Co TY możesz zrobić dla tolerancji? Scenariusz zajęć

Paweł Kwiecień
Co TY możesz zrobić dla tolerancji?
Scenariusz zajęć
Adresat zajęć
Zajęcia skierowane są do młodzieży gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej (licea, technika,
zasadnicze szkoły zawodowe).
Czas zajęć
Dwie godziny lekcyjne. Warsztat będzie podzielony na części:
1. Równość w różności – lekcja pierwsza.
2. Tolerancja i ja – lekcja druga.
Cele
1.Uczestnicy
warsztatu
wielokulturowość
zdefiniują
podstawowe
(polikulturowość),
pojęcia,
dyskryminacja,
takie
mowa
jak:
tolerancja,
nienawiści,
rasizm,
ksenofobia, antysemityzm, społeczne wykluczenie.
2. Młodzież biorąca udział w lekcji poczuje się pewnie w międzynarodowym gronie, do
swoich znajomych – przedstawicieli innych kultur i religii będzie odnosiła się bez
uprzedzeń, nie kierując się stereotypami ani resentymentami.
3.Uczestnicy warsztatu wskażą grupy, które bywają dyskryminowane w Polsce.
4.Uczestnicy warsztatu zwrócą uwagę na problem nietolerancji i braku zrozumienia jako
przyczynę konfliktów społecznych i międzypaństwowych.
5.Uczniowie poznają mechanizmy powstawania uprzedzeń, a także zrozumieją, dlaczego
uprzedzenia mogą prowadzić do powstania nienawistnej ideologii.
6.Młodzież pozna ważne fragmenty najnowszej historii Polski – omówione zostaną wybrane
zagadnienia z okresu II wojny światowej i wydarzeń powojennych (pogrom kielecki,
marzec 68’).
Metoda prowadzenia warsztatów
Główna część zajęć prowadzona jest metodą dyskusji między prowadzącymi a uczestnikami
warsztatu, a także między samymi uczestnikami. Sporadycznie wykorzystywana jest również
technika prowadzenia wykładu. Wyświetlane będą fragmenty filmów oraz prezentacja
multimedialna.
Materiały pomocnicze:
Dla prowadzącego: głośniki, projektor multimedialny i komputer.
Dla uczestników: kartki i długopisy, ołówki.
Część pierwsza – równość w różnorodności
Pierwsza część zajęć zaczyna się od przedstawienia uczestnikom warsztatu krótkiego filmu
(3-4 minuty), przedstawiającego problemy mowy nienawiści i nietolerancji w publicznym
dyskursie. Pytania dla nauczyciela:
Czym jest mowa nienawiści?
Z jakimi przejawami mowy nienawiści spotkaliście się na tym filmie?
Jakie grupy były przedmiotem mowy nienawiści w tym filmie?
Uczestnicy rozmawiają o narodowości, o tym czym ona jest i co odróżnia ją od obywatelstwa.
Wymieniane są definicje narodowości: co to znaczy być Polakiem. Prowadzący zwraca
uwagę na problem podwójnej narodowości.
Omówione zostają grupy będące przedmiotem mowy nienawiści/dyskryminacji w Polsce.
1. Żydzi. Pytania dla nauczyciela
Jak kojarzy się Wam słowo «Żyd»?
Jak wygląda Żyd? (rekwizyt – uczniowie przymierzają jarmułkę)
Czy w Polsce istnieje antysemityzm? – punktem wyjścia do dyskusji może być informacja
o wielokulturowym dziedzictwie (liczebność obywateli II RP innej narodowości: Polacy –
68,9%, Ukraińcy – 10,1%, Żydzi – 8,6%, Rusini – 3,8%, Białorusini – 3,1%, Niemcy –
2,3%). Prowadzący szkicują historię Holocaustu, opowiadają również o pogromach w
Kielcach i Jedwabnem oraz o marcu 68’. Prawdopodobne wypowiedzi dot. aktywności
Żydów w UB, odpowiedzialności Żydów za zło komunizmu itd. – konieczna
zdecydowana reakcja prowadzącego!
2. Muzułmanie. Pytania dla nauczyciela
Czy słyszeliście o planowanej budowie meczetu i o protestach? Skąd te protesty?
Prowadzący powinien zaznaczyć błędne utożsamianie islamu z terroryzmem.
3. Rosjanie, Niemcy. Prowadzący powinien zwrócić uwagę na słowa – nie wolno mówić
Rusek i Szwab. Należy też porozmawiać z uczniami o różnicy w odpowiedzialności za
historię – inna należy do państwa, a inna do obywateli (np. należy mówić naziści, a
nie Niemcy!)
4. Romowie – zwrócenie uwagi na jednostronne i płytkie postrzeganie środowiska
Romów, zachęcenie uczniów, by nie używali słowa Cygan.
5. Osoby o niskim statusie społecznym – pobudzanie w uczniach wrażliwości na
problemy biedy i ubóstwa, wskazanie alternatyw dla skrajnie liberalnego podejścia
(myśl: sami są sobie winni – zwrócenie uwagi na skomplikowane przyczyny trudnej
sytuacji materialnej).
6. Niepełnosprawni – zwrócenie uwagi na dyskryminację osób niepełnosprawnych, np.
poprzez stawianie barier architektonicznych.
7. Osoby starsze
8. Kobiety – należy omówić problem dyskryminacji w pracy (zjawisko szklanego sufitu,
niższe zarobki) oraz problem dyskryminacji w kulturze (np. seksizm w reklamach).
Ćwiczenie dla uczniów: dyskusja o zrównaniu zarobków kobiet i mężczyzn. Użycie
metody negocjacji. Uczniowie dzielą się na pary i dyskutują. Para wyznacza swojego
przedstawiciela i przedstawiciele również dyskutują w parach – aż na forum klasy
będą rozmawiały dwie osoby.
Część druga – równość w różności
Ta część zajęć jest uzupełnieniem poprzedniej. Omówiona zostaje dyskryminacja osób
nieheteronormatywnych – należy zwrócić uwagę na problem homofobii, związków
partnerskich,
etymologię
słowa
pedał.
Możliwe
przeprowadzenie
badania
kwestionariuszowego, badającego stopień postaw homofobicznych w poszczególnych typach
szkół (wyłącznie uczniowie pełnoletni!). Pytania dla prowadzących:
1. Czy słyszeliście o paradach równości? Co o nich sądzicie?
2. Czy uważacie, że wprowadzenie związków partnerskich (jednopłciowych) to dobry
pomysł?
3. Czy Polacy są pozytywnie czy negatywnie nastawieni do przedstawicieli mniejszości
seksualnych?
Prowadzący omawia z uczniami przyczyny nietolerancji. Zaczyna od stereotypów. Prosi
uczniów, by powiedzieli, czy można opisać naród na podstawie jednej cechy; czy zawsze
dominujący w innym państwie obraz sąsiedniego narodu jest prawdziwy. Prowadzący kieruje
dyskusją. Uczestnicy wymieniają stereotypy o innych narodach: Żydach, Niemcach,
Rosjanach, Francuzach, Polakach oraz o gejach i lesbijkach. Prowadzący zaznacza, że
stereotyp nigdy nie jest i nie może być prawdziwy.
Omówiona zostaje kojenia przyczyna nietolerancji – różnice religijne i kulturowe.
Wyświetlony zostanie krótki film z kampanii promującej wielokulturowość. Film opowiada
historię Żyda i Araba. Dwóch bohaterów jedzie razem metrem i wyraża wobec siebie
wrogość. Sytuacja zmienia się, gdy do wagonu wsiada grupa neonazistów. Po projekcji filmu
prowadzący pyta uczestników, jak zrozumiał przesłanie filmu. Prowadzący krótko
przedstawia charakterystykę religii: chrześcijaństwa, judaizmu, prawosławia, islamu,
buddyzmu oraz zachęca do odwiedzenia świątyń różnych wyznań. Wyświetlone zostaną
zdjęcia najbardziej znanych świątyń świata.
Film wprowadzi uczniów do tematyki dotyczącej neonazizmu jako istniejącej i mającej
swoich wyznawców ideologii politycznej. Pytania do uczniów:
Czy słyszeliście, że w Polsce istnieją grupy neonazistowskie?
Dlaczego młodzi ludzi przyłączają się do tych grup?
Prowadzący wskażą uczestnikom warsztatu alternatywę dla włączania się w działania grup
neonazistowskich lub skrajnie prawicowych i lewicowych – skierowanie swojej aktywności
na inne pola, np. wolontariat w Stowarzyszeniu KEN.
Paweł Kwiecień