ROZWÓJ PSYCHICZNY DZIECKA W MŁODSZYM WIEKU

ROZWÓJ PSYCHICZNY DZIECKA W MŁODSZYM WIEKU SZKOLNYM
Przede wszystkim należy powiedzieć, że dziecięce zachowania mają sens. Na szczęście im więcej
rodzice o nich wiedzą, tym więcej sensu potrafią z nich wydobyć.
Oczywiście to, kim Państwa dziecko będzie, uzależnione jest od sposobu ,w jaki się je traktuje, ale
nie tylko, ponieważ zachowania ludzkie podlegają pewnym stałym prawom, podobnie jak struktura
fizyczna. Ciało Państwa dziecka rozwija się według określonego wzorca i to samo dzieje się z jego
psychiką. W miarę, jak dziecko dojrzewa, ciało staje się coraz większe. Rozwój fizyczny może od
czasu do czasu ulegać zahamowaniu, ale nigdy się nie cofa. Wasze dziecko nie stanie się pewnego
dnia mniejsze. Rozwój psychiczny jest bardziej złożony. Jest całkowicie pewne, iż Państwa dziecko
, im starsze tym będzie większe; niestety nie można zagwarantować, że będzie lepsze. Z biegiem
czasu dzieci stają się coraz bardziej samowystarczalne. Potrafią coraz lepiej posługiwać się swoim
ciałem, językiem i umysłem. Badania naukowe nad normalnymi dziećmi pokazały jednak, że to
dążenie ku „coraz lepszemu” zachowaniu nie przebiega stabilnie i bez zahamowań, konsekwentnie i
bez momentów regresji. Każdy nowy etap rozwoju ma swoje jasne i ciemne strony.
O CZYM TRZEBA PAMIĘTAĆ W ZWIĄZKU Z ETAPAMI ROZWOJU:
Przede wszystkim jest całkiem normalne, że Państwa dziecko mogło osiągnąć omawiane etapy
rozwoju trochę wcześniej lub pózniej, albo też że ma tak łagodne usposobienie, iż nawet wtedy, gdy
jest najbardziej- jak -na swoje możliwości – rozbrykane, z łatwością można to opanować. Może być
jednak z natury tak żywiołowe, że trudno je opanować w każdym wieku. Poza tym nawet na etapie
nierównowagi może się zdarzyć, że potrzeby dziecka są tak dobrze zaspokajane, iż zachowuje się
ono spokojnie. Najważniejsze dla Państwa jako rodziców, jest więc rozpoznać rytm rozwoju
Waszego dziecka, przemienność okresów ekspansji i zamknięcia, harmonii i dysharmonii, być
przygotowanym na to, że po ciszy często następuje burza i na odwrót, niż skupiać się na tym, aby
pasowało ono ściśle do jakiegokolwiek schematu. Muszą Państwo pamiętać, że każde dziecko jest
niepowtarzalną indywidualnością.
SIEDEM LAT
Wiek siedmiu lat nie stanowi wyjątku od zasady,że każdy nowy okres przynosi znaczące zmiany w
zachowaniu (a także wiele nowych osiągnięć). Typowy sześciolatek jest zuchwały, agresywny,
żądny przygód i bezzasadnie pewny siebie. Zazwyczaj chwyta byka za rogi. Jakieś kłopoty na
boisku? Zrobi wszystko, by je pokonać. Ktoś chce mu coś zabrać? Będzie walczył o swoje.
W wieku siedmiu lat sprawy mają się zupełnie inaczej. Chociaż w tym wieku, jak w każdym innym,
występują momenty żywiołowości, pewności siebie i wielkiego zadowolenia, to generalnie dziecko
jest wówczas o wiele bardziej skryte. Siedmiolatek jest spokojniejszy i w pewnym sensie łatwiejszy
we współżyciu, ale prędzej należy oczekiwać od niego narzekania niż radości. Raczej oddali się,
mamrocząc coś pod nosem, niż będzie dochodził swoich praw. Siedmiolatki słusznie zostały
opisane jako markotne, osowiałe i chimeryczne. Siedmiolatek woli być sam. Chce mieć własny
pokój, w którym mógłby się schronić i strzec swoich rzeczy. Lubi patrzeć, słuchać i pozostawać na
uboczu. Jest zamiłowanym telewidzem, radiosłuchaczem, a niekiedy także czytelnikiem. Ręce
siedmiolatka są jednak bardzo ruchliwe. Ciągle czegoś dotykają, badają wszystko, z czym wejdą w
kontakt. Siedmiolatek żywi niebywałą miłość do ołówków i przedkłada ich ostry, wyrazisty rysunek
nad rozmazaną kreską kredki świecowej. Jego intelekt znajduje się w okresie dynamicznego
rozwoju.
Dziecko w tym okresie nie jest tak programowo czupurne jak sześciolatek, ale często ociąga się z
reakcją, nie słyszy poleceń, albo zapomina, co mu się powiedziało. Może być początkowo
posłuszne, a po drodze zboczyć z kursu. Lepiej więc uprzedzać je z góry, przypominać mu i
sprawdzać, czy wszystko przebiega, jak należy.
Siedmiolatek często zbyt wiele od siebie wymaga. Rozumie zadania, ale nie zawsze potrafi do
końca sobie z nimi poradzić. Zdarza się, że idzie za daleko i raptem staje zupełnie wyczerpany.
Potrzebuje pomocy w wyznaczeniu punktu, w którym należy się zatrzymać. Ma swoje dobre i złe
dni, dni umysłowego pobudzenia i takie, w których wszystko zapomina.
Na krótki okres życie dla wielu siedmiolatków nabiera ciemnych barw. Uważają,że nikt ich nie lubi,
że wszyscy się przeciw nim sprzysięgli. Inne dzieci oszukują; nauczyciel się czepia; nawet rodzice
nie są w porządku. U siedmiolatków występuje syndrom „nikt mnie nie kocha”. Niezadowolenie z
życia można niekiedy wyczytać wprost na twarzy siedmiolatków. Kąciki ust mają opuszczone do
dołu w ciągłym płaczliwym grymasie. I Chociaż dzieci w tym wieku są mniej szczęśliwe i
zadowolone z życia niż chcieliby ich rodzice, to jednak w miarę upływu czasu liczba dobrych dni
ustawicznie się zwiększa, zmęczenie ustępuje i gdy osiągną wiek ośmiu lat, będą zdolne do
wszystkiego. Rodzice siedmiolatka muszą przyjąć ostrożny kurs: z jednej strony powinni z
życzliwością wysłuchiwać rozlicznych skarg, z drugiej- nie powinni ich brać zbyt poważnie (choć
w przypadku bólu głowy trzeba się jednak nim zainteresować). Proszę wziąć pod uwagę,to iż ani
nauczyciel nie jest zle nastawiony, ani inne dzieci takie niegodziwe, ani bracia i siostry tacy
paskudni.
Jeśli chodzi o rozładowywanie napięć emocjonalnych, to muszą Państwo wziąć pod uwagę fakt, iż
skoro tylu dorosłych przeżywa czasami stresy i szuka sposobów rozładowywania przykrych emocji,
to samo odnosi się również do dzieci. U siedmiolatka rozładowywanie napięć zdarza się o wiele
rzadziej. Stare sposoby zanikają. Dzieci, które ciągle jeszcze ssą kciuk, obgryzają paznokcie lub
jąkają się, starają się z tym walczyć. Nieco mrugania oczami oraz nachmurzone miny, bóle i
zawroty głowy. Trzeba tutaj wspomnieć, że nie tylko każde dziecko ma charakterystyczną dla siebie
metodę rozładowywania napięcia , lecz również że w pewnych okresach życia napięcie jest większe
niż w innych. Oznacza to dwie rzeczy: po pierwsze, w tych okresach powinni Państwo jeszcze
bardziej zadbać o to, aby uchronić Wasze dziecko przed sytuacjami, które mogą wywołać u niego
wzrost napięcia; po drugie, można spodziewać się częstszego i bardziej intensywnego
występowania rozmaitych zachowań i czynności służących rozładowywaniu napięć.
Wiek 7 lat charakteryzuje się mniejszą podatnością na choroby niż w wieku 6 lat, ale przeziębienia
trwają dłużej. Częste przypadki różyczki i świnki. Może wystąpić odra i ospa wietrzna. Mogą
występować skargi na bóle głowy z przemęczenia, skargi na bóle mięśni, szczególnie nóg. Mogą się
pojawić kłopoty ze wzrokiem, ale rzadko kiedy poważniejszej natury; tarcie oczu. Objawy dużego
zmęczenia-ziewanie, przeciąganie się.
Każdy wiek ma też swoje lęki. Każdemu dziecku mogą przydarzyć się jakieś nieszczęśliwe
wypadki, które stają się powodem lęków. Obowiązkiem rodziców jest strzec przed nimi swoje
dziecko, ale niemożliwe jest całkowite wyeliminowanie uczucia strachu z jego życia. Wydaje się
bowiem, że dziecko musi w czasie swojego rozwoju przejść przez pewne fazy stanów lękowych.
Oczywiście, występują tutaj różnice indywidualne, ale mówiąc ogólnie, każdy wiek ma właściwe
swoje lęki. Oto ich skrócony wykaz:
7 lat- dużo lęków, przede wszystkim wizualnych – ciemność, strych, piwnice. Cienie stają się
wiedzmami i duchami. Lęk przed wojną, szpiegami, włamywaczami, ludzmi chowającymi się w
szafach albo pod łóżkiem. Strach bywa stymulowany przez radio, kino, lekturę. Lęk przed
spóznieniem się do szkoły, przed brakiem akceptacji ze strony innych ludzi.
CZEGO NIE WOLNO ROBIĆ, KIEDY DZIECKO SIĘ BOI:
•
wyśmiewać się z jego lęków
•
zawstydzać go przed innymi
•
zmuszać go do stawiania czoła lękotwórczej sytuacji, dopóki samo nie jest jeszcze do tego
gotowe i dopóki nie będziecie mieli absolutnej pewności, że postępujecie właściwie
•
niecierpliwić się
•
zakładać, że Wasze dziecko boi się z Waszej albo z własnej winy
•
uważać, że w tych lękach jest coś złego, nienormalnego.
CO NALEŻY ROBIĆ, KIEDY DZIECKO SIĘ BOI:
•
zrozumieć jego lęk
•
pamiętać, że samo z niego wyrośnie
•
pozwolić, przynajmniej przez jakiś rozsądny czas, na unikanie budzącej lęk sytuacji, zanim
podejmie się próby oswojenia z nią dziecka.
Najlepsza jest metoda „małych kroków”. Jeśli jednak lęk Państwa dziecka utrzymuje się na
wysokim poziomie, nie zmniejsza wraz z upływem czasu i nie potraficie znalezć dla niego
wytłumaczenia, niezbędna może się okazać pomoc specjalisty.
Wiedząc,iż nieprawidłowości w
zachowaniu
dzieci wynikają z przejściowych stanów
nierównowagi, które są normalnym elementem wzrostu, rozwoju i oddziaływania rozmaitych
sytuacji życiowych, powinni Państwo pamiętać, iż należy:
1. wiedzieć czego można oczekiwać od dziecka na danym etapie rozwoju, i dostosować swoje
oczekiwania do jego możliwości,
2. Ustanowić jasne i konsekwentne zasady.
3. Dawać dobry przykład.
4. Zapewnić jak najkorzystniejsze warunki, jeżeli chodzi o żywienie i inne czynniki
ekologiczne.
5. Zaplanować proces oddalania się dziecka od rodziców i liczyć się z rosnącym z każdym
rokiem pragnieniem niezależności.
6. Pamiętać, że jednym z najważniejszych zadań rodziców jest zaszczepić w dziecku wiarę we
własne siły, która jest niezbędna do samodzielnego funkcjonowania. Wiara ta i rozwijana od
najwcześniejszych lat samodzielność pomogą dziecku radzić sobie z problemami, jakie
niesie życie.
Opracowano na podstawie: „Rozwój psychiczny dziecka od 0 do 10 lat”- Frances L. Ilg, Louise
Bates Ames, Sidney M. Baker.
PROPOZYCJE ZABAW Z DZIECKIEM ROZWIJAJĄCYCH ZDOLNOŚCI
CZYTANIA I PISANIA
1. Zabawy z literami
Co należy robić?
Rodzic wspólnie z dzieckiem wykonuje litery poprzez naklejanie na karton różnych
materiałów, takich jak: muszelki, makaron, sznurek, gąbka, futerko, ozdobna posypka do
ciast itd. Rodzicu, baw się często z dzieckiem,wodząc palcem wskazującym po ich kształcie.
Świetną zabawą jest samo wykonywanie liter.
Jak to pomaga dziecku w uczeniu się?
Wodzenie palcem wskazującym po literze kształtuje w pamięci dziecka wzorzec potrzebny
przy pisaniu.
Wskazówka: podczas wodzenia palcem po literce, należy powiedzieć: „To jest literka b”
(krótko: „b”, wymowa „by”, „be” jest nieprawidłowa).
2. Palcem po piasku
Co należy robić?
Wysypać na tacę kaszę mannę, albo wylać kisiel, rozmazać budyń czy bitą śmietanę. Rodzic
musi poprowadzić palec wskazujący dziecka, pomagając mu kreślić różne szlaczki, litery i
cyfry. Jeżeli dziecko ma rozluznioną, plastyczną rękę, pozwól mu kreślić samodzielnie.
Jak to pomaga dziecku w uczeniu się?
Dziecko nabiera płynności ruchów przy kreśleniu.
Wskazówka:Na spacerze dziecko może rysować palcem lub patykiem po piasku oraz kredą
po chodniku.
3. Literkowe przewlekanki
Co należy zrobić?
Rodzic zbiera duże, plastikowe pudełka, np. po margarynie. Należy odciąć wszystkie
elementy usztywniające. Z bocznych ścianek i wieczek należy wykonać kształty liter,
których dziecko ostatnio nauczyło się, a następnie przy pomocy dziurkacza zrobić dziurki
„na trasie” całej literki. Należy ułożyć literki na stole i poprosić dziecko, by wodziło palcem
wskazującym po ich kształcie. Następnie poprosić, by wybrało sobie jedną literkę i pokazać,
w jaki sposób ma przewlekać sznurowadło.
Jak to pomaga dziecku w uczeniu się?
Zaangażowanie wielu zmysłów sprzyja lepszemu zapamiętywaniu kształtu liter.
4. Zawieszki na klamki
Co należy zrobić?
W hotelach często na drzwiach wiszą kartki z napisem „ Nie przeszkadzać”. Można
wykorzystać ten pomysł, by dziecko dodało coś „od siebie” do swojego pokoju. Rodzic
może zaproponować, żeby dziecko pisało wiadomości na kartce papieru z tak wyciętą
dziurką, by można było tę kartkę powiesić na klamce. Dziecko może na przykład napisać:
„Sprzątam swój pokój”, „Tu mieszka geniusz” lub „Kibic piłki nożnej”. Rodzic z dzieckiem
mogą również pisać wiadomości do siebie nawzajem, np. „Czy chcesz iść w sobotę na
basen?”
Jak to pomaga dziecku w uczeniu się?
Jest pretekstem do częstszego pisania i czytania.
5. Motywowanie do pisania
Co należy zrobić?
Kiedy dziecko potrafi pisać, należy szukać pretekstów, by chciało pisać i czytać. Oto kilka z
nich:
* domowa skrzynka pocztowa do wymiany informacji
* List do babci
* Wers z rymowanki lub piosenki
*Lista prezentów świątecznych lub urodzinowych
* Lista rzeczy do zrobienia lub lista zakupów
*Przepisywanie przepisu na ciastka lub rymowanki
* Rymujące się zwroty, np.: „Zielone trole siedzą na stole”.
6. Domowy listonosz
Co należy zrobić?
Założyć wspólnie z dzieckiem skrzynkę na Wasze listy oraz ustalić, że każdego wieczora
będzie ona sprawdzana przez dziecko. Rodzic pisze list do swojego dziecka- prosty i krótki
(np. Jutro jedziemy do babci), adresuje i wrzuca do skrzynki. Należy starać się
systematycznie pisać do siebie liściki tak, by dziecko mogło je codziennie przekazywać
odbiorcom.
Jak to pomaga dziecku w uczeniu się?
* wzrasta pozytywne nastawienie dziecka do czytania i pisania
* czuje się ważne w roli „listonosza”
Wskazówka: Rodzic zawsze wieczorem powinien niecierpliwie czekać na korespondencję,
rozbudzi to w dziecku poczucie systematyczności.