Les Elites dans les villes polonaises Etude de Géographie sociale

Les Elites dans les villes polonaises Etude de Géographie sociale

Caroline BOULOC
a le plaisir de vous inviter à la soutenance de sa thèse de doctorat
en Géographie intitulée :
Les Elites dans les villes polonaises
Etude de Géographie sociale
Sous la direction de
Petros PETSIMERIS
Professeur à l’Université Paris 1
Grzegorz WECLAWOWICZ
Professeur à l’Institut de Géographie et de l’Aménagement du Territoire (IGiPZ PAN) de l’Académie
des Sciences de Pologne
Avec un jury composé de
Martine BERGER
Sergio CONTI
Lydia COUDROY DE LILLE
Sylwia KACZMAREK
Professeure émérite à l’Université Paris 1
Professeur à l’Université de Turin
Professeure à l’Université Lumière Lyon 2
Professeure à l’Université de Łódź
La soutenance a lieu le Samedi 7 décembre 2013 à 9h30
à l’Institut de Géographie (Nouvel Amphithéâtre) / 191, rue Saint Jacques / 75005 Paris
La soutenance sera suivie d’un pot dans le hall principal de l’Institut (Je vous remercie d’avance de me tenir informée de votre présence).
Contact : [email protected]
Les élites dans les villes polonaises
Etude de géographie sociale
Le passage d’un système politique socialiste à un système capitaliste a engendré de grands
bouleversements structuraux dans les espaces urbains polonais après 1989. Les élites, grandes
gagnantes dans ce processus, redéfinissent les distances sociale et spatiale entre elles et les autres
catégories sociales. Pour cerner les nouvelles dynamiques spatiales des élites polonaises, cette
thèse s’appuie à la fois sur une analyse quantitative des changements dans la répartition spatiale
des classes supérieures dans les trois plus grandes villes polonaises (Varsovie, Cracovie et Łódź),
ainsi que sur des entretiens réalisés avec des représentants de cette catégorie plus particulièrement
à Varsovie.
Elle présente en premier lieu les résultats sociaux et urbains de la transition politique et
économique démontrant que les élites ont réussi à se redéfinir dans ce nouveau contexte. Ensuite,
une comparaison à macro-échelle de l’évolution des concentrations des classes supérieures dans
ces trois villes de la moitié du XIXe siècle à 2002 a permis de prouver la persistance des
mécanismes sociaux de distinction dans l’espace aux différentes époques. Les beaux quartiers
d’avant-guerre n’ont ainsi jamais réellement disparu durant le socialisme, malgré une
homogénéisation relative à l’échelle intra-urbaine. L’espace social en 2002 présente néanmoins
une baisse des concentrations des classes supérieures s’expliquant en partie par la diffusion de ce
groupe dans l’espace urbain après 1989. Enfin, l’analyse des comportements et des préférences
résidentielles, ainsi que des représentations et des pratiques sociales des élites varsoviennes, a
permis de mettre en relief différents comportements spatiaux suivant les élites, une constance des
représentations mentales, mais aussi une évolution des pratiques sociales dans la ville.
Mots-clés : Elites, classe supérieure, distinction sociale et spatiale, division sociale de
l’espace, ségrégation, espace urbain, villes polonaises, Varsovie, Cracovie, Łódź
***
Élites in Polish Cities:
a study in social geography
After 1989, the transition from a socialist to a capitalist economic system created major
structural changes in Polish urban areas. Élites, great winners in this process, are redefining social
and spatial distances between themselves and other social groups. This thesis combines
quantitative approaches in the analysis of the three largest cities of Poland (Warsaw, Cracow and
Lodz) with qualitative analysis (interviews with representatives of Warsaw’s élites) in order to
identify the new spatial dynamics of Polish élites.
Firstly, this study presents the social and urban changes due to the political and economic
transition of Poland, and explains how the élites are able to redefine themselves in this new
environment. A comparison of the concentrations of the upper classes in the three cities (from
the mid-nineteenth century to 2002) helps to prove the persistence of social mechanisms of
distinction in space at different times. Despite the homogenization of social space during
socialism, pre-war good neighbourhoods never really disappeared. Against all expectations, social
space in 2002 presents lower concentrations of the upper classes than before 1989, due to social
dispersion. Finally, the analysis of élites’ residential preferences and behaviours, together with the
analysis of élites’ representations and social practices in Warsaw, helps to highlight different
spatial practices according to the type of élite. Changes in social practices within the city
occurred against a background of stable mental representations.
Key-words: élites, upper-class, social and spatial distinction, social division of space, segregation,
urban space, Polish cities, Warsaw, Cracow, Lodz
***
Elity w polskich miastach
Studia w ramach geografii społecznej
Przejście od systemu socjalistycznego do systemu kapitalistycznego przyczyniło się do
poważnych zmian strukturalnych w polskich miastach po 1989 roku. Elity, jako wielcy wygrani
tego procesu, na nowo ustanawiają dystansy społeczne i przestrzenne między sobą a innymi
grupami społecznymi. Poniższa rozprawa doktorska opiera się zarówno na analizie ilościowej,
przeprowadzonej w trzech największych miastach w Polsce (Warszawa, Kraków i Łódź) jak i
jakościowej, w postaci wywiadów z przedstawicielami tej kategorii w Warszawie. Zastosowanie
metod ilościowych i jakościowych umożliwiło identyfikację nowej dynamiki przestrzennej
polskich elit.
W rozprawie doktorskiej przedstawiono zmiany tkanki miejskiej oraz przemiany
społeczne, będące wynikiem procesu transformacji systemowej oraz wyjaśniono w jaki sposób
elity definiują się ponownie w nowym środowisku. Porównanie koncentracji wyższych kategorii
społecznych w skali makro w trzech miastach od połowy XIX wieku do 2002 r. potwierdziło
trwałość społecznych mechanizmów wyróżnianiania się tej grupy w przestrzeni w różnych
okresach. Przedwojenne prestiżowe dzielnice nie znikły w okresie socjalizmu, pomimo
homogenizacji społecznej w skali miasta. Niemniej jednak, koncentracja klasy wyższej w 2002 r.
była niższa niż w 1988 r., z powodu rozpraszania się tej kategorii w przestrzeni miasta.
Przeprowadzona analiza zachowań i preferencji mieszkaniowych, jak również analiza percepcji i
praktyk społecznych warszawskich elit, uwypukliły odmienność zachowań społecznych elit. Poza
tym, zmianie uległy również praktyki społeczne elit w mieście, podczas gdy percepcja społeczna i
przestrzenna pozostały niezmienione.
Słowa kluczowe: Elity, klasa wyższa, dystynkcja społeczna i przestrzenna, segregacja,
Polska, miasto, Warszawa, Kraków, Łódź