Ocena wybranych aspektów zdrowia dzieci w Polsce w

Transkrypt

ZDROWIE I DOBROSTAN 1/2013
ZDROWIE I DOBROSTAN
ROZDZIAŁ I
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach
The Jan Kochanowski University in Kielce
MIROSŁAW ZBIGNIEW BABIARZ, EWA MAŁGORZATA SZUMILAS
Ocena wybranych aspektów zdrowia dzieci w Polsce
w perspektywie badań GUS i badań własnych1
Evaluation of selected aspects of children's health in Poland
GUS studies in perspective and our own experience
Zdrowie jest pojęciem wieloznacznym i względnym, dlatego jego definiowanie
jest bardzo trudne. Jego doprecyzowanie wymaga uwzględnienia między innymi
norm kulturowych i społecznych oraz przyjęcia wybranego stanowiska teoretycznego.
Sformułowanie uniwersalnej definicji zdrowia staje się prawie niemożliwe
z powodu dużych rozbieżności stanowisk socjologów, lekarzy czy demografów i
dlatego „trudno się spodziewać, aby w ciągu kilku następnych lat powstała definicja
i operacjonalizacja terminu <<zdrowie>> zaspokajająca potrzeby teoretyczne
i praktyczne”[8]. Mimo tych ograniczeń badacze zagadnień zdrowia przyjmują, że
zdrowie jest:
inną kategorią niż choroba,
ma wymiar pozytywny, tzn. oznacza dobre samopoczucie, dobrostan (wellbeing),
pojęciem wieloaspektowym [1].
W opinii przedstawicieli Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), przyjęto, że
„zdrowie to pełny dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny, a nie jedynie brak
chorób lub niedomagań”, natomiast w potocznym rozumieniu tego pojęcia nadal
przyjmuje się, że zdrowie jest przeciwieństwem choroby, stanem który nie wymaga
interwencji medycznej. W takiej percepcji każdy może pojmować zdrowie w sposób
indywidualny, subiektywny. Należy zaznaczyć, iż konkretne okoliczności (sytuacje)
mogą zmieniać pogląd człowieka dotyczący własnego stanu zdrowia, a więc odczuwania bólu, dolegliwości, pozytywnej energii, czy dobrego samopoczucia [15, 9].
W artykule wykorzystano obszerne fragmenty publikacji E. M. Szumilas Sześciolatki w Polsce-wybrane
aspekty, która została przyjęta do druku w Wydawnictwie UJK na rok 2013.
1
Zdrowie i dobrostan
MATERIAŁ
Aktualnie w wielu krajach Unii Europejskiej, w tym w Polsce jak i w innych regionach świata prowadzone są badania pozwalające na wiarygodną ocenę kształtowania się najważniejszych problemów zdrowotnych. Podstawowy zestaw danych
statystycznych charakteryzujących zdrowie społeczeństwa polskiego pochodzi ze
stałych badań statystycznych resortu zdrowia, w których wykorzystywane są głównie wskaźniki o charakterze negatywnym (wskazujące na brak zdrowia), a lista
badanych problemów zdrowotnych nie jest zbyt obszerna. Zakres tematyczny badań
prowadzonych na zlecenie Ministra Zdrowia dotyczy głównie zachorowalności (tj.
nowych przypadków zachorowań) na wybrane choroby, przyczyny hospitalizacji
szpitalnej, a także chorych objętych opieką czynną (profilaktyką zdrowotną). Stałym
monitorowaniem objęte są tylko choroby społeczne lub istotne dla oceny sytuacji
zdrowotnej. Wśród nich wyróżnić można: choroby zakaźne i pasożytnicze, nowotwory złośliwe oraz zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania. Dodatkowych
danych dostarczają badania przyczyn hospitalizacji, badania umieralności oraz występowania niepełnosprawności w Polsce.
Cyklicznie prowadzone badania demograficzne pozwalają na opracowanie podstawowej kategorii służącej do oceny stanu zdrowia społeczeństwa tj. wskaźnika
przeciętnego dalszego trwania życia dla poszczególnych grup wieku. Badania dotyczące stanu zdrowia ludności dostarczają jedynie wycinkowych informacji, bowiem
obejmują tylko pewne jego aspekty lub dotyczą określonych grup ludności, a poszczególne tematy często ujmowane są odmiennie, co utrudnia porównywanie wyników.
Badania ankietowe dotyczące stanu zdrowia we wszystkich krajach europejskich
stanowią podstawę systemu statystyki zdrowia. Są to badania, które umożliwią poznanie sytuacji zdrowotnej ludności kraju i jej uwarunkowań w powiązaniu
z charakterystyką demograficzno-społeczną, sytuacją zawodową i miejscem zamieszkania. W celu stałego monitorowania sytuacji zdrowotnej w krajach należących do UE realizowane są cykliczne, reprezentacyjne badania ankietowe stanu
zdrowia ludności (EHIS)- [16].
Badanie stanu zdrowia ludności Polski przeprowadzone zostało po raz pierwszy
w 1996r., a następnie w latach 2004 i 2009 przez Główny Urząd Statystyczny. Problemy badawcze skoncentrowano na wybranych aspektach związanych z szeroko
rozumianą definicją zdrowia i czynnikami mającymi decydujący wpływ na kondycję
zdrowotną społeczeństwa. Zgodnie z zaleceniami WHO i UE w badaniu zostały
uwzględnione trzy bloki tematyczne dotyczące: oceny stanu zdrowia, korzystania z
usług medycznych oraz zachowań pro- i anty-zdrowotnych [10,11,12].
Do badania stanu zdrowia realizowanych przez GUS wykorzystywane są trzy
formularze – AZD-1 – dotyczący gospodarstwa domowego, AZD-2 – przeznaczony
dla osób dorosłych (w wieku 15 lat i więcej) oraz AZD-3 - przeznaczony dla dzieci
(w wieku 0-15 lat). Zgromadzone w bezpośrednich wywiadach informacje zawierają
10
Mirosław Zbigniew Babiarz, Ewa Małgorzata Szumilas
w perspektywie badań GUS i badań własnych
subiektywne oceny zdrowia własnego i członków rodziny osób ankietowych dzieci
[10,11].
W przyjętych założeniach uznano, że wiek dzieci (sześć lat) może być barierą
w badaniach, dlatego też oceny dokonywali dorośli, zatem dane dotyczące oceny
zdrowia dzieci są perspektywą ich rodziców i/lub opiekunów.
Niektórzy badacze (J. Piaget 1962, J. Kalmins, R. Love i inni 1992, S. Normadean i inni 1998) uważają , że postrzeganie zdrowia i choroby przez dzieci czy młodzież jest odmienne niż u dorosłych. Analiza dostępnych wyników badań wskazuje,
że:
dzieci młodsze spostrzegają siebie jako zdrowe lub chore pod wpływem opinii innych lub gdy, zdrowie kojarzy im się z sytuacjami pozytywnymi, zaś
choroba przeciwnie – z negatywnymi,
nastolatki w wieku 12-15 lat postrzegają zdrowie jako system, w którym wyróżniają komponent fizyczny, psychiczny, energetyczny i społeczny [4],
wraz z wiekiem dzieci coraz precyzyjniej określają to czym według nich jest
zdrowie, biorąc pod uwagę różne jego aspekty, a koncepcja ta upodabnia się
do koncepcji prezentowanej przez ich matki [5, 15].
Warto zaznaczyć, że indywidualna/subiektywna ocena i sposób spostrzegania
zdrowia zarówno dorosłych jak i dzieci (najczęściej w wieku powyżej szóstego roku
życia) coraz częściej są wykorzystywane przez badaczy do oceny stanu zdrowia, co
uwzględniono w badaniach własnych oraz w cyklicznie prowadzonych badaniach
GUS.
METODA
Opracowanie dotyczy wybranych aspektów zdrowia fizycznego dzieci w Polsce
w perspektywie porównania wyników ogólnopolskich badań dzieci sześcioletnich
(badania prowadzone w ramach projektu „Dziecko sześcioletnie u progu nauki
szkolnej”) z populacją dzieci w wieku 0-14 lat (badania GUS, lata 2004 i 2009).
W przeprowadzonych badaniach sondażowych wykorzystano mierniki subiektywne, czyli bezpośrednie dane uzyskane od rodziców lub opiekunów dzieci. Przyjmuje się, że w badaniach społecznych ten rodzaj diagnozy jest rzetelnym i trafnym
źródłem informacji, a po odpowiednim opracowaniu statystycznym, stanowić może
bazę do wnioskowania i rekomendowania konstruktywnych działań. Ocena subiektywna pozwala na:
rozpoznanie zdrowia i określenia dobrostanu z perspektywy samych badanych;
pełniejszą ocenę zdrowia całej populacji niż wskaźniki negatywne – umieralność i zachorowalność;
określenie współzależności między samooceną i zadowoleniem z życia, a podejmowaniem niektórych zachowań ryzykownych.
11
Zdrowie i dobrostan
W badaniach „Zdrowie i rozwój dziecka” prowadzonych w ramach projektu
„Dziecko sześcioletnie u progu nauki szkolnej”, który był realizowany przez zespół
naukowy pracowników Akademii Świętokrzyskiej w 2006 roku podjęto próbę oszacowania:
1. Częstości występowania u 6-latków problemów zdrowotnych, które są powodem niepełnej zdrowotnej gotowości i które mogą wpływać niekorzystnie
na przebieg adaptacji szkolnej oraz zdolność do uczenia się w pierwszych latach nauki w szkole.
2. Odsetka dzieci 6-letnich ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi ze względu na stan zdrowia.
3. Potrzeb w zakresie profilaktycznej opieki zdrowotnej i opieki stomatologicznej nad dziećmi 6-letnimi rozpoczynającymi naukę.
Szczegółowe wyniki zostały opublikowane w raporcie Dziecko sześcioletnie…
zaś w niniejszym artykule zostaną poddane analizie te, które dotyczą zdrowia fizycznego i do których znaleziono odwołanie w opracowaniach GUS z 2004 i 2009 r
[11,12,13].
Narzędziem badawczym w projekcie „Dziecko sześcioletnie u progu nauki
szkolnej” była ankieta wywiadu z instruktażem adresowana do rodziców dzieci 6letnich. Kwestionariusz wywiadu zawierał 26 pytań, z których część zaczerpnięto z
Kwestionariusza GUS AZD-3, projektu KIDSCREEN-52 oraz Kwestionariusza
Mocnych Stron i Trudności R. Goldmana. Pytania do Kwestionariusza Mocnych
Stron i Trudności (SDQ, wersja polska użyta w roku 2006) zostały udostępnione w
czasie konsultacji naukowych przez prof. dr hab. med. Barbarę Wojnarowską, natomiast pytania, które przetestowano w ramach badania ankietowego KIDSCREEN52 pozyskano od dr n. med. Joanny Mazur.
Narzędzie badawcze wzorowano na formularzu AZD-3, przeznaczonym dla
dzieci w wieku do 14 lat. Zgodnie z założeniami badań prowadzonymi przez GUS
na pytania umieszczone w formularzu AZD-3 powinni odpowiadać rodzice i/lub
opiekunowie dzieci objętych badaniem, co zastosowano w badaniach sześciolatków.
W projekcie pytania badawcze podzielono na trzy części:
część I – dotyczyła aspektów zdrowia fizycznego dzieci, w tym informacji o
wadze urodzeniowej, skali Apgar, terminie porodu, ogólnym stanie zdrowia
dziecka, wadach wrodzonych, urazach lub zatruciach, chorobach przewlekłych oraz innych nieokreślonych wcześniej problemach zdrowotnych,
część II – zawierała pytania o stan zdrowia psychicznego i społecznego dzieci sześcioletnich. Otrzymane dane pozwoliły na określenie częstotliwości
występowania zaburzeń emocjonalnych, trudności w kontaktach rówieśniczych i w sferze zachowania,
część III – składała się z pytań dotyczących opieki medycznej
i psychopedagogicznej. Zapytano rodziców o orzeczenia z poradni psychologiczno – pedagogicznych, profilaktyczne badania lekarskie i opiekę stomato12
logiczną. W tej części postawiono również pytanie o palenie tytoniu przez
dorosłych w obecności dzieci.
Kwestionariusz wywiadu zawierał głównie pytania zamknięte, z kafeterią odpowiedzi „tak” lub „nie” lub możliwością wyboru jednej odpowiedzi spośród trzech
lub pięciu możliwych. Kilka pytań w kwestionariuszu miało charakter pytań otwartych.
W niniejszym artykule zostaną zaprezentowane analizy dotyczące części I.
Rodzice dzieci 6-letnich otrzymywali kwestionariusze podczas zebrań organizowanych w przedszkolach i szkołach. Druki kwestionariuszy rozdawały pielęgniarki,
które przed rozpoczęciem badań podjęły szkolenia związane z procedurą ich realizacji. Miały one za zadanie przekazanie rodzicom (opiekunom) instrukcji wypełnienia
kwestionariuszy i udzielenia dodatkowych wyjaśnień gdyby o nie poproszono.
Zgodnie z przyjętą procedurą badania były anonimowe [13].
WYNIKI BADAŃ
Szczegółowe wyniki badań dotyczące stanu zdrowia i rozwoju dzieci sześcioletnich zawarto w publikacji Sześciolatki w Polsce. Raport 2006, Diagnoza badanych sfer rozwoju. Natomiast w niniejszym artykule zostaną wykorzystane informacje dotyczące ich ogólnego stanu zdrowia, występowania wad wrodzonych oraz
chorób przewlekłych. Jednocześnie zostaną dokonane porównania z wykorzystaniem danych GUS z lat 2004 i 2009 dotyczących oceny analogicznych aspektów
zdrowia dzieci.
Warto zaznaczyć, że w roku 2009 w ramach Europejskiego Ankietowego Badania Zdrowia zapytano respondentów o ocenę ogólnego stanu zdrowia, przy czym
poproszono, aby przy jej dokonaniu nie brali pod uwagę krótkotrwałych lub tymczasowych problemów zdrowotnych (np. przeziębienia, grypy, chorób wieku dziecięcego). Stan zdrowia dzieci do lat 14-tu ocenili ich rodzice, bądź opiekunowie prawni, a w przypadku respondentów w wieku powyżej 14 roku życia bezpośrednio osoby ankietowane [12].
ZDROWIE FIZYCZNE
W ocenie zdrowia brane są pod uwagę mierniki rozwoju, w tym, fizycznego i
sprawności fizycznej, które jednocześnie uważane są za pozytywne wskaźniki
zdrowia populacji. Jest to założenie słuszne, gdyż ocena rozwoju fizycznego dzieci i
młodzieży oraz monitorowanie jego przebiegu (…) jest istotnym warunkiem powodzenia wczesnej profilaktyki w pediatrii co zostało zauważone i uwzględnione w
badaniach opisanych poniżej (…).[6].
OGÓLNY STAN ZDROWIA DZIECI
Wyniki ankiety przeprowadzonej przez GUS w 2009r. „pokazały, że zdrowie
dzieci i młodzieży w wieku 0-14 lat oceniono lepiej w 2009 r. niż pięć lat wcześniej.
13
Zdrowie i dobrostan
Ocenę co najmniej dobrą przyznano odpowiednio 92,2% dzieciom w tej grupie
wieku, taką sobie, ani dobrą ani złą – 6,4%, a złą i bardzo złą – 1,4%. W ciągu 5 lat
nastąpiła zmiana ocen stanu zdrowia dzieci, czego odzwierciedleniem był wzrost
ocen bardzo dobrych (o 10,2 pkt proc.) przy jednoczesnym spadku ocen dobrych (o
9,0 pkt proc.). Omawiane zmiany wystąpiły we wszystkich grupach wieku. Odsetek
ocen negatywnych oraz takich sobie, ani dobrych ani złych zarówno w 2004 r., jak i
w 2009 r. utrzymał się na podobnym poziomie” [12].
Według badań GUS z 2004r. i 2009r. ocena stanu zdrowia dzieci jest dużo lepsza
niż u osób dorosłych i wyższa niż w badaniu z 1996r. Dane szczegółowe zawarto w
tabelach I (2004r.) i II (2009r.).
TAB. I Ocena stanu zdrowia w 2004r. [17]
14
TAB.II Ocena stanu zdrowia w 2009r. [17]
Z analizy danych wynika, że w obu badaniach najkorzystniej oceniono zdrowie
najmłodszych dzieci w wieku 0-4 lat. W roku 2009 dla dzieci w przedziale wieku 04 lata odsetek ten wyniósł 10 pkt proc., zaś w kolejnej grupie wieku 5-9 lat – 7,6 pkt
proc. Niemal 11 pkt proc. odnotowano wśród dzieci w wieku 10-14 lat. Tak jak w
badaniu z roku 2004 najczęściej ocenę bardzo dobrą wskazali rodzice dzieci w wieku 0-4 lata, a dobrą najczęściej dla dzieci w wieku 10-14 lat. Ocena taka sobie, czyli
ani dobra ani zła była najczęściej przypisywana grupie dzieci w wieku 10-14 lat.
Otrzymane wyniki wskazują, że „w porównaniu z wynikami badań z 2004r.
zmniejszeniu uległ odsetek dzieci w wieku 0-14 lat, których zdrowie oceniono jako
złe – z 1,4% na 1,1%, natomiast odsetek z bardzo złą oceną stanu zdrowia zwiększył
się – z 0,1% do 0,2%.
Z dalszych analiz dotyczących obu badań nieco lepiej oceniane było zdrowie
dziewczynek niż chłopców , a ich stan zdrowia częściej oceniano jako bardzo dobry.
Analogicznie do badania z 2004r. również w tym z roku 2009 „znacznie lepiej
oceniono zdrowie dzieci w wieku do 14 lat mieszkających na wsi niż ich rówieśników z miast (ocenę bardzo dobrą i dobrą przyznano odpowiednio 93,2% i 91,5 %
dzieci).
W miastach odsetek chłopców z oceną bardzo dobrą i dobrą był na zbliżonym
poziomie we wszystkich grupach wieku (od 89,9% - 5-9 lat do 90,9% - 0-4 lata), a
wśród dziewcząt w wieku 0-4 lata był najwyższy. Na wsi zarówno wśród dziewcząt,
jak i chłopców w grupie wieku 5-9 lat omawiany wskaźnik był najniższy (odpowiednio 91,4% i 93,1%), a najwyższy u dziewcząt w wieku 10-14 lat i chłopców w
wieku 0-4 lata (odpowiednio 94,6% i 94,0%.)” [12]
W badaniach sześciolatków pytanie dotyczące oceny stanu zdrowia zadano rodzicom/opiekunom objętych diagnozą dzieci. Posłużono się pięcioma kategoriami
15
Zdrowie i dobrostan
oceny stanu zdrowia, które wzorowano na formularzu AZD-3. Uzupełnieniem proponowanej tam taksonomii było wprowadzenie dodatkowej kategorii „doskonały
stan zdrowia”.
Ogółem w badaniach w I i II sekwencji wzięło udział ponad 62 tys. ankietowanych, z czego 5,0% pominęło odpowiedź na to pytanie. Z deklaracji rodziców wynika, że ok. 11,0% sześciolatków nie ma żadnych problemów zdrowotnych lub rozwojowych. Największy odsetek dzieci z „doskonałym” stanem zdrowia odnotowano u
dzieci objętych badaniami w próbie celowej – 13,5%.
Analiza wykazała, że około 42,0% rodziców oceniło stan zdrowia swoich dzieci
jako „bardzo dobry” i „dobry”. Ocena stanu zdrowia w powyższych kategoriach
była zbliżona do danych pochodzących z badań GUS. Należy to określić jako pewną
stałą tendencję, która nie zmieniła się na przestrzeni ponad 10. lat. Co dwudziesty
badany rodzic/opiekun określił, że dzieci mają „taki sobie stan zdrowia”, natomiast
tylko 278 z nich stwierdziło, że dzieci mają stan zdrowia określany jako „zły”.
Zróżnicowanie oceny ogólnego stanu zdrowia chłopców i dziewczynek było istotne
statystycznie (p<00,1) w obu sekwencjach badań, natomiast różnic takich nie zanotowano w odniesieniu do próby celowej.
Stan zdrowia chłopców był oceniony jako nieco gorszy niż dziewcząt, na co
wskazywały odpowiedzi w kategoriach „taki sobie” i „zły”. Chłopców z gorszym
stanem zdrowia było około 18,0%, a dziewcząt 13,0% (dane dotyczą obu sekwencji
badań, w tym próby celowej).
W badaniach dokonano również oceny stanu zdrowia dzieci sześcioletnich ze
względu na miejsce zamieszkania. Z deklaracji ankietowych wynika, że dzieci
z „doskonałym” i „bardzo dobrym” zdrowiem częściej mieszkają w mieście niż na
wsi, a różnica wynosiła odpowiednio 6,0% i 9,0%. Więcej dzieci z „dobrym” zdrowiem mieszkało na wsi niż w mieście. W badaniach stwierdza się zależność istotną
statystycznie pomiędzy miejscem zamieszkania, a stanem zdrowia dziecka (p<0,001
dla I i II sekwencji)[13].
Dane prezentuje rycina 1.
50
40
50
30
40
20
30
10
20
0
Doskonały
Chłopcy
10
Taki sobie
0
Dziewczęta
Doskonały
Dobry
Zły
Rycina 1. Ocena stanu zdrowia badanych dzieci sześcioletnich. Opr. Własne
16
WADY WRODZONE
Kolejne pytanie, które zadano rodzicom/opiekunom dotyczyło wrodzonych wad
rozwojowych (niedorozwojów), czyli tych, które powstają przed urodzeniem w
czasie rozwoju zarodka lub płodu w łonie matki i zostały wykryte przed ukończeniem drugiego roku życia. Dane dotyczące częstotliwości występowania wad wrodzonych u dzieci w Polsce ograniczają się do informacji pochodzących z regionalnych rejestrów wad u noworodków oraz rejestru zgonów i hospitalizacji. Utrudnieniem monitoringu jest stosowanie różnorodnej metodologii badań oraz wskazywanie
różnych okresów obserwacji. Trudno jest zatem określić, ile dzieci rodzi się z wadami rozwojowymi, i ile z nich przeżywa do czasu rozpoczęcia nauki w szkole.
Z raportu GUS dotyczącego stanu zdrowia ludności Polski z 2004r. wynika, że
wady wrodzone występują u 5,7% dzieci. Najczęściej są to wady serca i układu
krążenia – stwierdzono je u 27,2% dzieci z wadami rozwojowymi, w tym u blisko
34% dziewczynek i u 21,1% chłopców. Drugie w kolejności występowania są wady
układu mięśniowo-kostnego i powłok (włącznie z wytrzewieniem i przepukliną
przeponową) – ma je 15,1% dzieci z niedorozwojami. Takie wady częściej mają
chłopcy niż dziewczynki (17,9% i 12,1% odpowiednio wśród dzieci danej płci z
wadami rozwojowymi). Jednocześnie stwierdzono ponad 42% przypadków występowania wad wrodzonych narządów lub układów innych niż wymienione w ankiecie.[11]
Uwaga: w publikacji Stan zdrowia ludności Polski w 2009R., nie zamieszczono
danych dotyczących wad wrodzonych u dzieci, dlatego też odwołanie się do nich nie
było możliwe, zatem poniżej prezentowane są dane z ogólnopolskich badań sześciolatków.
3
2.5
2
1.5
1
0.5
0
Układu
krążenia/serca
I sekwencja
Rozszczep
kręgosłupa,
przepuklina
mózgowa,
wodogłowie
II sekwencja
Rycina 2. Częstotliwość występowania wad wrodzonych u badanych dzieci
sześcioletnich [Opr. Własne]
17
Zdrowie i dobrostan
Rodzice/opiekunowie ankietowani w badaniach ogólnopolskich „Dziecko sześcioletnie u progu nauki szkolnej” na pierwszym miejscu wskazywali wady serca
(2,8%), a w następnej kolejności: wady układu moczowego (ok. 1,9%), wady układu
pokarmowego (ok. 1,4%), wady układu mięśniowo-kostnego (niecałe 1,4%), zespół
Downa (ok. 0,6%) i wady kręgosłupa oraz wargi i podniebienia (po 0,4%).
Oprócz wymienionych wad wrodzonych, ankietowani wskazywali jeszcze inne,
nie ujęte w nim schorzenia. Były to głównie wady wzroku, słuchu, autyzm oraz
wady układu oddechowego, których łączną liczbę oszacowano na 1903 przypadki.
Siła związków pomiędzy określonym rodzajem wady wrodzonej, a płcią była zróżnicowana w zależności od etapu badań, więcej różnic istotnych statystycznie odnotowano w I sekwencji.
Z analizy danych otrzymanych od rodziców wynika, że wady wrodzone częściej
występowały wśród dzieci mieszkających w mieście (ok. 9,0%) niż na wsi (7,3%),
a tendencja ta dotyczyła prawie wszystkich wyszczególnionych w ankiecie schorzeń. Wyjątek stanowiły wady kręgosłupa i wady wargi, częściej występowały u
dzieci mieszkających na wsi niż w mieście. Różnice istotne statystycznie pomiędzy
wadą wrodzoną a miejscem zamieszkania „zaznaczyły” się najwyraźniej wśród
chorych z wadami serca. Zależność ta wystąpiła w obu próbach losowych [13].
CHOROBY PRZEWLEKŁE
Istotnym aspektem zdrowia uwzględnionym w badaniach dzieci sześcioletnich
oraz badaniach GUS jest występowanie chorób przewlekłych, z zaznaczeniem, iż
statystyki medyczne wskazują na wzrost częstości występowania chorób przewlekłych wśród dzieci.
W Polsce, mimo iż nie są prowadzone dokładne statystyki dotyczące chorób
przewlekłych u dzieci, przyjmuje się, że dotykają one od 12% do ponad 20% ogółu
pokolenia w wieku od 0-19 lat. Na świecie odsetek ten jest podobny i wynosi 1020% [9].
Wyniki badań GUS z 2004r. pokazują, że 20,5 % ogółu dzieci choruje obecnie
przewlekle na co najmniej jedną chorobę. Najczęściej chorują dzieci w wieku 5 lat i
starsze, niż dzieci młodsze w przedziale 0-4 lata. Chłopcy chorują częściej niż
dziewczynki – 21,8% do 19,2% – i różnica ta jest symptomatyczna dla każdej grupy
wiekowej.
Według badań GUS, dzieci chorują przewlekle na schorzenia alergiczne (9%), a
następne pod względem częstości są choroby płuc (3,9%) oraz choroby oka (3,7%)
[11].
Dane zawarte w publikacji Zdrowie dzieci i młodzieży w Polsce w 2009r wskazują, że lista chorób i dolegliwości zdrowotnych wyszczególnionych dla dzieci w wieku 0-14 lat obejmowała następujące pozycje:
alergia bez astmy alergicznej (np. nieżyt nosa, zapalenie skóry),
astma (łącznie z astmą o podłożu alergicznym),
choroby oka,
18
choroby kręgosłupa,
częste bóle głowy,
trwały uraz, obrażenia lub uszkodzenia spowodowane przez wypadek,
choroby oka,
choroby kręgosłupa,
inne choroby,
trwały uraz, obrażenia lub uszkodzenia spowodowane przez wypadek.
Analiza danych badania GUS przeprowadzonego w 2009 r. wskazuje, że na choroby i dolegliwości przewlekłe cierpiało 1 541,6 tys. dzieci. Najczęściej dzieci chorowały na alergię (co szóste dziecko). W dalszej kolejności u dzieci wystąpiły: choroby oka (4,2%), astma (2,8%), choroby kręgosłupa (1,5%) i częste bóle głowy
(1,1%) [17].
19
Zdrowie i dobrostan
TAB.III. Częstotliwość występowania chorób przewlekłych u dzieci [17]
20
TAB.IV. Częstotliwość występowania chorób przewlekłych u dzieci [17]
21
Zdrowie i dobrostan
Dane wskazują, że najczęściej u dzieci w wieku 5-9 lat odnotowano alergie,
astmę i inne choroby (odpowiednio 19,3%, 4,0%, 8,1%). Wśród dzieci starszych, w
przedziale wieku 10-14 lat najczęściej rozpoznawano choroby oka, kręgosłupa oraz
bóle głowy (odpowiednio 7,2%, 2,9%, 2,4%). Dzieci zamieszkałe w miastach częściej niż ich rówieśnicy ze wsi chorowały na alergię (odpowiednio 17,8% i 13,7%),
natomiast częściej alergię diagnozowano u chłopców niż wśród dziewczynek (miasta: 20,7% i 14,9%; wieś: 15,1% i 12,2%). Odsetki dzieci chorujących na astmę w
miastach i na wsi były niemal identyczne (odpowiednio 2,8% i 2,7%).
Na astmę chorowali częściej chłopcy niż dziewczynki (miasta: 3,7% i 1,9%;
wieś: 3,7% i 1,7%) i częściej taki stan wskazywano dla mieszkańców miast niż wsi.
Odsetek dzieci, u których stwierdzono choroby oka w obu środowiskach - miastach i na wsi był zbliżony (odpowiednio 4,3% i 4,1%), częściej natomiast choroby
te występowały u dziewczynek niż chłopców.
Dzieci zamieszkujące wieś chorowały częściej na dolegliwości kręgosłupa niż
mieszkające w mieście (odpowiednio 1,7% i 1,4%) i częściej te schorzenia dotyczyły dziewczynek niż chłopców.
Inne choroby występowały częściej u dzieci zamieszkujących miasta (8,2%) niż
wieś (6,8%) [17].
Porównując wyniki cytowanych badań z badaniami dzieci sześcioletnich należy
stwierdzić, że sześciolatki najczęściej obciążone są następującymi chorobami: alergią (bez astmy) – średnio co szóste dziecko (15,8%), astmą o podłożu alergicznym –
średnio 4,0%, przewlekłymi stanami lękowymi, zaburzeniami zachowania, nadpobudliwością – 3,8%, przewlekłym zapaleniem oskrzeli – 3,3%, zezem – 3,1%, moczeniem nocnym – 2,5%, wadą lub chorobą serca – 1,8%, przewlekłymi chorobami
skóry – 1,6%, przewlekłym zapaleniem układu moczowego – 1,1%, przewlekłymi
objawami ze strony układu pokarmowego – 1,1%, astmą niealergiczną – 0,9%, padaczką – 0,7%, przewlekłą chorobą stawów (reumatyzmem) – 0,5%, chorobami
kręgosłupa (ale nie wady postawy) – 0,5%, cukrzycą – 0,3%, mózgowym porażeniem dziecięcym – 0,3%, nowotworami złośliwymi – 0,2%, innymi chorobami, tj.:
autyzmem wczesnodziecięcym, zespołem Downa, zaburzeniami tarczycy, zaburzeniami wzrastania.
Z danych przedstawionych na rycinach 3 i 4 wynika, że zbiorowość dzieci sześcioletnich przewlekle chorych liczy ok. 3,0% populacji. Zaobserwowano prawidłowość, że chłopcy nieco częściej niż dziewczynki zapadali na choroby przewlekłe.
Różnic istotnych statystycznie, ze względu na płeć nie stwierdzono, zarówno w I jak
i w II sekwencji badań u dzieci z wadami serca, chorobami układu pokarmowego,
chorobami kręgosłupa, zezem, cukrzycą, nowotworami i mózgowym porażeniem
dziecięcym. W kategorii „inne choroby” zanotowano wzrost zachorowalności dzieci
w sekwencji II w porównaniu z I. Wyniki z próby celowej potwierdziły opisane
powyżej tendencje.
22
18
16
14
12
Chłopcy
10
8
6
4
2
Dziewczęta
0
Alergia (bez
astmy alerg.)
Zapalenie
oskrzeli
Wada/ choroba
serca
Przewlekłe
objawy układu
pokarmowego
Rycina 3. Częstotliwość występowania chorób przewlekłych u badanych dzieci
sześcioletnich w I sekwencji [Opr. własne]
18
16
14
12
Chłopcy
10
8
6
4
2
0
Alergia (bez
astmy alerg.)
Dziewczęta
Zez
Zapalenie układu
moczow ego
Rycina 4. Częstotliwość występowania chorób przewlekłych u badanych dzieci
sześcioletnich w II sekwencji [Opr. własne]
23
Zdrowie i dobrostan
Poddając analizie statystycznej zgromadzony materiał empiryczny, zauważono
brak wyraźnej tendencji pomiędzy rodzajem schorzenia, a typem miejsca zamieszkania. Związki istotne statystycznie wystąpiły w obu sekwencjach badań jedynie w
grupie alergików (ale bez astmy alergicznej) i przy astmie o podłożu alergicznym.
W próbie celowej nie stwierdzono różnic istotnych statystycznie.
Według opinii ankietowanych, większą zachorowalność przejawiały dzieci, które
mieszkały w miastach niż na wsi. Różnica w tym zakresie, w badaniach przeprowadzonych wiosną 2006r. wynosiła 0,6% (w mieście chorowało 2,7% dzieci, natomiast
na wsi 2,1%), a w II sekwencji zachorowalność nieco się zmniejszyła (0,5%).
Z danych sondażowych wynika, że rodzice dzieci przewlekle chorych częściej
zapisywali je do przedszkoli niż do szkół. Zależności istotne stwierdzono w przypadku pięciu schorzeń, w tym w: astmie o podłożu alergicznym, alergii (bez astmy
alergicznej), reumatyzmie, nowotworach złośliwych i w moczeniu nocnym (p>0,05
do p>0,001).
Przeprowadzając próbę oceny stanu zdrowia i rozwoju dzieci sześcioletnich wyłoniono grupę dzieci ze specjalnymi potrzebami zdrowotnymi i edukacyjnymi, do
której przynależą dzieci z: wadami wrodzonymi (ok. 9%), urazami mnogimi (1%),
chorobami przewlekłymi oraz problemami sensoryczno-motorycznymi (ok. 18%), tj.
słuchem, wzrokiem, trudnościami w mówieniu i trudnościami w poruszaniu się.
Wyniki badania ankietowego wskazują na znaczny odsetek chorób przewlekłych u
dzieci sześcioletnich. Najczęściej dzieci chorują na choroby układu oddechowego:
alergię (bez astmy alergicznej), astmę o podłożu alergicznym i przewlekłe zapalenie
oskrzeli. Wśród dzieci z różnymi rodzajami trudności rozwojowych najwięcej jest
dzieci z trudnościami w mówieniu – 9% i kłopotami ze wzrokiem – prawie 8%.
Należy zaznaczyć, że u części sześciolatków z grupy o specjalnych potrzebach
zdrowotnych i edukacyjnych występują sprzężenia polegające na jednoczesnym
występowaniu wady wrodzonej, choroby przewlekłej czy określonej trudności rozwojowej.
Według opinii rodziców/opiekunów problemy zdrowotno-rozwojowe częściej
dotyczą chłopców niż dziewcząt i dzieci mieszkających w mieście niż na wsi.[13]
DŁUGOTRWAŁE PROBLEMY ZDROWOTNE
Dokonując oceny stanu zdrowia dzieci należy określić częstotliwość występowania długotrwałych problemów zdrowotnych trwających nie krócej niż 6 miesięcy,
które nie musiały być skutkiem tylko choroby przewlekłej lecz mogły stanowić
następstwa długotrwałego złego samopoczucia, niesprawności czy kalectwa. Bez
względu na bezpośrednią przyczynę tego typu problemów najważniejszym był fakt,
że takowe problemy zdrowotne wystąpiły i trwają przez określony czas.
Jak wynika z badania GUS przeprowadzonego w 2004r. „częściej niż co trzeci
mieszkaniec Polski deklarował występowanie długotrwałych problemów zdrowotnych, trwających co najmniej 6 miesięcy”.
Istnienie przewlekłych problemów ze zdrowiem zgłaszali rodzice ponad 16%
badanych dzieci. Wynika z tego, że co szóste dziecko ma długotrwałe dolegliwości
zdrowotne. Największą grupę wieku (18,3%) z takim problemami stanowią 10-14 –
24
latkowie, najmniejszą – dzieci najmłodsze do czwartego roku życia. Znacznie częściej długotrwałe problemy zdrowotne dotykają dzieci zamieszkałe w miastach –
18,7% niż na wsi – 13,0% oraz częściej chłopców niż dziewczynki (odpowiednio
17,6% i 14,9%)” - porównaj TAB. IV/6 GUS 2004, s.88 [11]
TAB. V Częstotliwość występowania długotrwałych problemów zdrowotnych
[17]
Badania dotyczące występowania problemów zdrowotnych przeprowadzono
także w 2009r., a ich wyniki niewiele różniły się od tych sprzed czterech lat. Z opracowania Stan zdrowia ludności Polski w 2009r. wynika, iż „mimo poprawy subiektywnej oceny stanu zdrowia, u prawie co drugiego mieszkańca Polski (43%) wystąpiły długotrwałe problemy zdrowotne lub choroby przewlekłe, trwające co najmniej
6 miesięcy. Częstość występowania takich problemów rośnie wraz z wiekiem. O ile
wśród ludzi młodych (do 30 roku życia) długotrwałe problemy zdrowotne występują
niezbyt często (u co 5-6 osoby), o tyle wśród ludzi starszych (zwłaszcza po ukończeniu 60 roku) – bardzo często.
Istnienie przewlekłych problemów ze zdrowiem zgłaszali rodzice prawie 16%
badanych dzieci. Wynika z tego, że więcej niż co szóste dziecko ma długotrwałe
dolegliwości zdrowotne. Największą grupę (19,1%) z takimi problemami stanowią
5-9-latkowie, najmniejszą – dzieci najmłodsze do czwartego roku życia. Znacznie
częściej długotrwałe problemy zdrowotne dotykają dzieci mieszkające w miastach –
17,5% niż na wsi – 13,2% oraz częściej chłopców niż dziewczynek (odpowiednio
17,4% i 13,7%) i te relacje można ocenić jako stałe”- porównaj TAB. IV/23 [12]
25
Zdrowie i dobrostan
TAB. VI Częstotliwość występowania poważnych kłopotów i trudności
zdrowotnych [17]
26
W ogólnopolskich badaniach dzieci sześcioletnich rodzice wskazali, że około
9% dzieci miało problemy w mówieniu, 7-8% kłopoty ze wzrokiem, zaś ze słuchem
3%. Najmniej sześciolatków to dzieci, które dotknęły ograniczenia w poruszaniu się
– ok. 1%. Warto zwrócić uwagę, że mniej tego typu przypadków odnotowano w
drugiej sekwencji badań, a więc wśród dzieci, które dopiero rozpoczynają roczne
przygotowanie przedszkolne. Może to wynikać z faktu, że część nie była jeszcze
objęta tzw. bilansem zdrowia sześciolatka, gdyż taką ocenę najczęściej przeprowadza się w listopadzie i grudniu, czyli później niż badania w etapie drugim. W grupie
z poważnymi trudnościami rozwojowymi najwięcej jest dzieci z trudnościami w
mówieniu – 9% i kłopotami ze wzrokiem – prawie 8%, przy czym zauważa się różnice w badaniach w sekwencji I i II. Częściej problemy tego typu występują wśród
chłopców niż wśród dziewczynek.
27
Zdrowie i dobrostan
12
10
8
6
4
2
0
Kłopoty ze
słuchem
Kłopoty ze
w zrokiem
Trudności w
mów ieniu
Trudności w
poruszaniu się
10
9
8
Chłopcy
7
6
5
Dziewczęta
4
3
2
1
Ogółem
0
Kłopoty ze
słuchem
Kłopoty ze Trudności w Trudności w
w zrokiem
mów ieniu poruszaniu
się
Rycina 5. Częstotliwość występowania długotrwałych problemów zdrowotnych
u badanych dzieci sześcioletnich w I i II sekwencji. [Opr. własne]
28
WNIOSKI
Wyprowadzenie wniosków końcowych dotyczących oceny stanu zdrowia dzieci
w Polsce jest zadaniem złożonym i wymagającym badań komparatystycznychciągłych, systematycznych i pogłębionych prowadzonych w oparciu o „ujednoliconą” metodologię. Analizy powinny być poparte „twardymi argumentami” a nie
jedynie przypuszczeniami czy wręcz błędnym wnioskowaniem, ponieważ zdrowie
jako warunek wypełniania ról życiowych jest głównym z determinantów jakości
życia. Dlatego też w badaniach nad jakością życia związaną ze zdrowiem należy
uwzględnić m. in:
1) funkcjonowanie fizyczne
2) funkcjonowanie psychiczne (pozytywne i negatywne emocje)
3) funkcjonowanie społeczne (kontakty z rodziną i rówieśnikami).
W niniejszym artykule uwzględniono jedynie aspekt zdrowia fizycznego, co wynikało z ograniczeń tekstu, a nie braku danych empirycznych.
Zaprezentowane w artykule wyniki badań przeprowadzone przez GUS w latach
1996, 2004 i 2009 nie odnoszą się tylko do dzieci sześcioletnich, a obejmują kategorię dzieci i młodzieży w przedziale 0-14 oraz 15 lat i więcej. W dostępnych opracowaniach brak jest wyszczególnienia danych na kolejne lata życia, co utrudnia prowadzenie analiz porównawczych i wypracowanie uogólnień. Jednak zestawienie
wybranych wskaźników oceny zdrowia dzieci pozwala na wskazanie wspólnych
problemów [11, 12, 13, 16]
Powyższa analiza wskazuje, że stan zdrowia dzieci w Polsce jest dość zróżnicowany, chociaż zdrowie dzieci i młodzieży w wieku 0-14 lat oceniono lepiej w roku
2009 niż w roku 2004 1996. Wskaźniki dotyczące oceny zdrowia w poszczególnych
kategoriach utrzymują się niemal na stałym poziomie. Ponad 40,0 % rodziców i/lub
opiekunów twierdzi, że najwięcej dzieci ma bardzo dobre i dobre zdrowie (TAB.I i
II oraz RYC. I). Porównując wyniki trzeba jednak wskazać na zwiększenie się odsetka dzieci ze złym zdrowiem na przestrzeni dwóch kolejnych badań (2004r. i
2009r.) z 0,2% do 0,5 % wśród dzieci 5-9- letnich. W grupie sześciolatków objętych
badaniami ogólnopolskimi takich przypadków było 278.
Zatem, należy poprawić jakość opieki zdrowotnej w obszarze pediatrii, w tym
diagnostyki medycznej, aby w przyszłości grupa ryzyka wystąpienia tego typu problemów nie powiększała się. Szczególnego znaczenia należy nadać badaniom profilaktycznym, które w Polsce są obowiązkowe i powinny być wykonywane (zgodnie z
przyjętą metodyką i procedurami) w stosunku do wszystkich dzieci/młodzieży w
określonych latach życia [17]
Dane dotyczące częstotliwości występowania wad wrodzonych u dzieci w Polsce
pozwalają na stwierdzenie, iż wady wrodzone występują u niespełna 6,0 % dzieci.
Najczęściej są to wady serca i układu krążenia, a drugie w kolejności występowania
są wady układu mięśniowo-kostnego i powłok. Jednocześnie stwierdzono ponad
42% przypadków występowania wad wrodzonych narządów lub układów innych niż
wymienione w ankiecie [11, 12].
29
Zdrowie i dobrostan
Rodzice/opiekunowie dzieci sześcioletnich wskazali, że 2,8% dzieci ma wady
serca, a wady układu moczowego „dotykają” ok. 1,9% z badanej grupy. W dalszej
kolejności wymieniali wady układu pokarmowego i wady układu mięśniowokostnego oraz zespół Downa i wady kręgosłupa , a następnie wargi i podniebienia.
Zaistniała sytuacja skłania do wniosku, że mimo nowoczesnych technologii stosowanych w diagnostyce na każdym etapie życia, rozpoznawanie wad wrodzonych
jest obszarem, który należy stale doskonalić i monitorować [11, 12, 13, 9].
Dostępne statystyki dotyczące chorób przewlekłych u dzieci wskazują, że 20,5%
ogółu dzieci choruje obecnie przewlekle na co najmniej jedną chorobę. Częściej
chorują dzieci w wieku 5 lat i starsze, niż dzieci młodsze i są to w kolejności: schorzenia alergiczne, choroby płuc oraz choroby oka, astma, choroby kręgosłupa i częste bóle głowy [11,12].
Badane sześciolatki najczęściej chorują na: alergię (bez astmy) – 15,8%, astmę
o podłożu alergicznym – 4,0%, przewlekłe stany lękowe, zaburzenia zachowania,
nadpobudliwość – 3,8% oraz przewlekłe zapalenie oskrzeli – 3,3% i zez – 3,1%.
Choroby kręgosłupa nie dotknęły jeszcze dzieci sześcioletnich albowiem aktywność
fizyczna dzieci w ww. wieku skoncentrowana była głównie na wykorzystaniu potencjału ruchowego, a nie na „siedzeniu w ławce szkolnej”, co być może częściej
stanowi przyczynę tych schorzeń u dzieci starszych. [13]
Reasumując, należy przyjąć, że w przeprowadzanych badaniach GUS i badaniach sześciolatków na podstawie subiektywnej oceny rodziców/opiekunów wyłoniono grupę dzieci, którą można określić jako grupę ryzyka rozwojowego i/lub
zdrowotnego (grupę o specjalnych potrzebach zdrowotnych). Ponieważ dzieci od 6go roku życia są objęte obowiązkiem szkolnym to jednocześnie tworzą grupę
uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Należy do niej zaliczyć dzieci z:
wadami wrodzonymi, chorobami przewlekłymi oraz problemami sensorycznomotorycznymi, tj. słuchem, wzrokiem, trudnościami w mówieniu i trudnościami w
poruszaniu się.
Aktualne rozporządzenia MEN dotyczące organizowania i udzielania pomocy
psychologiczno-pedagogicznej uczniom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
są propozycją, która zakładała realizację Modelu pracy z tymi uczniami na zasadzie
standardu o wysokiej jakości. Niestety, jak wskazuje praktyka wykonanie tych
założeń jest różnie interpretowane i wykonywane [18, 19, 20].
Z uwagi na fakt wystąpienia różnych wad wrodzonych i rozwojowych, chorób
przewlekłych oraz problemów zdrowotnych, które mają wpływ na funkcjonowanie
i przystosowanie dziecka do nauczania instytucjonalnego, należy objąć dzieci z
problemami zdrowotnymi i/lub rozwojowymi pomocą medyczną, psychologiczną i
pedagogiczną, (ale o wysokiej jakości świadczeń) w celu wyrównania ich szans
edukacyjnych, a w przyszłości życiowych.
Trzeba zaznaczyć, że związek zaburzeń sensorycznych z trudnościami edukacyjnymi ma charakter dwuzakresowy. Zaburzenia te przyczyniają się do utrudnień
w nauce, jednocześnie powodując ich pogłębianie. Taka sytuacja kształtuje u dzieci
negatywny obraz własnej osoby, nieadekwatną samoocenę i poczucie niższości, co
może być przyczyną bierności i izolacji od rówieśników [9]. W związku z tym nie30
zbędne są: bardzo wczesna diagnoza, systematyczna opieka medyczna, logopedyczna i foniatryczna, zajęcia korekcyjno-wyrównawcze, kompensacyjne, terapia pedagogiczna i inne zajęcia specjalistyczne, uzależnione od problemu zdrowotnego
dziecka. Aby zapewnić skuteczną i wysoką jakość wymienionych działań pomocowych, niezbędne jest umożliwienie dzieciom i rodzicom dostępności do nich oraz
zabezpieczenie środków finansowych dla powyższych działań.
Działania wspomagające rozwój dzieci nie mogą być podejmowane intuicyjnie
i stanowić dodatku do już istniejących programów, ale powinny mieć cechy spójnego systemu, którego priorytetową funkcją powinna być optymalizacja i stymulacja
rozwoju dziecka [13].
PIŚMIENNICTWO
1. Bulicz E., Murawow I.: Wychowanie zdrowotne . Cz. I Teoretyczne podstawy
waleologii, tłum. Jaworska-Wójcik B., Radom, Politechnika Radomska, 1997.
2. Frydrychowicz A., Koźniewska E., Matuszewski A, Zwierzyńska E., Skala gotowości szkolnej- podręcznik, Warszawa, CMPP, 2006.
3. Gaweł A., Współczesna koncepcja zdrowia [w]: Zdrowie w edukacji elementarnej. Wprowadzenie do konstruowania programów autorskich (red.): Skulicz D.
Wyd. UJ, Kraków 2004.
4. John-Borys M., Koncepcja zdrowia i choroby dorastających, Katowice, Wyd.
UŚ, 2002.
5. Kalmins J. i inni, Children’s Heath action within the context of dailly living [w:]
American Heath Behavior, nr 6, 1998.
6. Krawczyński M., Rozwój dziecka, w: Pediatria, t. 1, Warszawa, PZWL, 1995.
7. Nauczanie i uczenie się. Na drodze do społeczeństwa uczącego się. Biała księga.
Warszawa, OECD, 1999.
8. Pflanz M., Struktura społeczna a zdrowie. Problemy nie rozwiązane [w:] Socjologia a zdrowie (red) A. Sokołowska, J. Hołówka, A. Ostrowska, Warszawa,
PWN, 1976.
9. Pilecka W, Przewlekła choroba somatyczna w życiu i rozwoju dziecka. Problemy psychologiczne, Kraków, Wyd. UJ 2002.
10. Stan zdrowia ludności Polski w 1996r., Warszawa, GUS 1997.
13. Szumilas E. Ocena zdrowia dziecka [w:] :] Sześciolatki w Polsce. Raport 2006,
Diagnoza badanych sfer rozwoju (red.): A. Kopik, Kielce 2007, Wyd. Tekst,
Bydgoszcz.
14. Waloszek D., Pedagogika przedszkolna. Metamorfoza statusu i przedmiotu badania, Kraków, Wyd. UJ 2006.
31
Zdrowie i dobrostan
15. Woynarowska B., Edukacja zdrowotna. Podręcznik akademicki, Warszawa,
Wyd. PWN 2007.
16. Woynarowska B.i wsp.:Zdrowie, zachowania zdrowotne i środowisko społeczne
młodzieży w krajach Unii Europejskiej, Warszawa, Katedra Biomedycznych
Podstaw Rozwoju i Wychowania 2005.
17. Zdrowie dzieci i młodzieży w Polsce w 2009R., Kraków, GUS 2011
18. bip.men.gov.pl/index.php?searchword=17listopada2010&ordering=&searchphra
se =all&Itemid=1&option=com_search
19. ore.edu.pl/strona- ore/index.php?option =com_content&view=category&layout
=blog&id =106&Itemid=1081
20. ore.edu.pl/strona- ore/index.php?option=com_phocadownloa&view=category
&id=73:pomoc-psychologiczno-pedagogiczna-krok-po-kroku&temid=1084
STRESZCZENIE
Artykuł dotyczy wybranych aspektów zdrowia fizycznego dzieci w Polsce w
perspektywie porównania wyników ogólnopolskich badań dzieci sześcioletnich
(badania prowadzone w ramach projektu „Dziecko sześcioletnie u progu nauki
szkolnej”) z populacją dzieci w wieku 0-14 lat (badania GUS, lata 2004 i 2009). W
przeprowadzonych badaniach sondażowych wykorzystano mierniki subiektywne,
czyli bezpośrednie dane uzyskane od rodziców lub opiekunów dzieci. Przyjmuje się,
że w badaniach społecznych ten rodzaj diagnozy jest rzetelnym i trafnym źródłem
informacji, a po odpowiednim opracowaniu statystycznym, stanowić może bazę do
wnioskowania i rekomendowania konstruktywnych działań w obszarze profilaktyki
i leczenia oraz edukacji dzieci i młodzieży.
ABSTRACT
Article on selected aspects of physical health of children in Poland in the comparison of the results of nationwide surveys of six children (research carried out
within the project "A child of six at the beginning of school") with a population of
children aged 0-14 years (CSO survey, 2004 and 2009) .In this study, surveys were
used subjective measures, the direct data obtained from parents or guardians. It is
assumed that this kind of social research diagnosis is a reliable and accurate source
of information and the development of appropriate statistical, may constitute the
basis for inference and recommend constructive action in the area of prevention and
treatment, and education of children and youth.
Artykuł zawiera 41473 znaki ze spacjami + grafika
32

Ocena wybranych aspektów zdrowia dzieci w Polsce w

Transkrypt

Podobne dokumenty

pobierz stronę jako plik pdf - Biuletyn Informacji Publicznej GUS

Biuletyn Informacji Publicznej GUS / Aktualności / Oferty pracy

pobierz stronę jako plik pdf - Biuletyn Informacji Publicznej GUS

pobierz stronę jako plik pdf - Biuletyn Informacji Publicznej GUS

pobierz stronę jako plik pdf - Biuletyn Informacji Publicznej GUS