Potencjał rozrodczy świń

Optymalne wykorzystanie potencjału rozrodczego hodowanych świń
Marek Gasiński
Wytwórnia Pasz Lira
Potencjał genetyczny hodowanych w naszym kraju świń, dotyczy to zarówno pogłowia tzw. ras
krajowych: wielkiej białej polskiej i polskiej białej zwisłouchej, jak i zwierząt pochodzących z
programów hybrydowych oraz „innych genetyk” kształtuje się na poziomie zdecydowanie ponad 30
odchowanych prosiąt od jednej lochy w ciągu roku.
Jednak z powodu róŜnych ograniczeń osiąganie takich wyników, dla wielu hodowli pozostaje nadal w
sferze mniej lub bardziej odległej przyszłości.
Częste, w ostatnich latach, w naszym kraju okresy długotrwałego spadku opłacalności produkcji
zmuszają hodowców do sięgania po niewykorzystywane w pełni rezerwy produkcyjne, rezerwy
będące, w rzeczywistości, wyłącznie w „zasięgu ich ręki”. Liczba odchowywanych od jednej lochy
prosiąt i związana nierozerwalnie z nią, liczba sprzedawanych tuczników od jednej samicy, zaleŜy od
kilku istotnych czynników, m.in.: od częstotliwości oproszeń, liczby urodzonych prosiąt w miocie i
liczby padnięć tych ostatnich w poszczególnych etapach produkcji.
Efektywność produkcji
Ŝywca
zaleŜy zatem
od
bardzo wielu czynników, spośród
których
najwaŜniejszymi są ww., warunkujące tzw. plenność gospodarczą. Warto by przypomnieć, w tym
miejscu, kilka wartości, które w obrazowy sposób pokazują te spośród wielu etapów prawidłowej
produkcji trzody chlewnej, które współdecydują o osiąganiu wyników produkcyjnych.
CiąŜa u lochy trwa 114-115 dni i jest ona wartością niezmienną, okres karmienia prosiąt (laktacji) to
zazwyczaj od 21 do 28 dni. Ten ostatni element, w pewnym sensie pozostaje równieŜ na stałym
poziomie. Czynnikiem, na który wpływ ma hodowca i tylko hodowca to liczna tzw. dni „pustych”, czyli
okres od odsadzenia prosiąt do pokrycia (inseminacji).
JeŜeli liczba ta kształtuje się na właściwym poziomie 5-7 dni, wówczas długość cyklu reprodukcyjnego
(115 dni ciąŜy + 28 dni laktacji + 7 dni „pustych”) nie powinna być większa niŜ 150 dni. Tym samym
osiągnięcie indeksu (wskaźnika) oproszeń – 2,4 (365 dni w roku : 150 dni cyklu reprodukcyjnego) nie
powinno stanowić problemu.
1
Częstotliwość oproszeń w ponad pięćdziesięciu procentach (spośród trzech wyŜej wymienionych
elementów) determinuje efektywność produkcji prosiąt.
PoniewaŜ na długość ciąŜy hodowca nie ma Ŝadnego wpływu a okres karmienia prosiąt jest zaleŜny od
wielu czynników (status zdrowotny stada, genetyka, technologia produkcji, przepisy w zakresie
dobrostanu, etc.), maksimum pracy i zaangaŜowania hodowca powinien poświęcić zagadnieniu
zmniejszenia liczby dni „jałowych”.
Bardzo często kiedy mówi się o rozrodzie trzody chlewnej, ma się na myśli zabieg unasieniania, czyli
kwintesencję tego trudnego, pracochłonnego i, wbrew pozorom, niezwykle skomplikowanego procesu
jakim jest rozród.
W tym momencie moŜna by przypomnieć definicję inseminacji, którą kilka lat temu przedstawiła na
corocznej konferencji w Puławach pani Christine Glossop, światowej sławy konsultant ds. rozrodu
świń:
Właściwej jakości nasienie, zdeponowane we właściwym miejscu o właściwym czasie
To proste w swojej wymowie określenie, zawiera wszystkie najwaŜniejsze elementy decydujące o
skuteczności unasieniania lochy, ale przede wszystkim o powodzeniu przedsięwzięcia, jakim jest
rozród zwierząt gospodarskich.
Przez wiele lat zwykło się adaptować do potrzeb analiz produkcyjnych w fermach slogan – knur
połową stada. I rzeczywiście tak jest, gdyby spojrzeć na ww. stwierdzenie wyłącznie w aspekcie
genetycznym. JeŜeli jednak przeanalizuje się niezwykle dokładnie i precyzyjnie faktyczny udział samca
w całokształcie prowadzonego rozrodu okazało
by się, Ŝe nie przekracza on 20-30 %
„współodpowiedzialności” za wyniki produkcyjne stada.
W obecnych czasach korzystanie z wysokiej jakości nasienia knurów nie stanowi dla hodowców
większego problemu. I dotyczy to zarówno nasienia zakupywanego w profesjonalnych stacjach
knurów, jak i produkowanego w przyfermowych laboratoriach. Wystarczy tylko przestrzegać kilku
podstawowych (aczkolwiek rygorystycznych!) kanonów w zakresie higieny i temperatury.
Nawet w konstrukcji gramatycznej tej uniwersalnej definicji pani Glossop właściwej jakości nasienie,
czyli, krótko mówiąc, samiec stanowi tylko jedną trzecią jej całości.
Dwa pozostałe elementy: we właściwym miejscu o właściwym czasie… to zagadnienia dotyczące roli i
udziału lochy. Lochy, loszki, ogólnie rzecz biorąc – samicy, czyli tak naprawdę hodowcy. Jego
ogromnego wpływu i odpowiedzialności za powodzenie oraz uzyskiwane wyniki produkcyjne
prowadzonego w danym obiekcie rozrodu.
2
MoŜe warto by w tym, właśnie miejscu przypomnieć sobie, co to jest rozród?
Wg Leksykonu rozrodu zwierząt pod redakcją K. Rosłanowskiego rozród (reprodukcja) to:
zdolność organizmu do tworzenia organizmów potomnych; moŜe mieć charakter płciowy,
polegający na produkcji wyspecjalizowanych komórek, gamet Ŝeńskich i męskich, które
po połączeniu ( -> zapłodnieniu) tworzą zygotę lub bezpłciowy, polegający na oddzieleniu
się części organizmu, która daje początek nowego organizmu ( -> klonowanie zwierząt).
Chcąc to pojęcie rozszerzyći zaadaptować na potrzeby praktyki, naleŜy cofnąć się w czasie…
Bo, aby zdeponować nasienie o właściwym czasie, trzeba prawidłowo rozpoznać ruję i precyzyjnie
ustalić
optymalny termin wykonania zabiegu inseminacyjnego. śeby locha lub loszka wykazywała
objawy rui w zaplanowanym przez hodowcę terminie (locha nie później niŜ 5-7 dni po odsadzeniu
prosiąt) musi być odpowiednio przygotowana. Nie wystarczy jednak aby postępować z nią właściwie
tylko w okresie bezpośrednio poprzedzającym wystąpienie objawów rujowych (flushing), ale znacznie
wcześniej.
Ostatni etap dojrzewania pęcherzyków jajnikowych, ich równomiernego wzrostu co gwarantuje
równomierną i sprawnie przebiegającą owulację duŜej liczby komórek jajowych to okres całej laktacji.
Tylko prawidłowy jej przebieg przy produkcji takiej ilości mleka, która pozwoli na wykarmienie duŜej
liczby prosiąt bez korzystania z białkowych i tłuszczowych rezerw własnego organizmu i nadmiernego
osłabienia organizmu moŜe zagwarantować optymalny przebieg owulację.
Prawidłowy przebieg laktacji u lochy jest efektem nie tylko właściwego Ŝywienia w tym okresie, to
takŜe całokształt działań hodowcy w okresach poprzedzających laktację oraz m.in.: rozkarmienia
samicy, przygotowania jej do pobierania odpowiedniej ilości wody, selekcja(tzw. meblowanie)prosiąt,
itd.
To takŜe nieustanna kontrola pobierania paszy, zachowań, kondycji i stanu fizjologicznego samic przez
cały okres ciąŜy, ze szczególnym uwzględnieniem jej pierwszych i ostatnich tygodni.
Rozród to całokształt postępowania z samicą juŜ od momentu jej przyjścia na świat. A naprawdę to
nawet jeszcze nieco wcześniej. Bo od tego, jak zostanie przygotowana do ciąŜy matkami prosiąt, od
których hodowca oczekiwać będzie w przyszłości optymalnych wyników produkcyjnych zaleŜy ich
dalsze Ŝycie i produkcyjność.
Od tego jak przyszła matka przejdzie przez dwa newralgiczne i bardzo trudne dla niej okresy:
okołoporodowy i okołoodsadzeniowy zaleŜy jej dalsza „kariera rozrodcza”. Następnie pokonanie okresu
odchowu bez infekcji i chorób oraz prawidłowe przygotowanie młodej samicy do pierwszej rui
(„edukacja seksualna loszki”), ciąŜy i pierwszego porodu warunkują wysoką produkcyjność.
3
Zatem, aby prawidłowo przygotowywać samicę do kolejnych ciąŜy hodowca musi połączyć w
nierozerwalną
całość
prawidłowe,
odpowiednio
zbilansowane
Ŝywienie
wszystkich
grup
technologicznych oraz postępowanie w zakresie prawidłowej oceny i obserwacji Ŝywionych zwierząt z
poprawnie prowadzoną selekcją.
Tylko
bardzo
szczegółowe,
wręcz
indywidualne
obserwacje
hodowanych
zwierząt
wraz
z
systematyczną kontrolą stanu zdrowotnego całego stada, połączoną z racjonalną i celową profilaktyką
mogą gwarantować uzyskiwanie maksymalnych efektów produkcyjnych.
4