tekst - Studia Dydaktyczne

Studia Dydaktyczne 26/2014
ISSN 1230 - 1760
Manfred Spitzer, Cyfrowa demencja. W jaki sposób pozbawiamy rozumu siebie i swoje dzieci, Wydawnictwo Dobra Literatura, Słupsk 2013,
ss. 340.
Nakładem słupskiego wydawnictw Dobra Literatura w 2013 roku ukazała się na polskim rynku kolejna książka niemieckiego Autora – Manfreda
Spitzera – intrygująco zatytułowana w polskim przekładzie Andrzeja Lipińskiego: Cyfrowa Demencja. W jaki sposób pozbawiamy rozumu siebie i swoje dzieci. Tytuł oryginału wydanego przez Droemer Verlag1 w sierpniu 2012
roku brzmi: Digitale Demenz: Wie wir uns und unsere Kinder um den Verstand bringen.
Znany już polskim czytelnikom Autor, jak czytamy na internetowych
stronach Wydawnictwa jest: ...niemieckim psychiatrą i neurobiologiem
(ur. 27 maja 1958 r.). Studiował także psychologię i filozofię, doktor nauk
medycznych i filozofii, profesor gościnny na Uniwersytecie Harvarda. W latach 1990–1997 ordynator Uniwersyteckiej Kliniki Psychiatrycznej w Heidelbergu, w 1997 r. objął katedrę psychiatrii na uniwersytecie w Ulm (jako najmłodszy profesor tego kierunku w Niemczech). Od 1998 r. dyrektor Uniwersyteckiej Kliniki Psychiatrycznej w Ulm, od 2004 r. kieruje Centrum Wymiany
Wiedzy z Dziedziny Neuronauk i Edukacji (niem. ZNL) prowadzącym badania na polu neurodydaktyki. Autor licznych publikacji naukowych i książek
popularyzujących wiedzę z dziedziny neurobiologii i neurodydaktyki, m.in.
Lernen (wyd. pol. Jak uczy się mózg, PWN, Warszawa 2007), Vorsicht Bildschirm (Uwaga! Ekran telewizora)...2. Widzom niemieckiej telewizji Bayern
Alpha Manfred Spitzer znany jest także jako prowadzący popularny program,
zatytułowany Geist&Gegirn (Rozum&Mózg)3.
Jak sam zwraca uwagę na 246 stronie swojej pracy, Autor pisze, że
jest to już druga Jego … publikacja odnosząca się krytycznie do nowych
mediów ...4.
1
http://www.droemer-knaur.de
http://dobraliteratura.pl/autor/19/spitzer_manfred_.html
3
http://www.br.de
4
M. Spitzer: Cyfrowa demencja. W jaki sposób pozbawiamy rozumu siebie i swoje dzieci Wyd.
Dobra Literatura, Słupsk 2013, s. 246.
2
RECENZJE
Czym zdaniem Autora jest tytułowa „cyfrowa demencja”? Dowiadujemy się, że jest to określenie, którego użyto już przed kilku laty w Korei Południowej, przez lekarzy, którzy opisywali w ten sposób pewien zespół objawów chorobowych, obserwowanych tak w sferze psychicznej, jak i somatycznej, które stanowią efekt niekontrolowanego i nazbyt długiego wykorzystywania „dobrodziejstw” współczesnych technologii informacyjnokomunikacyjnych – cyfrowych mediów. Praca; licząca 340 stron, podzielona
jest na 14 rozdziałów, które prowadzą Czytelnika przez interesującą sieć
skojarzeń Autora z wirtualną rzeczywistością i jej „ciemnymi zaułkami”.
Intrygują i zachęcają do lektury tytuły kolejnych części pracy, rozdziałów, podrozdziałów i często pojawiających się śródtytułów. Już w pierwszym
z paragrafów Wstępu Autor pracy zadaje Czytelnikom pytanie, które często
niewypowiadane wprost i w taki właśnie sposób towarzyszy współczesnym –
świadomym – rodzicom i nauczycielom: „Czy Google nas ogłupia?”.
Nie mniej ciekawią kolejne części omawianej książki, bo już pierwszy
z nich wprowadza Czytelników w tajniki badań nad mózgami nie tylko, co
sugeruje tytuł, londyńskich taksówkarzy, ale także wszystkich tych, którym
nieobcy jest proces uczenia się.
Drugi z rozdziałów omawianej pracy stanowi swego rodzaju wprowadzenie do terminologii weń używanej. Dowiadują się w nim Czytelnicy co
Autor rozumie pod poszczególnymi pojęciami, przede wszystkim czym jest
zasygnalizowana w tytule „demencja”. Autor, z właściwą sobie lekkością
pióra, odkrywa także wybrane tajniki funkcjonowania ludzkiego umysłu.
Kolejna część pracy elektryzuje Czytelników wyjątkowo aktualnym
problemem „kopiuj – wklej”. Jak pisze Autor: „...komputer jest ... dziś dla pracy umysłowej tym, czym wcześniej dla pracy fizycznej stały się najpierw
zwierzęta, potem młyny wodne i wiatraki, jeszcze później maszyny parowe
i wiatraki, a w końcu silniki spalinowe i elektryczne...”5, zwracając uwagę na
powierzchowność przetwarzanych z użyciem komputera informacji oraz
wskazując na niektóre problemy jakie stwarzać może uczniom nowoczesna
technologia wykorzystywana w procesie dydaktycznym.
Rozdział czwarty książki próbuje obalić mit wyjątkowej skuteczności
pracy w środowisku wirtualnym czy pracy „w chmurze”. Pozorne odciążenie
pamięci, dzięki wykorzystaniu osiągnięć nowoczesnych technologii, czy właśnie pracy z użyciem chmury obliczeniowej, zdaniem Autora, prowadzi nie
tylko do mniej intensywnej pracy mózgu, ale też zmniejsza jego gotowość do
5
M. Spitzer: Cyfrowa demencja. W jaki sposób pozbawiamy rozumu siebie i swoje dzieci Wyd.
Dobra Literatura, Słupsk 2013, s. 58.
492
Studia Dydaktyczne 26/2014 ISSN 1230 - 1760
DANIEL KORZAN
zapamiętywania tego, co się dzieje w otaczającym nas świecie.
W rozdziale piątym Czytelnicy dowiadują się o zgubnym wpływie
serwisów społecznościowych (ang. social media). Spitzer pokazuje tu jak
nowe formy pseudokomunikacji zastąpiły porozumiewanie się „face to face”
– twarzą w twarz.
Kolejny rozdział przynosi Czytelnikom odpowiedź na pytanie dlaczego książka, której tytuł wskazuje na chorobę wieku starczego, odnosi się
bezpośrednio do dzieci i młodzieży. Tu znajdujemy porównanie do cukrzycy
drugiego typu, który choć właściwy dla dojrzałego wieku, uwarunkowany jest
zaniedbaniami i nawykami ukształtowanymi za młodu.
Tytuł siódmego rozdziału stawia przed Czytelnikami pytanie: Laptopy
w przedszkolu? Znak zapytania na końcu tytułu nie znalazł się przypadkiem.
Autor zapoznaje Czytelników z podstawowymi mechanizmami rozwoju dziecięcego poznania i wybranymi teoriami psychologii rozwojowej, by wskazać,
że elementarne umiejętności kulturowe, stanowiące kanon naszej cywilizacji,
opierają się na języku pisanym, którego powinniśmy nauczyć się w dzieciństwie. Przyswajanie liter przebiega najlepiej, gdy zapisujemy je odręcznie.
Tu pojawia się porównanie do poznawania przedmiotów poprzez ich dotykanie... Rozdziałowi przyświeca główna teza, iż dzieci uczą się zdecydowanie
szybciej niż dorośli.
W rozdziale ósmym Spitzer zajmuje się aktualnym i ważnym problemem „gier cyfrowych”. Zwraca uwagę, że konsole do gier są jednym z najpopularniejszych prezentów ofiarowanych dzieciom i młodzieży. Wskazuje
nie do końca udowodniony negatywny wpływ różnego rodzaju gier, jak i
przytacza wyniki badań, które udowadniają związane z nimi korzyści edukacyjne, rozwojowe i społeczne.
Pod dziewiątym numerem Czytelnicy odnajdują rozdział, który ukazuje fakty i mity dotyczące cyfrowych tubylców. Jeden z pierwszych akapitów
definiuje ich jako tych, którzy przed dwudziestym rokiem życia: wysłali i odebrali 250 000 wiadomości e-mail i sms; obsługując swój telefon komórkowy
spędzili 10 000 godzin; 5 000 godzin zajęło im granie w gry komputerowe, a
3 500 godzin poświęcili portalom społecznościowym. Spitzer zadaje pytanie
czy Pokolenie Google to geniusze czy lekko ograniczeni umysłowo.
Następny z rozdziałów – dziesiąty – to polemika z właściwą dla epoki
cyfrowej wielozadaniowością. Wykonywanie kilku czynności w tym samym
czasie jest zjawiskiem właściwym dla ery mediów cyfrowych. Przytoczone
wyniki badań wykazują, iż zajmowanie się kilkoma czynnościami naraz zdecydowanie zmniejsza efektywność pracy i jest próbą oszukiwania samego
siebie.
Studia Dydaktyczne 26/2014 ISSN 1230 - 1760
493
RECENZJE
Kolejne dwa rozdziały uczulają Czytelników na różnego rodzaju psychosomatyczne skutki funkcjonowania w cyfrowym świecie medialnym.
Stres, bezsenność, uzależnienia i ich konsekwencje to tylko niektóre z konsekwencji.
Ostatnie dwa rozdziały są próbą odpowiedzi na pytanie w jaki sposób
możemy przeciwstawiać się negatywnym aspektom nowoczesnych technologii.
Pracę wieńczy bogata bibliografia, prezentująca piśmiennictwo z zakresu omawianej problematyki, będąca wspaniałym drogowskazem dla Czytelników w poszukiwaniach źródłowych.
Najlepszą rekomendacją do przeczytania nowej pozycji Manfreda
Spitzera może być pierwsza lokata, zajmowana przez nią na liście bestsellerów wg czasopisma „Der Spiegel”. Każdy rodzić i każdy pedagog, niezależnie od uprawianej specjalności, znajdzie w omawianej książce wiele ciekawych spostrzeżeń i wskazówek. Rekomendacją może być też fakt, iż Autor
jest ojcem sześciorga dzieci, które sam pragnie ustrzec przed zgubnymi
skutkami niewłaściwego wykorzystania nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych.
Daniel Korzan
494
Studia Dydaktyczne 26/2014 ISSN 1230 - 1760