Stanisław Artur Mieszkowski urodził się 17 czerwca 1903 roku w

Stanisław Artur Mieszkowski urodził się 17 czerwca 1903 roku w Piotrkowie, w rodzinie
Juliusza i Stanisławy Reginy z Wojeńskich. Początkowo uczęszczał do gimnazjów w Piotrkowie
Trybunalskim i Pabianicach, gdzie należał do harcerstwa. Gdy został przeniesiony do
Gimnazjum im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego w Siedlcach rozpoczęła się wojna polskobolszewicka. Zgłosił się jako ochotnik do Wojska Polskiego. Walczył na froncie czeskim
w szeregach 22 Pułku Piechoty.
Po zakończeniu działań wojennych powrócił do Siedlec, gdzie w 1923 roku zdał maturę.
W latach 1923-1924 był słuchaczem Szkoły Podchorążych Piechoty w Warszawie, a w latach
1924-1927 słuchaczem Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej w Toruniu. 10 września 1927
roku Prezydent RP Ignacy Mościcki mianował go podporucznikiem w korpusie oficerów
marynarki wojennej (korpus morski).
Pierwsze stanowisko służbowe objął w dywizjonie ćwiczebnym w Gdyni, jako oficer
wachtowy trałowca ORP "Rybitwa". W 1928 roku wyznaczono go dowódcą plutonu w Kadrze
Marynarki Wojennej w Świeciu, a rok później został oficerem wachtowym okrętu szkolnego
ORP Wilia. 15 sierpnia 1929 roku awansował na porucznika w korpusie oficerów marynar ki
wojennej. W tym samym roku w Toruniu ukończył kurs przygotowawczy dla oficerów
wyjeżdżających na studia za granicę, a w następnym roku Morską Szkołę Artylerii w Tulonie
(franc. École des Officiers canonnier). Od 1930 do 1931 roku był wykładowcą w Szkole
Specjalistów Morskich w Świeciu, po czym pełnił funkcję zastępcy dowódcy okrętu na
torpedowcach ORP „Podhalanin” i ORP „Mazur”. W 1933 roku rozpoczął służbę w dywizjonie
kontrtorpedowców w Gdyni, będąc I oficerem artylerii kontrtorpedowca ORP „Burza”. Od
1934 roku pełnił służbę w Kierownictwie Marynarki Wojennej w Warszawie na stanowisku
kierownika Referatu Broni Szefostwa Artylerii i Służby Uzbrojenia.
27 czerwca 1935 roku awansował na kapitana w korpusie oficerów marynarki wojennej.
W 1935 roku dowodził kanonierką ORP „Generał Haller” oraz torpedowcem ORP „Ślązak”.
Jeszcze w tym samym roku wyznaczono go dowódcą torpedowca ORP „Mazur”.
Jednocześnie pełnił funkcję kierownika grupy artylerii w Centrum Wyszkolenia Specjalistów
Floty w Gdyni. W 1936 roku został oficerem artylerii w Dowództwie Floty, a następnie
z ramienia Szefostwa Artylerii i Służby Uzbrojenia nadzorował budowę stawiacza min ORP
„Gryf” w Hawrze (Francja). W 1937 roku był I oficerem artylerii w pierwszych załogach
niszczycieli OORP „Grom” i „Błyskawica” oraz zasiadał w komisjach odbioru tych okrętów
w Cowes (Wielka Brytania). Od 1938 roku był dowódcą kanonierki ORP „Generał Haller” oraz
dowódcą Oddziału Podchorążych Szkoły Podchorążych Marynarki Wojennej. W 1938 roku
w Gdyni ukończył kurs dla kapitanów marynarki w grupie oficerów sztabowych. Oddziałem
Podchorążych kierował do czasu ewakuacji Szkoły Podchorążych Marynarki Wojennej
na Wołyń przed rozpoczęciem II wojny światowej.
Podczas kampanii wrześniowej dowodził początkowo grupą kanonierek i kanonierką ORP
„Generał Haller” w dywizjonie minowców, biorąc udział w obronie przeciwlotniczej
gdyńskiego portu, osłonie stawiania min morskich na Zatoce Gdańskiej (Operacja "Rurka")
oraz przejściu grupy na Hel. Po wyokrętowaniu załóg kanonierek, 3 września objął
dowództwo odcinka przeciwdesantowego na cyplu helskim. Od 14 września do zakończenia
obrony Wybrzeża w Jastarni dowodził baterią dział wymontowanych z trałowców typu FM.
2 października 1939 roku, po kapitulacji załogi Helu, dostał się do niewoli niemieckiej i przez
resztę wojny znajdował się w oflagach: X B Nienburg, XVIII B Spittal i II C Woldenberg.
1
W 1945 roku po wyjściu z oflagu zdecydował się powrócić na Wybrzeże i rozpoczął pracę
w Głównym Urzędzie Morskim na stanowisku kapitana portu w Kołobrzegu. Na początku
1946 roku został powołany do służby czynnej w Marynarce Wojennej w Gdyni i wyznaczony
dowódcą Flotylli Trałowców. Po pół roku przeniesiono go do Oficerskiej Szkoły Marynarki
Wojennej na Oksywiu, gdzie był jej organizatorem, dyrektorem nauk Wydziału Morskiego
i pierwszym, powojennym komendantem szkoły. Od 6 marca 1947 roku pełnił funkcję szefa
Sztabu Głównego Marynarki Wojennej. W 1949 na krótko objął stanowisko zastępcy
dowódcy Marynarki Wojennej do spraw liniowych. 15 listopada 1949 został wyznaczony na
stanowisko dowódcy Floty.
Był autorem licznych artykułów o siłach morskich w takich pismach jak Bellona, Marynarz
Polski, Polska Zbrojna, czy Przegląd Morski. W latach 1947-1950 przewodniczył Komitetowi
Redakcyjnemu tego ostatniego. Przetłumaczył książkę Port Artur Aleksandra Stiepanowa.
20 października 1950 roku został aresztowany przez funkcjonariuszy Głównego Zarządu
Informacji MON i poddany brutalnemu, trwającemu dwa lata śledztwu. Formalnie, dowódcą
Floty pozostawał do 14 lutego 1951 roku, po czym został przeniesiony do dyspozycji szefa
Departamentu Personalnego MON. Z dniem 22 listopada 1951 roku został przeniesiony do
rezerwy.
21 lipca 1952 roku Najwyższy Sąd Wojskowy w Warszawie (Sn.14/52) skazał go na podstawie
artykułu 86 § 1, 2 KK WP oraz artykułu 7 w związku z artykułem 15 § 2 małego kodeksu
karnego na karę śmierci z utratą praw publicznych na zawsze i przepadkiem mienia.
Ławie sędziowskiej przewodniczył pułkownik Piotr Parzeniecki. Wraz nim skazani zostali
w tym samym procesie tzw. „spisku w wojsku”: kmdr por. Robert Kasperski, kmdr por.
Zbigniew Przybyszewski, kmdr Jerzy Staniewicz i Marian Wojcieszek. W całym tzw. „procesie
siedmiu komandorów” skazano pod fałszywymi zarzutami działalności szpiegowskiej na karę
śmierci lub dożywotnie więzienie 7 oficerów Marynarki Wojennej, pomimo ich wycofania się
w procesie z wymuszonych zeznań. Pozostałymi dwoma skazanymi byli kmdr por. Kazimierz
Kraszewski oraz kmdr por. Wacław Krzywiec. Prezydent Bierut nie skorzystał z prawa łaski.
Wyrok wykonano w Więzieniu Mokotowskim w Warszawie 16 grudnia 1952 roku. Jego
zwłoki zostały przez organa bezpieczeństwa publicznego potajemnie pogrzebane na tzw.
„Łączce” na terenie Cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie.
Decyzją z 24 kwietnia 1956 Naczelny Sąd Wojskowy wznowił postępowanie i uchylił wyrok
z 1952, stwierdzając całkowitą niewinność skazanych. Raport Komisji Mazura wymienia go
z nazwiska jako bezzasadnie skazanego na śmierć.
28 lutego 2014 roku, podczas uroczystości w Belwederze z udziałem prezydenta RP
Bronisława Komorowskiego, Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Pomorski
Uniwersytet Medyczny w Szczecinie i Instytut Pamięci Narodowej ogłosiły,
że zidentyfikowano szczątki Stanisława Mieszkowskiego wśród ofiar pomordowanych przez
organa bezpieczeństwa publicznego w latach 1945–1956, pochowanych w Kwaterze
na Łączce przy murze cmentarnym Cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie.
Identyfikację szczątków odnalezionych na kwaterze "Ł" przeprowadzono w ramach Projektu
Poszukiwań Miejsc Pochówku i Identyfikacji Ofiar Totalitaryzmów Polskiej Bazy Genetycznej
Ofiar Totalitaryzmów.
2
Odnalezienie i identyfikacja szczątków kmdr. Stanisława Mieszkowskiego, tak jak
i pozostałych niesłusznie skazanych i straconych oficerów marynarki wojennej, jest realizacją
testamentu wiceadmirała Józefa Unruga, przedwojennego dowódcy Floty i dowódcy Obrony
Wybrzeża w 1939 r., która ostatecznie pozwoli na pochowanie Admirała, w ojczystej ziemi.
W 1984 roku poświęcono tablicę pamięci kmdr. Stanisława Mieszkowskiego w kościele
św. Michała Archanioła w Gdyni-Oksywiu. W 2003 imieniem komandora nazwano skwer
w Kołobrzegu, a w 2007 odsłonięto tam także jego pomnik, autorstwa rzeźbiarza Romualda
Wiśniewskiego ufundowany ze środków zebranych przez Ligę Morską i Rzeczną. Ulice
noszące imię Komandora Stanisława Mieszkowskiego znajdują się w Gdyni i Piotrkowie
Trybunalskim.
22 stycznia 2016 roku Prezydent RP Andrzej Duda, na wniosek Ministra Obrony Narodowej
Antoniego Macierewicza, mianował kmdr. Stanisława Mieszkowskiego pośmiertnie
kontradmirałem, jako „Żołnierza Wyklętego”.
Opracowano na podstawie:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Stanisław_Mieszkowski (14.09.2016r.)
3