Obszary Natura 2000 Krainie EGO

Obszary Natura 2000 w Krainie EGO
Obszary Natura 2000 to miejsca licznie występujących najrzadszych, najbardziej
zagrożonych wyginięciem gatunków zwierząt i roślin oraz siedlisk przyrodniczych w Unii
Europejskiej. Ochroną na tych obszarach objęte są gatunki roślin i zwierząt, a także siedliska
przyrodnicze typowe dla Europy oraz zagrożone wyginięciem na naszym kontynencie.
Wyróżnia się dwa typy obszarów ochrony:
1. OSO – obszary specjalnej ochrony ptaków, wyznaczane w celu ochrony ptaków,
zwane popularnie „ostojami ptasimi”,
2. SOO – specjalne obszary ochrony siedlisk, tworzone w celu ochrony siedlisk
przyrodniczych, roślin lub zwierząt (oprócz ptaków), nazywane powszechnie „ostojami
siedliskowymi”.
Prawną podstawą funkcjonowania Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 są:
Dyrektywa Ptasia i Dyrektywa Siedliskowa. Pierwsza z nich zawiera zapisy dotyczące
powoływania ostoi ptasich, chociaż zasady ich funkcjonowania zapisane są w Dyrektywie
Siedliskowej. Ta natomiast określa sposób wyznaczania i ochrony obszarów Natura 2000 oraz
zasady gospodarowania na tych terenach.
Kiedy Polska 1 maja 2004 roku stała się członkiem Unii Europejskiej, najcenniejsze
przyrodniczo obszary naszego kraju zostały włączone do Europejskiej Sieci Ekologicznej
Natura 2000.
Warto podkreślić, że obszary Natura 2000 nie są obszarami chronionymi, ale
obszarami ochrony gatunków i siedlisk, które są ujęte w Dyrektywie Ptasiej i Dyrektywie
Siedliskowej. Pozostałe elementy przyrody nie sa chronione, chyba że obszar Natura 2000
pokrywa się z granicami którejś z form krajowych ochrony przyrody.
W ostojach ptasich chroni się gatunki ptaków zapisanych w Załączniku I Dyrektywy
Ptasiej oraz regularnie występujące gatunki ptaków wedrownych. W ostojach siedliskowych
chronione są typy siedlisk przyrodniczych z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej, gatunki
roślin oraz inne niż ptaki zwierzęta wymienione w Załączniku II tej dyrektywy.
Celem podstawowym ochrony obszarów Natura 2000 jest zachowanie właściwego
stanu ochrony gatunków i siedlisk, dla których obszar został powołany. Dlatego też
dopuszczalne jest podejmowanie na obszarze ochrony tylko tych działań, które nie stanowią
zagrożenia dla chronionej przyrody danego OSO lub SOO. Właściwy stan ochrony siedlisk
ma miejsce, gdy naturalny zasięg lub powierzchnia siedlisk nie zmniejsza się w sposób ciągły
oraz zachowane są jego specyficzne struktury i funkcje, a typowe dla siedliska gatunki mają
1
zapewniony właściwy stan ochrony. O właściwym stanie ochrony gatunku mówimy wtedy,
gdy liczebność lokalnej populacji gatunku lub jej zasięg nie zmniejsza się w sposób ciągły
oraz istnieje dostatecznie duża powierzchnia siedlisk niezbędnych dla występowania tego
gatunku.
Sieć Natura 2000 w Polsce obejmuje 144 obszary ptasie i 817 obszarów siedliskowych
(21 % powierzchni naszego kraju).
W Krainie EGO utworzono dotychczas sześć obszarów należących do Europejskiej
Sieci Ekologicznej Natura 2000. Są to:
– Puszcza Romincka (PLH280005) o pow. 14754,3 ha
– Puszcza Borecka (PLB280006) o pow. 18962,8 ha
– Lasy Skaliskie (PLB280011) o pow. 12644,8 ha
– Ostoja Borecka (PLH280016) o pow. 25340.1 ha
– Ostoja Skaliska (PLH280017) o pow.12644,7 ha
– Niecka Skaliska (PLH280049) o pow.11385,7 ha
Puszcza Romincka (kod obszaru w Sieci Natura 2000 - PLH280005) to siedliskowy
kompleks leśny na północnym-wschodzie województwa warmińsko-mazurskiego, którego
część znajduje się na terytorium Rosji. Charakteryzuje się zróżnicowanym ukształtowaniem
terenu, obecnością licznych cieków, występowaniem małych jeziorek i stosunkowo dużych
obszarów torfowisk (jedno z nich zajmuje 150 ha). Puszcza leży na zapleczu moren
czołowych fazy pomorskiej zlodowacenia Wisły. W silnie urozmaiconym krajobrazie znaczną
powierzchnię zajmują pagórkowate wysoczyzny zbudowane z glin i piasków zwałowych.
Liczne są wzgórza kemowe i moreny martwego lodu. Charakterystyczne są doliny rzek i
mniejszych cieków, płynących w kierunku północnym (Błędzianka i jej dopływy - Bludzia,
Czerwona Struga, Czarna oraz Żytkiejmska Struga z dopływami). Cieki te mają naturalny
charakter, meandrują lub płyną w dolinach głęboko wciętych w podłoże. Dolina Błędzianki największej rzeki Puszczy wykształciła się w pasie utworów sandrowych. W dnie tej doliny
często występują zagłębienia wytopiskowe. Można je spotkać także w innych fragmentach
Puszczy (głównie w części północnej) i są one zwykle zatorfione. Na ciekach, zwłaszcza
mniejszych, licznie występują tamy i rozlewiska
bobrowe. Bardzo interesujące są torfowiska źródliskowe, wykształcone w postaci torfowisk
kopułowych (np. w pobliżu rezerwatu "Czerwona Struga") i torfowisk wiszących np. w
dolinie Błędzianki. Gliniaste pagórki i zbocza porośnięte są lasami, głównie liściastymi, z
2
lipą, klonem, wiązem górskim, grabem i domieszką świerka, natomiast piaszczyste
wzniesienia - leszczynowo-świerkowym lasem mieszanym. Równiny są zajęte przez świeże
bory sosnowe i świerkowe, a sporadycznie przez bór świerkowy. W zatorfionych dolinach
cieków rosną nadrzeczne lasy jesionowo-olszowe. Zagłębienia pojezierne zajęte są przez
torfowiska. Z powodu swojej malowniczej rzeźby terenu oraz dużego udziału świerka
Puszcza Romincka przypomina lasy tajgi.
Klimat Puszczy cechuje wyraźny charakter kontynentalny, co sprzyja występowaniu
licznych elementów borealnych, zarówno wśród flory, jak i zespołów roślinnych. Niemal
wszystkie zespoły leśne występują w borealnych odmianach, co wyraża się obecnością grupy
gatunków o północnym typie zasięgu, często na reliktowych, izolowanych stanowiskach.
Szczególnie wysoką naturalnością odznaczają się śródleśne torfowiska, na których występuje
między innymi świerczyna na torfie Sphagno girgensohnii-Piceetum. Puszcza ma duże
znaczenie dla zachowania leśnych i torfowiskowych zbiorowisk roślinnych o cechach
borealnych, a torfowisko wysokie chronione w rezerwacie przyrody "Mechacz Wielki" należy
do najlepiej wykształconych i zachowanych kompleksów torfowych w Polsce. Łącznie
stwierdzono tu 9 rodzajów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
– ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium)
– niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris)
– torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe)
– źródliska wapienne ze zbiorowiskami Cratoneurion commutati
– górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk
– grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum)
– bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-Betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi-–
Pinetum, Pino
– łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae,
Alnenion
– łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum)
Na obszarze Puszczy żyją następujące ptaki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady
79/409/EWG (populacje rozrodcze)
– bąk Botaurus stellaris
– bocian czarny
– bocian biały
– trzmielojad Pernis apivorus
3
– kania czarna Milvus migrans
– błotniak stawowy Circus aeruginosus
– orlik krzykliwy Aquila pomarina
– rybołów Pandion haliaetus
– jarząbek Bonasa bonasia
– derkacz Crex crex
– żuraw Grus grus
– włochatka Aegolius funereus
– lelek Caprimulgus europaeus
– dzięcioł zielonosiwy Picus canus
– dzięcioł czarny Dryocopus martius
– dzięcioł średni Dendrocopos medius
– dzięcioł białogrzbiety Dendrocopos leucotos
– gąsiorek Lanius collurio
Spośród ssaków wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG w Puszczy
Rominckiej można spotkać następujące:
– mopek Barbastella barbastellus
– bóbr europejski Castor fiber
– wilk Canis lupus
– wydra Lutra lutra
– ryś Lynx lynx
Z innych ważnych gatunków zwierząt i roślin:
ssaki
– łoś Alces Alces
– sarna Capreolus Capreolus
– jeleń Cervus Elaphus
– mroczek pozłocisty Eptesicus Nilssonii
– mroczek późny Eptesicus Serotinus
– kuna domowa Martes Foina
– kuna leśna Martes Martes
– łasica mustela Nivalis
– nocek rudy Myotis Daubentonii
– nocek Natterera Myotis Nattereri
4
– rzęsorek rzeczek Neomys Fodiens
– borowiaczek Nyctalus Leisleri
– borowiec wielki Nyctalus Noctula
– karlik większy Pipistrellus Nathusii
– karlik malutki Pipistrellus Pipistrellus
– gacek brunatny Plecotus Auritus
– wiewiórka pospolita Sciurus Vulgaris
– smużka leśna Sicista Betulina
– ryjówka aksamitna Sorex Araneus
– ryjówka malutka Sorex Minutus
płazy
– ropucha szara Bufo bufo
– ropucha zielona Bufo viridis
– grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus
– żaba moczarowa Rana arvalis
– żaba wodna rana esculenta
– żaba jeziorkowa Rana lessonae
– żaba trawna Rana temporaria
gady
– jaszczurka zwinka Lacerta agilis
– jaszczurka żyworodna Lacerta vivipara
– żmija zygzakowata Vipera berus
rośliny
– orlik pospolity Aquilegia vulgaris
– kopytnik pospolity Asarum europaeum
– brzoza niska Betula humilis
– turzyca oścista Carex atherodes
– turzyca strunowa Carex chordorrhiza
– turzyca szczupła Carex disperma
– turzyca bagienna Carex limosa
– turzyca życicowa Carex loliacea
– turzyca skąpokwiatowa Carex pauciflora
– konwalia majowa Convallaria majalis
5
– żłobik koralowy Corallorhiza trifida
– kukułka Fuchsa Dactylorhiza fuchsii
– wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum
– naparstnica zwyczajna Digitalis grandiflora
– rosiczka długolistna Drosera anglica
– rosiczka okrągłolistna Drosera rotundifolia
– nerecznica grzebieniasta Dryopteris cristata
– skrzyp olbrzymi Equisetum telmateia
– kruszyna pospolita Frangula alnus
– przytulia wonna Galium odoratum
– tajęża jednostronna Goodyera repens
– przylaszczka pospolita Hepatica nobilis
– wroniec widlasty Huperzia selago
– bagno zwyczajne Ledum palustre
– bielistka siwa leucobryum glaucum
– listera sercowata Listera cordata
– listera jajowata Listera ovata
– widłak jałowcowaty Lycopodium annotinum
– pióropusznik strusi Matteuccia struthiopteris
– gnieźnik leśny Neottia nidus-avis
– podkolan biały Platanthera bifolia
– podkolan zielonawy Platanthera chlorantha
– wielosił błękitny Polemonium coeruleum
– porzeczka czarna Ribes nigrum
– malina moroszka Rubus chamaemorus
– torfowiec brunatny Sphagnum fuscum
– torfowiec Girgensohna Sphagnum girgensohnii
– torfowiec magellański Sphagnum magellanicum
– torfowiec ostrolistny Sphagnum nemoreum (capillifolium)
– torfowiec błotny Sphagnum palustre
– torfowiec kończysty Sphagnum recurvum
– torfowiec czerwonawy Sphagnum rubellum
– torfowiec nastroszony Sphagnum squarrosum
– kalina koralowa Viburnum opulus
6
– fiołek torfowy Viola epipsila
Na obszarze Puszczy Rominckiej istnieją następujące formy ochrony przyrody:
rezerwaty – Boczki, Czerwona Struga, Dziki Kąt, Mechacz Wielki, Struga Żytkiejmska i Park
Krajobrazowy Puszczy Rominckiej.
Dla obszaru Natura 2000 Puszcza Romincka zagrożeniem są zanieczyszczenia
wprowadzane do wód, kłusownictwo i wprowadzanie obcych gatunków roślin i zwierząt jak
też wyrąb starych drzewostanów.
Puszcza Borecka (kod obszaru w Europejskiej Sieci - PLB280006) to obszar specjalnej
ochrony ptaków (Dyrektywa Ptasia) o powierzchni 18962,8 ha. Ostoja obejmuje Puszczę
Borecką, charakteryzującą się urozmaiconą rzeźbą terenu i przewagą lasów mieszanych i
liściastych o zróżnicowanych siedliskach, z których część zachowała naturalny charakter.
Duże przestrzenie zajmują drzewostany świerkowe. W obniżeniach terenu, prócz podmokłych
lasów, spotyka się również otwarte mokradła. Przez obszar przepływają liczne strumienie,
stanowiące w większości dopływy rzeki Ełk. W mniejszym stopniu uchodzą do rzeki Gołdapy
i Wielkich Jezior Mazurskich. W ostoi znajduje się też kilka niedużych jezior oraz liczne
podmokłe łąki. Na południowo-wschodnim skraju puszczy znajduje się zespół jezior, z
których największym jest jezioro Łaźno.
Obszar uzyskał rangę ostoi ptaków o randze europejskiej, występuje w nim 25
gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej oraz 9 gatunków ptaków z Polskiej
Czerwonej Księgi Zwierząt. Lęgnie się tu ponad 10% krajowej populacji dzięcioła
białogrzbietego oraz przynajmniej 1% populacji krajowej: bociana czarnego, dzięcioła
średniego, dzięcioła trójpalczastego, dzięcioła zielonosiwego, muchołówki białoszyjej, orlika
krzykliwego, rybołowa i żurawia. Odnotowano tu również znaczną liczebność bielików, kani
czarnych, jarząbków i zimorodków. Na terenie obszaru żyje niewielka populacja żubrów.
Pewne zagrożenie dla obszaru mogą stanowić szkody powstałe w wyniku silnych
wiatrów oraz będące ich konsekwencją gradacje owadów, szczególnie kornika drukarza i
innych kambiofagów (zwierząt żywiących się drewnem). Brak zagrożeń antropogennych.
Na terenie obszaru istnieją następujące formy ochrony przyrody: rezerwaty: Borki, Lipowy
Jar, Mazury, Wyspa Lipowa na Jeziorze Wielki Szwałk i Obszar Chronionego Krajobrazu II
województwa warmińsko-mazurskiego.
7
Na obszarze Puszcza Borecka występują ważne dla Europy gatunki zwierząt (z Załącznika II
Dyrektywy Siedliskowej i z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, w tym gatunki priorytetowe:
– gąsiorek - ptak
– muchołówka mała - ptak
– muchołówka białoszyja - ptak
– podróżniczek - ptak
– dzięcioł trójpalczasty - ptak
– dzięcioł średni - ptak
– dzięcioł białogrzbiety - ptak
– dzięcioł zielonosiwy - ptak
– zimorodek - ptak
– rybitwa zwyczajna (rzeczna) - ptak
– derkacz - ptak
– zielonka - ptak
– kropiatka - ptak
– żuraw - ptak
– jarząbek - ptak
– błotniak stawowy - ptak
– kania czarna - ptak
– trzmielojad - ptak
– bielik - ptak
– rybołów - ptak
– orlik krzykliwy - ptak
– bocian czarny - ptak
– bocian biały - ptak
– bąk - ptak
Lasy Skaliskie (kod obszaru w Sieci Natura 2000 - PLB280011), to ostoja ptasia o
powierzchni 12 644,7 ha, leżąca na północ od Puszczy Boreckiej. Obszar obejmuje Lasy
Skaliskie oraz doliny rzek Gołdapy i Węgorapy. Na terenach leśnych dominują bory
świerkowe i sosnowe, na znacznym obszarze rosnące na podłożu torfowym. Niewielkie
enklawy z brzozą, olchą i dębem mają marginalne znaczenie lasotwórcze. Wewnątrz Lasów
Skaliskich występuje „Bagno Minta”, w latach osiemdziesiątych ub. wieku poddane znacznej
sukcesji roślinności. Ostatnio dzięki spiętrzeniu wody przez bobry, teren ten znowu odzyskuje
8
charakter otwartego torfowiska. W dolinach rzecznych otaczających kompleks leśny
występuje cała gama otwartych siedlisk, od naturalnych, zabagnionych dolin rzecznych, przez
ekstensywnie użytkowane łąki, do wielkoobszarowych terenów o intensywnym tempie
uprawy.
W ostoi występuje co najmniej 16 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy
Ptasiej, 1 gatunek z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). W stosunkowo wysokiej liczebności
występują: jarząbek, orlik krzykliwy, żuraw. W okresie wędrówek występuje co najmniej 1%
populacji szlaku wędrówkowego żurawia.
Zagrożenia dla ostoi mogą być zaniechanie dotychczasowego użytkowania rolnego,
intensyfikowanie użytkowania ornego, uprawa łąk, zakładanie upraw plantacyjnych jak
również
wyrąb
starodrzewu
i
drzew
dziuplastych,
sadzenie
monokultur
drzew,
nieuzasadnione siedliskowo stosowanie zrębów zupełnych, zagęszczanie sieci szlaków
zrywkowych i dróg leśnych oraz odwodnienia, zakłócenie naturalnych stosunków wodnych,
prostowanie i skracanie cieków, przerzuty wody sztucznymi kanałami, brak gospodarki
pastwiskowo-łąkarskiej na obszarach nieleśnych, techniczna zabudowa brzegów cieków.
Ostoję obejmuje Obszar Chronionego Krajobrazu "I" OCK woj. warmińskomazurskiego.
Na obszarze tym występują następujące ptaki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady
79/409/EWG:
– bąk zwyczajny Botaurus stellaris
– bocian czarny Ciconia nigra
– bocian biały Ciconia ciconia
– trzmielojad Pernis apivorus
– kania ruda Milvus milvus
– bielik Haliaeetus albicilla
– błotniak stawowy Circus aeruginosus
– błotniak łąkowy Circus pygargus
– orlik krzykliwy Aquila pomarina
– kobczyk Falco vespertinus
– jarząbek Bonasa bonasia
– derkacz Crex crex
– żuraw Grus grus
– siewka złota Pluvialis apricaria
9
– łęczak Tringa glareola
– uszatka błotna Asio flammeus
– włochatka zwyczajna Aegolius funereus
– caprimulgus europaeus
– lelek zwyczajny Alcedo atthis
– dzięcioł zielonosiwy Picus canus
– dzięcioł czarny Dryocopus martius
– dzięcioł średni Dendrocopos medius
– dzięcioł białogrzbiety Dendrocopos leucotos
– lerka Lullula arborea
– muchołówka mała Ficedula parva
– gąsiorek Lanius collurio
Ostoja Borecka (kod obszaru w Sieci Europejskiej Natura 2000 - PLH280016) to ostoja
siedliskowa o powierzchni 25 340,1 ha.
Ważna ostoja fauny leśnej z wilkiem Canis lupus i żubrem Bison bonasus (jedno z 5 wolno
żyjących stad w Polsce). Ogółem stwierdzono występowanie 7 gatunków zwierząt i 4 gatunki
roślin z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Dobrze zachowane płaty roślinności
naturalnej - zidentyfikowano tu 11 typów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady
92/43/EWG. Miejsce występowania rzadkiego zespołu Scolochloetum festucaceae. Jest to
jeden z ważniejszych obszarów w Europie dla zachowania klasycznych lasów liściastych typu
środkowoeuropejskiego, tzw. grądu subkontynentalnego z Tilia cordata, Carpinus betulus,
Acer platanoides i Ulmus glabra, który występuje również w unikatowej odmianie
zboczowej. Ważna jest też ciągłość bazy genetycznej różnych populacji od czasu
średniowiecza, a także dobrze zachowane profile glebowe i leśne. Naturalne stanowiska cisa
występują tu na wschodniej granicy zasięgu. Puszcza Borecka jest ważną ostoją ptasią o
randze europejskiej Na całym terenie prowadzona jest intensywna gospodarka leśna, co
stanowi zagrożenie dla ekosystemów liściastych o cechach naturalnych. Zagrożeniem jest
wyrąb starych drzewostanów w ramach planowej gospodarki leśnej i zastępowanie ich
monokulturami sosnowymi, świerkowymi i modrzewiowymi, a także dębowymi
Występują tu następujące typy siedlisk wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady
92/43/EWG:
10
– twardowodne oligo- i mezotroficzne zbiorniki wodne z podwodnymi łąkami ramienic
Charetea
– starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion,
Potamion
– murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea) - priorytetowe są tylko murawy z istotnymi
stanowiskami storczyków
– zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion)
– ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium)
– torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe)
– torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea)
– obniżenia na podłożu torfowym z roślinnością ze związku Rhynchosporion
– grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum)
– bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-Betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi-Pinetum,
Pino)
– łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae,
Alnenion)
Występują tu ptaki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG:
– bąk zwyczajny Botaurus stellaris
– bocian czarny Ciconia nigra
– bocian biały Ciconia ciconia
– pszczołojad Pernis apivorus
– kania czarna Milvus migrans
– kania ruda Milvus milvus
– bielik haliaeetus albicilla
– błotniak stawowy Circus aeruginosus
– orlik krzykliwy Aquila pomarina
– rybołów Pandion haliaetus
– jarząbek Bonasa bonasia
– kropiatka Porzana porzana
– zielonka Porzana parva
– derkacz Crex crex
– żuraw Grus grus
– rybitwa rzeczna Sterna hirundo
11
– rybitwa czarna Chlidonias niger
– zimorodek zwyczajny Alcedo atthis
– dzięcioł zielonosiwy Picus canus
– dzięcioł czarny Dryocopus martius
– dzięcioł średni Dendrocopos medius
– dzięcioł białogrzbiety Dendrocopos leucotos
– dzięcioł trójpalczasty Picoides tridactylus
– podróżniczek Luscinia svecica
– muchołówka mała Ficedula parva
– muchołówka białoszyja Ficedula albicollis
– gąsiorek lanius collurio
Regularnie występujące ptaki migrujące nie wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady
79/409/EWG:
– perkozek Tachybaptus ruficollis
– perkoz rdzawoszyi Podiceps grisegena
– łabędź niemy Cygnus olor
– krakwa Anas strepera
– cyraneczka Anas crecca
– gągoł Bucephala clangula
– bekas kszyk Gallinago gallinago
– słonka zwyczajna Scolopax rusticola
– samotnik Tringa ochropus
– brodziec piskliwy Actitis hypoleucos
Żyją też ssaki wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
– mopek Barbastella barbastellus
– nocek łydkowłosy Myotis dasycneme
– bóbr Castor fiber
– wilk Canis lupus
– wydra Lutra lutra
– ryś Lynx lynx
– żubr Bison bonasus
12
Na terenie obszarze Ostoi Boreckiej istnieją następujące formy ochrony przyrody: rezerwaty Borki, Lipowy Jar, Mazury, Piłackie Wzgórza, Wyspa Lipowa na Jeziorze Wielki Szwałk i
Obszar Chronionego Krajobrazu Puszczy Boreckiej.
Ostoja Skaliska (kod obszaru: PLH280017) to specjalny obszar ochrony siedlisk
(Dyrektywa Siedliskowa) o powierzchni 12644,7 ha położony między Baniami Mazurskimi a
granicą polsko-rosyjską. Dominują w nim bory mieszane (świerk i sosna), występują jednak
płaty grądów, łęgów i borealnej świerczyny na torfie. Do obszaru przylegają też cenne
przyrodniczo doliny: Węgorapy (zachowany naturalny odcinek w pobliżu miejscowości
Miedniuszki) i Gołdapy. Istnieje tu najwyższe w Polsce zagęszczenia bobra oraz niewielka,
lecz ważna dla zachowania zasięgu gatunku ostoja wilka. Występują tu ważne z
biogeograficznego punktu widzenia zasoby świerczyn na torfie i uniaktowa odmiana łęgów
(zespół górsko-borealny).
Ważne dla Europy typy siedlisk przyrodniczych (z Zał. I Dyr. Siedliskowej), w tym siedliska
priorytetowe(*) to:
– niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris)
– grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum)
– bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-Betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosiPinetum, Pino mugo-Sphagnetum, Sphagno girgensohnii-Piceetum i brzozowo-sosnowe
bagienne lasy borealne)*
– łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae,
Alnenion glutinoso-incanae, olsy żródliskowe)*
Ważne dla Europy gatunki zwierząt (z Zał. II Dyr. Siedliskowej i z Zał. I Dyr. Ptasiej), w tym
gatunki priorytetowe (*):
– bóbr europejski - ssak
– wilk* - ssak
– wydra - ssak
– ryś - ssak
– traszka grzebieniasta - płaz
– kumak nizinny - płaz
– czerwończyk nieparek – bezkręgowiec
13
Niecka Skaliska (kod w Europejskiej Sieci Natura 2000 - PLH280049) to specjalny
obszar ochrony siedlisk o powierzchni 11 385,7 ha, położony na terenie gmin Banie
Mazurskie i Budry. Kompleks Lasów Skaliskich wyróżnia się w kraju dzięki obecności
dobrze zachowanej świerczyny na torfie - zespół Sphagno girgensohnii-Piceetum oraz dużemu udziałowi zbiorowisk borowych. Warta podkreślenia jest obecność licznych starorzeczy
powstałych z meandrów Gołdapy i Węgorapy. We florze naczyniowej odnotowano 13
gatunków podlegających ścisłej ochronie prawnej oraz 24 gatunki chronione częściowo.
Osobliwością florystyczną jest występowanie gatunku z Polskiej Czerwonej Księgi Roślin:
wielosił błękitny Polemonium coeruleum. Roślina ta zaliczana jest do reliktów polodowcowych. Na terenie Niecki Skaliskiej stwierdzono występowanie 27 gatunków zwierząt
objętych Załącznikiem II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Występuje tu rozwijająca się
populacja bobra Castor fiber. Lasy Skaliskie stanowią ważną ostoję dla zagrożonych ssaków
takich wilk Canis lupus i ryś Lynx lynx. Wśród bezkręgowców 2 gatunki znajdują się w
Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt: czerwończyk nieparek Lycaena dispar oraz skójka
gruboskorupowa Unio crassus. Z grupy kręgowców do Czerwonej Księgi zaliczono: orlika
krzykliwego Aquila pomarina, dzięcioła białogrzbietego Dendrocopos leucotos ,bielika
Haliaeetus albicilla, wilka Canis lupus , rysia Lynx lynx, traszkę grzbieniastą Triturus
cristatus, głowacza białopłetwego Cottus gobio, minoga strumieniowego Lampetra planeri i
piskorza Misgurnus fossilis. Mimo że układ hydrologiczny obszaru jest już od XVIII wieku
bardzo przekształcony poprzez wykopanie w kierunku południe-północ Kanału Brożajckiego,
przecinającego na pół Nieckę Skaliską oraz liczne kanały i rowy melioracyjne wykopane w
latach 50- i 60-tych ubiegłego wieku, obecne stosunki wodne są historycznie utrwalone.
Największe zagrożenie dla opisywanego obszaru, stanowi więc naruszenie aktualnych
stosunków wodnych. Zarówno odwodnienie jak i spiętrzenie wód rzek i Kanału Brożajckiego
jest szczególnie szkodliwe dla zespołu świerczyny na torfie, która traci charakterystyczny dla
siebie skład gatunkowy i fizjonomię zbiorowiska. Budowa nowych urządzeń hydrotechnicznych stanowić także będzie przeszkodę dla wędrówek ryb wymienionych w Załączniku II
Dyrektywy Rady 92/43/EWG stwierdzonych na tym obszarze. Szkodliwe jest także skracanie
i prostowanie cieków wodnych oraz stosowanie technicznej zabudowy ich brzegów.
Zagrożenie stanowi także wyrąb starodrzewu i drzew dziuplastych, zakładanie upraw
plantacyjnych, sadzenie monokultur drzew i nieuzasadnione siedliskowo stosowanie zrębów
zupełnych. Na terenach nieleśnych niekorzystne jest zaniechanie dotychczasowego
użytkowania łąkowo-pastwiskowego oraz potencjalna zamiana użytków zielonych na grunty
orne, zwłaszcza na terenach położonych na południe od kompleksu leśnego. Zagrożeniem dla
14
dotychczas użytkowanych ekstensywnie łąk i pastwisk w dolinie Gołdapy i Węgorapy jest
intensyfikacja nawożenia mineralnego oraz stosowanie nawozów płynnych.
Obszar ten chroni typy siedlisk wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
– Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion,
Potamion,
– Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia
sepium),
– Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris),
– Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z ScheuchzerioCaricetea),
– Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum),
– Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum)
Towarzyszą tym siedliskom ważne dla Europy gatunki:
1. Ptaki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG:
– bocian czarny Ciconia nigra
– bocian biały Ciconia ciconia
– pszczołojad Pernis apivorus
– bielik Haliaeetus albicilla
– błotniak stawowy Circus aeruginosus
– błotniak łąkowy Circus pygargus
– orlik krzykliwy Aquila pomarina
– jarząbek Bonasa bonasia
– żuraw Grus grus
– zimorodek Alcedo atthis
– dzięcioł zielonosiwy Picus canus
– dzięcioł białogrzbiety Dendrocopos leucotos
– gąsiorek Lanius collurio
2. ssaki wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
– bóbr Castor fiber
– wilk Canis lupus
15
– wydra Lutra lutra
– ryś Lynx lynx
3. płazy i gady wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
– traszka grzebieniasta Triturus cristatus
– kumak nizinny Bombina bombina
4. ryby wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
– minóg strumieniowy Lampetra planeri
– boleń Aspius aspius
– piskorz Misgurnus fossilis
– koza Cobitis taenia
– głowacz białopłetwy Cottus gobio
5. inne ważne gatunki zwierząt i roślin
– łoś Alces alces
– szczeżuja pospolita Anodonta cygnaea – małż słodkowodny
– mieniak tęczowiec Apatura iris – motyl
– czosnek niedźwiedzi Allium ursinum – roślina
– orlik pospolity Aquilegia vulgaris – roślina
– wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum – roślina
– rosiczka okrągłolistna Drosera rotundifolia – roślina
– kruszczyk rdzawoczerwony Epipactis atrorubens – roślina
– tajęża jednostronna Goodyera repens – roślina
– przylaszczka pospolita Hepatica nobilis – roślina
– bagno zwyczajne Ledum palustre – roślina
– widłak jałowcowaty Lycopodium annotinum – roślina
– wielosił błękitny Polemonium coeruleum – roślina
– torfowiec Girgensohna Sphagnum girgensohnii – roślina
– torfowiec błotny Sphagnum palustre – roślina
Niecka Skaliska objęta jest Obszarem Chronionego Krajobrazu Doliny Gołdapy i Węgorapy
(30534,0 ha)
16
Opr. Ryszard F. Dutkiewicz, 2011
17