docPrzedszkole 5
download 
Reklamacja Transkrypt
Przedszkole 5
Zagadnienia ogólne Jutro edukacji przedszkolnej ■ KRYSTYNA KAMI¡SKA (Warszawa) Na podstawie prognozy demograficznej GUS na lata 2000-2020 populacja dzieci w wieku przedszkolnym powinna wzrosnàç o 100 tysi´cy w latach 2005–2010, a o kolejne 200 tysi´cy do 2015 roku. Nale˝y zatem ju˝ dziÊ mówiç o nast´pstwach tego zjawiska w bli˝szej oraz dalszej perspektywie czasowej 1). W ydaje si´ bardzo prawdopodobne, ˝e w Polsce poczàwszy od 2005 roku liczebnoÊç dzieci w wieku przedszkolnym zacznie powoli rosnàç. Zapoczàtkowany wówczas proces wzrostu populacji dzieci w omawianej grupie wiekowej na obszarze prawie ca∏ego kraju b´dzie przypuszczalnie obserwowany a˝ do 2015 roku. Rozmieszczenie przestrzenne placówek przedszkolnych, majàce istotny wp∏yw na ich dost´pnoÊç, a tym samym na upowszechnienie wczesnej edukacji, powinno uwzgl´dniaç struktur´ przestrzennà ludnoÊci. Jednak sieç przedszkoli, jej g´stoÊç i nasycenie nie odzwierciedla rzeczywistego rozproszenia dzieci w wieku przedszkolnym na te- Wykres 1. Sieç przedszkoli w Polsce renie kraju. Wykres 1 prezentuje sieç przedszkolnà w przekroju wojewódzkim, w podziale na miasto i wieÊ. Uznajàc wyniki prognozy demograficznej GUS za wysoce prawdopodobne, nale˝y stwier5/2003 dziç, ˝e obecna sieç przedszkolna powinna byç w najbli˝szych latach nie tylko zachowana, ale wr´cz podwojona, by mog∏a zaspokoiç potrzeby wszystkich dzieci w wieku przedszkolnym poni˝ej szóstego roku ˝ycia, których rodzice rozumiejà koniecznoÊç i zasadnoÊç wczesnej edukacji. Niestety w tworzeniu w∏aÊciwej sieci przedszkoli nie wykorzystano minionego dziesi´ciolecia, a w nim okresu znacznego ni˝u demograficznego. Szkoda, by∏ to przecie˝ czas sprzyjajàcy restrukturyzacji, modyfikacji i zwi´kszeniu istniejàcej sieci placówek przedszkolnych, tak publicznych, b´dàcych w gestii samorzàdów lokalnych, jak i niepublicznych, tworzonych przez inne organy za∏o˝ycielskie. Przeciwnie, dla polskich przedszkoli to okres likwidacji – w majestacie prawa – znacznej ich liczby. Doprowadzono w ten sposób do „zniszczenia” znacznej cz´Êci obiektów projektowanych i budowanych z myÊlà o dzieciach najm∏odszych. Ponadto wyraênie widoczne sà dysproporcje mi´dzy poszczególnymi województwami. Dlatego te˝, je˝eli w najbli˝szym czasie nie zostanà podj´te odpowiednie kroki w celu rozbudowy dotychczasowej sieci placówek przedszkolnych, zw∏aszcza na terenach wiejskich i s∏abo zurbanizowanych, 1) Prognoza ludnoÊci wed∏ug wieku w przekroju powiatów na lata 2000-2020. Materia∏y êród∏owe GUS, Warszawa 2000. WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU 259 Zagadnienia ogólne Tabela 1. Wskaênik upowszechnienia wychoto liczba dzieci pozostajàcych poza wychowawania przedszkolnego dla dzieci poni˝ej niem przedszkolnym nie tylko nie zmniejszy szeÊciu lat w roku szkolnym 2001/2002 si´, ale zacznie gwa∏townie rosnàç po 2005 roku tak w skali kraju, jak i w poszczególnych Wskaênik upowszechnienia Wiek dzieci województwach. Jak niewystarczajàca jest wychowania przedszkolnego obecna sieç placówek przedszkolnych mo˝na 3 lata 23,2 % zobaczyç na wykresie 2. Faktyczny poziom dost´pnoÊci do wczesnej edukacji przedstawia 4 lata 32,7 % stosunek liczby dzieci rzeczywiÊcie korzystajà5 lat 42,8 % cych z ró˝norodnych form organizacyjnych Dane: Zestawienie w∏asne na podstawie danych GUS opieki przedszkolnej do liczebnoÊci dzieci w grupie wiekowej uprawnionej do korzystania z instytucjonalnych form opieki przedszkolnej. przedszkoli, odbiega równie˝ od i tak niskiego W Polsce im m∏odsze jest dziecko, tym jego wskaênika krajowego, wskazujàc na zwi´kszaszanse na wczesnà edukacj´ w powo∏anych do nie si´ dystansu dzielàcego dzieci wiejskie od tego celu placówkach przedszkolnych sà mniejdzieci wychowujàcych si´ w Êrodowiskach miejsze. Brakuje zapisów prawnych, w których szeskich. W roku szkolnym 1999/2000, omawiany roko rozumiane prawo do nauki dotyczy∏oby wskaênik wynosi∏ dla dzieci 3-letnich – 8%; dla dzieci m∏odszych ni˝ szeÊcioletnie. Dlatego te˝ dzieci 4-letnich – 13%; dla dzieci 5-letnich – wi´kszoÊç dzieci w wieku od 3 do 5 lat pozosta22%. je poza sferà wp∏ywu oddzia∏ywania wychowaPonadto rzeczywisty obraz dost´pu polnia przedszkolnego. To negatywne zjawisko iluskich dzieci do wczesnej edukacji jest zaciemstruje tabela 1, w której przedstawiono wskaêniki upowszechnienia wychowania przedszkolnego dla poszczególnych grup wiekowych. W niektórych rejonach kraju odsetek dzieci w wieku 3-5 lat obj´tych wychowaniem przedszkolnym nie tylko nie wzrasta od lat, ale ulega wr´cz obni˝eniu. Wskaênik upowszechnienia wychowania przedszkolnego dzieci trzyletnich a˝ w szeÊciu województwach wynosi poni˝ej 20%, a w dziewi´ciu jest ni˝szy ni˝ Êrednia krajowa. Fakt korzysta- Wykres 2. Zaspokojenie potrzeb na tle prognozy demograficznej nia lub nie z instytucjonalnych form opieki przedszkolnej jest najcz´Êciej zdeterminiany przez podawanie do publicznej wiadonowany miejscem zamieszkania dzieci. NasilemoÊci przewa˝nie wskaêników dotyczàcych dynie zjawiska „swoistej dyskryminacji” dzieci namiki wzrostu wychowania przedszkolnego w wiejskich, zw∏aszcza w wieku 3, 4 i 5 lat, jest odniesieniu do dzieci szeÊcioletnich, w których znaczne. W niektórych województwach odsesumuje si´ liczb´ dzieci w przedszkolach i w tek dzieci w omawianym przedziale wiekowym oddzia∏ach przedszkolnych przy szko∏ach podmieszkajàcych na wsi i ucz´szczajàcych do stawowych. Istnieje wr´cz przepaÊç pomi´dzy liczbà dzieci szeÊcioletnich (w roku szkolnym 2) K. Kamiƒska, Upowszechnienie edukacji przed2001/2002 – 99,7% w skali kraju) korzystajàszkolnej w Polsce – stan i prognozy na przysz∏oÊç, Educych z obydwu instytucjonalnych form opieki kacja Przedszkolna w Polsce – szanse i zagro˝enia, pod przedszkolnej a pozosta∏ymi dzieçmi w wieku redakcjà Marty Zahorskiej, Warszawa 2003,. Instytut przedszkolnym2). Spraw Publicznych. 260 WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU 5/2003 Zagadnienia ogólne Zak∏adajàc, ˝e dane zawarte w prognozie GUS dotyczàce znacznego wzrostu liczby dzieci 3-, 4-, 5- letnich na przestrzeni najbli˝szych dziesi´ciu lat potwierdzà si´, to w wielu województwach proces upowszechniania wychowania przedszkolnego dla dzieci poni˝ej 6 roku ˝ycia nale˝a∏oby zaczàç praktycznie od podstaw, czyli przede wszystkim budowy infrastruktury. Ju˝ teraz korzystajàc z danych prognostycznych mo˝na wskazaç tereny, w obr´bie których przyrost ludnoÊci b´dzie znaczny. Na podstawie analizy szacunkowych danych wyraênie widaç, ˝e liczba dzieci w wieku przedszkolnym w województwie pomorskim, wielkopolskim oraz w du˝ej cz´Êci województw ma∏opolskiego, podkarpackiego i lubelskiego, a tak˝e lubuskiego, b´dzie stale wzrastaç. W niektórych z tych województw liczba dzieci w wieku przedszkolnym nie ulegnie zmniejszeniu nawet po 2015 roku, chocia˝ tendencja ogólnopolska przewiduje w tym okresie ju˝ jej spadek. W badanym przedziale czasu (lata 20052015) tylko w trzech powiatach w ca∏ym kraju (limanowski, ∏om˝yƒski i przysuski) prawdopodobnie wystàpi sta∏y spadek liczby dzieci w wieku przedszkolnym. Nie wp∏ynie to jednak w ˝aden sposób na przebieg omawianego zjawiska w skali kraju. Szczegó∏owe zestawienie liczebnoÊci dzieci w wieku przedszkolnym dla wszystkich województw prezentuje tabela 2. Prognoza demograficzna ukazuje jedynie pewne tendencje, które prawdopodobnie charakteryzowaç b´dà najbli˝sze lata ze wzgl´du na wielkoÊç populacji dzieci w wieku przedszkolnym. Od dawna liczba przedszkoli w Polsce nie zaspokaja potrzeb wyra˝anych przez rodziców dzieci w wieku przedszkolnym. Istniejàca w Polsce sieç placówek przedszkolnych (publicz- Tabela 2. Prognoza demograficzna dzieci w wieku przedszkolnym w latach 2005-2015 (dane szacunkowe) Lata Województwo 2005 2010 2015 dolnoÊlàskie 106757 116714 134282 kujawsko-pomorskie 85164 88446 98927 lubelskie 91709 94428 103215 lubuskie 42475 45120 49874 ∏ódzkie 92548 98948 111891 ma∏opolskie 138107 141983 157284 mazowieckie 196203 206563 235478 opolskie 39008 42902 49216 podkarpackie 92797 95535 105557 podlaskie 48933 50839 57856 pomorskie 93700 97713 110252 Êlàskie 171575 189363 222165 Êwi´tokrzyskie 51393 52742 56917 warmiƒsko-mazurskie 62062 64429 71845 wielkopolskie 141431 148129 166056 zachodnio-pomorskie 67760 72298 82236 1521622 1606152 1813051 Razem Dane: Zestawienie w∏asne na podstawie Prognozy demograficznej 2000-2020, GUS 5/2003 WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU 261 Zagadnienia ogólne Tabela 3. Przedszkola w Polsce w roku szkolnym 2001/2002 w przekroju wojewódzkim Województwo Liczba przedszkoli Ogó∏em WieÊ Miasto dolnoÊlàskie 524 113 411 kujawsko-pomorskie 327 87 240 lubelskie 343 125 218 lubuskie 228 63 165 ∏ódzkie 514 154 360 ma∏opolskie 796 401 395 mazowieckie 1036 268 768 opolskie 483 326 157 podkarpackie 430 216 214 podlaskie 171 23 148 pomorskie 424 132 292 Êlàskie 1258 365 893 Êwi´tokrzyskie 245 121 124 warmiƒsko-mazurskie 258 63 195 wielkopolski 857 371 486 zachodniopomorskie 281 41 240 Dane: Zestawienie w∏asne na podstawie danych GUS nych i niepublicznych) wykazuje znaczne dysproporcje w odniesieniu do struktury przestrzennej dzieci w omawianej grupie wiekowej. W odczuciu spo∏ecznym zaczyna wr´cz narastaç przekonanie, ˝e dost´pnoÊç przedszkoli dla dzieci poni˝ej szóstego roku ˝ycia stale ulega pogorszeniu, zw∏aszcza na wsi. W pe∏ni ilu- Wykres 3. Dzieci w wieku przedszkolnym w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2003–2020 110000 100000 90000 80000 - województwa 70000 60000 50000 40000 30000 20000 - 262 WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU du˝e miasta struje to zjawisko tabela 3, przedstawiajàc liczb´ placówek przedszkolnych miejskich i wiejskich w ka˝dym województwie . Brak dost´pu do wczesnej edukacji dzieci m∏odszych przedstawi´ na przyk∏adzie jednego z województw. W województwie kujawsko-pomorskim liczba dzieci w wieku przedszkolnym w 2005 roku b´dzie wynosiç prawdopodobnie oko∏o 85100. Przewiduje si´, ˝e ich populacja b´dzie wzrastaç przez kolejne lata, a˝ do 2015 roku, i osiàgnie wielkoÊç prawie100 tysi´cy. Prognozy demograficzne tego województwa w odniesieniu do dzieci w wieku przedszkolnym sà zbli˝one do Êredniej krajowej. Dlatego te˝ po 2015 roku przewidywany jest kolejny spadek liczby dzieci w tej grupie wiekowej. Prawdopodobny przebieg zmian demograficznych dla województwa kujawsko-pomorskiego prezentuje wykres 3. W wyniku podzia∏u administracyjnego wyodr´bniono w województwie kujawsko-pomor- 5/2003 Zagadnienia ogólne Tabela 4. Dzieci w wieku przedszkolnym w latach 2005–2020 (wartoÊci przybli˝one) Miasta 2005 2010 2015 2020 Bydgoszcz 13230 14570 17500 16810 Grudziàdz 3540 3840 4560 Toruƒ 7660 8660 10460 10100 W∏oc∏awek 4570 4900 5770 4340 5480 Dane: Zestawienie w∏asne na podstawie danych GUS skim 23 powiaty, w tym cztery powiaty grodzkie: Bydgoszcz, Toruƒ, Grudziàdz i W∏oc∏awek. Wed∏ug prognozy GUS we wszystkich powiatach grodzkich w latach 2003 – 2020 populacja dzieci w wieku przedszkolnym powoli zacznie wzrastaç a˝ do 2015 roku, by nast´pnie znów ulec zmniejszeniu. Liczbowy obraz omawianego zjawiska przedstawiajà tabele 4 i 5. Szczegó∏owa analiza zjawiska w przekroju powiatowym pozwala zauwa˝yç pewne prawi- Tabela 5. Dzieci w wieku przedszkolnym w województwie kujawsko-pomorskim (wielkoÊci prawdopodobne) Powiat 2005 2010 2015 2020 aleksandrowski 2300 2400 2610 2640 brodnicki 3300 3290 3510 3460 bydgoski 3980 4190 4640 4870 che∏miƒski 2350 2445 2670 2690 golubsko-dobrzyƒski 2130 2040 2130 2090 grudziàdzki 1840 1770 1810 1820 inowroc∏awski 6600 6870 7760 7650 lipnowski 3400 3190 3260 3170 mogileƒski 2060 2090 2240 2260 nakielski 3830 3910 4210 4240 radziejowski 1740 1690 1750 1780 rypiƒski 1970 1940 2050 2010 s´poleƒski 1940 1930 2030 1980 Êwiecki 4380 4450 4790 4850 toruƒski 3790 3860 4150 4340 tucholski 2210 2180 2280 2290 wàbrzeski 1600 1590 1690 1670 w∏oc∏awski 3720 3620 3820 3940 ˝niƒski 3030 3020 3210 3160 Bydgoszcz 13220 14570 17500 16810 Grudziàdz 3540 3840 4560 4340 Toruƒ 7650 8660 10460 10100 W∏oc∏awek 4570 4900 5770 5480 Dane: Zestawienie w∏asne na podstawie danych GUS 5/2003 WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU 263 Zagadnienia ogólne d∏owoÊci wyznaczajàce kierunki przemian demograficznych w odniesieniu do dzieci w wieku od 3 do 6 lat. W pierwszej grupie, w sk∏ad której wchodzà powiaty: toruƒski, Êwiecki, nakielski, aleksandrowski, bydgoski, che∏miƒski, mogileƒski, wyraênie zaznacza si´ poczàtkowo powolny sta∏y wzrost. W grupie drugiej, liczàcej cztery powiaty: grudziàdzki, radziejowski, tucholski i w∏oc∏awski, mo˝na zaobserwowaç zbli˝ony kierunek zmian, chocia˝ przesuni´ty w czasie. Spadek liczby dzieci w wieku przedszkolnym trwa a˝ do 2010 roku, lecz potem powoli ich liczebnoÊç zaczyna wzrastaç. W grupie trzeciej, równej pod wzgl´dem liczebnoÊci powiatów grupie pierwszej, obejmujàcej powiaty: brodnicki, golubsko-dobrzyƒski, lipnowski, rypiƒski, s´poleƒski, wàbrzeski, ˝niƒski, zmiany przebiegajà w sposób skokowy. Poczàtkowo dostrzegalny jest d∏ugotrwa∏y spadek liczby dzieci a˝ do 2010 roku, potem chwilowe wahanie w postaci wzrostu ich liczby w latach 2010–2015, a póêniej kolejny spadek. Natomiast w powiecie inowroc∏awskim przebieg zmian demograficznych w odniesieniu do dzieci w wieku przedszkolnym przebiega po- dobnie jak w grupie trzeciej, ale wzrost liczby dzieci rozpoczyna si´ ju˝ w 2005 roku. Obecna sieç placówek przedszkolnych w województwie kujawsko-pomorskim jest niewystarczajàca dla ju˝ korzystajàcych z niej dzieci poni˝ej szóstego roku ˝ycia. Na terenie województwa kujawsko-pomorskiego w latach 20012002 funkcjonowa∏o 327 placówek przedszkolnych, w tym 87 na wsi. Analiza danych dla tych lat wskazuje na brak zaspokojenia potrzeb dotyczàcych wczesnej edukacji, zw∏aszcza w odniesieniu do dzieci w wieku od trzech do pi´ciu lat, zamieszka∏ych na terenach wiejskich. Ich liczba w 2001 roku wynosi∏a 31 255 dzieci. Niestety, tylko niewiele z nich, bo zaledwie oko∏o 2000 dzieci w tej grupie wiekowej, zamieszka∏ych na wsi ucz´szcza∏o do przedszkoli3). Oznacza to, ˝e prawdopodobnie wraz ze wzrostem liczby dzieci po 2005 roku i w latach nast´pnych wystàpi dotkliwy brak w dost´pnoÊci do placówek wychowania przedszkolnego, a wi´c mo˝liwoÊci korzystania z wczesnej edukacji przez dzieci w wieku przedszkolnym w województwie kujawsko-pomorskim. ■ 3) W roku szkolnym 1999/2000 z instytucjonalnych form opieki przedszkolnej korzysta∏o jedynie 18% dzieci 3-letnich, 25% dzieci 4-letnich i 34% dzieci 5-letnich. dr KRYSTYNA KAMI¡SKA – Uniwersytet ¸ódzki. Wydzia∏ Nauk o Wychowaniu, Katedra Pedagogiki Przedszkolnej i Wczesnoszkolnej W nast´pnym numerze uka˝à si´ m.in. nast´pujàce artyku∏y: Miros∏aw Huszcz Ma∏gorzata Cichoƒ-Piasecka ˚yli d∏ugo i szcz´Êliwie... Jak baÊnie pomagajà w wychowaniu seksualnym dzieci 264 Jaros∏aw Bàbka El˝bieta Mikrut Edukacja integracyjna dzieci pe∏nosprawnych i niepe∏nosprawnych Leszek Mikrut Niezwyk∏e przedszkole w Moskwie Aldona Górecka Program adaptacyjny dla trzylatków WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU 5/2003
