Wartość zagrożona w kontekście ujawniania informacji o ryzyku
Transkrypt
Wartość zagrożona w kontekście ujawniania informacji o ryzyku
Anna Biśta Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie WARTOŚĆ ZAGROŻONA W KONTEKŚCIE UJAWNIANIA INFORMACJI O RYZYKU RYNKOWYM WEDŁUG MSSF 7 1. Wprowadzenie Ryzyko, w tym ryzyko rynkowe, to nieodłączny element funkcjonowania każdej jednostki gospodarczej. Nie jest możliwe jego całkowite wyeliminowanie, jednakże możliwe jest jego kwantyfikowanie, analiza, a poprzez to możliwy jest proces zarządzania ryzykiem (Tymiński, 2012, s. 135). W jednostkach powstają specjalne komórki zajmujące się procesem zarządzania ryzykiem przy zastosowaniu coraz bardziej zaawansowanych metod, uwzględniających szereg czynników i parametrów rynkowych i zatrudniające profesjonalistów z tej dziedziny, dysponujących najczęściej zaawansowaną wiedzą na temat funkcjonowania rynków finansowych i odpowiednim aparatem matematycznym. Nie ulega wątpliwości, iż znajduje to swoje odbicie również w sprawozdawczości finansowej, w tym w szczególności w jej aspektach dotyczących ujawnień odnośnie ryzyka i ekspozycji na ryzyko. Międzynarodowe standardy zezwalają bowiem na wykorzystanie analizy wrażliwości i metodologii wartości narażonej na ryzyko (wartości zagrożonej) stosowanej w procesie zarządzania ryzykiem do ujawniania w sprawozdaniu finansowym informacji odnośnie ryzyka rynkowego. Niniejsza praca poświęcona jest problematyce wartości zagrożonej Value at Risk (VaR) z punktu widzenia Międzynarodowego Standardu Sprawozdawczości Finansowej nr 7 (MSSF 7) Instrumenty finansowe: ujawnianie informacji. Omówiono w niej zagadnienia związane z ujawnianiem ryzyka rynkowego w sprawozdaniu finansowym zgodnie z regulacjami zawartymi w MSSF 7, jak również zagadnienia dotyczące metodologii wartości zagrożonej (VaR) oraz jej modyfikacji w postaci Earnings at Risk (EaR). Celem niniejszej pracy jest zaprezentowanie metody VaR w kontekście zaleceń co do ujawniania informacji odnośnie ryzyka rynkowego zawartych w MSSF 7 oraz zwrócenie uwagi, iż te dwa zagadnienia związane z funkcjonowaniem jednostki gospodarczej, tj. zarządzanie ryzykiem z wyko- 56 Anna Biśta rzystaniem metodologii VaR i ujawnianie informacji o ryzyku rynkowym w sprawozdaniu finansowym, są ze sobą powiązane. Metoda badawcza to metoda opisowa, bazująca na przeglądzie literatury oraz analizie regulacji zawartych w MSSF 7 odnoszących się do wartości zagrożonej. 2. Problematyka wartości narażonej na ryzyko w MSSF 7 Międzynarodowy Standard Sprawozdawczości Finansowej nr 7 Instrumenty finansowe: ujawnianie informacji wszedł w życie rozporządzeniem Komisji (WE) z dnia 11 stycznia 2006 roku (Żukowska, 2013, s. 14), zastępując całkowicie MSR 30 Ujawnianie informacji w sprawozdaniach finansowych banków i podobnych instytucji finansowych1 oraz częściowo MSR 32 Instrumenty finansowe: prezentacja i ujawnianie informacji. W ciągu kolejnych lat był on zmieniany (np. w marcu 2009 r. wydane zostały zmiany odnośnie ujawniania informacji co do wyceny wartości godziwej oraz ryzyka płynności) i częściowo zastępuje również MSR 39 Instrumenty finansowe: Ujmowanie i wycena2. Jak podaje §1 MSSF 7 celem standardu jest: „nałożenie na jednostki obowiązku ujawniania w ich sprawozdaniach finansowych informacji, które pozwolą użytkownikom ocenić: a) wpływ instrumentów finansowych na sytuację finansową i wyniki działalności jednostki oraz b) charakter i zakres wynikającego z instrumentów finansowych ryzyka, na które jednostka jest narażona w okresie sprawozdawczym i na dzień sprawozdawczy, jak również sposób zarządzania ryzykiem przez jednostkę” (MSSF, 2014, s. 271). Do informacji, które powinny być zaprezentowane zgodnie z wymogami MSSF 7 należą: – informacje ilościowe, – informacje ilościowo-jakościowe, – informacje jakościowe (opisowe), – informacje ilościowe i jakościowe odnośnie rachunkowości zabezpieczeń, – analiza wrażliwości (Czajor, 2013, s. 272). Obecnie MSR 32 obejmuje wyłącznie zagadnienia związane z prezentacją instrumentów finansowych. 2 Zawarte w MSR 39 wytyczne odnośnie klasyfikacji i wyceny aktywów finansowych, jak również wytyczne dotyczące utraty wartości zostały zastąpione standardem MSSF 9 Instrumenty finansowe, który zacznie obowiązywać od 1 stycznia 2018 r. MSSF 9 m.in. eliminuje również następujące rodzaje aktywów finansowych istniejące obecnie w MSR 39: aktywa finansowe utrzymywane do terminu wymagalności, aktywa finansowe dostępne do sprzedaży oraz pożyczki i należności (KPMG, 2014, s. 4). 1 Wartość zagrożona w kontekście ujawniania informacji… 57 Wśród wielu rodzajów ryzyka, na które narażone są jednostki gospodarcze, a problematykę których porusza MSSF 7, wymienić można ryzyko rynkowe, które rozumiane jest jako: „ryzyko, że wartość godziwa instrumentu finansowego lub przyszłe przepływy środków pieniężnych z nim związane będą ulegać wahaniom ze względu na zmiany cen rynkowych” (MSSF, 2014, s. 292). W ramach ryzyka rynkowego wyróżnia się: ryzyko walutowe, ryzyko stopy procentowej oraz inne ryzyko cenowe. W przypadku ryzyka rynkowego §40 MSSF 7 przewiduje, iż jednostka powinna ujawniać następujące informacje: – analizę wrażliwości odnośnie każdego rodzaju ryzyka rynkowego, na które jest ona narażona na dzień sprawozdawczy; analiza ta powinna wskazywać, jak zmiany odpowiednich czynników ryzyka (potencjalnie możliwe na ten dzień) wpłynęłyby na wynik finansowy jednostki oraz na kapitał własny, – metody oraz założenia, które jednostka stosuje przy sporządzaniu analizy wrażliwości, – zmiany w zakresie zastosowanych metod oraz założeń w odniesieniu do poprzedniego okresu, jak również przyczyny tych zmian (MSSF, 2014, s. 284). Jednakże paragraf następny, tj. §41 MSSF 7 dopuszcza, aby jednostka, która dla celów zarządzania ryzykiem finansowym określa wartość narażoną na ryzyko (VaR) i sporządza analizę wrażliwości, uwzględniającą zależności występujące pomiędzy czynnikami ryzyka (np. kursami wymiany walut), może z niej skorzystać zamiast z analizy ujętej w §40 MSSF 7. Wówczas jednostka powinna także ujawnić: a) „objaśnienie metody stosowanej przy sporządzaniu analizy wrażliwości oraz głównych parametrów i założeń związanych z udostępnionymi danymi oraz b) objaśnienie celu stosowanej metody oraz ograniczeń, w związku z którymi informacje mogą nie odzwierciedlać w pełni wartości godziwej zaangażowanych aktywów i zobowiązań” (MSSF, 2014, s. 284). Zaznaczyć należy, iż analizę wrażliwości jednostki przeprowadzają jedynie w stosunku do ryzyka rynkowego, związanego z posiadanymi przez nie instrumentami finansowymi. Ujmuje ona teoretyczny możliwy wpływ poszczególnych rodzajów ryzyka rynkowego zarówno na rachunek zysków i strat (wynik finansowy), jak i kapitał w przekroju poszczególnych pozycji bilansowych, zawierających aktywa i zobowiązania finansowe (Czajor, 2013, s. 290). Oczywiście, rodzaj ryzyka, odnośnie którego jednostka jest zobowiązana ujawnić informacje, zależy od charakteru jej działalności, a także od rodzaju jej aktywów i zobowiązań finansowych. MSSF 7 nie wymaga od jednostki konieczności sporządzania hipotetycznego sprawozdania finansowego 58 Anna Biśta przy założeniu innego poziomu czynników ryzyka rynkowego. Jednakże wymaga, aby przedstawiona przez jednostkę analiza zawierała informacje odnośnie tego, jakiej zmianie uległaby wartość bilansowa odpowiednich kategorii pozycji bilansowych, a także wskazywała, w jaki sposób zmiana określonego czynnika ryzyka w dacie dnia bilansowego wpłynęłaby na rachunek zysków i strat lub kapitał (Czajor, 2013, s. 291). Zauważyć należy, iż MSSF 7 nie zawiera rozstrzygnięć ani co do zakresu oceny zmiany czynników ryzyka rynkowego, ani odnośnie ich symetryczności. W praktyce jednostki najczęściej przyjmują, iż zmiany wartości poszczególnych czynników ryzyka mają charakter symetryczny, przykładowo +/-10%. Natomiast niesymetryczny charakter zmian będzie raczej wskazywany w tych jednostkach, które w sposób aktywny zarządzają ryzykiem i potrafią uzasadnić niesymetryczne prognozy co do zmiany poszczególnych czynników ryzyka rynkowego. Znajduje to wyraz w załączniku B do MSSF 7 (pkt B20), w którym niejako podkreślone zostało, iż wspomniany §41 MSSF 7 pozwala jednostce wykorzystać analizę wrażliwości np. z metodologii wartości narażonej na ryzyko i to również w sytuacji, gdy metodologia ta umożliwia jedynie oszacowanie możliwości wystąpienia straty, bez możliwości oszacowania wystąpienia zysków. Jednostka spełnia wymogi §41 MSSF 7 poprzez ujawnienie informacji co do stosowanego rodzaju modelu Value at Risk (np. symulacja Monte Carlo), a także wyjaśnienia, w jaki sposób funkcjonuje zastosowany model oraz jakie są jego główne założenia (np. poziom ufności). Warto dodać, iż informacje odnośnie ryzyka jednostka powinna przedstawić albo w sprawozdaniu finansowym, albo powinny one zostać włączone poprzez zawarte w sprawozdaniu finansowym odniesienie do innego rodzaju sprawozdania, przykładowo sprawozdania zarządu (Ryzyko w rachunkowości, 2008, s. 499). 3. Koncepcja wartości zagrożonej VaR Początki metody VaR, a więc wartości zagrożonej, przypadają na lata 80. XX wieku i związane były z działalnością Bankers Trust oraz JP Morgan. To właśnie JP Morgan opublikował metodologię VaR w 1994 roku (Kuziak, 2003, s. 29). Rozkwit metody VaR przypada na lata 90. XX wieku, a obecnie jest ona najczęściej stosowaną metodą w pomiarze ryzyka rynkowego. Zaznaczyć jednak należy, iż metoda ta stosowana jest również do pomiaru innych rodzajów ryzyka, np. ryzyka kredytowego czy operacyjnego, nie ogranicza się zatem jedynie do pomiaru ryzyka rynkowego. Metoda VaR zalecana jest przez instytucje nadzoru jako metoda pomiaru ryzyka instytucji finansowych, a także stanowi podstawę dla innych miar zagrożenia mających na celu analizę ryzyka przedsiębiorstwa, np. EaR (Earnings at Risk), Wartość zagrożona w kontekście ujawniania informacji… 59 CFaR (Cash Flow at Risk) czy LaR (Liquidity at Risk). Najbardziej zaawansowane metody VaR stosują m.in. instytucje z branży bankowej, przygotowując raporty odnośnie ekspozycji na ryzyko dla kadr zarządzających czy też raporty dotyczące wypłacalności (Merton, 2005). Najogólniej rzecz ujmując, u źródeł powstania koncepcji wartości zagrożonej znajduje się potrzeba znalezienia odpowiedzi na pytanie: co najgorszego (realnie) może się wydarzyć w ciągu dnia, tygodnia czy roku? (Shin, 2010, s. 16). Jak pisze K. Jajuga: „Wartość zagrożona jest to strata wartości, taka że prawdopodobieństwo jej osiągnięcia lub przekroczenia w zadanym okresie równe jest zadanemu poziomowi tolerancji” (Zarządzanie ryzykiem, 2007, s. 99–100). Można ją przedstawić w postaci następującego wzoru: P(W W0 VaR) α gdzie: W – wartość rynkowa na koniec rozpatrywanego okresu, VaR – wartość zagrożona, W0 – obecna wartość rynkowa, α – poziom tolerancji, który jest liczbą bliską zeru. W przedstawionym wzorze symbol W jest zmienną losową (zmienną ryzyka), która oznacza oczekiwaną wartość przedsiębiorstwa. Jednakże zmienną ryzyka może być również składnik aktywów przedsiębiorstwa, a wartość zagrożoną najczęściej ustala się w odniesieniu do stopy zwrotu poszczególnych instrumentów finansowych. Wówczas tak obliczona wartość zagrożona jest miarą ekspozycji określonego instrumentu finansowego na ryzyko rynkowe (Nowak, 2013, s. 166). W praktyce stosuje się nieco zmodyfikowany wzór na wartość zagrożoną w postaci: P(W W0 VaR) 1-α przy czym zaznaczyć należy, iż w tym wypadku wyrażenie 1-α określa się jako poziom ufności. Mówi się wówczas, iż prawdopodobieństwo jest bardzo duże (równe poziomowi ufności), iż w zadanym okresie strata wartości rynkowej będzie mniejsza niż określona wartość zagrożona. Z przedstawionej definicji wartości zagrożonej zauważyć można, iż jest ona zależna od dwóch wielkości, zadanych przez osoby zarządzające/analizujące ryzyko. Dodatkowo uwzględniając jeszcze charakter zależności, stwierdzić należy, iż są to: – poziom tolerancji, przy czym im niższą przyjmuje on wartość (jednocześnie im wyższy jest poziom ufności), tym wyższa jest wartość zagrożona, 60 Anna Biśta – czas, przy czym im dłuższy horyzont czasowy, tym wartość zagrożona jest większa (Zarządzanie ryzykiem, 2007, s 100). Z kolei z przestawionych wzorów zauważyć można, iż VaR to de facto funkcja odpowiedniego kwantyla rozkładu wartości (Kuziak, 2003, s. 30). Jeżeli kwantyl ten oznaczymy jako W, wówczas wzór na wartość zagrożoną przedstawić można w następujący sposób: P(W Wα ) α a zatem po przekształceniu można zapisać: Wα W0 VaR W praktyce jednak ryzyko analizowane jest w kontekście nie wartości, ale stóp zwrotu. Zatem jeżeli przez R oznaczymy z kolei kwantyl rozkładu stóp zwrotu, który odpowiada zadanemu prawodopodobieństwu, wzór na wartość zagrożoną przyjmie postać: P(R Rα ) α Dodatkowo ponieważ stopa zwrotu określona jest w następujący sposób: Rα Wα W0 W0 to po odpowiednim przekształceniu otrzymujemy wzór na wartość zagrożoną jako: VaR -R α W0 Zatem zauważyć można, iż kwantyl rozkładu stóp zwrotu stanowi podstawowy parametr, służący określaniu wartości zagrożonej. W praktyce do szacowania wartości zagrożonej stosuje się różne metody: – metoda wariancji – kowariancji, – symulacja historyczna, – symulacja Monte Carlo, – wyznaczanie kwantyla dowolnego rozkładu, – metoda oparta na teorii wartości ekstremalnych, – metoda oparta na wykorzystaniu wartości, które pochodzą z ogona rozkładu (Kuziak, 2003, s. 31). W przypadku metody wariancji – kowariancji przyjmuje się założenie, iż stopy zwrotu mają rozkład normalny. Metoda ta wymaga oszacowania odchylenia standardowego, zwanego często przez praktyków zmiennością (volatility). Zwykle wykorzystuje się do tego celu dane historyczne. W metodzie tej przyjmuje się, iż kwantyl jest funkcją średniej rozkładu stopy Wartość zagrożona w kontekście ujawniania informacji… 61 zwrotu oraz odchylenia standardowego rozkładu stopy zwrotu, co można zapisać jako: Rα μ cσ gdzie: – średnia rozkładu stopy zwrotu (inaczej wartość oczekiwana), – odchylenie standardowe rozkładu stopy zwrotu, c – stała zależna od poziomu tolerancji (przykładowo α = 0,05, to c = 1,65) (Zarządzanie ryzykiem, 2007, s. 101). W tej sytuacji wartość zagrożoną przedstawić można w następującej postaci: VaR (cσ -μ) W0 Zaznaczyć należy, iż przeprowadzone na różnych rynkach badania empiryczne podważają założenie o normalnym rozkładzie stóp zwrotu. Dlatego też metoda ta powinna być stosowana z pewną ostrożnością. W symulacji historycznej wykorzystuje się dane historyczne stopy zwrotu rozpatrywanego instrumentu finansowego czy też portfela instrumentów. Przy ich wykorzystaniu możliwe jest określenie w sposób empiryczny, jaki rozkład mają te stopy zwrotu, a następnie poprzez wyznaczenie kwantyla tego rozkładu, określa się wartość zagrożoną (Zarządzanie ryzykiem, 2007, s 103). Podkreślić należy, iż zaletą tej metody jest brak ograniczeń związanych z koniecznością przyjęcia założenia co do normalnego rozkładu stóp zwrotu. Jednakże z uwagi na fakt, iż w metodzie tej bazuje się na danych historycznych, jej skuteczność w dużym stopniu zależy od tego, czy rozkłady stopy zwrotu nie ulegają zmianom w czasie. Z kolei w metodzie symulacji Monte Carlo przyjmuje się za podstawę pewien hipotetyczny model, opisujący kształtowanie się stóp zwrotu. Jego konstrukcja oparta jest o doświadczenia z przeszłości i/lub wiedzę merytoryczną o analizowanych stopach zwrotu. Przykładowo w przypadku akcji za model często przyjmuje się geometryczny ruch Browna (Kuziak, 2003, s. 33). W dalszej kolejności bazując na przyjętym modelu, generuje się bardzo wiele (często nawet kilka tysięcy) wartości stóp zwrotu, co w efekcie umożliwia empiryczne określenie ich rozkładu. Na tej podstawie określa się kwantyl rozkładu, co w konsekwencji prowadzi do wyznaczenia wartości zagrożonej. Warto zaznaczyć, iż metoda Monte Carlo jest najbardziej elastyczną metodą kalkulowania wartości zagrożonej (Frenkel i in., 2005, s. 108). Wyznaczanie kwantyla dowolnego rozkładu to de facto uogólniony wariant metody wariancji – kowariancji, w którym wartość zagrożoną określa się, bazując na kwantylu dowolnego rozkładu. Na podstawie historycznych 62 Anna Biśta danych szacuje się parametry takiego rozkładu, a w dalszej kolejności wyznacza się kwantyl, w przypadku gdy istnieje prosty sposób przedstawienia tego kwantyla w postaci funkcji parametrów rozkładu. Zaawansowaną metodą szacowania wartości zagrożonej jest metoda oparta na tzw. teorii wartości ekstremalnych. W metodzie tej nie określa się w sposób bezpośredni kwantyla rozkładu stóp zwrotu, lecz określa się wartość ekstremalną rozkładu, czyli np. maksymalną stratę. Zaletą tej metody jest niewątpliwie uwzględnienie nietypowych sytuacji. W metodzie opartej na wykorzystaniu wartości, które pochodzą z ogona, uwzględnia się tylko informacje pochodzące z tzw. ogona rozkładu, przyjmując równocześnie założenie, iż mogą one być przybliżone przy wykorzystaniu tzw. uogólnionych rozkładów Pareto. Podsumowując, można stwierdzić, iż wartość zagrożona: – przedstawiana jest w postaci liczby, która sumarycznie przedstawia możliwe straty, – jest stosunkowo prostą i łatwą do interpretacji koncepcją, – określa ona stratę, jaka wystąpi w sytuacji normalnego funkcjonowania rynku, – jest ona rekomendowana przez wiele instytucji, a w szczególności przez instytucje nadzorujące poszczególne sektory rynku finansowego, m.in. przez Komitet Bazylejski do spraw Nadzoru Bankowego, – może być wykorzystywana jako zabezpieczenie kapitałowe instytucji (Zarządzanie ryzykiem, 2007, s 102). Jednakże nie można również zapominać, iż koncepcja wartości zagrożonej nie jest pozbawiona wad, m.in. brak jest jednoznacznego określenia, która metoda szacowania wartości zagrożonej powinna być preferowana, jak również przy wykorzystaniu tej metody nie można określić, jak duża będzie strata, gdy przekroczy wartość zagrożoną. Warto zaznaczyć również, iż koncepcja VaR nie jest spójną metodologią pomiaru ryzyka. Stosując różne modele pomiaru, otrzymamy różne wartości VaR. Dodatkowo metodologia ta umożliwia pomiar tylko takiego ryzyka, które może być przedstawione za pomocą metod ilościowych, dlatego też nie znajduje ona zastosowania przy pomiarze ryzyka politycznego czy ryzyka płynności (Butler, 1999, s. 5). 4. Modyfikacje wartości zagrożonej – koncepcja Earnings at Risk (EaR) Przedstawiona wcześniej koncepcja wartości zagrożonej odnosi się w sposób bezpośredni do wartości rynkowej. Jednakże zauważyć należy, iż niejednokrotnie pomiar wartości przedsiębiorstwa jest utrudniony, szcze- Wartość zagrożona w kontekście ujawniania informacji… 63 gólnie w przypadku spółek niepublicznych. Wówczas sięga się po wynikające ze sprawozdań finansowych wielkości, za pomocą których można oszacować niejako wartość zagrożoną w zmodyfikowanej postaci, a mianowicie jako Earnings at Risk (EaR), czyli zagrożony zysk. Earnings at Risk (EaR) definiuje się jako górną wielkość: „o jaką może być mniejszy zysk netto przedsiębiorstwa w porównaniu z planowaną wielkością w rozpatrywanym okresie” (Zarządzanie ryzykiem, 2007, s 383). Inaczej mówiąc, prawdopodobieństwo, iż przedsiębiorstwo zrealizuje zysk netto niższy od planowanego o więcej niż wynosi EaR, jest równe założonemu poziomowi tolerancji. Formalny zapis ma następującą postać: P(E E 0 EaR) α , gdzie: E – zysk netto w zadanym okresie, EaR – zysk netto zagrożony, E0 – planowany zysk netto w zadanym okresie, α – poziom tolerancji. Ogólna procedura wyznaczania EaR została przedstawiona na rysunku nr 1: 1. Dekompozycja składników zysku netto 2. Wyodrębnienie składników, które są narażone na ryzyko w sposób istotny 3. Identyfikacja czynników ryzyka dla wyodrębnionych składników zysku netto narażonych na ryzyko 4. Konstrukcja modeli ujmujących zależności pomiędzy składnikami zysku netto a czynnikami ryzyka 5. Symulacja wartości poszczególnych czynników ryzyka 6. Symulacja wartości poszczególnych składników zysku netto i ich agregacja 7. Wyznaczenie kwantyli rozkładów zysku netto Rys. 1. Procedura wyznaczania EaR Źródło: opracowanie własne na podstawie (Zarządzanie ryzykiem, 2007, s. 384–386). 64 Anna Biśta W przedstawionej modyfikacji wartości zagrożonej EaR warto podkreślić dwie istotne różnice do koncepcji VaR: 1) Punkt odniesienia, a mianowicie w EaR punktem odniesienia jest planowany zysk netto, w VaR punktem odniesienia jest obecna wartość. 2) Horyzont czasowy, a mianowicie w EaR mamy do czynienia z dłuższym horyzontem czasowym, który jest zgodny z trybem sporządzania sprawozdania finansowego (może być to zatem nawet jeden rok), natomiast w VaR horyzont czasowy może być zdecydowanie krótszy, nawet jeden dzień. 5. Podsumowanie Wartość zagrożona (VaR), nazywana również wartością narażoną na ryzyko, jest powszechnie stosowaną metodą pomiaru ryzyka, w tym ryzyka rynkowego. Również MSSF 7 Instrumenty finansowe: ujawnianie informacji dopuszcza wykorzystanie metodologii wartości zagrożonej, którą jednostka stosuje w celu zarządzania ryzykiem, do ujawniania informacji o ryzyku rynkowym w sprawozdaniu finansowym. Nie ulega wątpliwości, iż w obliczu obserwowanego w ostatnich latach, w szczególności w związku z globalnym kryzysem finansowym, wzrostu poziomu ryzyka, jak również coraz bardziej skomplikowanymi i trudnymi do wyceny i prezentacji instrumentami finansowymi, problematyka wartości zagrożonej powinna znaleźć się w kręgu zainteresowania osób odpowiedzialnych za sporządzenie sprawozdania finansowego. Zdarzyć się bowiem może, iż „prostsze” przedstawienie analizy wrażliwości w sprawozdaniu finansowym może okazać się niewystarczające i konieczne stanie się zwrócenie w stronę bardziej zaawansowanych metod pomiaru ryzyka, w tym ryzyka rynkowego. Dlatego też niezmiernie istotne jest zwrócenie uwagi, iż to, w jaki sposób zostanie przeprowadzona analiza wrażliwości i obliczona wartość zagrożona (VaR), którą jednostki wykorzystują do zarządzania ryzykiem, będzie miało również wpływ na ujawnienie informacji o ryzyku w sprawozdaniu finansowym. Potrzebne jest wzajemne zrozumienie i dialog pomiędzy tymi dwoma sferami działalności jednostki, tj. procesem zarządzania ryzykiem oraz sporządzania sprawozdania finansowego. Literatura Butler C. (1999), Mastering Value at Risk. A Step-by-step Quide to Understanding and Applying VaR, Financial Times Prentice Hall, London. Czajor P. (2013), Instrumenty finansowe w Międzynarodowych Standardach Rachunkowości, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa. Wartość zagrożona w kontekście ujawniania informacji… 65 Frenkel M., Hommel U., Rudolf M. (2005), Risk Management, Springer, Heidelberg. KPMG (2014), „Biuletyn Rachunkowości”, 3/(2014), http://www.kpmg.com/PL/ pl/IssuesAndInsights/ArticlesPublications/Documents/2014/Biuletyn-rachunkowosci/Biuletyn-Rachunkowosci-2014-03-PL.pdf, dostęp: 9.05.2015. Kuziak K. (2003), Koncepcja wartości zagrożonej (Value at Risk), Statsoft, http:// www.statsoft.pl/portals/0/Downloads/kuziak.pdf, dostęp: 1.05.2015. Merton R.C. (2005), You Have More Capital Than You Think, „Harvard Business Review”, 83(11). Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (2014), Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa. Nowak E. (2013), Niepewność szacunków i pomiar ryzyka składników sprawozdania finansowego, [w:] B. Micherda, M. Andrzejewski (red.), Sprawozdawczość i rewizja finansowa. Problemy kwantyfikacji ryzyka gospodarczego, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Kraków. Ryzyko w rachunkowości (2008), A. Karmańska (red.), Difin, Warszawa. Shin H.Y. (2010), Risk and Liquidity, Oxford University Press, New York. Tymiński J. (2012), Teoretyczne i praktyczne aspekty koncepcji wartości zagrożonej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego”, 51/(690), http://www. wneiz.pl/nauka_wneiz/frfu/51-2012/FRFU-51-135.pdf, dostęp: 1.05.2015. Zarządzanie ryzykiem (2007), K. Jajuga (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Żukowska J. (2013), Zmiany Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej w zakresie instrumentów finansowych odpowiedzią na kryzys finansowy, „Ekonomia – Wroclaw Economic Review”, 19/2(3535), http://ekon.sjol. eu/category/19-2-2013-299, dostęp: 8.05.2015. Streszczenie Niniejsza praca poświęcona jest problematyce wartości zagrożonej oraz wymogom MSSF 7 odnośnie ujawniana informacji o ryzyku rynkowym w sprawozdaniu finansowym. Omówiona została metodologia wartości zagrożonej, jak również przedstawiono jej modyfikacje w postaci zysku zagrożonego. Zwrócono uwagę, iż w obliczu wzrastającego poziomu ryzyka konieczne może być ujawnianie informacji w sprawozdaniu finansowym przy wykorzystaniu bardziej zaawansowanych metod pomiaru ryzyka, np. VaR. Słowa kluczowe: MSSF 7, wartość zagrożona, zysk zagrożony, analiza wrażliwości. 66 Anna Biśta Value at Risk in the context of disclosures about market risk in accordance with IFRS 7 Abstract This paper is devoted to the problems of VaR and the requirements of IFRS 7 regarding disclosure of information about market risk in the financial statements. It discussed the methodology of Value at Risk, as well as its modification as Earnings at Risk. It was pointed out that in the face of increasing level of risk it may be necessary to disclosure risk in the financial statements by using more advanced risk measurement methods, for example VaR. Keywords: IFRS 7, Value at risk (VaR), Earnings at Risk (EaR), sensitivity analysis.