1 KONSPEKT LEKCJI WYCHOWAWCZEJ Z ELEMENTAMI

KONSPEKT LEKCJI WYCHOWAWCZEJ Z ELEMENTAMI GENDER
Temat: Ja i reszta świata – czy jesteśmy tolerancyjni?
Grupa docelowa: młodzież gimnazjalna
Cel ogólny:
- kształtowanie u uczniów postaw akceptacji i tolerancji oraz poszanowania praw innych,
- uwrażliwienie uczniów na problematykę równości płci.
Cele operacyjne:
uczeń powinien:
rozumieć pojęcie tolerancji i potrafić je zdefiniować,
rozróżnić pojęcia płeć biologiczna i płeć społeczno-kulturowa,
rozumieć pojęcia stereotyp, dyskryminacja,
uświadomić sobie znaczenie tolerancji i konsekwencje jej braku,
być wrażliwym na odmienność innych postaw,
unikać nietolerancyjnych zachowań,
rozbudzić twórcze myślenie,
efektywnie współpracować w grupie.
Czas trwania: 2 godziny lekcyjne.
Materiały:
duże arkusze papieru,
kartki, flamastry,
Encyklopedia popularna PWN, Warszawa 1982,
kartki z poleceniami dla grup.
Metody pracy:
- praca w grupach, dyskusje, „burza mózgów”, rozmowa kierowana, drama
Przebieg zajęć:
I. Wprowadzenie:
1. Powitanie uczniów i zapoznanie ich z tematem zajęć.
2. Podział klasy na grupy (3-4 osobowe) – zapis na kartkach wszystkich skojarzeń
związanych z pojęciem „tolerancja” np. słowa, zjawiska, uczucia, utwory literackie, filmy itp.)
3. Prezentacja zapisywanych skojarzeń. Próba zdefiniowania pojęcia „tolerancja”.
4. Odczytanie znaczenia słowa „tolerancja” z encyklopedii:
1
Tolerancja (łac. tolerantio) – postawa lub zachowanie zakładające poszanowanie poglądów,
uczuć i przekonań odmiennych od własnych.
II. Rozwinięcie:
1. „Burza mózgów” na temat: czym ludzie różnią się od siebie?
Wszystkie pomysły zapisujemy na tablicy, szukamy jak najwięcej możliwości różnic
np. wygląd zewnętrzny, poglądy, zachowanie, upodobania, sposób bycia, zachowanie, gust,
religia, strój, płeć itp.
2. Dyskusja: Czy to dobrze czy źle, że się różnimy?
Podsumowaniem dyskusji może być stwierdzenie, że każdy jest jedyny, wyjątkowy
i niepowtarzalny. Dlatego też ma prawo z tego faktu czerpać radość, dumę, poczucie własnej
wartości. Taka postawa nazywa się TOLERANCJĄ.
3. Wyszukiwanie przykładów tragicznych skutków braku tolerancji – „burza mózgów”.
(np. wojny religijne, prześladowania ludzi o innych poglądach politycznych, innej kulturze,
odrzucenie ludzi chorych i niepełnosprawnych.)
4. Czy w codziennym życiu spotykamy się z nietolerancją? Dlaczego tak się dzieje?
Wprowadzenie pojęcia „stereotyp”, „dyskryminacja”. Najpierw uczniowie próbują zdefiniować
znaczenie pojęć, następnie odczytują hasła z encyklopedii:
Stereotyp – uproszczony, schematyczny obraz osób, grup, stosunków społecznych powstały
na podstawie niepełnej lub fałszywej wiedzy o świecie, utrwalonej jednak przez tradycję
i trudny do zmiany.
Dyskryminacja – często występująca forma wykluczenia społecznego, objawiająca się
poprzez traktowanie danej osoby mniej przychylnie, niż innej w porównywalnej sytuacji ze
względu na jakąś cechę (np. płeć, tożsamość seksualna, wiek, niepełnosprawność, religia
lub przekonania czy pochodzenie etniczne lub rasowe).
5. Uczniowie w grupach podają różne przejawy nietolerancji, dyskryminacji, przykłady
zapisują na dużych arkuszach papieru. Kartony przyklejają do tablicy. Każda z grup
prezentuje pozostałym swoje zadanie. Dyskusja na temat podanych przez uczniów
przejawów nietolerancji.
6. Rozmowa kierowana.
Zwrócenie uwagi nauczyciela na problematykę równości kobiet i mężczyzn w świecie.
„Z punktu widzenia równouprawnienia płci najbardziej problematyczna jest relacja
między płcią biologiczną a płcią społeczno-kulturową. Społecznie i kulturowo przyjęte jest,
by od kobiet (w sensie biologicznym) oczekiwać realizowania innego zestawu cech (innej płci
społeczno-kulturowej) niż od mężczyzn. Role płciowe są właśnie takimi zestawami cech
2
płciowych wyznaczonych w obszarze społeczeństwa i kultury. Jednym z pojęć wytworzonych
w ramach badań nad płcią jest pojęcie „socjalizacji płciowej”. Stanowi ona zbiór norm
i praktyk mających na celu wykształcenie w jednostce konkretnego zestawu cech płciowych
– socjalizacja płciowa jest treningiem, jakiemu jednostka poddana jest przez cały okres
dorastania oraz dojrzewania we wszystkich sferach życia, dzięki którym uzyskuje określoną
płeć
społeczno-kulturową.
Jak
się
można
domyślić,
dziewczynki
socjalizowane
są do pełnienia ról kobiecych, chłopcy zaś – męskich.
Socjalizacja płciowa polega na tym, że już jako dzieci zostajemy poddani
szczególnemu treningowi płci; niektórzy zwracają uwagę na to, iż trening ów zaczyna się
jeszcze przed przyjściem dziecka na świat. Jak wiadomo, już nawet kolory ubranek
i zabawek dla małych dzieci są podzielone płciowo w większości regionów Polski:
dla dziewczynek przeznaczone jest wszystko, co różowe, tymczasem chłopcu przeznacza
się np. kolor niebieski. W wielu krajach pierwszym pytaniem zadawanym kobiecie ciężarnej
jest: „A czy już wiadomo, czy to chłopiec, czy dziewczynka?”. Bliscy i rodzina często kupują
z wyprzedzeniem prezenty i konieczne do opieki nad dzieckiem przedmioty, nieraz zdarza
się, że wszystko trzeba zmieniać, gdyż okazało się, że urodziła się jednak dziewczynka,
a nie chłopiec – lub odwrotnie.”1
Wprowadzenie pojęć:
Płeć biologiczna, płeć społeczno – kulturowa
Termin płeć biologiczna (ang. sex) odnosi się do różnic anatomicznych. Różnice te obejmują
funkcje
reprodukcyjne,
hormonalne,
anatomiczne
–
zdeterminowane
biologicznie
i niezależne od czynników społecznych. Angielski termin gender określa zaś płeć
w kontekście kulturowym – zachowania, postawy, motywy, które dane społeczeństwa
uważają za właściwe dla danej płci.2
7. Scenki dramowe.
Liderzy grup losują zadania dla grupy. Grupy przedstawiają scenki nawiązujące do sytuacji
nietolerancji, dyskryminacji, uprzedzeń w rodzinie, szkole, na podwórku, w grupie
rówieśniczej. Pytanie do grup: Jak byś się zachował(a) będąc świadkiem takiego zdarzenia?
Zadaniem grupy jest też pokazanie jak można w sposób tolerancyjny i akceptujący inny
punkt widzenia przeciwdziałać stereotypom.
1
Majewska E., Rutkowska E., Równa szkoła edukacja wolna od dyskryminacji, Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej,
Gliwice, 2008
2
www. wiedzaiedukacja.pl
3
W trakcie odgrywania scenek zadaniem grup będzie również wpisanie na kartkach, uczuć
i emocji, jakie przeżywa osoba nieakceptowana przez innych.
Czas pracy to ok. 20-25 minut, po tym czasie zapraszamy zespoły do prezentacji wyników
pracy, każdorazowo zaczynając od scenki, następnie przechodzimy do omówienia efektów
pracy.
ZADANIA DLA GRUP (scenki dramowe):
GR. I Odmienny gust muzyczny.
Np. Na szkolnej dyskotece grupka dziewczyn stwierdza, że słucha zupełnie innej muzyki niż
wszyscy, nie zna powszechnie lubianych piosenek, ma innych muzycznych idoli.
GR. II Dokuczanie innym.
Np. Przed sklepikiem szkolny pewien uczeń dość często zaczepia młodszego lub słabszego
fizycznie kolegę i wyłudza od niego pieniądze.
GR. III Odmienny gust.
Np. Do klasy przychodzi nowy uczeń, wygląda zupełnie inaczej niż jego rówieśnicy
(odmienny strój, inna fryzura ...)
GR. IV Różnice poglądów.
Np. Jeden z uczniów ma inne, całkiem odmienne zdanie na każdy temat, prezentuje
odmienne poglądy, nie zgadza się z większością.
GR. V Dyskryminacja ze względu na płeć.
Np. Chłopcy w klasie rozmawiają na temat meczu piłki nożnej i sportu. Do rozmowy włącza
się koleżanka z klasy wyrażając swoje opinie. Chłopcy nie chcą z nią rozmawiać,
gdyż dziewczyny nie znają się na sporcie.
GR. VI Różne traktowanie w rodzinie.
Ojciec nierówno traktuje swoich synów. Jeden z braci jest wyróżniany, drugi, mimo że bardzo
dobrze się uczy, jest odtrącony.
GR. VII Inna religia.
Np. W środowisku rówieśniczym znajduje się osoba innego wyznania niż pozostałe osoby.
Ze względu na swoją wiarę nie uczestniczy w dyskotekach i innych zabawach.
Niektóre osoby w klasie wyśmiewają się i obrażają tę osobę.
GR. VIII Różnice poglądów.
Np. Jeden z chłopców jest kibicem drużyny sportowej, która przez większość uważana
jest za najgorszego przeciwnika, wroga ich ulubionej drużyny.
4
8. Zawieszenie kartek na tablicy, omówienia efektów pracy. Dyskusja na temat
przeżywanych uczuć.
(zapewne większość zapisanych uczuć, będzie się powtarzać; jest to dowód na to,
że nietolerancja w różnych sytuacjach wywołuje podobne emocje).
III. Podsumowanie:
Odpowiedź na pytanie:
1. Czego nowego dowiedzieli się uczniowie na temat tolerancji i jakie wnioski im się
nasuwają?
np.: Granicą tolerancji jest dobro drugiego człowieka. Nie można być tolerancyjnym,
gdy grozi to złymi konsekwencjami dla innych lub dla nas samych. Różnimy się od siebie
w wielu rzeczach, poglądach, religii itp., ale mamy wszyscy takie samo prawo realizowania
swoich pragnień, dążeń, marzeń itp. Bez względu na płeć mamy prawo do uczestniczenia
w życiu na każdym jego poziomie i w każdej płaszczyźnie.
2. Podziękowanie uczniom za udział w zajęciach. Zachęcenie ich do bycia tolerancyjnymi
na co dzień.
Opracowanie: Katarzyna Wójcik
Studia podyplomowe:
Doradztwo zawodowe ze specjalnością nauczyciel przedmiotów zawodowych
5