Koneckie faraony - Ciekawe Miejsca.net

www.ciekawe-miejsca.net
Miejsca niezwykłe: Końskie
Koneckie faraony
Końskie. To mało znane 21-tysięczne miasto położone w północnozachodniej części Gór Świętokrzyskich. Wbrew swojej nazwie, Końskie słyną nie z koni, a... z faraonów. W tym mieście znajduje
się tajemnicza budowla zwana „Egipcjanką”, ozdobiona posągami czterech spoglądających na miasto faraonów.
koronnego Jana Małachowskiego w latach 40. XVIII wieku jako barokowa rezydencja w typie entre cour et jardin
(pomiędzy dziedzińcem a ogrodem).
Zaprojektowano wówczas i wybudowano pozostałe do dziś dwa prostokątne
skrzydła pałacowe, o kształcie ćwierć
elipsy, zakończone pawilonami. Urządzono też park w stylu francuskim, który
ozdobiono kilkoma budowlami: dwie altany, glorietta oraz bajeczny, nie zachowany już dziś mostek nad kanałem.
Wejście do „egipskiej oranżerii”
Budynek Oranżerii „egipskiej”, potocznie zwany przez mieszkańców
Egipcjanką, znajduje się w zachodniej
części zespołu pałacowo-ogrodowego
im. Tarnowskich. Zespół ten został
wzniesiony przez kanclerza wielkiego
Oranżeria w całej okazałości
Największej rozbudowy i modernizacji siedziby rodowej Małachowskich
1
nr 12 (21), Grudzień 2008
www.ciekawe-miejsca.net
Miejsca niezwykłe: Końskie
dokonano sto lat później. Obszar parku powiększono w kierunku zachodnim i północno-zachodnim. W 1825 roku do Końskich przyjechał zdolny, dwudziestosześcioletni włoski architekt Maria Lanci( 1799 –1875)na zaproszenie hrabianki Anny Małachowskiej (żony Stanisława). Zaprojektował wiele innych ciekawych budowli w Polsce: Zamek w Dzikowie, Międzyrzecu Podlaskim, „Yellow Inn” – budynek ambasady włoskiej w Warszawie, pracował
przy modernizacji złotej kaplicy przy poznańskiej katedrze. Całe swoje życie
spędził w Polsce, gdzie umarł w Warszawie 12 listopada 1875 roku. Dokonał gruntownej zmiany charakteru zespołu pałacowo–ogrodowego. Zaprojektowany został ogród w stylu angielskim,
na obszarze którego wybudowano kilka
budynków. Jednym z nich jest Oranżeria
egipska.
w Warszawie oraz oranżeria w Końskich.
Rycina z XIX wieku przedstawiająca oranżerię
Opisując ten zabytek, trzeba wspomnieć o jego twórcy. Projektantem był
słynny architekt włoski Francesco Maria Lanci. Lanci, kończąc budowę koneckiej „Egipcjanki” miał 31 lat, był absolwentem Akademii Świętego Łukasza
w Rzymie. Gruntownie przestudiował 24
tomowe dzieło „Opisanie Egiptu”, będące zbiorem badań architektury i kultury egipskiej dokonanej przez 150 naukowców, którzy brali udział w wyprawie
Napoleona do Egiptu w 1789 roku. Zaczerpnięte wzorce i motywy wykorzystał
przy projektowaniu Oranżerii – Świątyni
Egipskiej w Końskich.
Oranżeria „egipska” w Końskich ozdobiona jest
posągami faraonów
Oranżeria egipska stanowi osobliwy
i wyjątkowy zabytek rzadkiego w Polsce
egiptyzującego nurtu architektury. W naszym kraju zachowały się tylko dwa tego
typu obiekty: Świątynia Egipska w północnej części Parku Łazienkowskiego
Hieroglify na południowej ścianie „Egipcjanki”
2
nr 12 (21), Grudzień 2008
www.ciekawe-miejsca.net
Miejsca niezwykłe: Końskie
Budynek Oranżerii został wzniesiony w zachodniej części parku, zorientowany dłuższą osią w kierunku wschód
– zachód. Ma wymiary 54,75 m x 7,25
m. Pośrodku byłej oszklonej elewacji południowej znajduje się wejście główne,
ozdobione niszami, gzymsem, płaskorzeźbą i hieroglifami egipskimi.
ści. W części południowo-zachodniej
budynku znajduje się 10 okien,
w południowo-wschodniej – 13. Nad
wejściem do budynku znajduje się nakryta dachem dobudówka, która pełniła
rolę pomieszczenia gospodarczego.
Każdy detal odpowiada przyjętemu stylowi
We wnękach pylonów (słupów)
w części elewacji południowo- wschodniej, południowo-zachodniej oraz przy
wejściu południowym zachowały się
pseudohieroglify. W lewym dolnym rogu znajduje się logogram w kartuszu,
przedstawiający ptaka. Znaczenie tego
symbolu jest nieznane.
Posąg koneckiego faraona w południowo- zachodnim pylonie Oranżerii Egipskiej w Końskich
Arkadowe fasady wsparte są na podporach zwieńczonych palmowymi kapitelami. Elewacja wschodnia i zachodnia mają konstrukcje pylonów (słupów),
w niszach których znajdują się posągi siedzących faraonów. Ściana południowa jest rozczłonkowana przez 23
podłużne okna sięgające do samej podstawy budynku. Rozmieszczenie okien
jest asymetryczne. Portal wejściowy
dzieli elewację na dwie nierówne czę-
Nie mamy informacji, czy Lanci znał
alfabet staroegipski i czy te hieroglify
faktycznie są wiernym odpowiednikiem
starożytnych znaków. W czterech pylonach narożnych we wnękach spoczywa3
nr 12 (21), Grudzień 2008
www.ciekawe-miejsca.net
Miejsca niezwykłe: Końskie
na Tarnowskich. Organem reprezentującym skarb Państwa jest Starostwo Powiatowe w Końskich.
ją kamienne figury faraonów. Nie znamy
ich imion. Trudno określić, z jakiej są
dynastii. Czas okrutnie się z nimi obchodzi, posągi niszczeją: odpada farba,
widać kruszenie budulca, z którego wyrzeźbiono figury. Obawiam się, że bez
przeprowadzonej gruntownej renowacji
nasze koneckie faraony nie dożyją następnego wieku.
Za czasów Małachowskich i Tarnowskich budynek pełnił funkcję gospodarczą. Znajdowała się tutaj cieplarnia,
w której uprawiano rośliny ozdobne (cytrusy, figi). Po II wojnie światowej budynek podupadł, była to ruina z warzywnikiem.
„Egipcjanka” dziś
Reasumując, Oranżeria „egipska” należy do najciekawszych budowli nurtu
egiptyzującego w Polsce. Posągi faraonów są swoistą wizytówką miasta.
Nieznane, niedoceniane towarzyszą codziennemu życiu konecczan od ponad
dwóch stuleci. Są już w niezbyt dobrej kondycji, ale wciąż czekają na tych
wszystkich, którzy by chcieli je odwiedzić nie w mieście koni, ale w mieście
faraonów – w KOŃSKICH.
W latach 60. ubiegłego wieku dokonano gruntownej modernizacji i powiększenia budynku. Dobudowano skrzydło północne w formie wydłużonego prostokąta, w którym dziś znajdują
się pomieszczenia zaadaptowane przez
Miejsko-Gminny Dom Kultury. Zachowaną do dziś częścią zabytkową obiektu
jest elewacja południowa, łącząca dwa
pylony. W tej części znajdują się trzy duże sale. Stan prawny budynku jest nieuregulowany, ponieważ o zwrot majątku starają się dawni właściciele – rodzi-
Tekst: Jacek Dopieralski;
zdjęcia: Jacek Dopieralski, Jakub Jagiełło
4
nr 12 (21), Grudzień 2008