UZASADNIENIE - Sąd Rejonowy w Rzeszowie

Sygn. akt II K 589/15
UZASADNIENIE
wyroku z dnia 19 kwietnia 2016 r.
Sąd ustalił następujący stan faktyczny:
W dniu 13 kwietnia 2013 r. F. K. (1), po spotkaniu w klubie (...), zaprosił do siebie do mieszkania kolegów W. M.
(1) oraz D. W. (1). Ww. razem spożywali alkohol do późnych godzin nocnych, następnie wszyscy położyli się spać w
domu gospodarza. W. M. (1) obudził się nad ranem z szafki zabrał kluczyki i dokumenty do samochodu marki A.
(...) nr rej. (...) stanowiącego własność ojca gospodarza - A. K. (1), który był zaparkowany przed blokiem i odjechał
nim w kierunku K.. Właściciel samochodu w tym czasie przebywał za granicą, do korzystania z samochodu upoważnił
wyłącznie syna – F., ten zaś nie zezwolił na korzystanie z pojazdu oskarżonemu.
Po godz. 6.00 rano W. M. (1) zadzwonił do F. K. (1) i poinformował go, że zabrał samochód jego ojca i rozbił go, wskazał
miejsce gdzie pozostawił pojazd – w przydrożnym rowie w K.. Syn pokrzywdzonego pojechał do oskarżonego i razem
udali się w miejsce, gdzie ten ostatni pozostawił samochód. Pojazd był w rowie, uderzył przodem w betonowy przepust,
był rozbity. F. K. (1) i W. M. (1) zorganizowali przewiezienie samochodu do warsztatu, a ponadto oskarżony zobowiązał
się do zapłaty 25 000 zł tytułem zwrotu kosztów naprawy samochodu. Swoje zobowiązanie poświadczył na piśmie
przed notariuszem, oświadczając, iż „poczuwa się do odpowiedzialności za korzystanie bez pozwolenia właściciela A.
K. (2) z jego samochodu A. (...) i zniszczenie tego pojazdu”. Oskarżony zobowiązał się do zapłaty wymienionej kwoty
w terminie 2 miesięcy.
A. K. (1) sprzedał rozbity pojazd za kwotę 5 000 zł, wystąpił również do Sądu przeciwko oskarżonemu o zapłatę. W.
M. (1) został zobowiązany przez Sąd Rejonowy w Rzeszowie do zapłaty na rzecz pokrzywdzonego A. K. (1) kwoty 25
000 zł wraz z odsetkami i kosztami postępowania, sygn. akt I Nc 1692/13.
Dowody:
wyjaśnienia oskarżonego W. M. karta 43-44, częściowo karta 185-186, zeznania świadków F. K. karta 10, 12, 215-216,
A. K. karta 19, 37, 187, częściowo zeznania świadka D. W. karta 21, oświadczenie karta 67, odpis nakazu zapłaty karta 81
W. M. (1) ma ukończone 30 lat, nie pracuje, otrzymuje zasiłek w wysokości około 188 euro tygodniowo, nie posiada
majątku. Oskarżony za 2014 rok nie złożył zeznania podatkowego we właściwym Urzędzie Skarbowym. W. M. (1)
nie był dotychczas karany. U W. M. (1) w dniu 31 lipca 2012 r. w szpitalu w Irlandii został przeprowadzony zabieg
przeszczepienia wątroby, nadal przyjmuje leki zapobiegające odrzuceniu przeszczepu. Po operacji oskarżony miał
przejść załamanie nerwowe i leczył się psychiatrycznie. U oskarżonego W. M. (1) nie stwierdzono objawów klinicznych
choroby psychicznej w znaczeniu psychozy, jak również upośledzenia umysłowego. Posiada on cechy osobowości
niedojrzałej, nieprawidłowej, szkodliwie używa alkoholu. W czasie popełnienia zarzucanego mu czynu miał w pełni
zachowaną poczytalność, nie mają na nią wpływu leki, które przyjmował w związku z przeszczepem wątroby. Przed
tego rodzaju operacją pacjent jest informowany o skutkach spożywania alkoholu i innych szkodliwych substancji.
Dowody:
oświadczenie oskarżonego karta 43, 185, wyjaśnienia oskarżonego karta 186, karta karna karta 244 dokumentacja
medyczna karta 129-130, opinia sądowo – psychiatryczno – psychologiczna karta 172-175, 216-217, informacja US
karta 194
Oskarżony W. M. (1) w toku postępowania przygotowawczego przyznał się do popełnienia zarzucanego mu
czynu, wyraził żal, potwierdził gotowość naprawienia wyrządzonej szkody, jak również złożenie oświadczenia przed
notariuszem. Podał również, iż w czasie zdarzenia w związku z przebytym uprzednio przeszczepem wątroby, był
po dużej ilości leków. (karta 43-44) Podczas rozprawy w dniu 15 października 2015 r. oskarżony przyznał się
do popełnienia zarzucanego mu czynu, lecz dodał, że „nie pamięta większości. To tak jakby nie kierował swoim
ciałem”, podtrzymał również swoje wyjaśnienia z postępowania przygotowawczego. Dodatkowo wyjaśnił, iż w czasie
zarzucanego mu czynu miał depresję w związku z utratą organu, przyjmował leki. Twierdził, iż nie wiedział, jaki
skutek może wywołać łączenie przyjmowanych leków z alkoholem. Podał, że nie jest w stanie potwierdzić, czy w
dniu zdarzenia prowadził samochód, czy też nie. Oskarżony podczas wyjaśnień podał również okoliczności związane z
leczeniem, w tym leczeniem psychiatrycznym, które miał zakończyć pod koniec 2014 r., przyznał, iż wszelkie szczegóły
z tym związane, w tym nazwy przyjmowanych leków podał biegłym podczas badania sądowo – psychiatrycznego.
(karta 185-186)
Wyjaśnienia oskarżonego W. M. (1) co do zasady prawie w całości zasługują na wiarę. Oskarżony właściwie nie
kwestionuje faktu zabrania samochodu bez zezwolenia właściciela, a następnie jego rozbicia i pozostawienia, chociaż
na rozprawie w dniu 15 października 2015 r. podał, iż nie pamięta większości, tak jakby nie kierował swoim ciałem, a
nawet dodał, że nie jest w stanie potwierdzić czy kierował samochodem, lecz od początku postepowania przyznawał
się do popełnienia zarzucanego mu czynu, wyrażał żal i gotowość naprawienia szkody. W świetle zgromadzonego
materiału dowodowego nie ulega również wątpliwości, iż w czasie opisywanego zdarzenia znajdował się pod znacznym
wpływem alkoholu – wg. relacji świadków spożywał go już w klubie, a następnie w domu z kolegami, co niewątpliwie
miało wpływ na zdolność zapamiętania przebiegu wydarzeń. Tym niemniej na sprawstwo W. M. (1) wskazuje
również relacja świadków F. K. (1) oraz D. W. (1), którzy wprawdzie również spożywali alkohol, nie widzieli
momentu zaboru samochodu, ale syn pokrzywdzonego rozmawiał rano telefonicznie z W. M. (1), oskarżony podczas
rozmowy przyznał się do zaboru samochodu i jego rozbicia, a F. K. (1) przekazał treść rozmowy D. W. (1). Wreszcie
oskarżony wskazał miejsce, gdzie porzucił rozbity samochód, następnie zobowiązał się do zapłaty za zniszczenia.
W. M. (1) podczas składanych przez siebie wyjaśnień potwierdził treść złożonego pisemnie oświadczenia. Powyższe
okoliczności w świetle doświadczenia życiowego, zasad logiki, przemawiają za tym, iż istotnie, pomimo że nie uzyskano
bezpośrednich dowodów sprawstwa oskarżonego, popełnił on zarzucany mu czyn. W ocenie Sądu powoływanie się już
na etapie postępowania sądowego na okoliczności związane z leczeniem psychiatrycznym, nie zapamiętaniem przez
to przebiegu wydarzeń, z uwagi na połączenie alkoholu i leków, czy wręcz to, iż oskarżony miał być przymuszany do
picia alkoholu, a następnie nie wiedzieć co czyni, są wyłącznie próbą obrony, która w świetle zgromadzonych dowodów
– zeznań ww. świadków, zgromadzonych dokumentów i opinii sądowo – psychiatryczno – psychologicznej, nie
mogła zostać uwzględniona. Słusznie wskazali w swojej opinii biegli, iż W. M. (1) był świadom negatywnych skutków
spożywania alkoholu, zwłaszcza z uwagi na przeszczep wątroby, decyzję o spożywaniu alkoholu podjął świadomie i
„na trzeźwo”.
Z przedstawionych już wyżej powodów Sąd dał wiarę zeznaniom świadków F. K. (1) i D. W. (1), relacja wyżej
wymienionych jest wzajemnie spójna, logiczna. Wprawdzie Sąd dostrzegł rozbieżności np. co do tego, czy F. K. (1) po
krytycznej nocy obudził się sam, czy też obudził go telefon od W. M. (1), lecz okoliczność ta w istocie nie ma znaczenia
dla rozstrzygnięcia, ustalenia okoliczności stanowiących o realizacji znamion czynu z art. 289 § 2 kk, zaś sam świadek
ostatecznie zeznał, iż jest przekonany, że obudził go telefon od oskarżonego (karta 216). W zeznaniach świadka D.
W. (1) w ocenie Sądu znalazła się omyłka co do daty zdarzenia – w protokole wskazano datę 20 kwietnia 2013 r.,
tym niemniej w świetle całokształtu zgromadzonych dowodów bezspornym jest, iż do zdarzenia doszło w nocy z 13
na 14 kwietnia 2013 r. Z uwagi na to, iż świadek przebywa za granicą nie było możliwe bezpośrednie wyjaśnienie
przyczyn zaistnienia tego błędu. Omyłka ta nie rzutuje również na ocenę wiarygodności zeznań wymienionego
świadka, albowiem w pozostałym zakresie są one zbieżne z zeznaniami świadka F. K. (1). Świadek potwierdził wspólne
spożywanie alkoholu jak również to, iż rano od syna pokrzywdzonego dowiedział się o zaborze i rozbiciu samochodu.
Sąd nie dał więc wiary zeznaniom D. W. (1) w opisanym wyżej zakresie, obdarzając je walorem wiarygodności co do
pozostałych istotnych okoliczności.
Sąd oparł również swe ustalenia faktyczne na zeznaniach świadka A. K. (1), przy czym podał on wyłącznie okoliczności
zastane już po tym jak wrócił do kraju, przekazane przez syna F. oraz w oparciu o przedłożone do Sądu dokumenty.
Relacja wymienionego świadka jest spójna z przedstawionymi dokumentami, uzupełnia ich treść.
Wreszcie Sąd oparł swe ustalenia na treści powołanej opinii sądowo – psychiatryczno – psychologicznej, pisemnej
wraz z ustną uzupełniającą, a jej wnioski przyjął za własne. W ocenie Sądu opinia ta jest kompletna, nie
zawiera logicznych błędów, została wydana przez biegłych posiadających odpowiednie wykształcenie i doświadczenie
zawodowe, jak również życiowe. Biegli wydali opinię po badaniu oskarżonego, uwzględnili przekazane przezeń
informacje dotyczące leczenia w związku z przeszczepem wątroby i depresją, ustosunkowali się również do wpływu
przyjmowanych przez oskarżonego leków na jego poczytalność. Biegli przedstawili swe wnioski w sposób jasny,
przystępnie je uzasadniając. Wskazali również, iż przyjmowane leki same przez się nie miały wpływu na ograniczenie
poczytalności oskarżonego, a decyzję o spożywaniu alkoholu podjął on świadomie, będąc trzeźwym. Wydając opinię
biegli oparli się również na powołanej dokumentacji medycznej, zaś jej treść nie była kwestionowana w toku
postępowania. Ponadto Sąd dał wiarę powołanym dowodom z dokumentów w części stanowią one dokumenty
pochodzące od uprawnionych organów, m.in. karta karna, informacja skarbowa, jak również odpis nakazu zapłaty.
Odzwierciedlają posiadany przez właściwe organy stan wiedzy, ich treść nie została zakwestionowana. Za wiarygodny
dokument Sąd uznał również pisemne oświadczenie złożone przez oskarżonego (k. 67) – W. M. (1) przyznał jego
sporządzenie, nadto został on poświadczony przez notariusza.
Sąd zważył, co następuje:
Czyn zarzucany oskarżonemu został opisany w art. 289 § 2 kk, odnosząc się również do § 1 ww. artykułu –
odpowiedzialności karnej podlega sprawca, który zabiera w celu krótkotrwałego użycia cudzy pojazd mechaniczny, a
następnie m.in. pojazd ten porzuca w stenie uszkodzonym. Przedmiotem ochrony wymienionego przepisu jest prawo
własności lub inne podobne przysługujące podmiotowi do pojazdu mechanicznego. Przestępstwo to ma charakter
powszechny, może być popełnione przez każdego, przy czym realizacja ww. znamion polega wyłącznie na działaniu.
Sprawca dokonuje zaboru pojazdu, a więc usuwa go spod władztwa osoby uprawnionej i przejmuje we własne
władanie – posiadanie. Sprawcy nie może przysługiwać żadne prawo do używania pojazdu. Dla kwalifikacji czynu z
art. 289 § 2 kk konieczne jest nie tylko dokonanie zaboru pojazdu, lecz również realizacja przez sprawcę co najmniej
jednego z wymienionych znamion, m.in. porzucenie pojazdu w stanie uszkodzonym. Polega ono na pozostawieniu
zabranego uprzednio pojazdu, w stanie uszkodzonym, a więc gorszym niż przed zaborem, w taki sposób i w takich
okolicznościach, że każdy może mieć do niego dostęp. Dla kwalifikacji nie ma znaczenia w zasadzie ani stopień
uszkodzenia, ani kto je spowodował. Opisywany występek ma charakter materialny, dla jego realizacji konieczne
jest wystąpienie skutku – skutków w postaci dokonania zaboru, następnie uszkodzenia pojazdu i jego porzucenia.
Przestępstwo to można popełnić wyłącznie z zamiarem bezpośrednim, kierunkowym – sprawca musi bowiem chcieć
osiągnąć cel w postaci krótkotrwałego użycia pojazdu. O zamiarze sprawcy świadczyły będą nie tylko jego wypowiedzi,
lecz przede wszystkim całokształt okoliczności towarzyszących danemu zdarzeniu, które pozwolą na odtworzenie
świadomości sprawcy, jego zamiaru. Okoliczności te będą stanowiły podstawę oceny, czy zamiarem sprawcy był
zabór pojazdu w ogóle, a więc czyn z art. 278 § 1 kk, czy też chęć krótkotrwałego użycia cudzego pojazdu, np. w
celu jednorazowego przemieszczenia się. W zakresie strony podmiotowej występku z art. 289 § 2 kk – znamion
kwalifikujących wystarczającym jest ustalenie po stronie sprawcy umyślności w obydwu postaciach, tj. działania z
zamiarem bezpośrednim, jak i ewentualnym.
Przenosząc powyższe rozważania prawne na grunt okoliczności faktycznych ustalonych w przedmiotowej sprawie w
ocenie Sądu W. M. (1) zrealizował znamiona występku z art. 289 § 2 kk zabrał on bowiem nienależący do niego pojazd
– samochód marki A. (...) stanowiący własność A. K. (1), którym nie miał prawa dysponować. W świetle ustalonego
stanu faktycznego domniemywać można, iż miał zamiar wrócić nim z miejsca zamieszkania kolegi F. K. (1) do swojego
miejsca zamieszkania. Następnie po tym jak rozbił pojazd w rowie – doprowadzając do jego uszkodzenia, pozostawił
go tam. Wprawdzie w późniejszym czasie oskarżony powiadomił o tym syna właściciela, lecz w ocenie Sądu zrealizował
on również znamię porzucenia – pozostawił on rozbity pojazd w rowie, przez co osoby postronne mogły mieć do niego
dostęp. Jak już wskazano w odniesieniu do znamienia zaboru działał on z zamiarem bezpośrednim kierunkowym,
w świetle całokształtu okoliczności brak jest bowiem przesłanek, świadczących o tym, by W. M. (1) zabierał pojazd z
zamiarem jego kradzieży. Zaś co do znamion kwalifikujących opisanych w § 2 art. 289 kk sprawcy towarzyszył zamiar
ewentualny – po rozbiciu pojazdu pozostawił go w rowie, niewątpliwie licząc się z tym i godząc się, miał przy tym
świadomość popełnienia czynu zabronionego.
W. M. (1) można przypisać winę, jest on osobą dorosłą, wprawdzie podzielić należy stanowisko wyrażone przez
biegłych, iż cechuje go osobowość nieprawidłowa – niedojrzała, tym niemniej w ocenie Sądu oskarżonemu znane są
tak powszechne zasady związane z poszanowaniem cudzej rzeczy, jak zakaz jej zaboru i mógł on w okolicznościach
przedmiotowej sprawy pokierować swoim zachowaniem w sposób odmienny, zgodny z prawem. W szczególności na
zdolność do kierowania swoim postępowaniem przez W. M. (1) w ocenie Sądu nie miały wpływu przyjmowane przez
niego leki związane z odbytą operacją przeszczepu wątroby, jak również leczeniem psychiatrycznym. Dla przypisania
oskarżonemu winy nie ma znaczenia, to iż w czasie popełnienia zarzucanego mu czynu znajdował się pod wpływem
alkoholu, nawet jeśli było by tak jak podnosił w ramach opisanej linii obrony, że nie mógł kierować własnym ciałem.
W tym miejscu jeszcze raz podkreślić należy, iż przyjmowane przez oskarżonego leki same przez się nie miały
wpływu na jego poczytalność, nie „zmusiły” go do spożywania alkoholu, decyzję tę podjął świadomie, będąc w pełni
trzeźwym. Zaś w świetle treści przepisu art. 31 § 3 kk ewentualny stan nietrzeźwości oskarżonego nie miał wpływu na
uznanie jego poczytalności, bądź nie w odniesieniu do inkryminowanego zachowania. W. M. (1) w tamtym czasie miał
wystarczające doświadczenie życiowe by móc przewidzieć skutki spożywania alkoholu, w tym związane z ewentualną
utratą panowania nad własnym zachowaniem. Mając na uwadze okoliczności osobiste sprawcy, jego niedojrzałość,
stosunkowo młody wiek, leczenie związane z depresją po przeszczepie Sąd ocenił stopień zawinienia sprawcy jako
niższy niż średni.
Czyn oskarżonego jest również społecznie szkodliwy, w podobnym stopniu – niższym od średniego. Przekonuje o
tym całokształt zachowania W. M. (1), jego zachowanie już po zdarzeniu, zawiadomienie syna pokrzywdzonego.
Wreszcie za ustaleniem wskazanego stopnia społecznej szkodliwości popełnionego przez oskarżonego przemawia
rozmiar wyrządzonej szkody.
Występek z art. 289 § 2 kk jest zagrożony karą pozbawienia wolności do 6 miesięcy do 8 lat. W. M. (1) dopuścił
się zarzucanego mu czynu w 2013 r., a więc przed nowelizacją przepisów kodeksu karnego na podstawie ustawy z
dnia 20 lutego 2015 r., na podstawie których obowiązuje przepis art. 37a kk (następnie znowelizowany na podstawie
ustawy z dnia 11 marca 2016 r.) Przepis ten pozwala w odniesieniu do występku z art. 289 § 2 kk na orzeczenie
kary rodzajowo łagodniejszej – kary grzywny, bądź ograniczenia wolności. Mając na uwadze treść przepisu art.
4 § 1 kk wobec oskarżonego należało orzec karę na podstawie przepisów obowiązujących w dacie wyrokowania,
albowiem z uwagi na treść przepisu art. 37a kk pozwalają one na orzeczenie kary rodzajowo łagodniejszej. W.
M. (1) jest osobą dotychczas niekaraną, przyznał się do popełnienia zarzucanego mu czynu i wyraził skruchę,
wprawdzie nie wywiązał się nawet w części ze zobowiązania naprawienia wyrządzonej szkody, tym niemniej również
ustalony stopień zawinienia i społecznej szkodliwości popełnionego przezeń czynu przekonują Sąd, iż dla osiągnięcia
tak indywidualnych, jak i ogólnospołecznych celów kary wystarczającym będzie wymierzenie mu kary rodzajowo
najłagodniejszej – kary grzywny. Kara taka przy uwzględnieniu konieczności naprawienia wyrządzonej szkody –
zapłaty kwoty niewątpliwie znacznej z perspektywy sprawcy, nie posiadającego majątku, ani stałych dochodów, spełni
swoje cele indywidualne. Ustalając wymiar kary grzywny – ilość stawek dziennych – 100, Sąd kierował się przede
wszystkim ustalonym stopniem społecznej szkodliwości i zawinienia, zaś wysokość jednej stawki Sąd określił na
poziomie 30 zł, uwzględniając przy tym warunki osobiste sprawcy, jego możliwości zarobkowe, z uwzględnieniem
okoliczności, iż przebywa on za granicą gdzie możliwości te pozostają na wyższym poziomie.
W przedmiocie kosztów postępowania Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 618 § 1 pkt. 11 kpk w zakresie kosztów
obrony udzielnej oskarżonemu z urzędu oraz na podstawie art. 627 kpk w zakresie kosztów zastępstwa procesowego
oskarżyciela posiłkowego, obliczając je na podstawie przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28
września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej
pomocy prawnej udzielonej z urzędu, z uwzględnieniem ilości rozpraw z udziałem obrońcy i pełnomocnika. Do
obliczenia kosztów zastępstwa nie miały zastosowania przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22
października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie z uwagi na treść przepisu § 21. Mając zaś na uwadze
sytuacje materialną oskarżonego i jego możliwości zarobkowe Sąd na podstawie art. 624 § 1 kpk i art. 627 kpk
obciążył kosztami postepowania, na które składały się przede wszystkim wydatki z postepowania przygotowawczego,
koszty uzyskania dowodu z opinii biegłych, koszty ustanowienia obrońcy z urzędu, W. M. (1) w części, zwalniając
wymienionego od tych kosztów ponad kwotę 1 500 zł.
SSR Katarzyna Baryła