Logopeda radzi 2.

LOGOPEDA RADZI
(2)
ĆWICZENIA WSPIERAJĄCE NARZĄDY MOWY
ORAZ PROCES MÓWIENIA.
Dobra artykulacja polega na czystym, wyraźnym,
dokładnym i swobodnym wymawianiu wszystkich głosek języka
polskiego. KaŜda z nich wymaga odpowiedniego ukształtowania
rezonatora, tj.
• właściwego połoŜenia języka,
• podniebienia miękkiego,
• stopnia opuszczenia szczęki dolnej
• ułoŜenia warg
Koordynacja tych elementów daje efekt w postaci głoski. Tak
więc zanim przystąpimy do zadań doskonalących wymowę głosek,
naleŜy najpierw usprawnić działanie narządów mowy tak, aby
były w stanie prawidłowo je wymawiać.
Przyczyn nieprawidłowej artykulacji dźwięków mowy jest wiele.
Do najczęstszych naleŜy niewystarczająca sprawność ruchowa
narządów mowy, spowodowana m.in.
• nieukończonym rozwojem mowy,
• nieprawidłową budową artykulatorów (warg, języka),
• wadami zgryzu,
• skróconym wędzidełkiem,
• złymi nawykami
rodziców),
środowiskowymi
(np.
wady
wymowy
• powaŜniejszymi schorzeniami rozwojowymi.
JuŜ od urodzenia dziecko ćwiczy swe narządy mowne
podczas ssania, Ŝucia, połykania, następnie dmuchania,
parskania, no i samej czynności mówienia. Dorośli powinni być
bacznymi obserwatorami swoich dzieci, poniewaŜ ich rolą jest
dbałość o właściwy ich rozwój oraz wspomaganie w odpowiednim
czasie
tak,
aby
na
korektę
nie
było
za
późno.
Ćwiczenia usprawniające mają więc na celu wypracowanie
zręcznych
i celowych ruchów języka, warg, podniebienia
i szczęki dolnej. Dziecko musi mieć wyczucie danego ruchu
i połoŜenia poszczególnych narządów mowy.
Ćwiczenia języka, warg i podniebienia przygotowują dziecko
do prawidłowego mówienia. Gimnastyka aparatu mowy jest
istotnym krokiem w celu osiągnięcia tej waŜnej sprawności.
MoŜna ją prowadzić w formie zabawy.
Dzieci mają naturalną skłonność do wielokrotnego
powtarzania ulubionych zabaw, stąd jeśli potraktujemy ćwiczenie
jako zabawę, będzie ono dla dziecka autentyczną przyjemnością.
Powtarzajmy proste ćwiczenia przechodząc do coraz
trudniejszych. Sprawmy, aby dziecko odczuwało radość
i zadowolenie. Niech będzie to czas dobrej zabawy. Nie
krytykujmy, ani nie zmuszajmy do ćwiczeń. Czas trwania i liczbę
powtórzeń naleŜy dostosować do indywidualnych potrzeb oraz
moŜliwości dziecka.
Na początku moŜna wykonywać ćwiczenia z dzieckiem przed
lustrem, a kiedy potrafi juŜ wykonać z autokontrolą słuchową,
wówczas wskazane jest wykorzystywać kaŜdą nadarzająca się
okazję: spacer, jazdę samochodem, drogę do szkoły i na zakupy,
zabawy w kąpieli itp.
Naturalna gimnastyka narządów mownych dziecka:
•
kiedy dziecko ziewa nie gań go - lepiej poproś, aby ziewnęło
jeszcze kilka razy, zasłaniając usta - nadaj temat takiej zabawie
(senny lew);
•
gdy na talerzu został ulubiony sos lub rozpuszczony lód pozwól dziecku wylizać go językiem. To ćwiczenie, choć mało
eleganckie, bardzo skutecznie gimnastykuje środkową część
języka;
•
jeśli dziecko dostało lizaka zaproponuj, aby lizało go unosząc
czubek języka ku górze;
•
po posiłku posmaruj dziecku wargi miodem, kremem
czekoladowym i poproś, aby zlizało je dokładnie (nazwijcie to
zabawą w misia Puchatka, który odbiera nagrodę za swoje
zwycięstwo);
•
przy myciu zębów zaproponuj dziecku zliczanie zębów
czubkiem języka lub witanie się z nimi w ten sposób, aby czubek
języka dotknął kaŜdego zęba osobno;
•
Ŝucie pokarmów to teŜ ćwiczenie aparatu artykulacyjnego (!).
Ćwiczenia oddechowe
Oddychanie jest naturalną czynnością fizjologiczną,
niezbędną do Ŝycia, a takŜe bardzo waŜną dla poprawnego
mówienia oraz prawidłowego rozwoju i funkcjonowania aparatu
artykulacyjnego.
W dzień i podczas snu dziecko powinno oddychać nosem(!).
Taki tor oddechowy zapewnia właściwy rozwój aparatu
artykulacyjnego. Nieprawidłowe oddychanie wpływa niekorzystnie
na wymowę.
Oddychanie przez usta powoduje, Ŝe powietrze przepływające
ponad językiem utrudnia jego właściwą pionizację. Dziecko ma
w związku z tym problemy z artykulacją głosek wymagających
podniesienia czubka języka /sz, Ŝ, cz, dŜ, l, r/.
Dzieci
oddychające
nawykowo
przez
usta
mówią
niewyraźnie, nawet jeśli nie mają zaburzeń artykulacyjnych.
Zacinają się przy mówieniu, przerywają kwestie w najmniej
spodziewanym momencie, “połykają” końcówki wyrazów. Mówią
za głośno lub zbyt cicho. W mowę zaangaŜowane jest całe ciało.
Dziecko mówiąc unosi ramiona, wyciąga szyję, staje na palcach
itp.
KaŜde dziecko ma własny indywidualny rytm oddechu, inną
pojemność płuc. Dlatego ćwiczenia oddechowe kaŜde dziecko
wykonuje zgodnie ze swoimi moŜliwościami.
Ćwiczenia oddechowe wykonujemy:
•
•
•
•
w przewietrzonym pomieszczeniu
przed jedzeniem lub 2–3 godziny po posiłku
systematycznie 2–3 razy dziennie przez ok. 2–3 min
przedłuŜanie wydechu nie moŜe być zbyt długie.
Nieprawidłowe kierowanie strumienia powietrza przy wdechu i
wydechu moŜe prowadzić do róŜnego rodzaju seplenienia. Warto
poświęcić czas na treningi oddechowe z uwagi na fakt związku
oddychania z moŜliwością płynnego wypowiadania się dziecka.
mgr Joanna Orłowska
pedagog, logopeda
specjalista Wczesnej Interwencji Logopedycznej