Pojęcie i rodzaje wydatków JST

1. Pojęcie i rodzaje wydatków JST,
2. Wydatki na infrastrukturę techniczną w JST,
3. Wydatki na infrastrukturę społeczną w JST,
4. Pozostałe wydatki,
5. Pojęcie deficytu budżetowego,
6. Deficyt budżetowy jako kategoria finansowa,
7. Źródła finansowania deficytu budżetowego JST,
8. Procedury ostrożnościowe i sanacyjne,
9. Udzielenie poręczeń i gwarancji.
Pojęcie i rodzaje wydatków JST
Wydatki jednostek samorządu terytorialnego:
• są częścią wydatków publicznych,
• odnoszą się do wydatków przeznaczonych na realizację zadań o zasięgu
lokalnym zmierzających do zaspokojenia potrzeb zbiorowości samorządowych.
Pojęcie i rodzaje wydatków JST
Decydujący wpływ na zakres i strukturę wydatków JST wywiera:
• ustrój społeczno-polityczny,
• podział zadań między władze centralne i samorządowe.
Pojęcie i rodzaje wydatków JST
Wydatki JST należące do kategorii wydatków publicznych mogą być ponoszone
na cele i w wysokości ustalonej w uchwale budżetowej i powinny być
dokonywane:
• w sposób efektywny i oszczędny z zachowaniem zasady uzyskania
najlepszych efektów z danych nakładów,
• w sposób umożliwiający terminową realizację zadań,
• w wysokości i w terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych
zobowiązań.
Pojęcie i rodzaje wydatków JST
Jednostki samorządu terytorialnego dokonują wydatków na:
• zadania własne,
• zadania z zakresu administracji rządowej i inne zadania zlecone ustawami,
• zadania wynikające z zawartych porozumień z organami administracji
rządowej lub innymi jednostkami samorządu terytorialnego,
• pomoc rzeczową lub finansową dla innych szczebli samorządu terytorialnego.
Pojęcie i rodzaje wydatków JST
Powyższy podział jest istotny z punktu widzenia finansowania poszczególnych
zadań:
• zadania własne – dochody własne oraz subwencje,
• zadania zlecone – dotacje celowe lub środki ustalone w porozumieniach.
Pojęcie i rodzaje wydatków JST
Wydatki JST według sposobu grupowania wydatków w budżecie państwa:
• wydatki bieżące – odzwierciedlają realizację zadań związaną z bieżacym
funkcjonowaniem JST.
• wydatki majątkowe – zależą od poziomu dochodów własnych lub możliwości
pokrycia tymi dochodami zaciągniętych zobowiązań inwestycyjnych
Pojęcie i rodzaje wydatków JST
Do grupy wydatków bieżących można zaliczyć:
• wynagrodzenia, uposażenia i składki od nich naliczane oraz pochodne od
wynagrodzeń,
• inne świadczenia na rzecz osób fizycznych (np. pomoc socjalna),
• dotacje udzielane na rzecz różnych jednostek organizacyjnych oraz osób
prawnych, których wydatki nie są objęte budżetem,
• zakupy towarów i usług,
• inne wydatki, np. na pokrycie zobowiązań wobec budżetu państwa z tytułu
należnych podatków.
Pojęcie i rodzaje wydatków JST
Z budżetów samorządowych mogą być udzielane:
• dotacje przedmiotowe dla zakładów budżetowych i gospodarstw
pomocniczych,
• dotacje celowe dla innych jednostek samorządu terytorialnego,
• dotacje dla podmiotów spoza sektora finansów publicznych, niedziałających w
celu osiągnięcia zysku, na cele publiczne związane z realizacją zadań
samorządu terytorialnego.
Pojęcie i rodzaje wydatków JST
Do grupy wydatków inwestycyjnych można zaliczyć:
• wydatki kapitałowe – na zakup papierów wartościowych lub zwiększenie
udziałów w spółkach oraz wniesienie wkładu do nowo tworzonych spółek prawa
handlowego,
• wydatki na inwestycje własne w sektorze publicznym – nakłady na budowę i
rozbudowę obiektów komunalnych, zakup gotowych urządzeń i innych środków
trwałych,
• dotacje udzielane z budżetu na finansowanie lub dofinansowanie
przedsięwzięć inwestycyjnych wchodzących w zakres zadań własnych.
Wydatki na infrastrukturę techniczną w JST
Infrastruktura techniczna:
• wpływa na jakość życia społeczności lokalnych,
• jest kluczową dziedzina działalności lokalnej, a jej rozwój tworzy stabilne
miejsca pracy.
Wydatki na infrastrukturę techniczną w JST
Podstawowe wydatki z zakresu infrastruktury technicznej:
• zaopatrzenie (w energię, gospodarka wodna),
• usuwanie (śmieci, ścieków, odzyskiwanie wartościowych materiałów),
• komunikacja (infrastruktura telefoniczna, radiowa, telewizyjna, internet)
• infrastruktura transportowa (komunikacja publiczna i indywidualna)
Wydatki na infrastrukturę społeczną w JST
Infrastruktura społeczna to usługi w dziedzinie:
• prawa,
• bezpieczeństwa,
• kształcenia i oświaty,
• kultury,
• opieki społecznej i służby zdrowia,
• mieszkalnictwa.
Wydatki na infrastrukturę społeczną w JST
Podstawowe wydatki z zakresu infrastruktury społecznej:
• edukacja publiczna,
• kultura,
• pomoc społeczna,
• polityka prorodzinna,
• kultura fizyczna i turystyka,
• ochrona zdrowia
Inne wydatki w JST
Oprócz wydatków na realizację zadań z zakresu infrastruktury technicznej i
społecznej JST przeznaczają środki na wydatki z zakresu:
• porządku i bezpieczeństwa wewnętrznego,
• tworzenia ładu przestrzennego i ekologicznego,
• obsługi długu samorządowego.
Pojęcie deficytu budżetowego
Deficyt budżetu JST występuje, gdy suma strumieni wydatków budżetowych
przewyższa sumę strumieni dochodów budżetowych.
Deficyt budżetowy jest określany jako ujemne saldo budżetu.
Pojęcie deficytu budżetowego
Znaczenie deficytu budżetowego w zarządzaniu finansami:
• Odzwierciedla sytuację finansową jednostek finansów publicznych.
• Jako kategoria finansowa pozwala ocenić skuteczność i umiejętność
zarządzania przez decydentów strumieniami dochodów i wydatków
budżetowych.
Pojęcie deficytu budżetowego
Uwarunkowania powstawania deficytu:
• Przekazywanie samorządom, przez jednostki wyższego szczebla, zadań bez
przekazywania stosownych środków finansowych na ich realizację.
• Podejmowanie przez samorządy działalności inwestycyjnej, na którą brak
jest w budżecie środków.
• Nieterminowe regulowanie zobowiązań wobec samorządu przez podatników
płacących podatki lokalne.
• Nieterminowe przekazywanie przez organy wyższego szczebla dotacji i
subwencji.
Deficyt budżetowy jako kategoria finansowa.
Deficyt budżetowy jako kategoria finansowa:
• Może być zakładany już na etapie projektu budżetu.
• Planowany deficyt pojawia się, gdy w projekcie budżetu zakłada się większy
strumień wydatków niż uzyskanych dochodów.
Deficyt budżetowy jako kategoria finansowa.
Przekształcenie budżetu nadwyżkowego w deficytowy - przyczyny:
• Zbyt optymistyczne planowanie strumienia dochodów, jakie miały wpłynąć w
ciągu roku do budżetu.
• Poniesienie znaczących wydatków, które nie były przewidziane do realizacji.
Deficyt budżetowy jako kategoria finansowa.
Deficyt przejściowy:
• Może zostać sfinansowany przez zaciągnięte kredyty i pożyczki oraz
emitowane papiery wartościowe.
• Niedopuszczalne jest finansowanie przychodami zwrotnymi wydatków
bieżących – tylko wydatki majątkowe.
Pojęcie deficytu budżetowego
Deficyt budżetu JST może być pokryty przychodami pochodzącymi z:
• sprzedaży papierów wartościowych wyemitowanych przez JST,
• kredytów,
• pożyczek,
• prywatyzacji majątku JST,
• nadwyżki budżetu JST z lat ubiegłych,
• wolnych środków na rachunku bieżącym JST wynikających z rozliczeń
kredytów i pożyczek z lat ubiegłych.
Źródła finansowania deficytu budżetowego JST
Źródła zwrotne:
• kredyty bankowe,
• pożyczki,
• emisja i sprzedaż papierów wartościowych na:
• Pokrycie występującego w ciągu roku niedoboru budżetu jednostki
samorządu terytorialnego,
• Finansowanie wydatków nie znajdujących pokrycia w planowanych
dochodach tej jednostki.
Źródła finansowania deficytu budżetowego JST
JST mogą zaciągać kredyty i pożyczki oraz emitować papiery wartościowe na:
• Pokrycie występującego w ciągu roku przejściowego deficytu budżetowego jst.
• Sfinansowanie planowanego deficytu budżetu jst.
• Spłatę wcześniej zaciągniętych zobowiązań z tytułu emisji papierów
wartościowych oraz pożyczek i kredytów.
• Wyprzedzające finansowanie działań finansowanych ze środków
pochodzących z budżetu Unii Europejskiej.
• Pokrycie przejściowego deficytu budżetu gminy (nie ma zastosowania, gdy w
gminie występuje permanentny brak środków, który powoduje brak możliwości
spłaty zobowiązań).
Źródła finansowania deficytu budżetowego JST
Wolne środki:
• Środki stanowiące nadwyżkę środków pieniężnych na rachunku bieżącym jst.
• Ta kategoria finansowa wynika z rozliczeń kredytów oraz innych przychodów
zwrotnych z lat ubiegłych.
• Środki znajdujące się na rachunku bankowym jst okresowo niepotrzebne do
dokonania wydatków lub rozchodów.
• Środki niezaangażowane na finansowanie wydatków lub rozchodów w
poprzednim okresie, pochodzące z wyemitowanych papierów wartościowych,
kredytów i pożyczek uprzednio zaciągniętych, ale nie wykorzystanych w całości
oraz uzyskane w poprzednich okresach spłaty pożyczek udzielanych przez jst.
Źródła finansowania deficytu budżetowego JST
Gdy organ stanowiący uchwali budżet deficytowy:
• musi wskazać konkretne źródła pokrycia planowanego deficytu.
• Jeżeli deficyt zostanie pokryty z zaciągniętych kredytów, pożyczek, czy też z
wyemitowanych papierów wartościowych, to uchwała budżetowa powinna
zawierać upoważnienia dla organu wykonawczego do zaciągania tych
zobowiązań.
Źródła finansowania deficytu budżetowego JST
Permanentny deficyt budżetowy zmienia się w dług lokalny, który stanowi
element państwowego długu publicznego, który obejmuje zobowiązania sektora
finansów publicznych z tytułu:
• Wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wierzytelności
pieniężne,
• Zaciągniętych kredytów i pożyczek,
• Przyjętych depozytów,
• Wymagalnych zobowiązań,
Źródła finansowania deficytu budżetowego JST
Dług budżetów samorządowych wliczany jest do sumy państwowego długu
publicznego.
Konsekwencją tego istotne jest respektowanie zasady stanowiącej, że
państwowy dług publiczny nie może przekroczyć 60% wartości rocznego
produktu krajowego brutto.
Źródła finansowania deficytu budżetowego JST
Niedopuszczalne jest zaciąganie pożyczek lub udzielanie gwarancji
finansowych w następstwie których dług publiczny przekroczy 3/5 rocznego
PKB.
Nad przestrzeganiem tej zasady kontrolę sprawuje minister finansów.
Ustawodawca w celu niedopuszczenia do możliwości przekroczenia wartości
relacji kwoty państwowego długu publicznego przewidział procedury
ostrożnościowe i sanacyjne.
Źródła finansowania deficytu budżetowego JST
Korzyści z emisji obligacji:
• mniejsza częstotliwość naliczania odsetek (częstsze płacenie odsetek podraża
efektywny koszt zobowiązania),
• dogodne określanie okresu zapadalności papierów wartościowych dla
jednostki samorządowej,
• niższe koszty pozyskania kapitału niż w przypadku kredytu,
• promocja emitenta w mediach,
• brak potrzeby ustanawiania zabezpieczeń – do chwili obecnej wszystkie
obligacje komunalne w Polsce nie miały dodatkowych zabezpieczeń.
Procedury oszczędnościowe i sanacyjne.
Na płaszczyźnie działania samorządu terytorialnego w przypadku gdy relacja
kwoty państwowego długu publicznego do produktu krajowego brutto jest:
• większa od 55% a mniejsza od 60% - wydatki budżetu jst określone w
uchwale budżetowej na kolejny rok mogą być wyższe niż dochody tego
budżetu powiększone o nadwyżkę budżetową z lat ubiegłych i wolne środki
jedynie o kwotę zadań ze środków UE lub środków nie podlegających
zwrotowi.
• Równa lub większa od 60% - wydatki jst określone w uchwale budżetowej na
kolejny rok nie mogą być wyższe niż dochody tego budżetu.
Procedury oszczędnościowe i sanacyjne.
Uprawnienia Ministra Finansów w związku ze sprawowaną kontrolą:
• Prawo żądania od jednostek sektora finansów publicznych dodatkowych
informacji dotyczących bieżącego oraz prognozowanego stanu zadłużenia.
• Prawo żądania informacji w przedmiocie struktury zadłużenia jednostki.
• W przypadku stwierdzenia, że jst nie przestrzega ustawowych procedur
ostrożnościowych, prawo zawiadomienia właściwego organu nadzoru i
kontroli nad gospodarką finansową jst (RIO) o stwierdzonych
nieprawidłowościach w celu podjęcia działań mających doprowadzić do
zgodności z prawem.
Udzielenie poręczeń i gwarancji.
Umowa poręczenia:
• Przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela
wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie
wykonał.
Udzielenie poręczeń i gwarancji.
Pojęcie gwarancji:
• Jednostronne zobowiązanie banku gwaranta, że po spełnieniu przez podmiot
uprawniony (beneficjenta gwarancji) określonych warunków zapłaty, które
mogą być potwierdzone odpowiednimi dokumentami dołączonymi przez
beneficjenta do sporządzonego we wskazanej formie żądania zapłaty, bank
ten wykona świadczenie pieniężne na rzecz beneficjenta bezpośrednio albo
za pośrednictwem innego banku.
Udzielenie poręczeń i gwarancji.
JST mogą udzielać poręczeń i gwarancji z uwzględnieniem przepisów prawa
finansowego:
• Łączna kwota poręczeń i gwarancji określona jest w uchwale budżetowej na
rok budżetowy.
• Nie jest możliwe udzielenie poręczeń i gwarancji ponad łączną sumę
określoną w uchwale budżetowej.