Materiały z wykładu

Piotr Sebastian Ślusarczyk, Eko-Tur
Autorytet nauczyciela – autorytet rodzica
Jeśli kiedykolwiek zastanawialiśmy się, dlaczego jednych słuchamy
z uwagą i chętnej stosujemy ich rady, czy wykonujemy polecenia, a słowa
innych często lekceważymy, nie zastanawiamy się nad nimi, jak to się mówi
potocznie – „jednym uchem wpuszczamy, a drugim…”, zapewne doszliśmy
do wniosku, że kluczową rolę dogrywa tutaj autorytet. To autorytet jest
podstawowym narzędziem pracy wychowawczej zarówno nauczyciela jak
i rodzica.
RADA: Nauczyciel winien wspomagać i wspierać autorytet rodzica, rodzic
winien podtrzymywać autorytet nauczyciela. W przeciwnym wypadku traci
nasze dziecko i nasz uczeń.
Samo słowo autorytet pochodzi od łacińskiego auctoritas i znaczy
tyle, co powaga, wiarygodność, dostojeństwo. Rozróżniamy dwa rodzaje
autorytetów - autorytet zewnętrzny, bazujący na władzy, wynikający
z umocowań prawnych, z piastowanego stanowiska. Myślenie w kategoriach
autorytetu zewnętrznego daje się streścić do zadania: „To przecież moje
dziecko, a ono powinno być posłuszne rodzicowi”, „Ja tu jestem
nauczycielem, a uczeń jest od tego, żeby wykonywać moje polecenia”.
Autorytet zewnętrzny urzeczywistnia się bez szkody dla naszego ucznia,
czy dziecka jeśli podszyty jest odpowiedzialnością,
w przeciwnym razie
stanowi narzędzie tzw. czarnej pedagogiki. Pojęcie czarnej pedagogiki
stworzyła niemiecka żydówka polskiego pochodzenia Alice Miller, która
w swojej książce „Zniewolone dzieciństwo. Ukryte źródła tyranii” podjęła
refleksję nad wychowaniem młodych Niemców w latach dwudziestych
i trzydziestych XX wieku, którzy potem tak ochoczo złożyli akces do ideologii
totalitarnej.
Narzędzia czarnej pedagogiki:
- zawstydzanie,
- zaniedbywanie (szczególnie potrzeb emocjonalnych),
- upokarzanie,
- bicie.
Autorytet wewnętrzny bardzo łatwo może przerodzić się w autorytet
ujarzmiający, który „nie z osobistych zalet czy zasług, lecz z wygórowanej
ambicji i żądzy władzy”. Autorytet ujarzmiający stosuje nakazy, zakazy,
nie dąży do kompromisu, nie zaprasza do dyskusji.
Rewersem czarnej pedagogiki są nurty tzw. antypedagogiki. Tworzą
one u dziecka syndrom „Maciusia Króla”. Traktują one dziecko jak małego
dorosłego, odbierając mu tym samym dziecięcą podmiotowość.
Hasła antypedagogiki:
 Dziecko to mały dorosły
 Dziecko rodzi się wolne i może o sobie decydować
 Gniew jest naturalną reakcją dziecka
 Nigdy nie wolno dziecka narażać na stres
RADA: Rodzic, ani nauczyciel nie może być kolegą dziecka, jest to bowiem
zaburzenie relacji!
Autorytet wewnętrzny – wynika z autentycznej postawy, budzi szacunek
w sposób naturalny. Rodzi się z doświadczenia podmiotowego. Autorytet
wewnętrzny budzimy u swojego dziecka lub ucznia postępując zgodzie
z własnymi deklaracjami. Na autorytet wewnętrzny pracuje się latami, dbając
o własny rozwój duchowy, czy etyczny.
Autorytety pozytywne
Autorytet wiedzy – życzliwy stosunek do dziecka, biorący pod uwagę
jego dążenia, cele, uczucia. Wiąże się z potrzebą doskonalenia
własnych umiejętności wychowawczych.
Autorytet kultury i taktu – kształtuje się poprzez wrażliwość na
drugiego
człowieka.
Czysty,
zadbany
dom,
odpowiednie
zorganizowanie dziecku pracy, zabawy, nauki i rozrywki zostawiają
ślad w psychice dziecka. Dom i szkoła dbają o rozwój kulturalny
dziecka.
Autorytet moralny – dziecko skopiuje większość naszych postaw
etycznych. Unikajmy szczególnie w obecności dziecka działań,
mogących zachwiać jego etycznym rozwojem.
Autorytet negatywny
Autorytet
megalomanii
–
prezentowanie
i
utrwalanie
nieprawdziwego obrazu siebie w oczach dziecka. Częsty u ojców,
którzy traktują dziecko jak przedłużenie własnego ego. Należy
zastąpić go uczciwością i panowaniem nad sobą.
Autorytet moralizatorstwa – polega na prawieniu morałów swoim
dzieciom, czy swoim uczniom. Paradoksalnie wywołuje u dorastającej
młodzieży lekceważenie. Nic nie pomoże najdoskonalsza nawet
znajomość psychologii i pedagogiki, jeśli rodzic, czy nauczyciel
pozostaje w fazie niedojrzałości. Aby poznać psychikę swego dziecka,
często wystarczy głęboka refleksja nad samym sobą. W kapryśnym
dziecku możemy łatwo dostrzec swoją lękliwość, czy przeczulenie.
Autorytet
przekupstwa
–
niszczy
autorytet
rodzicielski
i nauczycielski. Kompensujemy własne niedostatki zabiegając
o dowody uznania lub „polujemy na miłość dziecka”. Widoczny
u rodziców, którzy zamiast kochać, kupują.
Autorytet przemocy – dążenie do narzucania własnej woli dziecku,
autorytaryzm.
Autorytet dobroci – tolerowanie niewłaściwych zachowań dziecka,
samowoli. Dziecko wtedy uczyć się nie ponosić konsekwencji
własnych działań.
Garść wskazówek (według opracowania Aleksandry Nogali)
 Pamiętaj, że fakt bycia nauczycielem, czy rodzicem nie gwarantuje ci
tego, że będziesz dla uczniów, dzieci autorytetem. Musisz na to
zapracować!
 Zawsze traktuj dzieci z należytym szacunkiem - niezależnie od ich
wieku. Nie poniżaj, nie wypominaj, nie używaj sarkazmu, ale też
stawiaj wyraźne granice.
 Pokazuj swoje mocne strony, swoje umiejętności, wiedzę. “Zarażaj"
dzieci swoim zapałem do działań realizujących ważne dla ciebie cele
i wartości. Nie zmuszaj ich jednak, by je podzielali. Możesz jedynie
pokazywać, jak są one dla ciebie ważne.
 Nie walcz o utrzymanie autorytetu za wszelką cenę, bo - paradoksalnie
– obniża to Twój autorytet. Przyznaj się, gdy coś ci się nie uda, gdy
popełnisz błąd. Pokazujesz wówczas swoją ludzką twarz. Ukrywając
błąd, możesz rzeczywiście stracić autorytet.
 Bądź autentyczny, komunikuj się w sposób otwarty, jednoznaczny,
bez uciekania się do gier międzyludzkich.
 Nie
wymagaj
okazywania
wdzięczności,
nie
wymuszaj
podporządkowania i zgody. Po prostu nie używaj władzy, którą jako
nauczyciel w pewnym sensie dysponujesz w stosunkach z uczniami.
 Przyjmuj odpowiedzialność za relacje z uczniami. Nie możesz stać się
ich kumplem, nie możesz też się na nich jak kumpel obrazić. Za rodzaj
kontaktów uczeń - nauczyciel odpowiedzialny jest nauczyciel,
ponieważ jest dorosły i taka jest jego rola.
 Bądź przewidywalny, w najszerszym znaczeniu tego słowa, ale nie
bądź sztywny. Dotrzymuj obietnic.
 Okazuj ciepło, ale w sposób dostosowany do oczekiwań uczniów. Nie
narzucaj bliskości tym, którzy tego od Ciebie nie oczekują, ale dawaj
jej tym, którzy tego od Ciebie chcą. Szanuj przy tym swoje granice
i nie rób tego wbrew sobie, bo przestaniesz być autentyczny.
 Pomagaj uczniom, gdy im trudno, ale słuchaj uważnie, jakiej pomocy
od Ciebie oczekują. Nie narzucaj im własnych rozwiązań.
 Wybaczaj. Przebaczanie jest w istocie utrzymywaniem kogoś pod
wpływem tego, który przebacza. Prawdziwe autorytety wybaczają.
Bądź lojalny i sprawiedliwy na tyle, na ile potrafisz.
 Daj sobie prawo do błędu. Życie składa się z wielu epizodów i zawsze
masz szansę go naprawić. Dostrzegaj w uczniach to, co najlepsze.
Budujesz sobie tym depozyt emocjonalny.
 Bądź spójny - postępuj zgodnie z zasadami, które głosisz.