Kryzys okołoodzadzeniowy u prosiąt – przyczyny i

Kryzys okołoodzadzeniowy u prosiąt –
przyczyny i zapobieganie
Błędy popełniane w okresie odsadzania prosiąt od lochy, skutkują nie tylko dużą
śmiertelnością prosiąt. Pogarszają także wyniki produkcyjne całego
tuczu. Najtrudniejszym okresem w czasie całego cyklu produkcji trzody chlewnej, jest
moment odsadzania prosiąt od lochy. Zaburzenia występujące w tym czasie powodują
w wielu gospodarstwach znaczące straty.
Prowadzą do licznych, sięgających niekiedy nawet kilkudziesięciu procent upadków.
Co gorsza, przebyte zaburzenia przewodu pokarmowego skutkują uszkodzeniem
enterocytów, co w konsekwencji prowadzi do znacznie gorszych przyrostów, w całym
okresie tuczu. Dlatego, tak ważne jest zrozumienie istoty kryzysu
okołoodsadzeniowego i doskonalenie metod profilaktyki. Kryzys okołoodsadzeniowy
definiujemy jako zespół dolegliwości zagrażających kondycji zdrowotnej prosiąt,
występujących w okresie odsadzania prosiąt od lochy. Do schorzeń występujących w
czasie odsadzania, zaliczamy dolegliwości bakteryjne (kolibakterioza, salmonelloza) lub
wirusowe (rotawirusowe zapalenie jelit, zakaźne zapalenie żołądka i jelit). Często
występują także kokcydiozy, wywołane przez pierwotniaki z grupy Isospora Suis. Do
pośrednich przyczyn występowania zaburzeń układu pokarmowego zaliczyć możemy
niedostateczny rozwój układu immunologicznego. U prosiąt odsadzanych w 4-5
tygodniu życia zanika już odporność nabyta wraz z przyjęciem siary, a odporność
czynna zaczyna się dopiero rozwijać. Czas odsadzania pokrywa się, więc z luką
immunologiczną. Dodatkowym czynnikiem pogarszającym kondycję zdrowotną prosiąt,
jest całkowite zaprzestanie pobierania mleka, oraz przejście na żywienie mieszanką
treściwą. Przewód pokarmowy tak młodego prosięcia nie jest jeszcze przystosowany do
skutecznego trawienia paszy roślinnej. Skutkuje to zaleganiem treści w przewodzie
pokarmowym. Równolegle, na skutek wysokiej zawartości białka w paszy, podwyższone
zostaje pH treści przewodu pokarmowego, co stwarza doskonałe warunki rozwoju
patogennej mikroflory. Innym czynnikiem sprzyjającym problemom zdrowotnym w
trakcie odsadzania, jest stres związany z brakiem matki czy zmianą otoczenia. Osłabia
on wydzielanie enzymów trawiennych (w tym kwasu solnego obniżającego pH żołądka),
oraz ogólnemu spadkowi odporności.
Głównym czynnikiem decydującym o prawidłowym przebiegu odsadzenia jest
odpowiednie żywienie prosiąt. Celowe jest jak najszybsze przyzwyczajanie zwierząt do
pobierania paszy treściwej. Zaleca się podawanie mieszanek wabiących i prestarterów,
już od 5-7 dnia życia. Stymuluje to prawidłowy rozwój przewodu pokarmowego, i
sprzyja większemu wydzielaniu enzymów trawiennych. Ważne, aby pasza była wysokiej
jakości – wolna od zanieczyszczeń mikrobiologicznych i mykotoksyn. Zaleca się, aby w
skład mieszanki pokarmowej wchodziły zboża takie jak pszenica i kukurydza.
Dopuszczalny jest niewielki dodatek śruty jęczmiennej. Jako źródło białka zaleca się
stosowanie śruty sojowej poekstrakcyjnej oraz mączki rybnej. Dobrym, choć
kosztownym dodatkiem jest suszona plazma krwi. Jest ona, bowiem, nie tylko
doskonałym źródłem aminokwasów egzogennych, stymuluje także rozwój układu
odpornościowego. Do prawidłowego zbilansowania składu mieszanki paszowej,
niezbędne jest zastosowanie premiksów. Uzupełniają one niedobory aminokwasów
egzogennych, co skutkuje lepszym wykorzystaniem białka i umożliwia zmniejszenie
jego ogólnej ilości w paszy. W mieszance dla prosiąt odsadzanych, niezwykle ważny
jest dodatek zakwaszacza. Stabilizuje on pH przewodu pokarmowego, ograniczając
nadmierny wzrost mikroorganizmów. Wykazano, że obecność zakwaszacza w paszy,
ogranicza śmiertelność prosiąt, zwiększa pobranie paszy i tempo przyrostów. W
mieszance dla prosiąt, niezbędnym dodatkiem są również preparaty enzymatyczne,
rozkładające niektóre frakcje włókna. Dodatek ten jest o tyle ważny, że prosięta
produkcję własnych enzymów rozpoczynają dopiero w 4-5 tygodniu życia. Obecność
enzymów skraca czas przejścia treści pokarmowej przez jelita, przez co, pogorszeniu
ulegają warunki rozwoju patogennej mikroflory.
Ciekawym dodatkiem są także probiotyki. Są to preparaty zawierające
wyselekcjonowane szczepy bakterii lub drożdży, mające korzystny wpływ na zdrowie
organizmu. Działanie probiotyków polega na zasiedlaniu przez mikroorganizmy
przewodu pokarmowego zwierzęcia i hamowaniu wzrostu szkodliwej mikroflory.
Dodatkowo drobnoustroje produkują kwas mlekowy (Lactobacillus), octowy, mrówkowy
i inne, co powoduje zakwaszenie przewodu pokarmowego i dodatkowe ograniczenie
rozwoju szkodliwych mikroorganizmów. Jako dodatki paszowe najczęściej stosuje się
drobnoustroje z grup Lactobacillus, Bifidobacterium, Enterococcus i Bacillus.
Interesującym, choć rzadko spotykanym dodatkiem paszowym w mieszankach dla
prosiąt, są zioła. Niektóre z nich cechują się działaniem przeciwbiegunkowym
(biedrzeniec mniejszy, pokrzywa zwyczajna), bakteriobójczym i bakteriostatycznym
(tymianek pospolity, jałowiec pospolity), żółciopędnym (dziurawiec zwyczajny, kminek
zwyczajny), czy uspokajającym (dziurawiec zwyczajny). Zioła mogą być podawane w
postaci ziela, naparu lub ekstraktu. Odpowiednio skomponowana mieszanka ziołowa,
może skutecznie ograniczyć dolegliwości biegunkowe. Dodatkowo, wykazano istotny
wpływ dodatków ziołowych, na zmniejszenie emisji amoniaku i dwutlenku węgla, a w
konsekwencji na poprawę mikroklimatu pomieszczeń.
W czasie odsadzania prosiąt zaleca się podawanie gotowych mieszanek
pełnoporcjowych, choć w większych gospodarstwach ekonomicznie uzasadnione jest
samodzielne przygotowanie paszy. Istotne jest także odpowiednie żywienie lochy,
zapewniające jej odpowiednio wysoką laktacje. Aby zwiększyć mleczność, można
stosować pasze chętniej zjadane przez lochy: granulowane, lub z dodatkiem substancji
zapachowych. Warto także zwiększyć liczbę odpasów do 3 lub czterech dziennie. W
mniejszych gospodarstwach można podawać paszę na mokro. Dobrze jest także
zmodyfikować skład paszy: zwiększyć koncentrację energii i poziom włókna w dawce.
Przed, i tuż po wyproszeniu, lochom należy podać syntetyczną oksytocynę. Hormon ten
pobudza laktację, co skutkuje szybszą i bardziej obfitą produkcję siary. Warto pamiętać
również o zapewnieniu odpowiedniej temperatury, panującej w porodówce. Przed
porodem nie powinna ona przekraczać 25˚C. Przekroczenie temperatury o 1 stopień,
skutkuje obniżką produkcji mleka o 0,2l. Również zbyt niska temperatura jest
niekorzystna, gdyż lochy zużywają wówczas większe ilości energii, na utrzymanie
ciepłoty ciała. Prawidłowe żywienie i warunki chowu loch, skutkują znacznym
zwiększeniem mleczności, a prosięta pochodzące od takich loch, cechują się wyższą
masą odsadzeniową, i lepszą odpornością.
Bardzo ważnym aspektem jest zapewnienie odpowiedniego mikroklimatu, oraz
higiena pomieszczeń porodowych. Przed oproszeniem niezbędna jest staranna
dezynfekcja kojców. Należy też zapewnić odpowiednią temperaturę pomieszczeń. Do 4
dnia życia powinna ona mieścić się w zakresie 26-28˚ C, następnie można obniżyć ją
do 24 ˚ C. Ważna jest także skutecznie działająca wentylacja pomieszczeń, usuwająca
nadmiar wilgoci, a także dwutlenku węgla i amoniaku.
Jak widać, prawidłowo przeprowadzone odsadzenie prosiąt jest procesem trudnym
i pracochłonnym. Owocuje jednak dobrą zdrowotnością prosiąt, wysokimi przyrostami i
wyrównaniem miotu, a co za tym idzie lepszą opłacalnością produkcji.