Nauka w szkole przyjemnością. Jak pomóc dziecku poradzić sobie z

Nauka w szkole przyjemnością.
Jak pomóc dziecku poradzić sobie z
wyzwaniami nowej roli – roli ucznia?
dr Julia Kaleńska-Rodzaj
Katedra Psychologii UP
Krakowski Ośrodek Doradztwa dla Artystów
„KODA”
[email protected]
Specyfika okresu późnego dzieciństwa
(6/7 – 10/12): rola ucznia
• pierwszy krok dziecka do życia w świecie dorosłych
• zdobywanie wiedzy i umiejętności w sposób
systematyczny, celowy
• współdziałanie z rówieśnikami, działania wspólnotowe
• osiąganie samodzielności, względnej emocjonalnej
niezależności
• nowe formy aktywności, nauki i pracy
• systematyczne ocenianie,
• porównywanie (się) z innymi – formowanie się
samooceny
• potrzeba bycia kompetentnym
• nadmiar obowiązków
Zagrożenia rozwoju w okresie
późnego dzieciństwa
•
•
•
•
•
•
•
brak samodzielności
lęk szkolny, lęk przed oceną
niepowodzenia w nauce czytania i pisania
odrzucenie społeczne
zaniżona/zawyżona samoocena
problemy z koncentracją uwagi
braki motywacyjne
Czynniki decydujące o
zainteresowaniu dziecka szkołą
•
•
•
•
•
•
•
•
•
wczesne doświadczenia wyniesione z przedszkola
wpływ postaw rodziców
wpływ postaw rodzeństwa
wpływ postaw rówieśników
zaakceptowanie przez grupę rówieśniczą
sukcesy w nauce
postawy wobec pracy
postawy wobec nauczycieli
klimat emocjonalny szkoły
Rady dla rodzica:
Nie rozmawiajmy z innymi w obecności dziecka
• o trudnościach dziecka (chyba że robimy to celowo) –
wzmacniajmy samoocenę dziecka przekazując informacje o
jego mocnych stronach, nie pozwólmy, by czuło się
obgadywane
• o naszych obawach dotyczących pójścia dziecka do szkoły,
wątpliwości co do działań nauczyciela – nasze emocje
udzielają się dziecku, formując postawy wobec szkoły, nauki,
nauczyciela
Pomóżmy dziecku oswoić się z nową sytuacją opowiadając w
pozytywny sposób o szkole, uczeniu się (patrz slajd 14)
Pamiętajmy, że samoocena dziecka kształtuje się na podstawie
informacji przekazywanych (w sposób zamierzony i
niezamierzony) przez osoby ważne – rodziców, nauczyciela,
rówieśników
Lęk szkolny
szkoła
nauczyciel
rówieśnicy
rodzice
Kompetencje społeczne: grupa
• Czy dziecko jest akceptowane?
• Czy ma zahamowania?
• Czy śmiało, aktywnie włącza się w
działania grupy?
• Jakie przejawia zdolności i jakie braki?
• Czy potrzebuje pomocy?
• Jeśli tak, to, w jaki sposób można mu
pomóc?
Rady dla rodzica:
• Rodzice muszą znać szersze środowisko, w jakim przebywa
ich dziecko. Muszą utrzymywać kontakt ze szkołą,
interesować się nie tylko wynikami w nauce, ale również tym,
jak ich dziecko zachowuje się w grupie rówieśniczej.
• Muszą dyskretnie obserwować dziecko. Uważnie je słuchać i
chcieć zrozumieć, co do nich mówi. Muszą nauczyć się z nim
rozmawiać. Tylko oni mogą pomóc dziecku przełamać lęk
przed szkołą, kolegami, nauczycielami.
• Dziecko otoczone właściwą opieką może odzyskać zaufanie
we własne siły. Szybciej nawiąże kontakt z rówieśnikami,
chętniej się uczy. Przestanie unikać szkoły. Nie będzie
„uciekać w chorobę”, symulować bólu brzucha lub głowy,
szukać pretekstu pozostania w domu.
Wspieranie rozwoju – ujęcie
kompleksowe
Psychologiczne modele osiągnięć:
Josef S. Renzulli (1978), Franz Mönks (1992)
Szkoła
Rodzina
Inteligencja
i zdolności
specyficzne
Strefa
osiągnięć
Motywacja
Zdolności
twórcze
Rówieśnicy
Funkcje rodziny we wspieraniu
rozwoju ucznia
• rodzina jako kontekst, rodzina jako partner - stwarza
warunki stymulujące rozwój dziecka,
• rodzina jako przekaźnik - przekazuje wartości i postawy,
• rodzina jako łącznik - wspiera działania nauczyciela,
• rodzina jako bezpieczna baza - towarzyszy uczniowi w
jego rozwoju, umożliwia eksperymentowanie
• rodzina jako przewodnik - dostarcza wiedzy o
funkcjonowaniu świata, pomaga zorganizować czas,
poznać nowe zawody, zaplanować przyszłość,
wzmacnia poczucie własnej wartości, ukazuje różnorakie
źródła i zastosowania wiedzy nierzadko kompensując
zaniedbania nauczyciela.
Osiągnięcia: rola osób ważnych

• Myśli
• Emocje
• Zachowania

TWOJE
MYŚLI

ZACHOWANIE
DZIECKA
• Efekt oczekiwań
społecznych:
Efekt Pigmaliona
(Rosenthal, 1973/1991)

UCZUCIA
DZIECKA
TWOJE
UCZUCIA
TWOJE
ZACHOWANIA


REAKCJA/MYŚLI
DZIECKA
Rady dla rodzica:
Zastanów się, w jaki sposób interpretujesz zachowania dziecka?
• Jaki obraz dziecka za tym się kryje? Kogoś, kto przeszkadza w
osiągnięciu świętego spokoju, czy kogoś, kto ma własne
potrzeby, tylko nie umie jeszcze je wyrazić lub samodzielnie
zaspokoić? Zauważ, że druga interpretacja otwiera drogę ku
dialogowi, pierwsza wprowadza rodzinę na ścieżkę wojenną.
• Zmiana punktu widzenia zmienia nastawienie – uczmy (się)
empatii
• Jak za zwyczaj reagujesz na oznaki nieposłuszeństwa (emocje,
zachowania)? Jak reaguje na Twóje zachowanie dziecko?
Czego uczy się od Ciebie? Czego się dowiaduje o sobie?
• Żeby pomóc dziecku radzić sobie z własnymi emocjami musimy
zacząć od siebie – nie działamy odruchowo, postarajmy się
zapanować nad złością, rozczarowaniem (np. zanim
zareagujesz, weź 3 głębokie oddechy).
Czynniki wpływające na
motywację do nauki
Model oczekiwania-wartości dotyczący wyborów w
zakresie rożnych dziedzin osiągnięć
(expectancy value model of achievement-related
choices) - Eccles, 1983, 2007
Zaangażowanie dziecka w naukę zależy od tego, jak
postrzega ono szansę na powodzenie w danym
działaniu, oraz od tego, jaką wartość stanowi dla
niego to działanie.
Na ocenę szans oraz wartości mają wpływ
przekonania dziecka na temat własnych
zdolności i umiejętności oraz oczekiwania
społeczne (patrz slajd 11)
Motywowanie: cztery źródła postrzeganej
wartości działania oraz odpowiedź na potrzeby
Wartość aktywności
(Eccles i in., 1983)
Odpowiedź na potrzeby
ważność dla Ja
(identyfikacja)
wzorowanie się na osobach ważnych, osiągających sukcesy,
podkreślanie wartości uczenia się, zdobywania nowej wiedzy i
umiejętności, poprzez własne zachowania promowanie
postawy rozwojowej (doskonalenia się)
wewnętrzna wartość
(przyjemność)
zainteresowania dziecka punktem wyjścia do nauki,
nauczanie przez zabawę, łączenie zmysłów, ciekawa formuła
zadania, elementy rywalizacji, umożliwienie
eksperymentowania, różnorodne materiały
wartość użytkowa
(korzyści)
ukazanie korzyści z uczenia się, pokazanie możliwości
zastosowania zdobytej wiedzy w praktyce, do rozwiązywania
realnych problemów
koszty
podkreślanie odrębności,
opowiadanie o zawodach interesujących dziecko, sprawna
organizacja pracy i wypoczynku
Podsumowanie
• Rodzice mogą kształtować postawy wobec nauki w szkole
uwzględniając zainteresowania, potrzeby i marzenia dziecka.
• Rodzina często występuje w charakterze łącznika, mediatora w
relacjach dziecko-nauczyciel, dziecko-rówieśnik.
• Przekonania rodziców wobec istoty dzieciństwa, roli dziecka, roli
rodzica, etc. mają wpływ na stosowane metody wychowawcze i
na jakość relacji rodzic-dziecko.
• By móc pomóc dziecku w radzeniu z emocjami, musimy sami
nauczyć się radzić sobie z własnymi emocjami.
• Pomóż dziecku odnaleźć sens i radość ze zdobywania wiedzy,
odrabiania lekcji. Niech uczenie się pozostanie przygodą, a nie
stanie się udręką i karą.
• Warto inwestować w dialog – zajmuje tyle samo czasu, co i
kłótnia, daje o wiele więcej satysfakcji. Ta inwestycja w pełni
opłaci się, gdy dziecko będzie nastolatkiem
Lektury
Brzezińska, A. (2005). Psychologiczne
portrety człowieka. Praktyczna
psychologia rozwojowa. Gdańsk: GWP
Schaffer, H. R. (2005). Psychologia
dziecka. Warszawa: PWN.
dziękuję za uwagę!
*Druga część spotkania poświęcona zostanie
prezentacji ćwiczeń usprawniających komunikację w
rodzinie
dr Julia Kaleńska-Rodzaj
Katedra Psychologii UP
[email protected]