DZiAłANiA PODeJMOWANe PrZeZ ceNtrUM kOMPeteNcJi PUłAWy

58
Prof. dr hab. inż. Janusz Igras
Przewodniczący Rady Naukowej
Centrum Kompetencji Puławy
Działania podejmowane przez
Centrum Kompetencji Puławy
na rzecz ograniczenia
eutrofizacji wód Bałtyku
Eutrofizację powoduje nadmiar substancji biogenicznych. Proces
ten prowadzi do pogorszenia jakości wody i niekorzystnych zmian
w atmosferze i faunie morskiej, zagraża życiu ryb i innych organizmów tam żyjących. W grupie tych substancji szczególne znaczenie
mają związki azotu i fosforu.
Rolnictwo jest jedną z dziedzin gospodarki, która istotnie
oddziałuje na środowisko przyrodnicze. Intensyfikacja produkcji rolniczej na obszarach wiejskich stwarza ryzyko rozpraszania
składników nawozowych oraz pogarszania stanu i jakości zasobów
wodnych.
W zlewisku Morza Bałtyckiego położonych jest 14 krajów
(w tym całe terytorium Polski), w których zamieszkuje ponad 85
mln ludzi. Większość z tych państw jest wysoko zurbanizowana
i uprzemysłowiona, posiada także intensywne rolnictwo. Uwarunkowania te wpływają na silną antropopresję wyrażającą się rozpraszaniem dużej ilości substancji przemieszczających się drogą powietrzną (w postaci opadu z atmosfery) lub wodną (jako dopływ
rzeczny) do Morza Bałtyckiego. Morze Bałtyckie jest szczególnie
wrażliwym obszarem poddanym presji rolnictwa. Bałtyk jest morzem śródlądowym o bardzo małej wymianie wód z Morzem Północnym, co dodatkowo sprzyja procesom eutrofizacji wody.
W związku z tymi zagrożeniami w krajach basenu Morza Bałtyckiego podejmuje się obecnie wiele działań zmierzających do
zmniejszenia ilości substancji biogenicznych wprowadzonych do
wód powierzchniowych i podziemnych, których celem jest poprawa
ich jakości.
Działania takie podejmowane są również przez Centrum
Kompetencji Puławy w ramach aktywności prowadzonej przez
Grupę Azoty. Centrum Kompetencji Puławy jest pierwszym polskim think-tankiem skupiającym biznes, naukę i przedsiębiorców rolnych. Centrum jest nowoczesnym ośrodkiem współpracy,
a przede wszystkim wymiany informacji i doświadczeń dla rolników, doradców, instytucji nauki oraz szeroko rozumianego biznesu. Misją Centrum Kompetencji jest kształtowanie i promowanie modelu nowoczesnego przedsiębiorcy rolnego, podnoszenie
kompetencji rolników w zakresie efektywności gospodarowania,
popularyzacja badań dotyczących nawożenia oraz budowa nowych relacji między biznesem a nauką. Centrum prowadzi wiele
innowacyjnych projektów, których celem jest pokazywanie rolnikowi efektów z dostarczania dodatkowych korzyści, które wiążą się z nawożeniem i innowacyjnym podejściem do stosowania
nawozów.
W Polsce zużywa się średnio o ok. 30% mniej nawozów niż
w innych krajach unijnych o bardzo intensywnym rolnictwie, dlatego też sztuka nawożenia nabiera dodatkowego znaczenia. Zarówno przemysł nawozowy jak i rolnictwo stoi obecnie przed dużymi
wyzwaniami, które będą ukierunkowane na innowacyjne systemy
nawożenia i poprawienie wydajności produkcji rolniczej oraz jakości i ilości produkowanej żywności. Wyzwania te powinny uwzględniać także aspekt środowiskowy gospodarowania w rolnictwie, czyli
ograniczenie emisji związków biogenicznych w szczególności do
wód Morza Bałtyckiego.
Działania w obszarze badań i innowacji dotyczą przede wszystkim opracowania kompleksowego systemu nawożenia inteligentnego, w skład którego wchodzą innowacyjne w skali światowej nawozy
otoczkowane o kontrolowanym uwalnianiu składników pokarmowych dostosowanym do tempa ich pobierania przez rośliny uprawne. Podstawowym elementem systemu jest opracowanie efektywnych ekonomicznie technologii produkcji nowych inteligentnych
nawozów na bazie tworzyw biodegradowanych. Elementem systemu jest także opracowanie dedykowanych maszyn do aplikacji nawozów, umożliwiających optymalizację wykorzystania składników
pokarmowych z nawozów. Jednym z najważniejszych elementów
nawożenia inteligentnego jest opracowanie systemu wsparcia decyzji „decision suport system” opartego o aktualne zasoby informacji
o produkcji rolnej, będącym praktycznym narzędziem wykorzystywanym przez rolników do zarządzania gospodarstwem.
Prowadzenie produkcji w sposób zrównoważony wpłynie na
zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych, a w szczególności ograniczenie emisji gazowych amoniaku i podtlenku azotu, zmniejszenie wymywania azotanów oraz ryzyka absorpcji nadmiernej ich
ilości przez rośliny. Wpłynie to na zwiększenie wykorzystania azotu
oraz innych składników nawozowych - P i K oraz mikroelementów
w produkcji rolnej. Wprowadzenie nawozów o kontrolowanym
uwalnianiu składników pokarmowych wpłynie także na zwiększenie odporności roślin na okresową suszę glebową, co w Polsce staje
się coraz większym problemem. System nawożenia zrównoważonego umożliwi także redukcję kosztów samego zabiegu nawożenia
a poprzez to poprawę efektywności produkcji rolnej i lepsze wykorzystanie rolniczej przestrzeni produkcyjnej.
Centrum Kompetencji Puławy prowadzi także działania w obszarze kształcenia i edukacji. Realizowane są studia podyplomowe
dla doradców rolnych, których celem jest przygotowanie specjalistów w zakresie najnowszych technologii zintegrowanej produkcji
Eutrofizacja Morza Bałtyckiego
Bałtyk dla wszystkich
59
„Działamy w wielu regionach Polski, które posiadają cenne walory przyrodnicze, a także w pobliżu obszarów chronionych. Korzystamy z dobra
naturalnego, jakim jest woda w procesach codziennej produkcji, korzystamy
również z transportu morskiego. Swoją działalność staramy się prowadzić
w pełnej zgodzie z otaczającą nas naturą. Odpowiedzialność Grupy Azoty
nie kończy się na bramach naszych fabryk. Jesteśmy świadomi wpływu jaki
wywieramy na środowisko. Wyznajemy zasadę zrównoważonego rozwoju.
Naszym celem jest kontrola nad cyklem życia naszych produktów i wpływem, który wywierają. Dążąc do doskonałości wsłuchujemy się w głos otoczenia. Wiedza, współpraca i zorientowanie na przyszłość pozwalają nam
być innowacyjną firmą, która rozwija się w sposób rozsądny. Dziś pracujemy nad inteligentnymi nawozami o kontrolowanym uwalnianiu składników
pokarmowych, naszym celem jest zrównoważone nawożenie, które bezpośrednio przyczyni się do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych i eutrofizacji wód powierzchniowych. Tym samym, podzielamy wartości wyznawane
przez UN Global Compact w trosce o ekosystem Morza Bałtyckiego.”
Mariusz Bober
Prezes Zarządu, Grupa Azoty S.A.
roślin oraz trendów rynków rolnych. Istotnym elementem kształcenia w tym obszarze są praktyczne zajęcia z doradztwa nawozowego
z wykorzystaniem najnowszych systemów wsparcia decyzji.
Bardzo ważnym elementem edukacyjnym są studia podyplomowe z zakresu zarządzania dla przedsiębiorców rolnych pt.: Advanced Agro Business Management. Celem projektu będzie zaoferowanie i dostarczenie przedsiębiorcom rolnym profesjonalnych
narzędzi zarządzania biznesem tak, aby wspierać rozwój rolniczej
przedsiębiorczości oraz wzrost poziomu konkurencyjności polskiego rolnictwa.
prof. dr hab. inż.
Janusz Igras