ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

PORADNIK
SENIORA
ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH
SPIS TREŚCI
I. Emerytura na dotychczasowych zasadach . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3
II. Jedenaście sposobów na wyższą emeryturę obliczoną w myśl
dotychczasowych zasad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
III. Nowa emerytura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
22
IV. Okresowa emerytura kapitałowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
30
V. Emerytury pomostowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
33
VI. Kiedy wniosek o emeryturę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
38
VII. Emerytury i renty z ZUS dla osób, które pracowały za granicą . . .
39
I. EMERYTURA
NA DOTYCHCZASOWYCH ZASADACH
Emerytura ustalana na dotychczasowych zasadach to świadczenie
przyznawane ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949 r. oraz niektórym ubezpieczonym z tzw. średniej grupy wiekowej, a więc ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r.
Określenie tej emerytury jako „ustalanej na dotychczasowych zasadach” odnosi się zarówno do warunków, jakie muszą spełnić osoby
ubiegające się o to świadczenie (w większości przypadków osiągnięcie
wymaganego wieku i udowodnienie określonego stażu emerytalnego),
jak również do sposobu ustalania jego wysokości.
Warunki nabywania prawa do emerytury określa ustawa z 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zwana dalej ustawą emerytalną1.
Ubezpieczeni urodzeni przed dniem 1 stycznia 1949 r. mogą przejść na
emeryturę, jeżeli spełnili łącznie warunki wskazane w art. 27 ustawy emerytalnej, a więc:
— osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet
i co najmniej 65 lat dla mężczyzn,
— mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat
dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn.
Ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., którzy nie
udowodnili stażu pracy wymaganego do przyznania tzw. emerytury powszechnej, tj. co najmniej 20 lat składkowych i nieskładkowych – kobieta
oraz co najmniej 25 lat – mężczyzna, przysługuje emerytura, o ile udowodnili
staż emerytalny w wymiarze wynoszącym co najmniej 15 lat w przypadku
kobiet i co najmniej 20 lat – w przypadku mężczyzn.
1
Tekst jednolity: Dziennik Ustaw z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.
3
Emerytura ta przysługuje kobietom, które osiągnęły wiek emerytalny
wynoszący co najmniej 60 lat oraz mężczyznom z chwilą ukończenia co
najmniej 65 lat (art. 28 ustawy emerytalnej).
Wcześniejsza emerytura pracownicza
dla urodzonych przed 1 stycznia 1949 r.
Warunki wymagane do przyznania wcześniejszej emerytury pracowniczej zostały określone w art. 29 ustawy emerytalnej. Przepis ten przewiduje
możliwość przyznania emerytury ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949 r., którzy nie ukończyli wieku wynoszącego 60 lat dla kobiet i 65 lat
dla mężczyzn.
Kobiety urodzone przed 1 stycznia 1949 r. 60 lat ukończyły najpóźniej w dniu 31 grudnia 2008 r., a więc – w przypadku zgłoszenia wniosku
o emeryturę począwszy od 1 stycznia 2009 r. – przysługuje im prawo do
emerytury powszechnej, z tytułu ukończenia 60 lat.
Ubezpieczeni-mężczyźni, urodzeni przed 1 stycznia 1949 r., którzy nie
osiągnęli wieku emerytalnego wynoszącego 65 lat, mogą przejść na wcześniejszą emeryturę pracowniczą po osiągnięciu wieku 60 lat, jeżeli udowodnili
okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 35 lat, albo 25 lat
w przypadku orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy.
Emerytura ta przysługuje ubezpieczonemu, który:
— ostatnio, przed zgłoszeniem wniosku był pracownikiem oraz
— w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym pozostawał
w stosunku pracy co najmniej przez 6 miesięcy, chyba że w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę był uprawniony do renty z tytułu niezdolności
do pracy.
Ważne! Pozostawanie „ostatnio” w ubezpieczeniu pracowniczym nie
oznacza okresu przypadającego bezpośrednio przed spełnieniem warunków do emerytury czy też zgłoszeniem wniosku o to świadczenie. Chodzi tu
o ostatni tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym.
Przy ustalaniu ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym (ubezpieczeniu społecznemu) uwzględnia się okres,
w jakim zainteresowany ostatnio podlegał tym ubezpieczeniom, a nie okres
ostatnich 24 miesięcy przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę.
Wcześniejsza emerytura pracownicza przysługuje także ubezpieczonym, którzy ostatnio nie pozostawali w ubezpieczeniu pracowniczym, a tak-
4
że ubezpieczonym, którzy w okresie ostatnich 24 miesięcy ubezpieczenia
nie posiadają co najmniej 6-miesięcznego okresu ubezpieczenia pracowniczego, pod tym jednak warunkiem, że posiadają okres ubezpieczenia pracowniczego wynoszący:
— 35 lat albo
— 25 lat – w przypadku orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy.
Ubezpieczony, który w dacie ubiegania się o emeryturę jest uprawniony do renty z tytułu niezdolności do pracy, nie musi spełniać warunku
posiadania co najmniej 6-miesięcznego okresu ubezpieczenia pracowniczego w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniom
społecznym. Jednak wymaga się, aby ostatnim ubezpieczeniem, jakiemu
podlegał, było ubezpieczenie z tytułu wykonywania zatrudnienia w ramach stosunku pracy.
Inne możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę
Począwszy od 1 stycznia 2009 r. kobiety urodzone przed 1 stycznia 1949 r.
i posiadające co najmniej 15 lat okresów składkowych i nieskładkowych, spełniają warunki do emerytury powszechnej.
W przypadku zgłoszenia wniosku o emeryturę ZUS przyzna im zatem
emeryturę powszechną, a nie wcześniejszą.
W związku z powyższym omawianie uprawnień do wcześniejszej emerytury ograniczamy do świadczeń przysługujących mężczyznom urodzonym
przed dniem 1 stycznia 1949 r.
Emerytura dla osób
uprawnionych do renty wypadkowej
Na emeryturę po ukończeniu 60 lat, może przejść mężczyzna uprawniony do renty z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem lub chorobą zawodową, jeżeli udowodnił co najmniej
25 lat okresów składkowych i nieskładkowych.
Emerytura ta przysługuje ubezpieczonym uprawnionym do renty z tytułu
niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy:
— pracy,
— wykonywaniu pozarolniczej działalności gospodarczej,
— prowadzeniu działalności twórczej lub artystycznej,
5
— wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia,
— wykonywaniu przez osoby duchowne i zakonne czynności religijnych
lub czynności związanych z powierzonymi funkcjami duszpasterskimi bądź
zakonnymi,
albo wskutek choroby zawodowej.
Emerytura ta przysługuje także osobom uprawnionym do renty na zasadach określonych w ustawie z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach
z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, w związku z zaistniałym przed dniem 1 stycznia 2003 r. – wypadkiem w drodze do pracy lub
z pracy (bądź miejsca wykonywania czynności czy też prowadzenia wyżej
wymienionych rodzajów działalności).
Emerytura dla pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
Ubezpieczeni urodzeni przed 1 stycznia 1949 r. i zatrudnieni w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mają możliwość uzyskania
emerytury w wieku niższym niż 65 lat, o ile mają okresy składkowe i nieskładkowe wynoszące co najmniej 25 lat.
Emerytura ta przysługuje ubezpieczonemu, który przez co najmniej
15 lat (w niektórych przypadkach przez co najmniej 10 lub 20 lat) wykonywał
stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracę w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze.
Wiek emerytalny dla tych pracowników waha się od 45 do 60 lat. Prawo
do emerytury – w niektórych przypadkach – uzależnione jest od osiągnięcia
niższego wieku emerytalnego w czasie wykonywania pracy w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze, bądź w czasie innej pracy, do
której wykonywania skierowano pracownika ze względów zdrowotnych.
Przy ustalaniu uprawnień do tej emerytury nie wymaga się, aby osoba
ubiegająca się o to świadczenie była ostatnio pracownikiem. Istotne jest, aby
była pracownikiem w okresie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.
Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa
się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla
zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej
sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub
otoczenia.
Za pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się:
— pracowników organów kontroli państwowej,
6
— pracowników organów administracji celnej,
— pracowników wykonujących działalność twórczą lub artystyczną,
— dziennikarzy zatrudnionych w redakcjach dzienników, czasopism, w radiu, telewizji oraz w organach prasowych, informacyjnych,
publicystycznych albo fotograficznych, objętych układem zbiorowym
pracy dziennikarzy,
— nauczycieli, wychowawców lub innych pracowników pedagogicznych wykonujących pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 ustawy z dnia
26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela,
— żołnierzy zawodowych, funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony
Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego
Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Służby
Celnej, Służby Więziennej i Państwowej Straży Pożarnej,
— pracowników jednostek ochrony przeciwpożarowej, o których mowa
w art. 15 pkt 1a-5 i 8 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej.
Przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze, uzasadniającego prawo do emerytury w wieku
niższym niż 65 lat dla mężczyzny, uwzględnia się jedynie te okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze była
wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.
Przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów niewykonywania
pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
Emerytura z tytułu działalności artystycznej lub twórczej
Emerytura ta przysługuje po spełnieniu warunków określonych dla pracowników wykonujących działalność artystyczną lub twórczą. Prawo do
emerytury nabywa twórca lub artysta po osiągnięciu wieku przewidzianego dla danego rodzaju działalności (np. muzyk grający na instrumentach
smyczkowych lub operator obrazu filmowego – 60 lat) i po udowodnieniu
okresów składkowych i nieskładkowych w wymiarze 25 lat dla mężczyzn,
w tym co najmniej 15 lat działalności twórczej lub artystycznej.
7
Emerytura z tytułu wykonywania pracy górniczej
przez osobę, która nie spełniła
warunków wymaganych do uzyskania emerytury górniczej
Na emeryturę w obniżonym wieku mogą przejść mężczyźni, którzy nie
spełniają warunków do emerytury górniczej, jeżeli udowodnili co najmniej
25-letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym co najmniej 5 lat pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy albo
stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego oraz w kopalniach otworowych siarki. Wiek emerytalny podlega obniżeniu o 6 miesięcy (w stosunku do wieku powszechnego, tj. 65 lat) za
każdy pełny rok wymienionej pracy, maksymalnie jednak o 15 lat.
Emerytura dla kolejarzy
W wieku obniżonym o 5 lat w stosunku do powszechnie obowiązującego, a więc w wieku 60 lat, mogą przejść na emeryturę mężczyźni – pracownicy kolejowi urodzeni przed dniem 1 stycznia 1949 r., którzy udowodnią okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący co najmniej 25 lat, w tym
minimum 15 lat zatrudnienia na kolei, łącznie z okresami równorzędnymi
i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia na kolei wymienionymi w art. 44-45
ustawy emerytalnej.
Emerytura dla niektórych ubezpieczonych
urodzonych po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r.
Uprawnienia do wcześniejszej emerytury dla osób z tzw. średniej grupy wiekowej, określone są – przede wszystkim – w art. 46 ustawy emerytalnej. Ponadto
z prawa do przejścia na wcześniejszą emeryturę mogą skorzystać ubezpieczeni,
którzy spełnią warunki określone w art. 47 i 50 ustawy emerytalnej.
Emerytura ustalana na zasadach
określonych w art. 46 ustawy emerytalnej
Przepis art. 46 ustawy emerytalnej wymienia warunki wymagane do przyznania wcześniejszej emerytury, wspólne dla wszystkich rodzajów emerytury oraz
wskazuje, o jaką emeryturę mogą się ubiegać ubezpieczeni z tej grupy wiekowej.
8
Emeryturę przewidzianą w art. 46 ustawy emerytalnej uzyskają ubezpieczeni urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r., po
spełnieniu warunków określonych w art. 29, 32, 33 i 39 ustawy, o ile:
— nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu
emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa,
— warunki do uzyskania emerytury określone w wymienionych wyżej
przepisach spełnili do dnia 31 grudnia 2008 r.
Złożenie wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa nie wymaga żadnego dodatkowego postępowania
ze strony ubezpieczonego. Wystarczy wypełnienie oświadczenia zawartego
w części II pkt 3 wniosku o emeryturę (formularz ZUS Rp-1E).
Jak wyżej wskazano, wcześniejsza emerytura przysługuje tym ubezpieczonym, którzy warunki wskazane w art. 29, 32, 33 i 39 ustawy emerytalnej
spełnili do dnia 31 grudnia 2008 r. Warunki, które muszą być spełnione do
tej daty, to udowodnienie wymaganego stażu pracy oraz ukończenie wieku
emerytalnego, wskazanego w tych przepisach.
Ważne! Dla uzyskania uprawnień do tej emerytury, a co za tym idzie
ustalenia jej wysokości w myśl dotychczasowych zasad, wniosek o emeryturę powinien być zgłoszony przed dniem osiągnięcia wieku 60 lat przez
kobietę i 65 lat przez mężczyznę.
Emerytura określona w art. 29 ustawy emerytalnej –
tzw. wcześniejsza emerytura pracownicza
Emerytura ta jest przewidziana dla ubezpieczonych, którzy nie ukończyli
wieku 60 lat kobiety i 65 lat mężczyźni, po osiągnięciu wieku, wynoszącego
odpowiednio – 55 i 60 lat.
Z uprawnienia do tej emerytury mogą skorzystać wyłącznie kobiety, bowiem mężczyźni urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r. nie ukończyli do dnia
31 grudnia 2008 r. wieku 60 lat.
Wcześniejsza emerytura pracownicza przysługuje ubezpieczonej, która
do dnia 31 grudnia 2008 r.:
— osiągnęła wiek 55 lat oraz
— udowodniła co najmniej 30-letni okres składkowy i nieskładkowy albo
co najmniej 20-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz została uznana za
całkowicie niezdolną do pracy.
Pozostałe warunki wymagane do przyznania emerytury muszą być spełnione w dacie ubiegania się o to świadczenie.
9
Omawiana emerytura zostanie przyznana ubezpieczonej, która:
a) ostatnio, przed zgłoszeniem wniosku była pracownikiem,
b) w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym pozostawała w stosunku pracy co najmniej przez 6 miesięcy.
Ubezpieczona, która w dacie ubiegania się o emeryturę jest uprawniona
do renty z tytułu niezdolności do pracy, nie musi spełniać warunku wskazanego wyżej w pkt b. Natomiast ostatnim ubezpieczeniem, jakiemu podlegała, musi być ubezpieczenie pracownicze.
Emerytura ta przysługuje także kobietom, które ostatnio nie pozostawały
w ubezpieczeniu pracowniczym, a także kobietom, które w okresie ostatnich
24 miesięcy ubezpieczenia nie posiadają co najmniej 6 miesięcznego okresu ubezpieczenia pracowniczego, pod tym jednak warunkiem, że cały okres wymagany
do przyznania emerytury (30 lat albo 20 lat – jeżeli ubezpieczona została uznana za
całkowicie niezdolną do pracy) przebyły w ubezpieczeniu pracowniczym.
Emerytura określona w art. 32 ustawy emerytalnej –
dla ubezpieczonych będących pracownikami zatrudnionymi
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
Ubezpieczeni ze średniej grupy wiekowej mogą przejść na emeryturę
w wieku niższym niż powszechnie obowiązujący pod warunkiem, że do dnia
31 grudnia 2008 r. ukończyli wymagany wiek emerytalny (kobiety – od 40
do 55 lat, mężczyźni – od 45 do 55 lat) i udowodnili staż emerytalny wynoszący
dla kobiet 20 lat, a dla mężczyzn 25 lat, w tym co najmniej 15 lat (w niektórych
przypadkach 10 albo 20 lat) pracy w szczególnych warunkach czy w szczególnym charakterze.
Przy ustalaniu uprawnień do tej emerytury stosuje się zasady zaprezentowane przy omówieniu emerytury dla ubezpieczonych urodzonych przed
dniem 1 stycznia 1949 r.
Emerytura określona w art. 33 ustawy emerytalnej,
tj. emerytura z tytułu działalności twórczej lub artystycznej
Osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1949 r., a przed dniem 1 stycznia
1969 r., nabędą prawo do emerytury w wieku określonym dla pracowników
wykonujących działalność twórczą lub artystyczną, o ile zarówno wiek emerytalny, jak też wymagany staż – 20 lat dla kobiet i 25 lat pracy dla mężczyzn,
w tym co najmniej 15 lat działalności artystycznej lub twórczej – osiągnęły
do dnia 31 grudnia 2008 r.
10
Wiek emerytalny tej grupy ubezpieczonych waha się – w zależności od
rodzaju działalności twórczej lub artystycznej – od 40 do 55 lat w przypadku
kobiet oraz od 45 do 55 lat w przypadku mężczyzn.
Emerytura określona w art. 39 ustawy emerytalnej,
tj. z tytułu wykonywania pracy górniczej dla ubezpieczonych,
którzy nie spełnili warunków do emerytury górniczej
Prawo do tej emerytury przysługuje ubezpieczonym, którzy do dnia
31 grudnia 2008 r. spełnili łącznie następujące warunki:
— mają co najmniej 5 lat pracy górniczej, wymienionej w art. 50c ustawy
emerytalnej, wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy
albo pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1 pkt 4 i 5 ustawy emerytalnej,
wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego oraz w kopalniach otworowych siarki,
— mają udokumentowany okres składkowy i nieskładkowy wynoszący
co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn,
— ukończyli obniżony wiek emerytalny (wiek emerytalny 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn obniża się o 6 miesięcy za każdy rok takiej pracy,
nie więcej niż o 15 lat).
Emerytura kolejowa
Prawo do wcześniejszej emerytury przysługuje pracownikowi kolejowemu urodzonemu po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia
1969 r., który nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego albo złożył
wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym
funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa, a warunki stażu i wieku (o 5 lat niższego od powszechnego wieku emerytalnego) spełnił do dnia 31 grudnia 2008 r.
W wieku 55 lat mogą przejść na emeryturę kobiety – pracownice kolejowe, które do dnia 31 grudnia 2008 r. udowodniły okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący co najmniej 20 lat, w tym co najmniej 15 lat zatrudnienia na
kolei, łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia na kolei.
Emerytura ta nie przysługuje mężczyznom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., bowiem do końca 2008 r. nie mogli ukończyć 60 lat.
Wniosek o emeryturę kolejową musi zostać zgłoszony przed osiągnięciem przez kobietę wieku 60 lat.
11
Emerytura górnicza
Emerytura górnicza, na podstawie art. 50a ustawy emerytalnej, przysługuje
pracownikowi (zarówno urodzonemu przed 1 stycznia 1949 r., jak i urodzonemu
po 31 grudnia 1948 r.), który spełnił łącznie następujące warunki:
— ukończył 55 lat i ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn,
w tym co najmniej 10 lat pracy górniczej (określonej w art. 50c ust. 1 ustawy
emerytalnej), albo
— ukończył 50 lat i ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn,
w tym co najmniej 15 lat pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1 ustawy
emerytalnej.
Ponadto prawo do górniczej emerytury bez względu na wiek i zajmowane stanowisko (na podstawie art. 50e ustawy emerytalnej) przysługuje pracownikom, którzy wykonywali pracę górniczą pod ziemią stale i w pełnym
wymiarze czasu pracy przez okres co najmniej 25 lat.
Dla przyznania emerytury górniczej – zarówno w myśl art. 50a jak i 50e
ustawy emerytalnej – nie jest wymagane rozwiązanie stosunku pracy.
Wysokość emerytury na dotychczasowych zasadach
Dotychczasowe zasady ustalania wysokości emerytury określa art. 53
ustawy emerytalnej. Według niego wysokość emerytury oblicza się jako
sumę następujących składników:
— 24% kwoty bazowej,
— po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy pełny rok okresów składkowych – z uwzględnieniem pełnych miesięcy,
— po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy pełny rok okresów nieskładkowych – z uwzględnieniem pełnych miesięcy.
Podstawę wymiaru emerytury ustala się z okresu kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych z 20 lat poprzedzających rok zgłoszenia wniosku
o emeryturę, albo z 20 dowolnie wybranych lat kalendarzowych z całego
życia zawodowego, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku.
Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury nie może przekroczyć 250%.
II. JEDENAŚCIE SPOSOBÓW
NA WYŻSZĄ EMERYTURĘ OBLICZONĄ
W MYŚL DOTYCHCZASOWYCH ZASAD
To nie żadna tajemnica. Każdy emeryt, jeśli spełnia określone przepisami warunki, ma prawo starać się o przeliczenie swojego świadczenia i dostawać więcej. Ustawa emerytalna przewiduje wiele możliwości
ponownego ustalenia emerytury w nowej, korzystniejszej wysokości.
Jest kilkanaście sposobów na podwyższanie emerytury obliczanej
w myśl starych zasad, wszystkie szczegółowo opisujemy w niniejszym Poradniku. Każdy z nich warto skonsultować ze specjalistami z ZUS. Taka konsultacja jest bezpłatna. ZUS ma obowiązek przeliczyć emeryturę za każdym
razem, gdy zainteresowana osoba o to zawnioskuje i spełni warunki do przeliczenia. Jeśli nowe wyliczenie okaże się mniej korzystne od dotychczasowego, emeryt nic nie traci. ZUS z urzędu kontynuować będzie wypłatę emerytury w dotychczasowej (wyższej) wysokości.
Emerytury, których wysokość oblicza się w myśl dotychczasowych zasad omówiliśmy w I rozdziale.
Sposób pierwszy – dokumenty
Warto sprawdzić, czy w wykazie zarobków, który przedłożyliśmy do
wniosku, wskazaliśmy rzeczywiście te najlepsze, jakie otrzymywaliśmy.
Warto sprawdzić, czy nie mieliśmy zarobków, które nie zostały wykazane
kiedy staraliśmy się o emeryturę. Dostarczyliśmy np. tylko te dokumenty, które były łatwe do zdobycia. Tymczasem każdy nowo dostarczony
dokument, potwierdzający wysokość osiąganych zarobków i spełniający
wymogi formalne – to szansa na wyższe świadczenie. Powstają nowe
archiwa gromadzące dokumentację pracowniczą, z każdym rokiem po13
większa się także wykaz zlikwidowanych i przekształconych firm publikowany przez ZUS. Informacje można znaleźć przeglądając strony internetowe www.zus.pl.
Warto więc sprawdzić, czy nie możemy znaleźć dokumentów, przedłożenie których w ZUS spowoduje podwyższenie wysokości świadczenia. W jaki
sposób? – przeczytaj uważnie informacje zawarte przy omawianiu czwartego sposobu podwyższenia emerytury.
Po pierwsze zastanówmy się, czy przedłożyliśmy wszystkie dokumenty pozwalające na zaliczenie całego okresu wykonywania pracy. Jeśli nie
– poszukajmy dokumentacji potwierdzającej staż, który jeszcze nie został
uwzględniony w wysokości emerytury. Liczy się każdy dzień. O ile bowiem
przy ustalaniu prawa do emerytury został uwzględniony każdy dzień, o tyle
do obliczenia jej wysokości – zgodnie z ustawą emerytalną – ZUS przyjął
pełne lata i miesiące, a pominął dni. Może więc zdarzyć się tak, że udokumentowano 30 lat pracy, 10 miesięcy i 29 dni okresów składkowych.
Do ustalenia prawa do emerytury ZUS uwzględnił cały ten okres, jednak
przy jej obliczaniu przyjął 30 lat i 10 miesięcy. Gdyby znalazł się 1 dzień,
będziemy mieć pełny miesiąc, który – po złożeniu wniosku – zostanie doliczony do emerytury.
Dokumenty, które potwierdzają okresy składkowe i nieskładkowe –
to: np. świadectwa pracy, legitymacja ubezpieczeniowa, zaświadczenie
uczelni potwierdzające ukończenie studiów oraz programowy okres ich
trwania.
Dokumenty, na podstawie których ZUS ustala podstawę wymiaru to
np. druk ZUS Rp-7 wystawiony przez pracodawcę lub jego następcę prawnego, legitymacje ubezpieczeniowe zawierające wpisy o zarobkach oraz
uwierzytelnione przez osobę kierującą archiwum lub przez przechowawcę
kserokopie kart wynagrodzeń. O przeliczenie wysokości emerytury może
wystąpić każda zainteresowana osoba. Czy ZUS przeliczy świadczenie, czy
też nie będzie miał takiej prawnej możliwości zależy od okoliczności, które nieco szerzej omawiamy przy prezentacji trzeciego, czwartego i piątego
sposobu podwyższenia emerytury.
Sposób drugi – dorabiaj
Do emerytury można dorobić. Ci emeryci, którzy ukończyli już wiek
60 lat – kobiety oraz 65 lat – mężczyźni, mogą zarabiać bez ograniczeń, nie
obawiając się, że ZUS zmniejszy im wysokość świadczenia lub zawiesi jego
14
wypłatę, chyba że przechodząc na emeryturę jako pracownicy nie rozwiązali
stosunku pracy.
Jeśli natomiast jest się tzw. wcześniejszym emerytem, osiąganie dodatkowych przychodów pociąga za sobą skutki dla wysokości świadczenia.
Jakie, zależy od tego, ile się zarabia. W zależności od tego, jak wysoka jest
to kwota, emerytura będzie wypłacana w pełnej wysokości, zmniejszona lub
zawieszona.
Aktualnie (od 1 maja 2012 r. do 31 lipca 2012 r.) bez żadnych konsekwencji można dorobić miesięcznie maksymalnie 2552,30 zł brutto
(70 proc. przeciętnego wynagrodzenia). ZUS zawiesi wypłatę świadczenia,
jeśli zarobki przekroczą 4740,00 zł brutto (130 proc. przeciętnego wynagrodzenia). Emerytura będzie zmniejszona, jeśli dodatkowe przychody przekroczą 2552,30 zł, jednakże nie będą wyższe od 4740,00 zł miesięcznie
(od 70 do 130 proc. przeciętnego wynagrodzenia).
Wypłata emerytury zostanie jednak zawieszona przez ZUS niezależnie od wysokości osiąganego przychodu z tytułu zatrudnienia kontynuowanego u tego samego pracodawcy bez rozwiązania stosunku pracy
w związku z przyznaniem emerytury. Regulacja ta dotyczy wszystkich
emerytów, którzy nie rozwiązali stosunku pracy w związku z przejściem
na emeryturę, a więc nie tylko tych, którzy prawo do emerytury uzyskali
poczynając od 1 stycznia 2011 r. ale również tych, którzy przeszli na emeryturę przed tą datą.
Jeśli jednak nawet wskutek osiągania zarobków emerytura jest zmniejszona lub zawieszona, to i tak w konsekwencji jest to opłacalne. Dlaczego? – przeczytaj uważnie omówienie kolejnego sposobu na podwyższenie
emerytury.
Sposób trzeci – pracuj i przelicz
Warto pracować po przyznaniu emerytury, albowiem liczy się to podwójnie. Po pierwsze, zarabia się pieniądze, po drugie dodatkowo przepracowany okres oraz osiągnięte zarobki mogą podwyższyć wysokość świadczenia. Liczy się każdy przepracowany miesiąc po przyznaniu emerytury,
czyli staż pracy – pod warunkiem, że odprowadzane były składki na ubezpieczenia społeczne. Natomiast uzyskane za ten czas zarobki podniosą
podstawę wymiaru emerytury, gdy wskaźnik podstawy wymiaru obliczony
z uwzględnieniem tych zarobków, będzie wyższy od poprzedniego. Posia-
15
danie niższego wskaźnika nie zawsze przekreśla możliwość przeliczenia
emerytury.
Co trzeba zrobić żeby ZUS przeliczył emeryturę? Konieczne jest złożenie wniosku o doliczenie stażu z tytułu wypracowania nowego okresu.
Wniosek taki można zgłaszać nie wcześniej niż po zakończeniu kwartału
kalendarzowego, a jeśli przestałeś już pracować – można go zgłosić nie
czekając na zakończenie kwartału. Można także złożyć wniosek o przeliczenie podstawy wymiaru emerytury z uwzględnieniem zarobków uzyskanych po jej przyznaniu. Do wniosku dołącza się zaświadczenie o okresie
pracy oraz o wysokości zarobków, wystawione przez pracodawcę (formularz ZUS Rp-7).
Jeśli nowy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury będzie
wyższy, do przeliczenia emerytury zastosowana zostanie kwota bazowa
obowiązująca w dacie zgłoszenia wniosku o ponowne obliczenie emerytury.
Tak wyliczone świadczenie, a więc z wyższym wskaźnikiem i obliczone od
nowej kwoty bazowej z pewnością będzie korzystniejsze.
Ale nie tylko. Może się okazać, że wskaźnik będzie niższy, ale emerytura
obliczona od nowej kwoty bazowej – wyższa.
Z możliwości przeliczenia podstawy wymiaru emerytury od niższego
wskaźnika mogą skorzystać te osoby, które nie pobrały ani jednej emerytury, a do przeliczenia wskażą zarobki choćby częściowo uzyskane po
jej przyznaniu. Może to się zdarzyć gdy – na przykład – cały czas pracują, a ich zarobki przekraczają 130% przeciętnego wynagrodzenia, więc
ich emerytura jest zawieszona, a nowo obliczony wskaźnik wysokości
podstawy wymiaru emerytury jest niższy od ostatnio obliczonego, ale
skorzystają, bo emerytura zostanie ustalona od nowej, korzystniejszej
kwoty bazowej.
Może się zdarzyć i tak, że osoba, która przeszła na emeryturę, pracuje i podlega ubezpieczeniom społecznym. Jeśli do obliczenia emerytury
wskaże zarobki w całości uzyskane po jej przyznaniu (z 10 kolejnych lat
kalendarzowych), a wskaźnik wyniesie co najmniej 130% – emerytura zostanie obliczona od nowej kwoty bazowej, mimo że nowy wskaźnik jest niższy
od poprzedniego. Dla wielu osób takie obliczenie może się okazać bardzo
korzystne. Również i w tym przypadku emerytura obliczana jest od nowej
kwoty bazowej, co – nawet przy niższym wskaźniku – może okazać się korzystniejsze.
Jeżeli w okresie od 1 stycznia 2009 r. do dnia 30 września 2011 r. emeryt pobierał emeryturę, do której prawo zostało zawieszone od dnia 1 października 2011 r. na podstawie art. 103a ustawy emerytalnej, może zgłosić
wniosek o ponowne ustalenie wysokości emerytury, o ile nie pobierał eme16
rytury wskutek tego zawieszenia przez co najmniej 18 miesięcy. Ponowne
przeliczenie podstawy wymiaru emerytury od nowej kwoty bazowej będzie
dopuszczalne nawet wówczas, gdy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru
będzie niższy od poprzednio ustalonego. Ustalenie wysokości emerytury
według tych zasad będzie możliwe tylko raz, na wniosek zgłoszony po ustaniu ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.
Sposób czwarty – znalazłeś zarobki
Skorzystałeś z informacji wskazanych przy omawianiu sposobu pierwszego i dotarłeś do zarobków, których nie przedłożyłeś ubiegając się o emeryturę. Przynieś do ZUS zaświadczenie – a pracownicy sprawdzą, czy przyjęcie
zarobków z tego zaświadczenia do podstawy wymiaru będzie korzystne.
Jeśli przechodziłeś na emeryturę dawno, jeszcze przed 1999 r., może
korzystniejsze będą zarobki z innych 3, 4 czy 8 lat niż te, od których
obliczono emeryturę. A może korzystniejsze będą zarobki z 10 kolejnych lat wybranych z 20 lat poprzedzających rok zgłoszenia wniosku
o przyznanie emerytury lub przeliczenie podstawy jej wymiaru, czy nawet
z 20 lat kalendarzowych dowolnie wybranych ze wszystkich lat pracy sprzed przyznania świadczenia lub sprzed daty zgłoszenia wniosku
o przeliczenie emerytury? Warto sprawdzić. Pamiętaj jednak, że warunkiem takiego przeliczenia emerytury jest wyższy wskaźnik. Kwota bazowa będzie wprawdzie ta sama, jednak wyższy wskaźnik zagwarantuje
wyższe świadczenie.
A może pracodawca wypłacił jakieś zaległe wynagrodzenie, za które
opłacono składki na ubezpieczenia społeczne, a które pochodzi z okresu,
z którego obliczono podstawę wymiaru emerytury. Nie zapomnij dostarczyć
zaświadczenia – ZUS obliczy ponownie wysokość emerytury, od wyższej
podstawy wymiaru.
Sposób piąty – miałeś prawo do renty
lub świadczenia przedemerytalnego – sprawdź
Jeżeli w chwili ubiegania się o emeryturę byłeś uprawniony do renty
z tytułu niezdolności do pracy lub do świadczenia przedemerytalnego,
ale tego przyznanego jeszcze przez urząd pracy – do obliczenia podstawy wymiaru emerytury mogłeś wskazać zarobki uzyskane w 10 kolejnych latach wybranych z 20 lat sprzed roku zgłoszenia wniosku o eme17
ryturę albo z dowolnych 20 lat, w których byłeś ubezpieczony, również
przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o emeryturę. Mogły to
być te same zarobki, które wskazałeś do obliczenia podstawy wymiaru
renty lub świadczenia przedemerytalnego (te z 10 lat o ile mieszczą się
w 20 latach poprzedzających rok zgłoszenia wniosku o emeryturę) lub
nowe zarobki, ustalone z innych 10 lat wybranych z 20 lat poprzedzających rok ubiegania się o emerytury lub z dowolnych 20 lat kalendarzowych, ale tylko tych, w których pracowałeś – sprzed roku, w którym
złożyłeś wniosek o emeryturę.
Sprawdź, czy za podstawę wymiaru emerytury masz przyjętą podstawę wymiaru renty albo emerytury obliczonej do ustalenia świadczenia
przedemerytalnego, czy też podstawę tą masz ustaloną na nowo, a więc
od zarobków i od kwoty bazowej obowiązującej w dacie ustalenia emerytury. W większości przypadków korzystniejsze jest ustalenie podstawy
wymiaru od zarobków, jednak były i takie lata (np. rok 2004), w których
mogło być korzystniejsze przyjęcie podstawy wcześniej przyznanego
świadczenia.
Jeśli za podstawę wymiaru emerytury masz przyjętą podstawę wymiaru
renty lub emerytury obliczonej dla potrzeb świadczenia przedemerytalnego,
a posiadasz zarobki ze wskazanych wyżej 10 lub 20 lat – zgłoś wniosek o obliczenie podstawy wymiaru emerytury od tych zarobków. Nic nie ryzykujesz
– jeśli dotychczasowa podstawa wymiaru jest korzystniejsza – ZUS nadal
będzie wypłacał emeryturę obliczoną od tej podstawy.
Sposób szósty – zamiana
Zamiana emerytury wcześniejszej na emeryturę przyznaną po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego też może przynieść korzyści.
Kto może zamienić emeryturę? Każdy, kto jest na wcześniejszej emeryturze
(nieważne, kiedy na nią przeszedł) i osiągnął wiek emerytalny (60 lat kobieta
i 65 lat mężczyzna), a urodził się przed 1949 r.
Zysk z obliczenia nowej emerytury ma miejsce wówczas, gdy po przyznaniu emerytury wcześniejszej podlegałeś ubezpieczeniom społecznym
przez co najmniej 30 miesięcy. W takim przypadku część socjalna (stanowiąca 24 proc. kwoty bazowej) kolejnej emerytury ustalana jest od kwoty
bazowej obowiązującej w dacie przyznania tej emerytury. Pozostałą część
emerytury (tzw. część stażową) ustala się od dotychczasowej kwoty bazowej. Oblicza się ją bowiem od zwaloryzowanej podstawy wymiaru emerytury
wcześniejszej.
18
Ile można zyskać na zamianie emerytury? Każdy przypadek jest inny,
wyliczany indywidualnie.
Uwaga! O przyznanie emerytury z tytułu ukończenia wieku 60 lat – kobieta, 65 lat – mężczyzna trzeba wystąpić samodzielnie. Wszystko załatwia
się w oddziale albo inspektoracie ZUS-u. Składamy:
— wniosek na piśmie,
— dokumenty poświadczające okresy zatrudnienia, przebyte po dacie
nabycia wcześniejszej emerytury, a także inne dokumenty, które nie zostały
złożone wcześniej, a mogą wpłynąć na wysokość emerytury.
Sposób siódmy – z renty na emeryturę
Każda osoba uprawniona do renty z tytułu niezdolności do pracy,
a spełniająca warunki do emerytury – może zgłosić wniosek o to drugie
świadczenie.
Korzyści takiej zamiany świadczeń sprowadzają się do tego, że do ustalenia podstawy wymiaru emerytury możesz wskazać te same zarobki, jakie
wskazałeś do renty (jeśli pochodzą z 10 kolejnych lat kalendarzowych wybranych z 20 lat poprzedzających rok zgłoszenia wniosku o emeryturę lub
z dowolnych 20 lat sprzed przyznania emerytury), a obliczenie podstawy
wymiaru emerytury od nowej kwoty bazowej gwarantuje wyższą wysokość
świadczenia.
Można również wskazać zarobki z innych 10 lub 20 lat, nawet niższych niż
te przyjęte do podstawy wymiaru renty (np. gdy podstawa wymiaru renty była
obliczona od zarobków z 3, 6 czy 8 lat) – obliczenie emerytury od nowej kwoty
bazowej w większości wypadków oznacza wyższe świadczenie.
W przypadku składania wniosku o emeryturę warto, aby osoba uprawniona do renty przedłożyła wszystkie zarobki, jakimi dysponuje. ZUS wybierze najkorzystniejszy sposób ustalenia podstawy wymiaru emerytury. Jeśli
jednak nie ma możliwości przedłożenia zarobków, które mogą być przyjęte
do obliczenia podstawy wymiaru emerytury (np. renta była przyznana bardzo dawno – 1991 r. czy 1993 r.) – podstawę wymiaru emerytury stanowi
zwaloryzowana podstawa wymiaru renty, a emeryturę oblicza się od tej samej kwoty bazowej co rentę. Istnieje jednak możliwość obliczenia części
socjalnej od aktualnej kwoty bazowej, pod warunkiem podlegania ubezpieczeniom przez 30 miesięcy po przyznaniu renty.
Jeśli nie zdecydujesz się na złożenie wniosku o emeryturę, to z chwilą,
gdy skończysz powszechny wiek emerytalny – ZUS z urzędu przyzna Ci
19
emeryturę zamiast pobieranej renty z tytułu niezdolności do pracy. Jej wysokość obliczy w najkorzystniejszy sposób, opierając się na dokumentach
zgromadzonych w aktach rentowych. Jednak zawsze będziesz mógł – po
przedłożeniu nowych dokumentów – złożyć wniosek o przeliczenie wysokości emerytury.
Sposób ósmy – zbieg świadczeń
Co to znaczy? Są osoby, które mają ustalone prawo do dwóch lub
więcej świadczeń. Osoby mające przyznaną rentę z tytułu wypadku przy
pracy lub choroby zawodowej, albo z tytułu wypadku w drodze do pracy lub z pracy, który miał miejsce przed 1.01.2003 r. bądź rentę inwalidy
wojennego czy wojskowego z tytułu niezdolności do pracy pozostającej
w związku ze służbą wojskową, albo rentę dla kombatantów lub osób represjonowanych, gdy nabędą emeryturę, uzyskają możliwość pobierania
dwóch świadczeń.
Ale uwaga! Nie mogą brać pełnych świadczeń, lecz tylko:
— emeryturę powiększoną o połowę renty lub
— rentę powiększoną o połowę emerytury.
Sposób dziewiąty – dodatki
Gdy emeryt ukończy 75 lat ma prawo do dodatku pielęgnacyjnego
w miesięcznej wysokości wynoszącej od 1 marca 2012 r. 195,67 zł. Wypłacany jest bez potrzeby składania wniosku. Podstawę do przyznania dodatku
pielęgnacyjnego przed osiągnięciem tego wieku stanowi orzeczenie lekarza
orzecznika ZUS lub komisji lekarskiej uznające emeryta za niezdolnego do
samodzielnej egzystencji.
Sposób dziesiąty – waloryzacja
„Podwyżka” emerytur, to waloryzacja, która – zgodnie z ustawą emerytalną – będzie przeprowadzana corocznie, zawsze od dnia 1 marca. Ostatnia miała miejsce w marcu 2012 r., a kolejna waloryzacja emerytur nastąpi
od 1 marca 2013 r.
Zmiana wysokości emerytur w ramach waloryzacji następuje z urzędu,
a jeśli wypłata świadczenia była wstrzymana – po jej wznowieniu, z uwzględ20
nieniem wszystkich kolejnych waloryzacji przypadających w okresie wstrzymania wypłaty.
Sposób jedenasty –
zastąpienie zarobków zerowych minimalnymi
Od 1 stycznia 2009 r. wprowadzono zasadę pozwalającą na zastąpienie zarobków zerowych – zarobkami w kwocie minimalnego wynagrodzenia. Zasada ta dotyczy osób, które były zatrudnione w ramach stosunku pracy.
Jeśli więc w chwili wyliczania emerytury przyznanej przed 2009 r. nie
udało Ci się udowodnić wysokości uzyskiwanych zarobków i przyjęto w takim przypadku przychód – dochód zerowy, wystąp do ZUS o przeliczenie
świadczenia. Za okresy za które nie udało Ci się udowodnić dokumentami
wysokości wynagrodzenia, ZUS przyjmie na Twój wniosek, obowiązującą
w tamtych latach wysokość płacy minimalnej.
III. NOWA EMERYTURA
Nowa emerytura przysługuje wszystkim ubezpieczonym, urodzonym po 31 grudnia 1948 r., którzy ukończyli minimalny wiek emerytalny,
wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn (art. 24 ust. 1 ustawy emerytalnej).
Prawo do nowej emerytury uzależnione jest zatem od osiągnięcia
przez ubezpieczonego minimalnego wieku emerytalnego. Natomiast bez
znaczenia dla ustalenia prawa do tej emerytury pozostaje okres pozostawania w ubezpieczeniu, a więc zarówno długość tego okresu (rok czy
20 lat), jak też tytuł ubezpieczenia (zatrudnienie czy prowadzenie pozarolniczej działalności).
Nową emeryturę, w wieku 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn, uzyskają zarówno te osoby, które przystąpiły do jednego spośród otwartych
funduszy emerytalnych (OFE), jak i te, które do takiego funduszu nie przystąpiły. Osobom będącym członkami OFE – z tytułu zgromadzonych w tych
funduszach środków – przysługują emerytury kapitałowe, a kobietom także
okresowe emerytury kapitałowe. Tematyka związana z przyznawaniem tych
ostatnich, zostanie omówiona w następnym rozdziale.
Kto spośród ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r.
może przejść na nową emeryturę w niższym wieku emerytalnym?
Z prawa do nowej emerytury w wieku niższym niż 60 lat dla kobiet i 65 lat
dla mężczyzn (na zasadach określonych w art. 184 ustawy emerytalnej) mogą
skorzystać niżej wymienione grupy ubezpieczonych urodzonych po dniu
31 grudnia 1948 r.
Ubezpieczeni zatrudnieni, w ramach stosunku pracy, w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze – jeżeli osiągnęli wiek
określony dla poszczególnych grup zawodowych i stanowisk pracy, podany
w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku
22
emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze2. Wiek emerytalny dla tej grupy ubezpieczonych
waha się od 40 do 55 lat dla kobiet i od 45 do 60 lat dla mężczyzn.
Warunkiem uzyskania emerytury w odpowiednio obniżonym wieku jest
udokumentowanie wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego,
wynoszącego co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co
najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (a w przypadku wykonywania prac wymienionych w dziale IV wykazu B,
który stanowi załącznik do ww. rozporządzenia Rady Ministrów, co najmniej
10 lat takiej pracy, albo co najmniej 20 lat – w przypadku wykonywania
prac wymienionych w dziale IV, poz. 8 i 9 wykazu B). Prawo do emerytury
z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze –
w niektórych przypadkach – uzależnione jest od osiągnięcia niższego wieku
emerytalnego w czasie wykonywania określonej pracy bądź w czasie wykonywania innej pracy, do której pracownik został skierowany ze względów
zdrowotnych.
Ubezpieczeni wykonujący działalność twórczą lub artystyczną –
jeśli spełnią warunki przewidziane w wyżej wymienionym rozporządzeniu
dla pracowników wykonujących pracę twórczą lub artystyczną. Oznacza to,
że prawo do emerytury nabywa osoba, która osiągnie określony dla danego rodzaju działalności wiek emerytalny oraz udowodni okres składkowy
i nieskładkowy, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 15-letni okres wykonywania działalności twórczej
lub artystycznej.
Ubezpieczeni legitymujący się niektórymi okresami pracy górniczej
i niespełniający warunków do górniczej emerytury – jeżeli udowodnią co
najmniej 5-letni okres pracy górniczej wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pod ziemią (np. w kopalniach węgla, rud, kruszców, surowców ogniotrwałych), albo na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego, bądź w kopalniach otworowych siarki.
Ta grupa ubezpieczonych nabywa prawo do emerytury w wieku wynikającym z obniżenia wieku emerytalnego – 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn – o 6 miesięcy za każdy rok takiej pracy, nie więcej jednak niż o 15 lat,
o ile udowodnią okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący odpowiednio
co najmniej 20 lat (kobiety) i 25 lat (mężczyźni).
Ubezpieczeni zatrudnieni na kolei – jeśli osiągną wiek emerytalny
wynoszący dla kobiet 55 lat, a dla mężczyzn 60 lat oraz udokumentują
okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet
2
Dziennik Ustaw z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.
23
i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 15-letni okres zatrudnienia na
kolei, łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia na kolei.
Wymagany staż ogólny, jak i w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze dla wskazanych wyżej grup ubezpieczonych, musi
być osiągnięty na dzień 1 stycznia 1999 r.
O nową emeryturę w niższym wieku emerytalnym mogą ubiegać się
wyłącznie ci ubezpieczeni urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy, poza
kryterium wieku i stażu pracy, spełnią dodatkowo dwa warunki: – nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego – a jeżeli do takiego funduszu
przystąpili, to zgłosili wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na
rachunku w OFE, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na
dochody budżetu państwa oraz – rozwiązali stosunek pracy (w przypadku
ubezpieczonych będących pracownikami).
Jak ustala się wysokość nowej emerytury?
Nowa emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia
dla osób w wieku równym wiekowi, w jakim ubezpieczony przechodzi na
emeryturę (art. 26 ust. 1 ustawy emerytalnej).
Podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota: q zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne, zewidencjonowanych na indywidualnym
koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od
którego przysługuje wypłata emerytury oraz q zwaloryzowanego kapitału
początkowego.
Tablice trwania życia – uwzględniające średnie dalsze trwanie życia,
wspólne dla kobiet i mężczyzn, wyrażone w miesiącach dla wieku ubezpieczonego – ogłasza corocznie Prezes Głównego Urzędu Statystycznego
w Monitorze Polskim, w formie komunikatu. Tablice te stanowią podstawę
do obliczenia emerytur ustalanych na wnioski zgłoszone od 1 kwietnia do
31 marca następnego roku kalendarzowego. Jeżeli przed dniem 1 kwietnia wniosek o emeryturę zgłosi osoba, która wiek emerytalny osiągnie po
dniu 31 marca, do ustalenia średniego dalszego trwania życia, stosuje się
tablice obowiązujące od dnia 1 kwietnia.
Nowa emerytura przysługuje wszystkim ubezpieczonym urodzonym po
dniu 31 grudnia 1948 r., a więc także osobom, które cały swój staż ubezpieczeniowy przebyły wyłącznie przed dniem 1 stycznia 1999 r., a po dniu
31 grudnia 1998 r. nie podlegały ubezpieczeniom społecznym. W przypadku
24
tej grupy osób podstawę obliczenia nowej emerytury stanowi odpowiednio
zwaloryzowany kapitał początkowy.
Natomiast w przypadku ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy zostali objęci ubezpieczeniami społecznymi po raz pierwszy po dniu 31 grudnia 1998 r., na wysokość nowej emerytury składa się
wyłącznie kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem
ich waloryzacji.
W wyniku nowelizacji przepisów obowiązujących od 23 września 2011 r.
istnieje możliwość uwzględnienia przy obliczaniu kapitału początkowego stażu ubezpieczeniowego w dniach. Na nowych regulacjach skorzystają m.in.
osoby, które przed dniem 1 stycznia 1999 r. mają staż ubezpieczeniowy krótszy niż 6 miesięcy i 1 dzień.
Ustawa wyżej wymieniona wprowadziła zmiany w art. 174 ust. 3 w zakresie ustalania podstawy wymiaru kapitału początkowego. Przy ustalaniu tej podstawy okres kolejnych 10 lat kalendarzowych powinien przypadać przed dniem 1 stycznia 1999 r., co oznacza, że okres 10 kolejnych lat
kalendarzowych może przypadać nie tylko w okresie od 1 stycznia 1980 r.
do 31 grudnia 1998 r., lecz również w całości lub w części przed dniem
1 stycznia 1980 r.
Przy ustalaniu wysokości emerytury dla osób uprawnionych do świadczenia w niższym wieku emerytalnym na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej (np. z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze) podstawę obliczenia emerytury stanowi: q kwota składek na
ubezpieczenie emerytalne – odpowiednio zwaloryzowanych, zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego
miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury oraz q kwota kapitału początkowego – przeliczonego, poprzez dodanie do okresów składkowych okresu równego różnicy pomiędzy wiekiem emerytalnym a faktycznym wiekiem przejścia na emeryturę, a następnie zwaloryzowanego.
W przypadku gdy o tę emeryturę ubiega się ubezpieczony, który złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE
na dochody budżetu państwa, składki na ubezpieczenie emerytalne,
zewidencjonowane na jego koncie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych,
zwiększa się przez pomnożenie wskaźnikiem korygującym 19,52/12,22.
Wskaźnik ten odzwierciedla stosunek pełnej wysokości składki na ubezpieczenie emerytalne do wysokości zewidencjonowanej na koncie ubezpieczonego w ZUS.
Wysokość nowej emerytury ulega zwiększeniu za okresy opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników, o ile ubezpieczony: q z tytułu tych
okresów nie ma ustalonego prawa do emerytury na podstawie przepisów
25
o ubezpieczeniu społecznym rolników,
w wymiarze krótszym niż 25 lat.
q
legitymuje się takimi okresami
Wysokość emerytury dla niektórych ubezpieczonych
urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r.
Dla niektórych ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r.
ustawa emerytalna przewiduje ustalenie wysokości emerytury w części według dotychczasowych zasad, a w części według nowych zasad.
Emerytura w wysokości ustalonej w części na dotychczasowych i w części na nowych zasadach przysługuje: – kobietom, które wiek 60 lat osiągnęły
w latach 2009-2011 lub osiągną ten wiek w latach 2012-2013, oraz – kobietom
i mężczyznom występującym o przyznanie wcześniejszej emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej, którzy wiek uprawniający do tej emerytury
ukończyli w latach 2009-2011 lub ukończą w latach 2012-2013, jeżeli łącznie
spełniają następujące warunki:
q nie są członkami jednego spośród otwartych funduszy emerytalnych,
albo złożą wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku
w OFE, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na dochody
budżetu państwa, oraz
q nie pobrali, nawet za jeden miesiąc, emerytury przyznanej i obliczonej
na dotychczasowych zasadach.
Osoba, która pobrała chociażby za 1 miesiąc emeryturę przyznaną na
dotychczasowych zasadach, może również wystąpić z wnioskiem o ustalenie nowej emerytury, jednakże do wyliczenia tej emerytury zostaną zastosowane wyłącznie nowe zasady.
Proporcje obu części emerytury – tj. ustalonej wg dotychczasowych zasad
(starej) i ustalonej wg nowych zasad (nowej) – zależą wyłącznie od tego, w którym roku zostanie osiągnięty wiek emerytalny. I tak emerytura ta wynosi:
— 80% starej i 20% nowej emerytury, jeżeli wiek został osiągnięty
w 2009 r.,
— 70% starej i 30% nowej emerytury, jeżeli wiek został osiągnięty
w 2010 r.,
— 55% starej i 45% nowej emerytury, jeżeli wiek został osiągnięty
w 2011 r.,
— 35% starej i 65% nowej emerytury, jeżeli wiek zostanie osiągnięty
w 2012 r.,
— 20% starej i 80% nowej emerytury, jeżeli wiek zostanie osiągnięty
w 2013 r.
26
Warunki uzyskania nowej emerytury
dla ubezpieczonych urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r.
Ubezpieczonemu urodzonemu przed dniem 1 stycznia 1949 r., spełniającemu warunki do uzyskania emerytury na zasadach określonych w art. 27
ustawy emerytalnej, który:
— kontynuował ubezpieczenia emerytalne i rentowe po osiągnięciu
wieku wynoszącego 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn,
— wystąpił z wnioskiem o emeryturę po raz pierwszy po dniu 31 grudnia 2008 r.
wysokość emerytury, na jego wniosek, może zostać obliczona na nowych zasadach, jeżeli jest wyższa od obliczonej na dotychczasowych zasadach.
Zasady podwyższania nowych emerytur
do kwoty najniższego świadczenia
Emerytura, której wysokość – wraz z ewentualnym zwiększeniem przysługującym za okresy opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników – jest niższa od emerytury najniższej, podlega podwyższeniu do kwoty
świadczenia najniższego, jeżeli:
— mężczyzna – ukończył 65 lat życia oraz ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat,
— kobieta – ukończyła 60 lat życia oraz ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat,
przy czym:
— okresy składkowe, przypadające po 31 grudnia 1998 r., uwzględnia
się w części odpowiadającej proporcji podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe – za dany miesiąc – do kwoty minimalnego
wynagrodzenia pracowników,
— okresy nieskładkowe przyjmuje się w wymiarze nieprzekraczającym
1/3 udowodnionych okresów składkowych.
Przy obliczaniu okresów składkowych uwzględnia się także okres, za
który ustalono zwiększenie z tytułu opłacania składek na ubezpieczenie
społeczne rolników.
W przypadku emerytów, którzy osiągają przychód z tytułu zatrudnienia,
służby lub innej pracy zarobkowej albo prowadzenia pozarolniczej działalności, w tym również wykonywanej za granicą, podwyższenie do kwoty najniższego świadczenia nie przysługuje w tych miesiącach, w których kwota
przychodu jest wyższa od ustalonego podwyższenia.
27
Prawo do podwyższenia do kwoty najniższej emerytury nie przysługuje także w razie zbiegu prawa do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z prawem do emerytury wojskowej lub policyjnej, albo z prawem
do emerytury rolniczej określonej w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników.
W przypadku gdy ustalone zostanie prawo do okresowej emerytury
kapitałowej ze środków zgromadzonych w OFE oraz do nowej emerytury
(wraz z ewentualnym zwiększeniem z tytułu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników) i suma tych emerytur jest niższa od najniższej
emerytury, nową emeryturę (wraz ze zwiększeniem) podwyższa się w ten
sposób, aby suma obu emerytur nie była niższa od kwoty świadczenia
najniższego.
Zasady ponownego ustalania wysokości nowej emerytury
Wysokość nowej emerytury ulega ponownemu ustaleniu, jeżeli po przyznaniu emerytury emeryt podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Ponowne obliczenie wysokości polega na:
— ustaleniu kwoty składek na ubezpieczenie emerytalne, zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu ustalenia prawa do emerytury, z uwzględnieniem waloryzacji tych składek,
— podzieleniu kwoty składek przez średnie dalsze trwanie życia, ustalone dla wieku ubezpieczonego, w dniu złożenia wniosku o przeliczenie.
Podstawę obliczenia emerytury w nowej wysokości stanowi kwota składek zewidencjonowanych od miesiąca, od którego została podjęta wypłata
emerytury po raz pierwszy, do miesiąca poprzedzającego miesiąc zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury. Po ustaleniu tej kwoty dodaje
się ją do kwoty już wypłacanej emerytury.
Zasadę tę stosuje się odpowiednio do kolejnych wniosków o ustalenie
emerytury w nowej wysokości.
Ponowne ustalenie wysokości emerytury następuje na wniosek ubezpieczonego zgłoszony nie wcześniej niż po upływie roku kalendarzowego,
a jeżeli ubezpieczenie ustanie w trakcie roku kalendarzowego – po ustaniu
ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.
Ponowne ustalenie wysokości emerytury na wymienionych wyżej zasadach dotyczy również emerytur ustalonych częściowo według dotychczasowych zasad, a częściowo według nowych zasad.
28
Wysokość emerytury ustalanej według mieszanych zasad podlega ponownemu ustaleniu także w razie:
— przedłożenia nowych dowodów dotyczących dotychczas nieuwzględnionych okresów składkowych lub nieskładkowych, przebytych przed dniem
przyznania emerytury,
— przedłożenia nowych dowodów dotyczących wynagrodzenia lub dochodu, podlegających wliczeniu do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, np. zaświadczenia pracodawcy o nagrodzie wypłaconej
pracownikowi,
— zgłoszenia wniosku o przeliczenie kapitału początkowego, np. poprzez zmianę 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia, przypadającego przed 1999 r., na okres 10 kolejnych lat kalendarzowych przypadających przed 1999 r. lub zmianę okresu 10 kolejnych lat
kalendarzowych przypadających w latach 1980-1998 na okres 10 kolejnych
lat kalendarzowych przypadających w całości lub w części przed 1 stycznia
1980 r., czy przyjęcie – zamiast podstawy wymiaru renty – wynagrodzenia
z okresu 10 kolejnych lat kalendarzowych przed 1999 r.,
— skorygowania przez płatnika składek dokumentów ubezpieczeniowych (chodzi o korektę w rozumieniu ustawy z dnia 13 października 1998 r.
o systemie ubezpieczeń społecznych3).
3
Tekst jednolity: Dziennik Ustaw z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.
IV. OKRESOWA EMERYTURA KAPITAŁOWA
Warunki nabywania prawa do okresowej emerytury kapitałowej ze środków zgromadzonych w otwartym funduszu emerytalnym (OFE) oraz ze
środków zewidencjonowanych na subkoncie w ZUS określa ustawa z dnia
21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych4.
Komu przysługuje okresowa emerytura kapitałowa
Okresowa emerytura kapitałowa przysługuje do ukończenia 65 lat osobie ubezpieczonej (kobiecie), urodzonej po 31 grudnia 1948 r., która:
— jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego,
— ukończyła 60 lat,
— ma ustalone prawo do emerytury na nowych zasadach, tj. emerytury
określonej w art. 24 ust. 1 lub 24a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
jeśli kwota środków zgromadzonych na rachunku członka OFE oraz na subkoncie ZUS, ustalona na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc,
od którego zostanie przyznana emerytura, jest równa lub wyższa od dwudziestokrotności kwoty dodatku pielęgnacyjnego.
Od 1 marca 2012 r. do 28 lutego 2013 r. kwota ta wynosi 3913,40 zł
(20 × 195,67 zł). Zmiana kwoty następuje wskutek waloryzacji dodatku pielęgnacyjnego.
Jeżeli kwota środków zgromadzonych na rachunku członka OFE oraz na
subkoncie ZUS, ustalona na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego zostanie przyznana emerytura, jest niższa od dwudziestokrotności kwoty dodatku pielęgnacyjnego – OFE przekazuje środki zgromadzone na rachunku członka OFE do funduszu emerytalnego ZUS. Środki
te oraz środki zewidencjonowane na subkoncie w ZUS są przekazywane
4
Dziennik Ustaw z 2008 r. Nr 228, poz. 1507 ze zm.
30
na indywidualne konto ubezpieczeniowe danego członka OFE prowadzone
przez ZUS.
W takim przypadku osobie ubezpieczonej nie przysługuje okresowa
emerytura kapitałowa.
Środki te są ewidencjonowane na koncie osoby ubezpieczonej, jako
składka na ubezpieczenie emerytalne, na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego zostanie przyznana emerytura ustalana na nowych zasadach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, i powiększają kwotę
składek stanowiącą podstawę obliczenia tej emerytury.
Okresowa emerytura kapitałowa nie może być przyznana od innej daty
niż emerytura na nowych zasadach z FUS.
Jeżeli prawo do emerytury na nowych zasadach ustala się z urzędu –
również z urzędu ustala się prawo do okresowej emerytury kapitałowej.
Wysokość okresowej emerytury kapitałowej
Wysokość okresowej emerytury kapitałowej stanowi suma ilorazu kwoty
środków:
— zgromadzonych na rachunku członka OFE, ustalonych na ostatni
dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc od którego zostanie przyznana
emerytura i średniego dalszego trwania życia.
— zewidencjonowanych na subkoncie w ZUS, ustalonych na ostatni
dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego zostanie przyznana
emerytura i średniego dalszego trwania życia.
Wiek osoby ubezpieczonej w dniu przejścia na emeryturę, tj. w dniu, od którego zostanie ona przyznana, wyraża się w ukończonych latach i miesiącach.
Tablice średniego dalszego trwania życia ogłaszane są corocznie przez
Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Monitorze Polskim i obowiązują od 1 kwietnia do 31 marca następnego roku kalendarzowego.
Ponowne ustalenie okresowej emerytury kapitałowej
Wysokość okresowej emerytury kapitałowej ulega ponownemu ustaleniu (na wniosek osoby uprawnionej do emerytury), jeżeli po dniu, od którego
przyznano okresową emeryturę kapitałową, osoba ta podlegała ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
Złożenie wniosku o ponowne ustalenie wysokości okresowej emerytury
kapitałowej może nastąpić nie wcześniej niż po upływie roku kalendarzo31
wego lub po ustaniu ubezpieczeń emerytalnego i rentowych i oznacza jednocześnie złożenie wniosku o ponowne ustalenie wysokości emerytury na
nowych zasadach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Wysokość okresowej emerytury kapitałowej ustalanej ponownie stanowi
suma:
— ilorazu kwoty środków zgromadzonych na rachunku członka OFE,
podanej w informacji tego funduszu,
— ilorazu kwoty środków zewidencjonowanych na subkoncie w ZUS,
podanej w informacji,
ustalonych na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc zgłoszenia
wniosku o ponowne ustalenie wysokości okresowej emerytury kapitałowej
i średniego dalszego trwania życia ustalonego według tablicy obowiązującej
w dniu złożenia tego wniosku.
Wygaśnięcie prawa do okresowej emerytury kapitałowej
Prawo do okresowej emerytury kapitałowej wygasa:
— w przypadku śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego,
— z dniem poprzedzającym dzień, w którym członek OFE ukończył
65 rok życia,
— w przypadku wyczerpania środków zgromadzonych na rachunku
w OFE oraz środków zewidencjonowanych na subkoncie w ZUS.
V. EMERYTURY POMOSTOWE
Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych5 wprowadza wykazy prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Wymienione są one odpowiednio w załączniku nr 1 lub 2 do tej
ustawy.
Kto ma prawo do emerytury pomostowej?
Prawo do emerytury przysługuje pracownikowi urodzonemu po 31 grudnia 1948 r. Pracownik ten będzie mógł przejść na emeryturę pomostową po
osiągnięciu wieku co najmniej 55 lat przez kobietę i co najmniej 60 lat przez
mężczyznę, jeżeli spełni łącznie następujące warunki:
1) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wynoszący co najmniej 15 lat,
2 ma okres składkowy i nieskładkowy (uwzględniony w wymiarze nie większym niż 1/3 udowodnionego okresu składkowego), wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn,
3) przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał (co najmniej przez 1 dzień)
prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, tj.:
a) w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i art. 33 ustawy emerytalnej – nawet jeżeli praca taka nie
została wymieniona w wykazach prac w szczególnych warunkach lub
o szczególnym charakterze, albo
b) w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wymienione w załącznikach do ustawy o emeryturach pomostowych,
5
Ustawa z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (Dziennik Ustaw z 2008 r.
Nr 237, poz. 1656).
33
4) po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał (co najmniej przez 1 dzień) prace
w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wymienione
w załącznikach do ustawy o emeryturach pomostowych,
5) rozwiązał stosunek pracy.
Przy ustalaniu, czy został spełniony warunek co najmniej 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uwzględnia się zarówno okresy pracy w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i art. 33 ustawy emerytalnej, przebyte przed dniem 1 stycznia 2009 r., jak też okresy, w których wykonywane były prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wymienione w załącznikach do ustawy o emeryturach pomostowych,
przebyte zarówno przed dniem 1 stycznia 2009 r., jak i po dniu 31 grudnia 2008 r. Okresy te podlegają sumowaniu.
Ustawa przewiduje również możliwość uzyskania przez ubezpieczonego, urodzonego po dniu 31 grudnia 1948 r., prawa do emerytury pomostowej w wieku niższym niż 55 lat dla kobiety i 60 lat dla mężczyzny.
Warunki te są określone w art. 5-10 ustawy. Osoby ubiegające się o emeryturę pomostową na podstawie jednego z tych przepisów muszą spełnić – oprócz warunków wskazanych wyżej w pkt 2-5 – także dodatkowe
warunki, w tym m.in.:
— wykonywania przez okres 15 lat lub – w niektórych przypadkach
przez okres 10 lat określonej w przepisie pracy lub prac wymienionych
w załącznikach do ustawy o emeryturach pomostowych,
— uzyskania w niektórych przypadkach – orzeczenia lekarskiego o niezdolności do wykonywania określonych prac (wskazanych w poszczególnych przepisach).
Prawo do emerytury pomostowej uzyskali również pracownicy urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r., wykonujący prace górnicze, o których mowa w ustawie emerytalnej. Nabywają oni prawo do tej emerytury w wieku 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna), jeżeli spełniają
warunki wskazane wyżej w pkt 2-5 i wykonywali prace górnicze przez
co najmniej 15 lat.
Ustawa gwarantuje również uzyskanie prawa do emerytury pomostowej
ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy wprawdzie po
dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywali pracy w szczególnych warunkach
lub o szczególnym charakterze, wymienionej w załącznikach do ustawy
o emeryturach pomostowych, ale spełnili inne warunki określone w ustawie
dla uzyskania prawa do tej emerytury. Jednym z tych warunków jest posiadanie – w dniu 1 stycznia 2009 r. – wymaganego w przepisach regulujących
nabycie uprawnień do emerytury pomostowej, okresu pracy w szczególnych
34
warunkach lub o szczególnym charakterze, wymienionej w załącznikach do
ustawy o emeryturach pomostowych.
Postępowanie w sprawie emerytury pomostowej wszczyna się na
wniosek osoby ubiegającej się o emeryturę pomostową, zgłoszony bezpośrednio w jednostce organizacyjnej ZUS lub za pośrednictwem płatnika składek.
Decyzję w sprawie emerytury pomostowej wydaje i emeryturę tę wypłaca jednostka organizacyjna ZUS właściwa ze względu na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej, a od tej decyzji przysługuje odwołanie
do sądu okręgowego-sądu pracy i ubezpieczeń społecznych na zasadach
przyjętych dla emerytur i rent.
Wysokość emerytury pomostowej
Emerytura pomostowa stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury, ustalonej w taki sposób,
w jaki ustalana jest podstawa obliczenia emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku
60 lat, ustalone według obowiązującej w dniu zgłoszenia wniosku o przyznanie emerytury pomostowej – tablicy średniego trwania życia, służącej
do obliczenia emerytury z FUS.
Podstawę obliczenia emerytury pomostowej stanowi kwota składek na
ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem ich waloryzacji, zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca, poprzedzającego
miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury oraz zwaloryzowanego
kapitału początkowego.
Jeżeli ubezpieczony jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, przy ustalaniu podstawy obliczenia emerytury, składki na ubezpieczenie emerytalne, zewidencjonowane na jego koncie w Zakładzie,
zwiększa się przez pomnożenie wskaźnikiem korygującym 19,52/12,22,
stanowiącym stosunek pełnej wysokości składki na ubezpieczenie emerytalne do wysokości zewidencjonowanej na koncie ubezpieczonego
w Zakładzie.
Kwota emerytury pomostowej nie może być niższa niż kwota najniższej
emerytury, o której mowa w ustawie o emeryturach i rentach z FUS.
Jeżeli po dniu, od którego przyznano emeryturę pomostową, uprawniony podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, wysokość emerytury pomostowej ulega ponownemu ustaleniu na zasadach przyjętych dla
emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
35
Zawieszenie prawa do emerytury pomostowej
Prawo do emerytury pomostowej ulega zawieszeniu lub wysokość
emerytury pomostowej ulega zmniejszeniu z powodu osiągania przychodów z tytułu działalności objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego.
W tym zakresie stosuje się odpowiednio zasady przewidziane dla emerytur
i rent. Prawo do emerytury pomostowej ulega natomiast zawieszeniu – bez
względu na wysokość uzyskiwanego przychodu – w razie podjęcia przez
osobę, mającą ustalone prawo do tej emerytury, pracy w szczególnych warunkach, lub o szczególnym charakterze, wymienionej w załącznikach do
ustawy o emeryturach pomostowych, chyba że praca ta nie jest wykonywana w ramach stosunku pracy.
Prawo do emerytury pomostowej ulega również zawieszeniu na wniosek
emeryta zgłoszony w trybie art. 103 ust. 3 ustawy emerytalnej.
Zbieg prawa do emerytury pomostowej z innymi świadczeniami
W razie zbiegu prawa do emerytury pomostowej z prawem do renty, uposażenia w stanie spoczynku, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego lub innego świadczenia o charakterze emerytalnym lub rentowym, ustalonym na podstawie odrębnych ustaw,
przysługuje tylko jedno z tych świadczeń – wyższe lub wybrane przez
uprawnionego.
Oznacza to, iż w przypadku gdy uprawniony ma ustalone równocześnie
prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem
lub chorobą zawodową może pobierać tylko jedno świadczenie – wyższe
lub wybrane. Analogiczna zasada występuje w przypadku, gdy uprawniony
ma równocześnie ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy
pozostającej w związku ze służbą wojskową.
Rekompensata dla pracujących w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze, którzy nie spełniają warunków
do uzyskania prawa do emerytury pomostowej
Rekompensata przysługuje ubezpieczonemu urodzonemu po dniu
31 grudnia 1948 r., jeżeli przed dniem 1 stycznia 2009 r. wykonywał przez co
najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy emerytalnej, a nie zostało dla niego
36
ustalone – w drodze decyzji – ani prawo do emerytury w wieku niższym niż
60 lat dla kobiety i 65 lat dla mężczyzny na podstawie przepisów ww. ustawy, ani też prawo do emerytury pomostowej.
Do 15-letniego okresu pracy uwzględnia się tylko taką pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, która była wykonywana
stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Przy ustalaniu okresów tej pracy nie
uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia społecznego w razie
choroby i macierzyństwa, np. zasiłek chorobowy.
Rekompensata będzie ustalana po złożeniu wniosku o nową emeryturę z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przez osobę mającą 60 lat
(kobieta) i 65 lat (mężczyzna). Rekompensata będzie stanowiła dodatek do
kapitału początkowego, będącego składnikiem podstawy obliczenia nowej
emerytury.
Osoba, która będzie ubiegała się o przyznanie nowej emerytury z FUS,
powinna przedłożyć dokumentację potwierdzającą wykonywanie przed
dniem 1 stycznia 2009 r. pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, o ile wcześniej dokumentacja taka nie została przedłożona
organowi rentowemu.
VI. KIEDY WNIOSEK O EMERYTURĘ
Często klienci ZUS pytają, kiedy należy złożyć wniosek o przyznanie emerytury. Odpowiedź – właśnie tutaj.
Postępowanie o przyznanie emerytury wszczyna się na podstawie wniosku
osoby zainteresowanej (z wyjątkiem emerytury przyznawanej z urzędu, rencistom,
którzy ukończyli powszechny wiek emerytalny). W tym celu Zakład Ubezpieczeń
Społecznych opracował formularz wniosku ZUS Rp-1E – wniosek o emeryturę.
Taki formularz można uzyskać w placówkach Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,
można go też wydrukować ze strony internetowej ZUS (www.zus.pl). Wniosek
ten składają osoby ubiegające się zarówno o starą, jak i o nową emeryturę.
Wniosek może być zgłoszony w formie elektronicznej za pomocą Internetu przez elektroniczną skrzynkę podawczą ZUS.
Jeżeli przepisy ustawy dopuszczają zgłoszenie wniosku za pośrednictwem płatnika składek, za datę zgłoszenia wniosku uważa się datę sporządzenia wniosku przez płatnika. Płatnik składek potwierdza sporządzenie
wniosku w określonej dacie pieczęcią i podpisem osoby upoważnionej.
Wniosek o emeryturę dla osób urodzonych po 31.12.1948 r. składa
się bezpośrednio w organie rentowym (bez pośrednictwa płatnika składek). Należy przez to rozumieć zgłoszenie wniosku w organie rentowym
na piśmie lub ustnie do protokołu, a także przesłanie wniosku za pośrednictwem przedsiębiorcy uprawnionego do wykonywania działalności
pocztowej lub złożenie go w polskim urzędzie konsularnym albo w innej
polskiej placówce dyplomatycznej.
Skompletowany wniosek należy zgłosić z odpowiednim wyprzedzeniem, nie wcześniej jednak niż na miesiąc przed spełnieniem warunków
wymaganych do przyznania emerytury. Przedwczesne zgłoszenie wniosku, np. na trzy miesiące przed ukończeniem wieku emerytalnego spowoduje, że ZUS wyda decyzję odmawiającą przyznania emerytury.
38
VII. EMERYTURY I RENTY Z ZUS
DLA OSÓB, KTÓRE PRACOWAŁY ZA GRANICĄ
Informacja ta skierowana jest do osób, które oprócz okresów ubezpieczenia w Polsce, przebyły również okresy ubezpieczenia lub zamieszkania
za granicą w państwach członkowskich Unii Europejskiej, w państwach
Europejskiego Obszaru Gospodarczego nie będących członkami Unii Europejskiej lub w Szwajcarii (zwanych dalej „państwami członkowskimi”) albo
w państwach, z którymi Polskę łączą bilateralne umowy o zabezpieczeniu
społecznym (zwanych dalej „państwami umownymi”), lub które zamierzają
przesiedlić się za granicę do któregokolwiek z ww. państw.
Państwa członkowskie Unii Europejskiej to: Austria, Belgia, Bułgaria,
Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Węgry, Wielka Brytania oraz
Włochy.
Państwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego nie należące do Unii
Europejskiej to: Islandia, Liechtenstein i Norwegia.
Państwa umowne to: USA, Kanada, Australia, Korea Płd., Macedonia,
Chorwacja, Serbia, Czarnogóra, Bośnia i Hercegowina.
Uwzględnianie zagranicznych okresów ubezpieczenia
lub zamieszkania
Okresy ubezpieczenia lub zamieszkania przebyte za granicą w państwach członkowskich lub w państwach umownych są uwzględniane przez
ZUS przy ustalaniu polskiej emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy
oraz renty rodzinnej, jeżeli od uwzględnienia takich okresów zależy nabycie
prawa do świadczenia albo jeżeli uwzględnienie takich okresów umożliwia
uzyskanie świadczenia w wyższej wysokości (dotyczy to świadczeń uzależnionych od długości okresów składkowych i nieskładkowych).
39
Emerytura lub renta z ZUS ustalona z uwzględnieniem zagranicznych
okresów ubezpieczenia lub zamieszkania przebytych w państwach członkowskich lub państwach umownych obliczana jest w wysokości częściowej
odpowiadającej stosunkowi okresów ubezpieczenia w Polsce do sumy okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce i za granicą w państwach członkowskich albo w państwie umownym.
Osoba posiadająca okresy ubezpieczenia w Polsce oraz okresy ubezpieczenia lub zamieszkania w innym państwie członkowskim albo państwie
umownym, wniosek o emeryturę lub rentę składa w instytucji ubezpieczeniowej jednego państwa. Nie ma konieczności składania wniosku odrębnie
w każdym państwie.
Wniosek ten uruchamia automatycznie równoczesne rozpatrywanie uprawnień do emerytury lub renty we wszystkich zainteresowanych
państwach.
Jeżeli osoba zainteresowana mieszka w Polsce oraz posiada okresy
ubezpieczenia w Polsce i w innych państwach członkowskich albo państwach umownych wniosek o emeryturę lub rentę składa we właściwej jednostce ZUS realizującej umowę międzynarodową (działającej w Oddziałach
ZUS w: I Łodzi, Nowym Sączu, Opolu, Tarnowie, Szczecinie oraz w I Warszawie) – bezpośrednio do tej jednostki albo za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS miejsca zamieszkania. Wykaz jednostek ZUS realizujących
umowy międzynarodowe zawarty jest na końcu niniejszego Poradnika.
Jednostka ZUS realizująca umowę międzynarodową rozpatrzy uprawnienia do polskiej emerytury lub renty oraz przekaże wniosek o świadczenie
zagraniczne do właściwej zagranicznej instytucji państwa członkowskiego
lub państwa umownego.
Przy czym jeżeli osoba zainteresowana we wniosku o emeryturę-rentę złożonym w ZUS nie wykaże zagranicznych okresów ubezpieczenia
lub zamieszkania przebytych w państwie członkowskim albo nie przedłoży dokumentów, z których wynikają okresy ubezpieczenia lub zamieszkania w państwach członkowskich, postępowanie międzynarodowe o zagraniczną emeryturę lub rentę nie zostanie wszczęte, a data zgłoszenia
wniosku w ZUS nie zostanie uwzględniona przez instytucję zagraniczną
państwa członkowskiego jako data złożenia wniosku o świadczenie zagraniczne.
Osoba zainteresowana, która posiada okresy ubezpieczenia w Polsce i za granicą w państwach członkowskich lub w państwach umownych, może otrzymywać jednocześnie świadczenia z Polski oraz odrębne świadczenia z innych państw członkowskich lub państw umownych,
40
w których spełniła warunki wymagane do nabycia prawa do emerytury
lub renty.
Szczególne zasady wynikające z polsko-niemieckiej umowy
z 1975 roku
W stosunkach polsko-niemieckich obok przepisów unijnych o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, dodatkowo stosowana jest nadal polsko-niemiecka umowa o zaopatrzeniu emerytalnym i wypadkowym
z 1975 roku.
Na mocy tej umowy instytucja tylko jednego państwa przyznaje i wypłaca emeryturę lub rentę, tj. instytucja tego państwa, w którym osoba zainteresowana zamieszkuje.
Instytucja ta ustala uprawnienia do emerytur i rent oraz ich wysokość
z uwzględnieniem sumy okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce
i w Niemczech.
Umowa ta dotyczy osób, które posiadają okresy ubezpieczenia (zatrudnienia) przebyte w Polsce lub w Niemczech sprzed 1 stycznia 1991 r. i które po dniu 31 grudnia 1990 r. nie przesiedliły się z Polski do Niemiec albo
z Niemiec do Polski lub do państwa trzeciego.
W przypadku osoby, która otrzymuje z ZUS emeryturę lub rentę przyznaną z uwzględnieniem niemieckich okresów ubezpieczenia na podstawie ww. umowy z 1975 r., i która przesiedli się z Polski do Niemiec lub do
jakiegokolwiek innego państwa, wysokość polskiej emerytury lub renty
zostanie ponownie ustalona wyłącznie na podstawie polskich okresów
ubezpieczenia albo na podstawie polskich i niemieckich okresów ubezpieczenia w wysokości częściowej, odpowiadającej stosunkowi polskich
okresów do sumy polskich i niemieckich okresów ubezpieczenia. Jednocześnie niemiecka instytucja ustali takiej osobie prawo do świadczenia i obliczy świadczenie z tytułu okresów ubezpieczenia przebytych
w Niemczech.
Transferowanie świadczeń emerytalno-rentowych ZUS za granicę
Emeryt lub rencista ZUS, który przesiedlił się z Polski za granicę do
innego państwa członkowskiego lub państwa umownego obowiązany
jest poinformować o tym organ rentowy ZUS, który wypłaca mu emeryturę-rentę.
41
Osoba taka może złożyć do organu rentowego ZUS wypłacającego
świadczenie wniosek o transferowanie emerytury-renty do państwa członkowskiego lub państwa umownego miejsca zamieszkania.
Emerytury i renty z ZUS przekazywane są za granicę w terminach
miesięcznych na rachunki bankowe emerytów-rencistów w państwie zamieszkania.
Świadczenia ZUS ustalone w kwotach niższych niż kwota najniższej polskiej emerytury mogą być przekazywane za granicę w cyklach innych niż
miesięczne, np. w cyklach kwartalnych.
Zbieg emerytury-renty z ZUS z emeryturą-rentą z zagranicy
z innego państwa członkowskiego lub państwa umownego
Przepisy polskie nie przewidują zawieszenia lub zmniejszenia polskich emerytur i rent ze względu na pobieranie zagranicznej emerytury
lub renty. Wobec powyższego otrzymywanie emerytury-renty z innego
państwa członkowskiego lub państwa umownego nie spowoduje zawieszenia prawa do polskiej emerytury lub renty, bądź zmniejszenia jej wysokości.
Zbieg emerytury-renty z ZUS z przychodami z zagranicy
Przepisy polskie przewidują zawieszenie lub zmniejszenie emerytury-renty z ZUS w związku z osiąganiem przychodu z tytułu zatrudnienia lub
działalności na własny rachunek wykonywanej za granicą.
Zawieszenie emerytury lub renty ZUS powodują przychody (w tym osiągane za granicą) w wysokości przekraczającej 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia obowiązującego w Polsce, a zmniejszenie – przychody
w wysokości przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia obowiązującego w Polsce.
Emeryt-rencista ZUS obowiązany jest do informowania organu rentowego ZUS wypłacającego świadczenie o osiąganych przychodach
z zagranicy.
Przepisy te nie dotyczą emerytów, którzy ukończyli: 60 lat kobieta
i 65 lat mężczyzna.
Prawo do emerytury ulega również zawieszeniu (bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta) z tytułu kontynuowanego
zatrudnienia bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z każdym pra42
codawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury oraz bez względu na wiek tego emeryta. Dotyczy
to także emerytur przyznanych osobom, pozostającym w stosunku pracy
w państwach członkowskich oraz państwach umownych (z wyłączeniem
osób wykonujących zatrudnienie w Australii oraz w Quebeku).
Składanie odwołań od decyzji ZUS
Odwołanie od decyzji ZUS można złożyć do Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych za pośrednictwem oddziału ZUS, który wydał decyzję – w terminie 1 miesiąca od otrzymania decyzji.
Osoby zamieszkałe za granicą w państwie członkowskim lub państwie
umownym mogą złożyć odwołanie do sądu od decyzji ZUS za pośrednictwem zagranicznej instytucji ubezpieczeniowej państwa zamieszkania, która
przekaże to odwołanie do właściwej jednostki ZUS.
Prawo do ponownego rozpatrzenia decyzji
w sprawach emerytur i rent,
wydanych przez instytucje państw członkowskich
Oprócz prawa do złożenia odwołania od decyzji ZUS, wynikającego
z polskiego ustawodawstwa, osobie zainteresowanej przysługuje również
– na podstawie rozporządzenia nr 883/2004 – prawo do złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie decyzji w sprawie przyznania emerytury/
renty wydanej przez ZUS oraz decyzji wydanych przez instytucje innych
państw członkowskich.
Jednakże prawo do złożenia na podstawie rozporządzenia nr 883/2004
wniosku o ponowne rozpatrzenie decyzji w sprawie przyznania emerytury/renty przysługuje wyłącznie wówczas, gdy prawo do emerytury/renty
w danym państwie członkowskim zostało naruszone w wyniku wzajemnego
oddziaływania decyzji wydanych przez co najmniej dwie instytucje państw
członkowskich.
Na przykład może to dotyczyć sytuacji, gdy emerytura/renta została obniżona w związku z osiąganiem przychodów lub otrzymywaniem świadczeń
lub gdy na emeryturę/rentę mają wpływ przepisy prawne dotyczące zbiegu
okresów ubezpieczenia.
Wniosek o ponowne rozpatrzenie decyzji w sprawie o przyznanie emerytury/renty powinien zostać złożony do instytucji, która wydała decyzję,
43
w terminie określonym w ustawodawstwie krajowym danego państwa
członkowskiego. Bieg tego terminu rozpoczyna się z dniem otrzymania
przez zainteresowanego dokumentu P1 – Streszczenie decyzji – zawierającego informacje o decyzjach podjętych przez instytucje ubezpieczeniowe
wszystkich zainteresowanych państw członkowskich.
Wniosek o ponowne rozpatrzenie decyzji ZUS w sprawie o emeryturę/rentę, można złożyć w każdym czasie do jednostki ZUS, która wydała decyzję. Osoby zamieszkałe za granicą w państwach członkowskich
wniosek o ponowne rozpatrzenie decyzji ZUS mogą złożyć także za pośrednictwem instytucji ubezpieczeń społecznych państwa zamieszkania.
Instytucja ta prześle wniosek do właściwej jednostki ZUS.
Wykaz jednostek ZUS realizujących umowy międzynarodowe
Właściwa w odniesieniu do osób:
Lp.
posiadających
wyłącznie
polskie okresy
ubezpieczenia,
zamieszkałych
w następujących
państwach:
Jednostka organizacyjna ZUS
rozpatrująca wnioski
o emerytury i renty
podlegające koordynacji wspólnotowej
zamieszkałych
w Polsce
lub za granicą,
posiadających
łączone okresy
ubezpieczenia
albo
polskie
i zagraniczne,
w tym
ostatnio przebyte
w następujących
państwach:
1.
I Oddział ZUS w Łodzi
Wydział Realizacji
Umów Międzynarodowych
ul. Zamenhofa 2
90-431 Łódź
telefony: +48 42 638-29-67
+48 42 638-29-34 (od 12 do 15)
+48 42 638-24-80
fax:
+48 42 638-24-59
Cypr, Grecja, Hiszpania, Malta, Portugalia,
Włochy,
Kanada, Korea Płd.
2.
Oddział ZUS w Nowym Sączu
Wydział Realizacji
Umów Międzynarodowych
ul. Węgierska 11
33-300 Nowy Sącz
telefony: +48 18 449-84-06 do13
+48 18 449-84-15 do 70
+48 18 449-84-72
+48 18 449-84-81
Czechy, Słowacja,
Australia
3.
Oddział ZUS w Tarnowie
Wydział Realizacji
Umów Międzynarodowych
ul. Kościuszki 32
33-100 Tarnów
telefony: +48 14 621-43-71 do 74
wew. 306, 461, 362, 458, 459
Austria, Liechtenstein, Słowenia, Węgry,
Szwajcaria
4.
Oddział ZUS w Opolu
Wydział Realizacji
Umów Międzynarodowych
ul. Wrocławska 24
45-701 Opole
telefony: +48 77 451-16-81
+48 77 451-17-58
+48 77 451-17-61
Niemcy
45
Wykaz jednostek ZUS realizujących umowy międzynarodowe cd.
Właściwa w odniesieniu do osób:
Lp.
5.
Jednostka organizacyjna ZUS
rozpatrująca wnioski
o emerytury i renty
podlegające koordynacji wspólnotowej
Oddział ZUS w Szczecinie
Wydział Realizacji
Umów Międzynarodowych
ul. Andre Citroena 2
70-772 Szczecin
telefony: +48 91 810-18-02
+48 91 810-18-04
+48 91 810-18-08
+48 91 810-18-11
+48 91 810-18-14
+48 91 810-18-17
+48 91 810-18-03
posiadających
wyłącznie
polskie okresy
ubezpieczenia,
zamieszkałych
w następujących
państwach:
zamieszkałych
w Polsce
lub za granicą,
posiadających
łączone okresy
ubezpieczenia
albo
polskie
i zagraniczne,
w tym
ostatnio przebyte
w następujących
państwach:
Dania, Estonia, Finlandia, Islandia, Litwa,
Łotwa, Norwegia, Szwecja
Adres do korespondencji:
ul. Matejki 22
70-530 Szczecin
6.
I Oddział ZUS w Warszawie
Wydział Realizacji
Umów Międzynarodowych
ul. Kasprowicza 151
01-949 Warszawa
telefony: + 48 22 569-36-04
+ 48 22 569-36-13
+ 48 22 569-35-93
+ 48 22 569-36-50
Belgia, Bułgaria, Francja, Holandia, Irlandia,
Luksemburg, Rumunia, Wielka Brytania,
Macedonia, Bośnia i Hercegowina, Serbia,
Chorwacja, Czarnogóra, USA
Skład i druk: Biuro Poligrafii ZUS w Warszawie. Nakład 20 000 egz. Zam. nr 1321/12