiecącej Īarówki zbliĪono biegun N silnego magnesu. Zapisz, jak zachowa siĊ wáókno Īarówki po zbliĪeniu magnesu, gdy Īarówka jest zasilana napiĊciem przemiennym, a jak, gdy jest zasilana napiĊciem staáym. Zadanie 5.54.5 (2 pkt) Zadanie (2 pkt) Oblicz dáugoĞü drutu wolframowego, z którego wykonano wáókno Īarówki, jeĞli wiadomo, Īe pole powierzchni przekroju poprzecznego drutu wynosi 8·10 –11 m2, a opór wáaĞciwy wolframu w temperaturze 0oC jest równy 510 –8 :m. Zadanie (2 pkt) Zadanie 5.64.6 (2 pkt) WyjaĞnij, dlaczego temperaturowy wspóáczynnik wzrostu oporu Į dla metali ma wartoĞü dodatnią, a dla póáprzewodników ma wartoĞü ujemną. Nr zadania Wypeánia Maks. liczba pkt egzaminator! Uzyskana liczba pkt 4.1. 2 10 4.2. 2 4.3. 2 4.4. 2 4.5. 2 4.6. 2 Zadanie 6. 4. (12Fotorezystor pkt) Zadanie (12 pkt) Źródło: CKE 2009 (PR), zad. 4. Fotorezystor jest póáprzewodnikowym Elektroda elementem Ğwiatáoczuáym. Jego opór elektryczny zmienia siĊ pod wpáywem padającego Ğwiatáa. Fotorezystory wykonuje siĊ najczĊĞciej w postaci cienkiej warstwy póáprzewodnika (np. z siarczku kadmu CdS) naniesionej na izolujące podáoĪe. Œwiat³o Elektroda CdS Pod³o¿e Zadanie 6.14.1 (2 pkt) Zadanie (2 pkt) Rysunki poniĪej przedstawiają ukáad pasm energetycznych dla póáprzewodnika, przewodnika i izolatora, zgodnie z teorią pasmową przewodnictwa ciaá staáych. a) Zapisz pod rysunkami wáaĞciwe nazwy materiaáów (izolator, póáprzewodnik, przewodnik) Oznaczenia: pp - pasmo przewodnictwa, pw - pasmo walencyjne, pe - przerwa energetyczna ............................................. .............................................. .............................................. b) PodkreĞl nazwy tych pierwiastków, które są póáprzewodnikami. Egzamin maturalny z fizyki i astronomii Poziom rozszerzony Īelazo german rtĊü miedĨ krzem 9 Zadanie 6.24.2 (1 pkt) Zadanie (1 pkt) Przez domieszkowanie wykonuje siĊ póáprzewodniki, w których noĞnikami wiĊkszoĞciowymi są elektrony lub dziury. Zapisz, jak nazywają siĊ noĞniki wiĊkszoĞciowe w póáprzewodniku typu n. Informacja zadania Informacja do do zadań 6.3 i 6.44.3 i 4.4 PoniĪszy wykres przedstawia zaleĪnoĞü natĊĪenia prądu páynącego przez fotorezystor od napiĊcia przyáoĪonego do jego zacisków przy piĊciu róĪnych wartoĞciach natĊĪenia oĞwietlenia. NatĊĪenie oĞwietlenia E (iloĞü Ğwiatáa padającą na jednostkĊ powierzchni) podano w luksach, lx. I, mA 10 0l x 9 = 60 8 E 7 E 6 0 =3 x 0l 5 4 E=1 3 2 E = 40 1 lx 00 lx E = 10 lx 0 0 1 2 3 4 5 11 6 7 8 9 10 U, V E= 1 E = 10 lx 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 U, V Zadanie (3 pkt) Zadanie 6.34.3 (3 pkt) Przeanalizuj wykres i ustal, jak opór elektryczny fotorezystora zaleĪy od natĊĪenia oĞwietlenia (roĞnie, maleje, nie ulega zmianie). WyjaĞnij tĊ zaleĪnoĞü, odwoáując siĊ do mikroskopowych wáasnoĞci póáprzewodników. Egzamin maturalny z fizyki i astronomii Poziom rozszerzony 10 Nr zadania 3.6 Wykorzystując fotorezystor, charakterystykĊ Wypeánia którego Maks. liczba pkt 3 przedstawiono na egzaminator! poprzedniej stronie, zbudowano Uzyskana liczba pkt obwód elektryczny (rys). 4.1 2 4.2 1 4.3 3 Zadanie 6.44.4 (3 pkt) Zadanie (3 pkt) Wyznacz natĊĪenie oĞwietlenia fotorezystora w przedstawionej sytuacji. Dokonaj niezbĊdnych obliczeĔ. Przyjmij, Īe mierniki są idealne, a opór wewnĊtrzny baterii jest równy zeru. Zadanie 4.5 (3 pkt) Opornik o oporze 2 k: i fotorezystor, którego opór zmienia siĊ w granicach od 500 :do 2 k: w zaleĪnoĞci od natĊĪenia oĞwietlenia, moĪemy poáączyü ze sobą szeregowo lub równolegle. Oblicz i wpisz do tabeli odpowiednie wartoĞci oporów zastĊpczych dla ukáadu opornik – fotorezystor, w zaleĪnoĞci od sposobu ich poáączenia i natĊĪenia oĞwietlenia fotorezystora. Rodzaj poáączenia sáabe oĞwietlenie (E = 10 lx) silne oĞwietlenie (E = 600 lx) 12 Zadanie (3 pkt) Zadanie 6.54.5 (3 pkt) Opornik o oporze 2 k: i fotorezystor, którego opór zmienia siĊ w granicach od 500 :do 2 k: w zaleĪnoĞci od natĊĪenia oĞwietlenia, moĪemy poáączyü ze sobą szeregowo lub równolegle. Oblicz i wpisz do tabeli odpowiednie wartoĞci oporów zastĊpczych dla ukáadu opornik – fotorezystor, w zaleĪnoĞci od sposobu ich poáączenia i natĊĪenia oĞwietlenia fotorezystora. Rodzaj poáączenia poáączenie szeregowe, opór w k: sáabe oĞwietlenie (E = 10 lx) silne oĞwietlenie (E = 600 lx) poáączenie równolegáe, opór w k: 13 4 Egzamin maturalny z fizyki i astronomii poziom rozszerzony Zadanie 7. (10 pkt) Źródło: CKE 2010 (PR), zad. 2. Zadanie 2. Czajnik elektryczny (10 pkt) Do czajnika elektrycznego, w którym grzaáka ma moc 2000 W, wlano 0,6 kg wody o temperaturze 13 °C. Czajnik wáączono do prądu elektrycznego i woda ogrzewaáa siĊ aĪ do zagotowania przez 2 minuty i 30 sekund. Zadanie (2 pkt) Zadanie 7.12.1 (2 pkt) Oblicz pracĊ prądu elektrycznego podczas ogrzewania wody w czajniku do momentu jej zagotowania. Zadanie 7.22.2 (2 pkt) Zadanie (2 pkt) Oblicz sprawnoĞü ogrzewania wody w czajniku. W obliczeniach przyjmij, Īe ciepáo wáaĞciwe J wody jest równe 4200 i nie zmienia siĊ podczas ogrzewania wody. kg K Informacja do do zadań 7.3, 7.4 i 7.5 Informacja zadaĔ 2.3, 2.4 i 2.5 W poniĪszej tabeli przedstawiono wyniki pomiarów wykonanych podczas doĞwiadczenia z czajnikiem elektrycznym. Temperatura początkowa wody w czajniku przed podáączeniem go do prądu byáa za kaĪdym razem zawsze taka sama i wynosiáa 13 °C. Masa wody, kg SprawnoĞü ogrzewania wody, % 0,25 57 0,50 69 0,75 76 1,00 79 1,25 81 1,50 82 Zadanie 7.32.3 (1 pkt) Zadanie (1 pkt) Przeanalizuj dane w tabeli i zapisz wniosek dotyczący związku wzglĊdnej straty energii z masą zagotowywanej wody. 14 Egzamin maturalny z fizyki i astronomii poziom rozszerzony 5 Zadanie 7.42.4 (3 pkt) Zadanie (3 pkt) Narysuj wykres zaleĪnoĞci sprawnoĞci ogrzewania wody w czajniku od jej masy. Zadanie (2 pkt) Zadanie 7.52.5 (2 pkt) WykaĪ, korzystając z danych w tabeli (lub zawartych na wykresie), Īe bezwzglĊdne straty dostarczonej do czajnika energii rosną wraz z masą ogrzewanej wody. Nr zadania Wypeánia Maks. liczba pkt egzaminator Uzyskana liczba pkt 15 2.1 2 2.2 2 2.3 1 2.4 3 2.5 2 6 Egzamin maturalny z fizyki i astronomii poziom rozszerzony Zadanie 8. 3. (10Transformator pkt) Źródło: CKE 2010 (PR), zad. 3. Zadanie (10 pkt) Transformator zasilono prądem przemiennym o napiĊciu skutecznym U1 = 230 V, otrzymując na uzwojeniu wtórnym napiĊcie skuteczne U2 = 115 V. Do uzwojenia wtórnego doáączono ukáad skáadający siĊ z dwóch idealnych diod* D1 i D2 oraz trzech oporników R1, R2 i R3. * Idealna dioda posiada zerowy opór w kierunku przewodzenia i nieskoĔczenie duĪy opór w kierunku zaporowym. R1 D1 ~U R2 U2 1 R3 D2 Zadanie 8.13.1 (1 pkt) Zadanie (1 pkt) Oblicz maksymalne napiĊcie na uzwojeniu pierwotnym. Zadanie 8.23.2 (1 pkt) Zadanie (1 pkt) Zapisz nazwĊ zjawiska, dziĊki któremu energia elektryczna jest przekazywana z uzwojenia pierwotnego do wtórnego. Zadanie 8.33.3 (1 pkt) Zadanie (1 pkt) Uzupeánij poniĪsze zdanie, wybierając i wpisując wáaĞciwą nazwĊ materiaáu. (ferromagnetyk, paramagnetyk, diamagnetyk). Materiaá z którego wykonano rdzeĔ transformatora to ................................................................ Zadanie 8.43.4 (2 pkt) Zadanie (2 pkt) Zapisz, na którym uzwojeniu transformatora (pierwotnym czy wtórnym) nawiniĊto wiĊcej zwojów i oblicz, ile razy wiĊcej. 16 Egzamin maturalny z fizyki i astronomii poziom rozszerzony 7 Zadanie (2 pkt) Zadanie 8.53.5 (2 pkt) Przeanalizuj schemat elektryczny zamieszczony na poprzedniej stronie i uzupeánij zdania, wybierając i wpisując wáaĞciwe dokoĔczenia. (szeregowo, równolegle) JeĪeli diody w danej chwili spolaryzowane są w kierunku zaporowym, to oporniki poáączone są ........................................................ JeĪeli diody w danej chwili spolaryzowane są w kierunku przewodzenia, to oporniki poáączone są ........................................................ Informacje zadaĔ Informacje do do zadań 8.6 i 3.6 8.7 i 3.7 Wykorzystując transformator, zbudowano obwód elektryczny skáadający siĊ z kondensatora o pojemnoĞci 75 µF oraz idealnej diody (rysunek poniĪej). NapiĊcie skuteczne na zaciskach A i B wynosiáo 115 V, a napiĊcie miedzy punktami M i N po pewnym czasie osiągnĊáo wartoĞü równą 163 V. A M ~U 1 C U2 N B Zadanie 8.63.6 (1 pkt) Zadanie (1 pkt) Oblicz áadunek elektryczny zgromadzony na kondensatorze w chwili, gdy napiĊcie na jego okáadkach wynosi 163 V. Zadanie 8.73.7 (2 pkt) Zadanie (2 pkt) WykaĪ, Īe napiĊcie miedzy punktami M i N po pewnym czasie osiągnĊáo wartoĞü równą 163 V. WyjaĞnij, dlaczego po naáadowaniu kondensator nie bĊdzie siĊ rozáadowywaá. Nr zadania Wypeánia Maks. liczba pkt egzaminator Uzyskana liczba pkt 3.1 1 17 3.2 1 3.3 1 3.4 2 3.5 2 3.6 1 3.7 2