PORADY LOGOPEDYCZNE

PORADY LOGOPEDYCZNE
Mowa to podstawowy środek porozumiewania się ludzi, a prawidłowy jej rozwój
warunkuje kształtowanie się osobowości dziecka.
Mamo, tato czy wiecie jak rozwija się mowa Waszego dziecka?
Według Leona Kaczmarka (1953) w rozwoju mowy wyróżniamy cztery okresy:
- okres melodii (0 – 1 r. ż.)
- okres wyrazu (1 – 2 r. ż.)
- okres zdania (2 –3 r. ż.)
- okres swoistej mowy dziecięcej (3 – 7 r. ż.).
W poszczególnych latach rozwój mowy wygląda następująco:
Okres melodii – okres ten rozpoczyna się z chwilą urodzenia dziecka do ukończenia przez
nie pierwszego roku życia. Pierwszym kontaktem jest płacz. To sposób porozumiewania się z
otoczeniem, a także trening narządów oddechowych. Między drugim a trzecim miesiącem
pojawia się głużenie. To nieświadome artykułowanie pojedynczych samogłosek i spółgłosek,
które jest doskonałym ćwiczeniem usprawniającym narządy mowy. Między piątym a szóstym
miesiącem życia pojawia się gaworzenie. To świadome powtarzanie i naśladowanie
dźwięków mowy. Przed ukończeniem pierwszego roku życia pojawiają się pierwsze słowa:
mama, tata, baba. Dziecko zaczyna rozumieć co do niego mówimy.
Okres wyrazu – w drugim etapie dziecko używa pierwszych słów do nazywania
odpowiednich osób lub przedmiotów. Wymawia samogłoski i łatwiejsze spółgłoski,
wypowiada pierwszą lub ostatnią sylabę. Około półtoraroczne dziecko wypowiada 50
wyrazów. Po skończeniu dwóch lat słownik zawiera około 400 słów. Pojawiają się słowa
dźwiękonaśladowcze.
Okres zdania – między drugim a trzecim rokiem dziecko posługuje się prostymi zdaniami.
Wymawia już wszystkie samogłoski. Obok spółgłosek p,b,m pojawiają się zmiękczenia pi, bi,
mi oraz w, f ,wi, fi, ś, ź, ć, dź, ń, li, k, g, ch, ki, gi, chi, j, ł. Pod koniec trzeciego roku życia
mogą pojawić się głoski s, z, c, dz, a nawet sz, ż, cz, dż. Głoski te nie zawsze są wymawiane
poprawnie, czasem bywają zastępowane innymi, łatwiejszymi. Mowę dziecka w tym wieku
cechuje zmiękczanie głosek, bądź zastępowanie innymi np.: głoska r głoską j lub ł, a także
zamiast f występuje ch i odwrotnie. W tym wieku mogą występować przestawki głoskowe,
opuszczanie sylaby początkowej lub końcowej, zniekształcenia. Pojawiają się pytania i
przeczenia.
Okres swoistej mowy dziecięcej – to okres trwający najdłużej. W tym okresie mowa
powinna być zrozumiałą. Dziecko zaczyna komunikować się pełnymi zdaniami, nie tylko
prostymi ale buduje też złożone. Pojawiają się głoski sz, ż, cz, dż, oraz r. Bogaci swój
słownik zarówno bierny jak i czynny.
Co zrobić jeżeli zauważycie odstępstwo od normy?
Jeśli mowa dziecka rozwija się dużo wolniej niż wskazuje na to norma, bądź jest
mocno zaburzona najlepiej skorzystać z porady logopedy. Zaniepokoić powinny następujące
objawy:
- Dziecko poniżej pierwszego roku życia nie reaguje na głos, nie gaworzy, nie
wypowiada sylab, nie spogląda w stronę dźwięku.
-
-
Dziecko między drugim a trzecim rokiem życia nie podejmuje próby mówienia,
porozumiewa się gestami, bądź mówi dużo głośniej. Nie reaguje na swoje imię. Mówi
przez nos. Wysuwa język między zęby podczas wymawianie niektórych głosek.
Dziecko trzyletnie nie wypowiada głosek p, b, d, t, m, n, bądź zastępuje je innymi.
Nie buduje prostych zdań. Ma kłopoty z płynną mową.
Dziecko w wieku czterech lat nie używa zdań złożonych. Zniekształca wyrazy,
zacina się. Nie wypowiada głosek: s, z, c, dz, ś, ź, ć, dź, k, g, l.
Dziecko w wieku pięciu lat nie wypowiada głosek sz, ż, cz, dż, r. Myli wyrazy
podobnie brzmiące np. dom- tom.
Dziecko w wieku sześciu lat nie wypowiada jeszcze wszystkich głosek poprawnie.
Nie dzieli wyrazów na sylaby i głoski.
Dziecko znacznie odstaje w rozwoju mowy od rówieśników, mówi mało i niechętnie.
Mówi przez nos lub oddycha ustami. Podczas mówienia wsuwa język między zęby,
bądź mówi niepłynnie, zacina się.
Jak możecie pomóc?
Mowa rozwija się dzięki sukcesywnemu dojrzewaniu aparatu mowy. Jej rozwój
przebiega równolegle z rozwojem motoryki narządów artykulacyjnych. Do osiągnięcia
koordynacji poszczególnych części wchodzących w skład skomplikowanego narządu mowy,
potrzebny jest odpowiedni czas i aktywne ćwiczenia. Wystarczy poćwiczyć 10 minut
dziennie, by uzyskać pożądane efekty. Oto propozycja kilku zabaw i ćwiczeń
usprawniających artykulatory:
- usprawnianie warg
- zakładanie górnej wargi na dolną, i na odwrót,
- wargi wysunięte do przodu, cmokanie,
- parskanie,
- karpik,
- gwizdanie,
- zwieranie i rozwieranie warg przy zaciśniętych zębach,
- nadymanie policzków i powolne wypuszczanie powietrza,
- przerzucanie powietrza z jednego policzka do drugiego,
- dmuchanie balona;
- usprawnianie języka ( przy maksymalnie otwartych ustach )
- wysuwanie języka jak najdalej i wsuwanie go nie dotykając warg,
- wykonywanie ruchów wahadłowych bez dotykania warg,
- język szeroki (łopata) i wąski (grocik),
- masaż języka zębami – wyciskanie szerokiego języka pomiędzy zębami,
- kląskanie z przyssaniem języka do podniebienia,
- mlaskanie czubkiem języka,
- dotykanie czubkiem języka kącików ust oraz dolnej i górnej wargi,
- oblizywanie ust i górnych oraz dolnych zębów,
- głośne ssanie cukierka z przyleganiem języka do podniebienia;
- usprawnianie szczęki
- opuszczanie i unoszenie szczęki dolnej,
- opuszczanie i unoszenie szczęki dolnej przy zamkniętych wargach,
- ruchy żucia z równoczesnymi pełnymi ruchami warg i policzków,
- ruchy szczęki dolnej w prawo i w lewo.
Wplećmy ćwiczenia w harmonogram dnia. Zadbajmy o przyjazną atmosferę. Pamiętając,
że obecność i zaangażowanie rodziców to dla dziecka najlepsza motywacja do ćwiczeń.
Jakie konsekwencje może mieć nieprawidłowa artykulacja?
Korekcja wady wymowy zapobiega trudnościom i niepowodzeniom szkolnym, gdyż
dziecko które niepoprawnie mówi najczęściej pisze z błędami, błędnie czyta, a także ma
zahamowania w swobodnym wypowiadaniu się. Umiejętność czytania i pisania wiąże się z
umiejętnością rozróżniania dźwięków mowy. Dla ucznia z wadą wymowy jest to w znacznym
stopniu utrudnione. Kiedy nie potrafi on wypowiedzieć prawidłowo danego dźwięku,
zastępuje je innym, niewłaściwym. Konsekwencją tego są błędy podczas pisania.
Podsumowując, pierwszym krokiem do poprawnego czytania i pisania jest prawidłowa
artykulacja. Stała i systematyczna współpraca z logopedą oraz cierpliwość, wytrwałość
a także skrupulatne wykonywanie zaleceń warunkują odniesienie sukcesu.
Opracowała: mgr Iwona Okonek