„DZIECKO U PROGU PRZEDSZKOLA”
Transkrypt
„DZIECKO U PROGU PRZEDSZKOLA”
OPRACOWANIE PROGRAMU: SZAFARYN ELŻBIETA KACZMAREK MARTA „DZIECKO U PROGU PRZEDSZKOLA” PROGRAM ADAPTACYJNY DLA DZIECI 3,4,5 – LETNICH PRZEDSZKOLA NR. 128 W WARSZAWIE WARSZAWA - 2011r. SPIS TREŚCI: 1. Wstęp 2. Charakterystyka programu 3. Cele programu 4. Zalety programu 5. Harmonogram działań 6. Ewaluacja programu 7. Bibliografia ZAŁĄCZNIKI: 1. Ankieta informacyjna o dziecku 2. Kwestionariusz ankiety ewaluacyjnej 3. Referat nt. „Nasze dziecko w przedszkolu” 4. Poradnik dla rodziców 5. Materiały na gazetkę 6. Scenariusze zajęć i zabaw /teczka nauczyciela/ 1. WSTĘP Program adaptacyjny został stworzony nie tylko z myślą o dzieciach 3 –letnich, lecz także o wszystkich tych, które po raz pierwszy mają przekroczyć próg placówki. Przekroczenie progu przedszkola to moment rozpoczęcia życia w dwóch środowiskach: rodzinnym i instytucjonalnym. Z analizy potrzeb i właściwości rozwojowych dziecka oraz możliwości ich zaspokajania w środowisku instytucjonalnym za najtrudniejsze dla dziecka uznać można: Zmianę dotychczasowych emocjonalnych i biologicznych standardów zaspokajania potrzeb nawiązywanie kontaktów interpersonalnych z nieznajomymi ludźmi nabywanie poczucia przynależności do grupy społecznej zmiana rytmu i trybu życia dziecka inna pozycja dziecka w grupie przedszkolnej niż w rodzinie zmiany w sytuacji rodzinnej wywołane faktem podjęcia przez matkę pracy zawodowej Rozpoczęcie przez dziecko edukacji przedszkolnej jest momentem przełomowym w jego życiu społecznym . Dla wielu dzieci oznacza on pierwsze kontakty z dużą grupą , których jakość jest znacząca dla rozwoju i późniejszego funkcjonowania w różnych środowiskach .Fakt ten wiąże się ze zmianą dotychczasowego trybu życia i zaspokajania potrzeb , do czego dołączają się nowe dla dziecka zadania związane z funkcjonowaniem w grupie przedszkolnej. Niesie to za sobą większe napięcie emocjonalne . W tym okresie dziecko uczy się nowej dla siebie roli przedszkolaka . Dziecko 3-letnie przez pierwsze dni pobytu w przedszkolu jest zdezorientowane Nie wie z kim ma nawiązać bliższy kontakt emocjonalny i kto będzie zaspokajał jego potrzeby . Sytuację tą komplikuje fakt , że jednego dnia przyjmuje się większość dzieci do grupy i od razu pozostają w niej same bez rodziców . Nauczycielka nie jest wstanie nawiązać dłuższych kontaktów z każdym dzieckiem. Na ogół najwięcej zajmują ją te, które rozpaczają po rozstaniu z rodzicami i niejako wygrywają tę sytuację dla siebie. Dziecko pozostawione przez matkę, z która związane jest emocjonalnie, która zaspokajała jego potrzeby przeżywa lęk , ponieważ utraciło fizyczny kontakt z obiektem przywiązania i ma poczucie braku kontroli nad tym, co się z nim będzie działo w przedszkolu. Ten stan bardzo obniża poczucie bezpieczeństwa dziecka, a wywołane tym napięcie emocjonalne wpływa niekorzystnie na procesy przystosowawcze do nowego środowiska . Obniża bowiem sprawność motoryczną i dezorganizuje czynności poznawcze. W nowym środowisku dziecko nawiązuje kontakt z nauczycielka, która zapewnia mu poczucie bezpieczeństwa . Z uwagi jednak , że sprawuje ona opiekę nad innymi dziećmi , dziecko nie zajmuje centralnej pozycji w sytuacjach społecznych, jaką miało w rodzinie. Przystosowuje się więc i uczy nowych zachowań w sytuacjach emocjonalnie i poznawczo trudnych . Drugi aspekt tego zagadnienia wiąże się z zaspokajaniem tzw. potrzeb dnia codziennego, czyli odżywianiem, odpoczynkiem poobiednim, załatwianiem potrzeb fizjologicznych. Czynności te wywołują u dzieci najwięcej reakcji negatywnych i różnych form protestu. Czynności związane z odpoczynkiem poobiednim są dla dzieci przyczyną narastającego stresu, a co za tym idzie – ogólną niechęcią do uczestnictwa w życiu przedszkola. W domach najczęściej dzieje się tak, że jeśli dziecko nie chce spać, różnymi sposobami jest w stanie wymóc na rodzicach odstąpienie od tego zwyczaju. czasem również zabawa jest dla dziecka o wiele bardziej absorbującym i ciekawszym zajęciem niż spokojne leżenie. Psychologowie twierdzą jednak, że czas poobiedniego odpoczynku dziecka jest dla niego niezwykle ważny. Między 2. a 3. rokiem życia, jeżeli malec nie chodzi do żłobka ani do przedszkola, często nie chce już kłaść się spać po obiedzie. Nie znaczy to jednak, że taki smyk jest w stanie bez problemu dobrze funkcjonować przez cały dzień bez snu czy choćby wyciszenia w porze poobiedniej. Układ nerwowy dziecka w tym wieku nie jest na tyle silny, by malec mógł się bawić, biegać i być w dobrym humorze przez wiele godzin. Sami rodzice często skarżą się, że maluch który nie śpi już w dzień, jest rozdrażniony, płaczliwy. Zdarza się, że trafiają do psychologa, zaniepokojeni problemami wychowawczymi, które nagle pojawiły się, bo dziecko do tej pory pogodne i spokojne, zmieniło się: szybko wpada w złość, samo nie wie, czego chce, często płacze. Tymczasem powodem takiego zachowania jest właśnie to, że już nie sypia w dzień! Nie wszystkie dzieci lubią leżakowanie, jednak w przedszkolu, w dużej grupie, taki odpoczynek jest maluchowi szczególnie potrzebny. Zwykle jest tam głośno, dzieciaki są stale aktywne, podekscytowane, wciąż mają nowe zajęcia. Dlatego naprawdę powinny po obiedzie trochę się przespać lub chociaż odpocząć na leżaczku czy materacyku. Oczywiście malucha nie można zmuszać do zasypiania, bo będzie się przed tym bronił, w dodatku nie polubi z tego powodu przedszkola. Najlepiej, jeśli dzieciom, które spać nie chcą, pani czyta w czasie leżakowania bajkę. Często dzieci nie muszą rozbierać się w piżamkę. I bardzo dobrze, bo wtedy odpoczynek w przedszkolu nie kojarzy im się z nocą. Nie czują się opuszczone i pozostawione przez rodziców, a takie odczucie może powodować niechęć do odpoczynku. Warto też pamiętać, że poobiedni odpoczynek szczególnie potrzebny jest maluchom ze wzmożoną pobudliwością psychoruchową. Wydaje się tylko, że dzieci nie są zmęczone, a to bardzo mylny wniosek. Zdarza się przecież tak, że już w czasie obiadu niektóre dzieci "przysypiają", ponieważ jest to moment wyciszenia i skupienia się na jednej czynności. Ograniczony też zostaje dopływ wielu różnorodnych bodźców, co uspokaja układ nerwowy dziecka, sprawia, że "łapią oddech" po kilkugodzinnych zajęciach i zabawie. Dzieci, które nie chcą spać lub nawet leżąc na leżaczku nie śpią, nie należy przekonywać do tego na siłę. Dużym sukcesem jest to, że dziecko spędzi czas spokojnie siedząc, bo to też jest forma odpoczynku. Takim dzieciom można zaoferować pooglądanie książeczki, przytulanie misia lub lalki, układankę i wiele innych czynności, które nie zakłócą snu pozostałym dzieciom. Dzieci leżakują, bo potrzebują odpoczynku, snu w trakcie dnia. Muszą zregenerować siły witalne i intelektualne. Wypoczęte maluchy rzadziej zapadają na choroby i nie są takie "marudne", jak te zmęczone. W przedszkolu dodatkowo panuje duży hałas. Z tych wszystkich względów leżakowanie powinno odbywać się w przedszkolach. Problem z leżakowaniem polega również na tym, że nie wszystkie dzieci w tym samym czasie czują się zmęczone. W warunkach domowych same decydują, kiedy się położyć i odpocząć, w przedszkolu muszą to robić "na zawołanie". Trudno im, oczywiście wytrzymać w bezruchu, gdy mają tyle rzeczy do zrobienia: porozmawiać z koleżanką, pobawić się sznurowadłami, dokończyć rysowanie. Aby, nie pogarszać sytuacji musimy pamiętać o kilku podstawowych zasadach: - w przypadku dzieci nadpobudliwych (stres, obgryzanie paznokci, zaburzenia zachowania, masturbacja) należy je zrozumieć, nie wolno na nie krzyczeć, ani obrażać ich przed grupą, gdyż to tylko potęguje w/w objawy, lepiej pogłaskać po głowie i powiedzieć szeptem coś miłego; - nie wolno zabraniać dziecku wyjścia do toalety w czasie leżakowania - może to doprowadzić do stanów nerwicowych i objawów wegetatywnych lub po prostu do płaczu; - w czasie leżakowania nie rozdzielajmy rodzeństwa, przyjaciół, - nie odrzucajmy próśb dziecka o to, by mogło zabrać ze sobą na leżak ulubionego pluszaka, a raczej zachęćmy je, by przyniosło swoją przytulankę z domu, bo to ułatwi mu zaśnięcie. Pamiętajmy, że często od tego, czy dziecko lubi leżakowanie w przedszkolu, zależy stosunek malucha i jego rodzica do przedszkola, do nauczycielek, do kolegów w grupie i ogólnego otoczenia, w którym się znajduje. Podsumowując dla wielu dzieci pierwsze kontakty z przedszkolem są źródłem przykrych napięć emocjonalnych utrudniających im przystosowanie. Jednak przedszkole jest dobrym środowiskiem do uczenia dziecka niezależności i uspołecznienia. Kontakty z rówieśnikami uczą norm współżycia i respektowania grupy społecznej. Dziecko szybciej się do niego przystosuje i zniesie niedogodności życia zbiorowego, gdy będzie go postrzegało jako bezpieczne i atrakcyjne dla siebie. Do tego też będziemy dążyć w swojej pracy wychowawczej i dydaktycznej. Aby dziecko dobrze się czuło w przedszkolu, trzeba je odpowiednio przygotować. Temu właśnie służyć mają zajęcia adaptacyjne, których założeniem jest zmniejszenie stresu. Polubić leżakowanie Kilka wskazówek, które mogą pomóc i nam i rodzicom: - proszę nie zabierać dziecka z przedszkola zaraz po obiedzie, lecz dać mu szansę na odpoczynek; - proszę również w domu wprowadzić zwyczaj poobiedniego leżakowania; jeśli dziecko nie chce kłaść się do łóżka, proszę zadbać o to, by odpoczywało na materacu lub dywanie, ale koniecznie w pozycji leżącej; - proszę być konsekwetnym i codziennie, beż żadnych wyjątków stosować się do swojego postanowienia; wtedy dziecko szybko się do niego przyzwyczai; - proszę zadbać o warunki sprzyjające (wyłączyć radio i tv, włączyć wyciszającą muzykę, poczytać dziecku spokojną bajkę). Dzieci leżakują, bo potrzebują odpoczynku, snu w trakcie dnia. Muszą zregenerować siły witalne i intelektualne. Wypoczęte maluchy rzadziej zapadają na choroby i nie są takie "marudne", jak te zmęczone. W przedszkolu dodatkowo panuje duży hałas. Z tych wszystkich względów leżakowanie powinno odbywać się w przedszkolach. Pamiętajmy, że często od tego, czy dziecko lubi leżakowanie w przedszkolu, zależy stosunek malucha i jego rodzica do przedszkola, do nauczycielek, do kolegów w grupie i ogólnego otoczenia, w którym się znajduje. 2. CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU Nasze przedszkole wychodzi z propozycją zajęć adaptacyjnych, dostarczających dzieciom urozmaiconych i interesujących form aktywności. Zajęcia służą usamodzielnieniu dziecka i pokazaniu mu, ile radości daje wspólna zabawa z rówieśnikami i nauczycielką. Przestrzegamy jednocześnie zasady, że dziecko nie musi robić niczego, czego się lęka lub na co nie ma ochoty. Nasz program zakłada odejście od tradycyjnego leżakowania- czyli odpoczynek bez nakazu snu. Dzieci nie muszą się przebierać w piżamy. Odpoczywają w ubrankach na własnym kocyku, z ulubioną „przytulanką”. Słuchają bajek czytanych przez nauczyciela, słuchają muzyki relaksacyjnej, oglądają książeczki. Mogą rysować, układać puzzle przy stoliku lub uczestniczyć w zabawach w innej grupie. Ogólnie ujmując, celem programu adaptacyjnego jest ułatwienie małemu dziecku bezstresowego wkroczenia w świat grupy przedszkolnej. Program został opracowany w oparciu o podstawę programową wychowania przedszkolnego. 3. CELE PROGRAMU Ukierunkowane na dzieci: Zaspakajanie poczucia bezpieczeństwa Kształtowanie odporności emocjonalnej koniecznej do racjonalnego radzenia sobie w nowych i trudnych sytuacjach, w tym także do łagodniejszego znoszenia stresu Pokonanie lęku związanego z nowym otoczeniem i rozłąki z rodziną Wspomaganie w budowaniu własnego pozytywnego obrazu Łagodzenie stresu związanego z „ leżakowaniem” Nabywanie umiejętności dostosowanych do swoich możliwości rozwojowych. Ukierunkowane na rodziców: Zapoznanie z pracownikami przedszkola, bazą i organizacją pracy placówki Poznanie oczekiwań rodziców wobec przedszkola Zapoznanie ze sposobami ułatwienia startu swoim pociechom Integracja rodziców z przedszkolem w celu ułatwienia lepszej współpracy. Udzielanie pomocy rodzinie w celu uniknięcia napięć i stresu 4. ZALETY PROGRAMU Korzyści dla dzieci, rodziców i nauczycieli wynikające z przebiegu programu adaptacyjnego: Dzieci i rodzice mają możliwość zapoznania się z nowym otoczeniem Dzieci i rodzice oraz nauczyciele mają możliwość wzajemnego poznania się Rodzice zapoznają się z organizacją pracy przedszkola, formami i metodami pracy Uczestniczą w organizowanych zabawach i różnego rodzaju ćwiczeniach służących łatwej adaptacji ich dziecka do przedszkola Dyrektor oraz nauczycielki mają możliwość rozpoznania potrzeb dzieci i oczekiwań rodziców poprzez wywiady i ankietowanie. Dzieci unikają stresu związanego z leżakowaniem 5. HARMONOGRAM DZIAŁAŃ Harmonogram działań adaptacyjnych został opracowany na okres czasu – od miesiąca marca do miesiąca listopada. Harmonogram zawiera główne zadania, formy realizacji oraz terminarz spotkań z rodzicami i ich dziećmi. Scenariusze zajęć i zabaw stanowią załącznik do programu. 6. EWALUACJA PROGRAMU Przydatność programu adaptacyjnego podsumują wnioski z wypełnionej przez rodziców anonimowej ankiety ewaluacyjnej oraz z obserwacji dzieci i ich reakcji na „ samodzielne przekroczenie progu przedszkola”. 7. BIBLIOGRAFIA Blek A. – „Przedszkole przyjazne dziecku” Bogdanowicz M. – „Metody Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka” Gruszczyk-Kolczyńska E. i Zielińska E. – „Wspomaganie rozwoju umysłowego trzylatków i dzieci wolniej rozwijających się” Gruszczyk- Kolczyńska E. – „Od malucha do starszaka”-poradnik dla rodziców przedszkolaków /cz.1/