ks. Franciszek Blachnicki

Nauczyciel i mistrz. Ks. Franciszek Blachnicki
Wstęp
Prawdziwe świadectwo o Chrystusie mogą dawać ci, którzy zostali wszczepieni w
Jego Mistyczne Ciało (KK 11). W tej grupie wyjątkowych świadków Chrystusa znajduje się
niewątpliwie Sługa Boży ks. Franciszek Blachnicki. W licznych publikacjach odnoszących się
do jego osoby dominują lapidarne informacje, ukazujące go jako kapłana diecezji katowickiej,
wykładowcę katechetyki i założyciela Ruchu Światło-Życie1. Jednak nie można zapominać, że
pełnił on równocześnie bardzo odpowiedzialne funkcje duszpasterskie i administracyjne. Jako
wykładowca Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i duszpasterz, wyrażał, bronił i krzewił
naukę Kościoła. Poświęcił wiele czasu na badania i spekulacje akademickie, uważane za
domenę profesorów wykładających na uniwersytetach. Stał na stanowisku, że teologia
powinna być tożsama z pracą profesorów, którzy w wolny i nieskrępowany sposób zgłębiają
źródła i budują swoje teorie, nawet wówczas, gdy takie dociekania prowadzą do konfliktu z
ateistyczną władzą państwową. Swoją bezkompromisową postawą wypracował sobie pozycję
wybitnego pastoralisty i katechetyka związanego z Katolickim Uniwersytetem Lubelskim w
Lublinie.
1. Człowiek i dzieło
Urodził się 24 marca 1921 roku w Rybniku na Śląsku w wielodzietnej rodzinie, Józefa
i Marii z Millerów2. Maturę zdał w 1938 r. Uczestniczył w kampanii wrześniowej aż do
kapitulacji. W latach 1939-1940 prowadził działalność konspiracyjną w ramach Polskiej
Organizacji Partyzanckiej jako komendant oddziału na miasto Tarnowskie Góry. W marcu
1940 r. ujęty został przez Gestapo w Zawichoście, aresztowany i wywieziony do obozu
koncentracyjnego w Oświęcimiu, a stamtąd we wrześniu 1941 r. został przewieziony do
1
B. Biela. Blachnicki Franciszek. W: Leksykon Teologii Pastoralnej. Red. R. Kamiński. Lublin 2006 s.
112.
2
Notę biograficzną podaję w oparciu o publikację: Z. Podlewska. Blachnicki Franciszek Karol. W:
Słownik katechetyków polskich XX wieku. Red. R. Czekalski. Warszawa 2003 s. 26-28.
więzienia śledczego w Zabrzu, potem w Katowicach. W marcu 1942 r. został skazany na karę
śmierci za działalność konspiracyjną przeciw hitlerowskiej Rzeszy, ale kara śmierci została
zamieniona na 10 lat więzienia. W okresie pobytu na oddziale skazańców przeżył nagłe,
cudowne nawrócenie.
Po wyzwoleniu wstąpił do Śląskiego Seminarium Duchownego w Krakowie i podjął
studia na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, uwieńczone w
1950 r. uzyskaniem magisterium z teologii. Dnia 25 czerwca 1950 r. otrzymał święcenia
kapłańskie. W latach 1950-1955 ks. F. Blachnicki pracował jako wikariusz w kilku parafiach
diecezji katowickiej. W pracy duszpasterskiej zwracał szczególnie uwagę na formowanie grup
elitarnych. Wypracował metodę dziecięcych rekolekcji zamkniętych: „Oaza Dzieci Bożych”.
W okresie uwięzienia i wysiedlenia biskupów śląskich (lata 1954 -1955), uczestniczył w
pracach „tajnej Kurii” w Katowicach. W tym czasie - około roku, przebywał w
Niepokalanowie, gdzie studiował duchowość i metody pracy apostolskiej o. Maksymiliana
Kolbego. W 1956 r. został zatrudniony w Referacie Duszpasterskim Kurii Diecezjalnej w
Katowicach i w redakcji tygodnika „Gość Niedzielny”. Zorganizował i prowadził Ośrodek
Katechetyczny, a następnie społeczną akcję przeciwalkoholową, dla której wydawał
dwutygodnik „Niepokalana Zwycięża”. Po zlikwidowaniu przez władze państwowe Centrali
Krucjaty Wstrzemięźliwości, został w marcu 1961 r. aresztowany. Po 4 i pół miesiąca aresztu
otrzymał wyrok skazujący na 13 miesięcy więzienia z zawieszeniem na trzy lata.
W grudniu 1981 r. ks. F. Blachnicki wyjechał do Rzymu i tam zastał go stan wojenny.
W 1982 r. osiadł w polskim ośrodku „Marianum” w Carlsbergu i rozpoczął organizowanie
Międzynarodowego Centrum Ewangelizacji Światło-Życie podejmując pracę wśród polskich
emigrantów
metodami
Ruchu
Światło-Życie.
Wydawał
biuletyn
„Prawda-Krzyż-
Wyzwolenie”, założył stowarzyszenie „Chrześcijańska Służba Wyzwolenia Narodów”,
organizował sympozja i marsze, mające na celu podtrzymywanie suwerenności wewnętrznej i
jedności narodów w walce o wyzwolenie. Za tę działalność był szykanowany i represjonowany przez władze państwowe w Polsce, oczerniany w środkach społecznego przekazu.
Zmarł nagle w Carlsbergu w dniu 27 lutego 1987 r. Prezydent RP Lech Wałęsa odznaczył go
pośmiertnie Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski w 1994 r. oraz Krzyżem
Oświęcimskim w 1995 r.
2
2. Aktywność naukowa na Katolickim Uniwersytecie Lubeskim
W październiku 1961 r. ks. F. Blachnicki rozpoczął studia na Sekcji Pastoralnej
Wydziału Teologicznego KUL w Lublinie. Był to okres początkowy istnienia sekcji, czas
dynamicznego rozwoju oraz wyznaczania standardów działania na następne dziesięciolecia3.
Zdobywanie stopni naukowych rozpoczęło się od licencjatu (1963), a następnie doktoratu
(1965)4. Rozprawa habilitacyjna z zakresu teologii pastoralnej pt. „Eklezjologiczna dedukcja
teologii pastoralnej” miała miejsce w 19735.
W okresie działalności naukowej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim ks. F.
Blachnicki wypracował personalistyczno-eklezjologiczną koncepcję teologii pastoralnej w
oparciu o naukę Soboru Watykańskiego II, a także koncepcję i podwaliny metodyczne pod
dyscypliny: katechetyka fundamentalna i teologia pastoralna ogólna6. Zajęcia, które prowadził
oddają szeroki zakres jego badań naukowych. Oprócz wykładów z katechetyki, specjalizował
się w teologii pastoralnej ogólnej7.
W okresie kiedy był zatrudniony na KUL, prowadził następujące wykłady z
katechetyki: „Katechetyka ogólna” (1965-66); „Wybrane zagadnienia z katechetyki
szczegółowej” (1965-66); „Teologiczne podstawy duszpasterstwa” (1966-67; 1969-70; 197172); „Katechetyka fundamentalna” (1966-72); „Katechetyka szczegółowa” (1966-68; 196972); „Liturgia w katechezie” (1970-71; 1973-74; 1975-76); „Katecheza eksperymentalna”
(1973-74); „Życie chrześcijańskie w katechezie” (1976-77); „Kościół w katechezie” (197475; 1976-77); „Wspólnoty w Kościele” (1975-76). Wykładał zagadnienia z teologii
pastoralnej
ogólnej:
„Teologia
duszpasterstwa”
(1967-70);
„Podstawowe
funkcje
urzeczywistniania się Kościoła” (1968-69); „Teologia pośrednictwa zbawczego Kościoła”
(1970-72); „Podstawowe funkcje Kościoła” (1970-71); „Wstęp do teologii pastoralnej”
(1972-77). W ramach zajęć z liturgiki pastoralnej wykładał: „Liturgika pastoralna
Eucharystii” (1973-74; 1975-76); „Formacja służby liturgicznej” (1973-74; 1975-76);
„Liturgika pastoralna sakramentów” (1974-75); „Metoda przeżyciowo-wychowawcza dziecię-
3
K. Wojaczek. Instytut Teologii Pastoralnej. W: Księga pamiątkowa w 75-lecie Katolickiego
Uniwersytetu Lubelskiego. Red. M. Rusecki. Lublin 1994 s. 228.
4
Zob. A. Wodarczyk. Prorok żywego Kościoła. Ks. Franciszek Blachnicki (1921-1987) – życie i
działalność. Katowice 2008 s. 208; 215.
5
Tamże s. 234.
6
Por. M. Majewski. Kadra katechetyki. RTK 32:1985 z. 6 s. 142.
3
cych i młodzieżowych rekolekcji zamkniętych” (1974-75). Prowadził ćwiczenia z katechetyki
(1965-69), konsultacje ze studentami (1965-1972), prace zakładowe (1965-73), seminarium z
katechetyki (1967-72; 1973-75) i pracował w Zakładzie Leksykograficznym przy redakcji
„Encyklopedii Katolickiej” (1971-72)8.
Ks. Blachnicki pełnił także obowiązki wicedyrektora Konwiktu Księży Studentów
KUL, który był miejscem permanentnej formacji kapłańskiej dla księży diecezjalnych i
zakonnych, oddelegowanych na studia specjalistyczne do Lublina. Już w tym miejscu
działalność kapłańską umiejętnie wiązał z szeroko pojętym wychowaniem człowieka, nadając
temu wychowaniu teologiczny i duszpasterski wymiar.
3. Wiodące inicjatywy duszpasterskie
W działalności ks. Franciszka Blachnickiego widać wielką umiejętność łączenia
aktywności naukowej z działalnością duszpasterską. Badania naukowe podejmowane w
obszarze teologii pastoralnej, katechetyki i liturgiki, były ostatecznie skoncentrowane na
wypracowaniu nowych metod duszpasterskiej odnowy Kościoła w Polsce. Z jego poszukiwań
wynikało jednoznacznie, że prawdziwa ewangelizacja potrzebuje nie tylko systematycznego
nauczania prawd wiary, ale przede wszystkim stworzenia odpowiedniego środowiska życia
duchowego, gdzie będzie możliwe doświadczenie miłości Boga9. I choć cenił wartość pracy
naukowej w strukturach uniwersyteckich Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, to
jednocześnie podkreślał, że w pewnych sytuacjach należy zejść z katedry uniwersyteckiej i
włączyć się w codzienne życie Kościoła10. W jego opinii, pomiędzy działalnością
uniwersytetu, duszpasterstwem Kościoła i zwykłym ludzkim życiem powinna istnieć
nieustanna wymiana wartości11.
W tym duchu często opuszczał KUL i prowadził wykłady pastoralne w Lublinie,
Krakowie, Wrocławiu i Gorzowie Wielkopolskim. W latach 1964-1980, obok pracy
naukowej, ksiądz. F. Blachnicki prowadził ożywioną działalność w dziedzinie posoborowej
odnowy liturgii w Polsce. Założył Lubelski Zespół Liturgistów oraz Krajowy Ośrodek
7
Zob. M. Marczewski. Od duszpasterstwa ku ewangelizacji. Sługa Boży ksiądz Franciszek Blachnicki
(1921-1987). W: Sto lat polskiej katechezy. Red. R. Czekalski. Kraków 2001 s. 103-118.
8
Zob. R. Czekalski. Blachnicki Franciszek Karol. W: Słownik katechetyczny. Red. J. Gevaert, K.
Misiaszek. Warszawa 2007 s. 109-110; Wodarczyk. Prorok żywego Kościoła s. 220-221.
9
J. Grygotowicz. Przekładał naukę Soboru na język duszpasterstwa. W: Człowiek wiary konsekwentnej.
Red. G. Wilczyńska. Lublin 1997 s. 56.
10
Zob. F. Blachnicki. Katechetyka wczoraj i dziś. Kat 13:1969 nr 6 s. 244.
4
Formacji Liturgicznej a w nim w 1973 r. Studium Formacji Pastoralno-Liturgicznej dla
księży12. Jako Krajowy Duszpasterz Służby Liturgicznej wypracował koncepcję metody
posoborowej formacji służby liturgicznej.
Zatroskany o kondycję religijno moralna polskiego społeczeństwa w 1979 r. rozpoczął
Krucjatę Wyzwolenia Człowieka. Jest celem nadrzędnym była walka z alkoholizmem i
innymi uzależnieniami, ruch obrony poczętego życia oraz szeroko rozumiana działalność
ekumeniczna. W 1980 r. zainicjował plan wielkiej ewangelizacji „Ad Christum
Redemptorem”. W okresie „Solidarności” (1980-1981), ks. F. Blachnicki założył „Niezależną
Chrześcijańską
Służbę
Społeczną”,
mającą
upowszechniać
ideę
„Prawda-Krzyż-
Wyzwolenie”, tzn. działać w duchu chrześcijańskiej nauki społecznej i ruchu wyzwolenia bez
przemocy13.
Uprawiając naukowo teologię ks. Franciszek Blachnicki stał się jej wielkim
popularyzatorem wśród duchowieństwa i osób świeckich. Wypracowane na płaszczyźnie
badań naukowych programy duszpasterskie wykorzystywał do formowania nowego człowieka
charakteryzującego się głębokim życiem wewnętrznym. W oryginalnej koncepcji Ruchu
Światło-Życie pokazał, jak życie wewnętrzne może rozwijać się w sprzyjających
okolicznościach zewnętrznych.
4. Ruch Światło-Życie
Ruch Światło-Życie, zwany również ruchem oazowym, powstał na terenie diecezji
katowickiej. Założyciel ruchu ks. Franciszek Blachnicki nawiązał do doświadczeń łączności
Kościoła z ludem śląskim, przekładając niektóre doświadczenia na strategię w religijnym
wychowaniu dzieci i młodzieży14. Rzeczywistość żywej wiary, która określała całą dynamikę
jego życia, była w nim źródłem nowych idei wychowawczych15.
Ksiądz Franciszek Blachnicki poddał umiejętnej analizie współczesną mu sytuację
Kościoła, oceniał stan religijności w kontekście szeroko pojętej wiedzy teologicznej i
podejmował adekwatne działanie. Posługa pasterska, której się podjął, zmierzała do
11
M. Majewski. Świadek odnowy eklezjalnej. W: Człowiek wiary konsekwentnej s. 64.
Zob. Wodarczyk. Prorok żywego Kościoła s. 239-258.
13
Podlewska. Blachnicki Franciszek Karol s. 28.
14
H. Wrońska. Katecheza w stowarzyszeniach, ruchach i grupach. W: Miejsca katechezy. Rodzina.
Parafia. Szkoła. Red. S. Kulpaczyński. Lublin 2005 s. 117.
15
F. Blachnicki. Ruch Światło-Życie jako ruch soborowej odnowy Kościoła. II Krajowa Kongregacja
Odpowiedzialnych Ruchu Światło-Życie. Dokumentacja. Red. F. Blachnicki. Krościenko 4-6 III 1977.
12
5
nieustannej formacji młodego pokolenia w katechumenalnej wizji duszpasterstwa i katechezy
pod przewodnictwem Niepokalanej Matki Boga16. Wyakcentowanie przez F. Blachnickiego w
katechizacji roli Chrystusa miało dla Ruchu Światło-Życie fundamentalne znaczenie17. Myśl
formacyjna i podejmowane działania katechetyczne nie powodowały zachwiania właściwej
proporcji między pierwszorzędnym pośrednictwem Chrystusa a podporządkowanym
pośrednictwem Maryi18. Czuwali nad tym odpowiednio przeszkoleni członkowie ruchu19.
Program i cel Ruchu Światło-Życie zamyka się w jego nazwie zgodnie z zasadą, że w
człowieku musi zrealizować się synteza pomiędzy światłem rozumianym jako poznanie a
egzystencją ludzką20. Poznana prawda powinna stać się normą postępowania, a życie musi
być realizowane według wymagań światła21. Proces formacji w ruchu nastawiony jest na
kształtowanie „nowego człowieka”, czyli człowieka dojrzałego, wewnętrznie zintegrowanego
i wyzwolonego, realizującego siebie poprzez bezinteresowną służbę na wzór Maryi,
Niepokalanej Matki Chrystusa22.
Za cel Ruchu Światło-Życie, porównywalnie ważny, trzeba także uznać staranie o
wychowanie dojrzałych chrześcijan, którzy przeżyli autentyczne i przemieniające życie
spotkanie z Bogiem23. Piętnastodniowe rekolekcje zwane oazami, zaprojektowane przez F.
Blachnickiego i organizowane dla dzieci, młodzieży i rodzin oraz późniejsza praca w grupach
16
M. Marczewski. Od duszpasterstwa ku ewangelizacji. Sługa Boży ksiądz Franciszek Blachnicki
(1921-1987). W: Sto lat polskiej katechezy. Kraków 2001 s. 110.
17
D. Cupiał. Kult maryjny w programie Ruchu Światło-Życie – bariera czy pomost dla ekumenicznych
spotkań chrześcijan? „Salvatoris Mater” 3:2001 nr 4 s. 203.
18
Ruch wydał dotychczas ponad 100 tytułów - podręczników, zeszytów i broszur potrzebnych do
systematycznej pracy formacyjnej we wspólnotach deuterokatechumanalnych i diakonijnych, książki ks.
Franciszka Blachnickiego, drugiego moderatora ks. Wojciecha Danielskiego, a także dotyczące własnej historii
oraz teksty z dorobku ascetyczno-formacyjnego i naukowego Założyciela. Stale ukazują się czasopisma „Oaza”,
„Domowy Kościół”, „Wieczernik” (w archidiecezji poznańskiej). Zob. M. Marczewski. Biografia Sługi Bożego
ks. Franciszka Blachnickiego. W: Kerygmatyczna odnowa katechezy. Warszawa 2005 s. 25-28.
19
Za Ruch Światło-Życie odpowiedzialny jest moderator generalny (ksiądz), który kieruje nim przy
pomocy Centralnej Diakonii Moderacji. W poszczególnych krajach odpowiedzialni są moderatorzy krajowi,
będący księżmi; w diecezjach, rejonach i parafiach - moderatorzy diecezjalni, rejonowi i parafialni (mogą nimi
być także świeccy). W gałęzi rodzinnej ruchu - „Domowym Kościele” - funkcję odpowiedzialnych pełni
małżeństwo, zwane parą krajową, wraz z moderatorem krajowym i kręgiem centralnym; na szczeblu diecezji i
rejonów - pary diecezjalne i rejonowe wraz z kapłanami, pełniącymi rolę doradców duchowych. Małą grupę w
Ruchu prowadzi animator, zaś krąg rodzin - para animatorska. Zob. Marczewski. Od duszpasterstwa ku
ewangelizacji s. 128-133.
20
Zob. Z. Czerwiński. Katechumenat dzisiaj. AK 70:1977 nr 409 s. 190-215. Autor szczegółowo
analizuje Ruch Światło-Życie i wskazuje na jego oryginalność.
21
F. Blachnicki. Kerygmatyczna odnowa katechezy. Pisma katechetyczne. Red. M. Marczewski.
Warszawa 2005 s. 203.
22
J. Mikulski. Nowy człowiek jako model wychowania w ruchu Światło-Życie. W: Pedagogika
pastoralna. Red. M. Marczewski. Lublin 2003 s. 143; Wrońska. Katecheza w stowarzyszeniach, ruchach i
grupach s. 117.
23
F. Blachnicki. Myśli, wyznania, testament. Red. A. Oleszczuk, B. Poniatowska, A. Wojnowska.
Lublin 2002 s. 70.
6
parafialnych miały uświadomić wierzącym odpowiedzialność za Kościół, a także pomagać w
realizacji posoborowej wizji parafii jako wspólnoty24. Czas reżimu komunistycznego, czyli
drugiego totalitaryzmu, którego doświadczył ks. Blachnicki po okupacji hitlerowskiej,
wpłynął na jego posługę duszpasterską. Miała ona przybliżać żywą wiarę, która przemienia
życie człowieka, nie będąc martwym depozytem przekazywanym przez przodków. Ludzi
zniewolonych przez ustrój totalitarny nauczał, że prawdziwej wolności, niezależnie od
okoliczności, można doświadczyć tylko w Chrystusie. Człowiek musi sam doświadczyć
wolności, aby wyzwalać innych, a Kościół jest miejscem wyzwolenia. Przyprowadzanie
zniewolonych do Jezusa stało się jednym z głównych zadań Ruchu.
Charyzmat
Ruchu
wyrażają
słowa
„światło”
i
„życie”
określające
ideał
chrześcijańskiej dojrzałości. Dojrzały chrześcijanin to nowy człowiek, który jednoczy
poznanie (światło) i egzystencję (życie). Do tej jedności może doprowadzić człowieka Duch
Święty dzięki krzyżowi Chrystusa i naszemu bezinteresownemu darowi z siebie w służbie
Bogu i ludziom25.
Formacja w Ruchu jest podstawowa i permanentna26. Formacja podstawowa jest
formacją deuterokatechumenalną. „Drugi katechumenat”, który dzieli się na trzy główne
24
Oazy Dzieci Bożych jako zalążek Ruchu „Światło-Życie”, były rodzajem obozów harcerskich,
opartych na tajemnicy chrztu świętego, który czyni dziećmi Bożymi, oraz na tajemnicy Eucharystii, która rodzi
miłość. Każdy dzień oazowy, realizowany metodą przeżyciową koncentrował się wokół jednej z tajemnic
różańca, ukazujących historię zbawienia. Usłyszana w czasie liturgii prawda miała być przeżyta w ciągu dnia w
kilku ćwiczeniach tak, aby stała się częścią ich życia. Podobną pracę duszpasterską podejmował ks. Blachnicki z
dziewczętami (tworząc w 1963 r. Oazy Niepokalanej), młodzieżą męską (od 1968 r. powstały Oazy Nowego
Życia), z dorosłymi (1965 - kapłańskie wczasy rekolekcyjne). W 1969 r. oaza rekolekcyjna stała się główną
metodą pracy Krajowego Duszpasterstwa Służby Liturgicznej, któremu przewodniczył ks. Blachnicki. Pod
wpływem inspiracji soborowych zrodziła się w oazach idea żywego Kościoła. Przeżycie i doświadczenie
Kościoła w osobowym spotkaniu z Chrystusem w słowie i w sakramencie oraz pragnienie kontynuowania tego
przeżycia w małych grupach wśród osób powracających do swoich parafii, dało początek Ruchowi Żywego
Kościoła. Odpowiednie kadry formatorów były szkolone na kursach moderatorów oraz czterodniowych
rekolekcjach dla animatorów. W 1973 r. odbyła się oaza dla rodzin. Na I Krajowej Kongregacji w 1977 r.
przyjęto nazwę – Ruch Światło-Życie”. Od tej daty formacja podstawowa Ruchu, inspirowana posoborowym
dokumentem „Obrzędy chrześcijańskiego doświadczenia dorosłych”, jest przeżywana jako deuterokatechumenat.
Ruch zainicjował w 1979 r. Krucjatę Wyzwolenia Człowieka, aby przeciwstawiać się patologiom w życiu
człowieka. Od początku lat 80-tych oazy odbywają się w niemieckim Calsbergu, gdzie w 1983 r. w ośrodku
polskim „Marianum” powstało Międzynarodowe Centrum Ewangelizacji Światło-Życie. Por. A. Włodarczyk.
Ruch Światło-Życie. Osoba założyciela, historia ruchu i rozwój w archidiecezji katowickiej. ŚSHT 1994-1995 t.
27/28 s. 343-357, zob. Blachnicki. Kerygmatyczna odnowa katechezy s. 64-69, zob. Marczewski. Od
duszpasterstwa ku ewangelizacji s. 128-133.
25
Por. Oaza Rekolekcyjna Diakonii Ruchu Światło-Życie. [Br. a. i m. wyd.]. Wyd. II. Światło-Życie
1989 s. 3-4.
26
Podstawową metodą formacji jest „światło-życie”. Postuluje ona koncentrację etyczną osoby
formowanej. Oznacza to, że prawdy poznane i uznane za słuszne stają się normą postępowania. Specyficzną
metodą Ruchu jest oaza rekolekcyjna - piętnastodniowe zamknięte rekolekcje przeżyciowe, pozwalające
doświadczyć siebie jako dziecka Bożego we wspólnocie Kościoła. Te wzorce są później przenoszone w
rzeczywistość dnia codziennego. Trzecią główną metodą jest mała grupa jako wspólnota, w której obecne są:
słowo Boże, Duch Pana, kult Pana i miłość Pana. Dla młodzieży studiującej i osób dorosłych formacja
7
etapy, polega na katechizacji ochrzczonych, w celu ponownego zapoznawania się z
tajemnicami wiary. Etap ewangelizacji to spotkanie osobowe przez wiarę z Chrystusem,
oddanie Mu swojego życia i włączenie się w małą grupę osób, które pragną wzrastać w
wierze. Czas katechumenatu obejmuje dwa okresy27. Po zakończeniu formacji podstawowej
rozpoczyna się etap formacji permanentnej, przeżywanej we wspólnocie diakonii czyli osób,
które biorą na siebie odpowiedzialność za Kościół, podejmując w nim określone posługi.
Ruch wskazuje konkretne diakonie, które należy podejmować w parafii, aby była ona
Kościołem żywym i dynamicznym28.
Oparcie życia chrześcijańskiego i eklezjalnego na soborowej wizji Kościoła Oblubienicy i Matki ustrzegło katechizację i duszpasterstwo od niebezpieczeństwa
aktywizmu, który – zdaniem F. Blachnickiego - działalność apostolską i duszpasterską
sprowadzał do zewnętrznej działalności typu organizacyjnego, technicznego, gdzie wszystko
mierzy się zewnętrznymi i statystycznymi efektami, przy zupełnym rozminięci się z tym
wszystkim, w czym leży istota Kościoła i chrześcijaństwa29.
Nasuwa się w końcu pytanie o oryginalność Ruchu Światło-Życie. Czy Ruch wniósł
coś nowego do katechizacji i duszpasterstwa w Kościele polskim? Oryginalność ta tkwi z
pewnością w dokonanej syntezie między personalnym aspektem obrazu i kultu Maryi,
uwydatnionym tak silnie przez św. Maksymiliana Kolbego, a aspektem eklezjalnym,
właściwym zarówno w systematycznym nauczaniu katechetycznym, jak również w formach
okazjonalnych30.
podstawowa trwa minimum 3 lata, dla młodzieży szkół średnich - minimum 4 lata, dla rodzin - 2 lata. Czas
trwania formacji dzieci zależy od wieku, w którym ją rozpoczynają, a najczęściej proponuje się ją dzieciom po I
Komunii Świętej. A. Petrowa-Wasilewicz. Ruchy i stowarzyszenia w Kościele. W: Leksykon Kościoła
katolickiego w Polsce. R. M. Przeciszowski. Warszawa 2003 s. 313; por. Mikulski. Nowy człowiek jako model
wychowania w ruchu Światło-Życie s. 143, zob. Por. Oaza Rekolekcyjna Diakonii Ruchu Światło-Życie s. 5-8.
27
Pierwszy okres rozpoczyna Oaza Nowego Życia I stopnia, i roczna formacja według Drogowskazów
Nowego Człowieka. Uczestnicy uczą się żyć słowem Bożym, modlić oraz budować postawę nawrócenia. Drugi
okres to Oaza Nowego Życia II stopnia oraz roczna formacja mająca na celu pogłębienie życia sakramentalnego
z odnowieniem przymierza chrztu świętego podczas Wigilii Paschalnej. Oaza Nowego Życia III stopnia
rozpoczyna etap mistagogii, którego celem jest odkrycie swojego miejsca w Kościele oraz przyjęcie funkcji
społecznych w duchu służby na rzecz bliźnich. Zob. Deuterokatechumenalny System Formacyjny Ruchu ŚwiatłoŻycie. Schemat. W: Oaza Nowego Życia III stopnia. Podręcznik. Część A. Ogólna. Kraków 1981 s. 9-10.
28
W. Danielski. Celem wymagań Nowy Człowieka w Chrystusie. W: Ks. Wojciech Danielski do Ruchu
Światło-Życie 1982. Światło-Życie 1982 [Br. m. wyd.] s. 26. (24-27). Por. A. Cholewiński. Założenia
programowe Oazy Nowego Życia III stopnia. W: Oaza Nowego Życia III stopnia. Podręcznik s. 12-19. Por. F.
Blachnicki. Personalno-maryjna koncepcja wychowania młodzieży. W: Pedagogika pastoralna s. 140-141.
29
Por. F. Blachnicki. Charyzmat i wierność. Do Ruchu Światło-Życie z obczyzny 1981-1984. Carlsberg
1985 s. 56-58.
30
F. Blachnicki. Teologia pastoralna ogólna. Cz. II. Eklezjologiczna dedukcja teologii pastoralnej.
Lublin 1971 s, 218.
8
5. Środowisko akademickie KUL w hołdzie Profesorowi i Słudze Bożemu
W pamięci środowiska akademickiego KUL ks. prof. Franciszek Blachnicki pozostał
jako osoba skupiona na drugim człowieku. Traktował z równym szacunkiem zarówno
profesora, jak i każdego studenta. Był człowiekiem zawsze otwartym na wymianę
doświadczeń, dzielenie się osiągnięciami oraz na refleksję nad ludzkimi potknięciami
przyszłych naukowców. Dlatego był postrzegany jako niekwestionowany autorytet o bogatej
osobowości i dojrzałej duchowości skoncentrowanej na dobru Kościoła i poszczególnych
ludzi. Pociągał współpracowników naukowych i studentów swoją stałą otwartością,
wzmożonym zainteresowaniem oraz bezkompromisowym zaangażowaniem. W ten sposób
zdobywał współpracowników dla swoich licznych inicjatyw naukowych i duszpasterskich
oraz zachęcał ich, aby w pełni realizowali się w służbie dla dobra Kościoła31.
Prowadząc seminarium naukowe z katechetyki proponował bogaty zestaw tematów,
które przedstawiał studentom jako tematy prac naukowych. Inspirował burzliwe dyskusje
dotyczące koncepcji przygotowywanych prac. Niestrudzenie wysłuchiwał wszystkich opinii,
które często inspirowały go do nowego widzenia kwestii naukowych32. Dlatego ks. prof.
Franciszek Blachnicki nigdy nie zniknął z pola zainteresowania środowiska naukowego
Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II zarówno jako naukowiec jak i
niezwykły człowiek. Wymownym świadectwem jest naukowy namysł nad jego życiem i
refleksją teologiczną. Z jego dorobkiem zmierzyli się następujący autorzy: J. ADAMCZYK,
Katechizacja w klasach III-IV a systematyczna formacja ministrantów w oparciu o pierwszą
wersję programową katechizacji i materiały formacyjne dla ministrantów KDSL, Lublin 1994
[praca magisterska; mps BKUL]; A. BENSZ, Wspólnota katechetyczna w Ruchu oazowym
Światło-Życie, Lublin 1995 [praca magisterska; mps BKUL]; A. CZUBACKA, Katecheza w
szkole a katecheza w Ruchu Światło-Życie, Lublin 1993 [praca magisterska; mps BKUL]; B.
HARDEN, Pismo święte w Ruchu Światło-Życie jako problem katechetyczny, Lublin 1981
[praca magisterska; mps BKUL]; H. KAŁUŻA, Ruch oazowy jako forma katechezy. Analiza
problemu w świetle teorii dynamiki grupowej, Lublin 1978 [praca magisterska; mps BKUL];
J. KRUCZYŃSKI, Program ewangelizacyjny Ruchu Światło-Życie w świetle dokumentów II
Soboru Watykańskiego i adhortacji Pawła VI „Evangelii nuntiandi”, Lublin 1986 [praca
licencjacka; mps BKUL]; M. MAJEWSKI, Koncepcja katechezy w ujęciu ks. dra hab.
31
Majewski. Świadek odnowy eklezjalnej s. 63.
Zob. J. Bagrowicz. Ks. Franciszek Blachnicki-nauczyciel i mistrz. W: Odważny wiarą. Ks. Franciszek
Blachnicki w naszej pamięci. Red. G. Wilczyńska. Lublin 1992 s. 70-72.
32
9
Franciszka Blachnickiego. W: Gorliwy Apostoł wewnętrznej odnowy człowieka. Lublin 1988
s. 20-30; B. POPOWSKI, Wartości katechetyczne programu formacyjnego Ruchu ŚwiatłoŻycie, Lublin 1984 [praca magisterska; mps BKUL].
Zakończenie
Postać księdza Franciszka Blachnickiego w świadomości polskich teologów
pastoralistów i katechetyków na stałe związana jest z założonym przez niego Ruchem
Światło-Życie. Tymczasem był on także wybitnym teologiem pastoralistą, twórcą oryginalnej
koncepcji teologii pastoralnej i jednym z odnowicieli polskiej myśli katechetycznej ubiegłego
stulecia. Dlatego ks. Franciszek Blachnicki zajmuje szczególne miejsce wśród teologów,
pastoralistów i katechetyków katolickich drugiej połowy XX wieku. Niewielu spośród nich
udało się tak znakomicie przedstawić zarys wiary katolickiej w świetle Soboru
Watykańskiego II oraz w odniesieniu do reform posoborowych przeprowadzonych w Kościele. Unikając pułapek kompromisu oraz niszczących polemik, głosił jasny i wyważony
zbiór zasad formacyjnych, którymi katolicy mogą kierować się w rozlicznych sytuacjach
swojego życia.
Przedstawienie dorobku ks. Franciszka Blachnickiego jest trudnym zadaniem, choćby
ze względu na fakt, że opublikował wiele artykułów i posiadał szeroki zakres zainteresowań
duszpasterskich. Jedno można bezsprzecznie stwierdzić, że jako profesor uniwersytecki,
przywódca duchowy i duszpasterz skupił się na przedstawianiu normatywnej doktryny
katolickiej oraz na udzielaniu wskazówek duszpasterskich. Jako praktyk dysponował wielką
przenikliwością, dzięki czemu wszystko, co napisał i głosił, niesie w sobie świeżość i moc
przekonywania również w naszych czasach.
Opracował: Ks. dr hab. Marian Zając, prof. KUL
Pełny tekst z dokumentacją bibliograficzną zob. M. Zając. Ks. Franciszek Blachnicki (1921-1987). W: 50 lat
teologii pastoralnej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II. Red. Cz. Krakowiak, W. Przygoda,
A. Kiciński, M. Wyrostkiewicz. Lublin: KUL 2009 s. 143-156.
10