Olivier Basciano, Kalendarium wydarzeń w Wielkiej Brytanii, PDF

Materiały prasowe Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski BRITISH BRITISH POLISH POLISH:
Sztuka krańców Europy, długie lata 90. i dziś
7.09 – 15.11.2013
Kuratorzy: Marek Goździewski i Tom Morton
Olivier Basciano
1985
Ukazuje się gra komputerowa Tetris.
Należący do Greenpeace okręt „Rainbow Warrior” zostaje zatopiony przez francuskie służby specjalne w
nowozelandzkim porcie; śmierć ponosi jeden z aktywistów organizacji.
Położona w południowym Londynie dzielnica Brixton staje w ogniu zamieszek na tle rasowym po postrzeleniu przez
policję Dorothy „Cherry” Groce. Czarnoskóra Groce zostaje sparaliżowana. Umiera w 2011 roku.
1986
Rząd Margaret Thatcher doprowadza do deregulacji sektora finansowego, wprowadzając nieskrępowaną konkurencję.
Uwolnienie banków i funduszy hedgingowych miało miejsce 27 października; dzień ten przeszedł do historii jako The
Big Bang [Wielki wybuch]. W tym samym roku Dick Fuld przenosi się z Nowego Jorku do Londynu, by stąd kierować
ekspansją Lehman Brothers w Europie. W 1994 roku wraca do USA i obejmuje stanowiska prezesa zarządu oraz
dyrektora banku; był u władzy w chwili upadku Lehman Brothers w 2008 roku.
British Gas debiutuje na giełdzie. To państwowe przedsiębiorstwo było jednym z wielu poddanych prywatyzacji za
rządów Thatcher – takich jak British Petroleum, British Telecom czy British Airways. „Żelazna dama” jakiś czas broniła
się przed prywatyzacją kolei, jednak w 1993 roku sprzedała je prywatnemu kapitałowi.
Nazwa HIV (ludzki wirus niedoboru odporności) zostaje przyjęta na określenie wirusa powodującego AIDS. W tym
samym roku rząd brytyjski kosztem 20 milionów funtów rozpoczyna kampanię Aids: Don't Die of Ignorance [Aids:
niewiedza zabija]. Pierwszy przypadek zachorowania na AIDS wśród osób narodowości brytyjskiej odnotowano w 1982
roku.
1987
Rozpoczyna się trzyletni okres gospodarczej hossy, a liczba bezrobotnych po raz pierwszy od 1982 spada poniżej 3
milionów. Rok 1990 przynosi jednak spowolnienie, spowodowane wzrostem inflacji i podniesieniem stóp procentowych.
Otwarcie pierwszego sklepu sieci IKEA w Wielkiej Brytanii.
Pierwsze imprezy rave przy muzyce acid house. Do Wielkiej Brytanii przywędrowała ona z Ibizy, której kluby ściągały
wtajemniczonych brytyjskich imprezowiczów. Później angielscy organizatorzy imprez działający na Balearach
sprowadzili ją do klubów Wielkiej Brytanii i zaprezentowali szerszej publiczności. Nazywany drugim latem miłości ruch
rzeczywiście gromadził ludzi poza komercyjnymi przestrzeniami, lecz wiązało się to z organizacją nielegalnych imprez
w opuszczonych magazynach i na polach, gdzie klubowicze mogli swobodnie sięgać po pigułki ecstasy i grzybki
halucynogenne. Kultura rave ściągnęła na siebie ostrą krytykę ze strony prasy, która skrzętnie odnotowywała każdy z
nielicznych przypadków zgonu po zażyciu narkotyków. W 1992 roku odbywa się Castlemorton Common Festival, czyli
tygodniowy rave na polach hrabstwa Worcestershire. Liczba uczestników – szacowana na od 20 do 40 tysięcy –
zaniepokoiła policję i stała się pretekstem dla mediów do zdemonizowania sprawy. Nie powiodły się próby
wcześniejszego zakończenia czy przerwania festiwalu przez władze, ale pokłosiem tego wydarzenia stało się
wprowadzenie w 1994 roku przepisu zabraniającego organizowania w plenerze imprez z muzyką „całkowicie lub w
przeważającym stopniu opartą na powtarzalnych sekwencjach pulsującego rytmu” – gwoździa do trumny kultury rave.
1
Margaret Thatcher ponownie na stanowisku premiera.
Premiera czarnej komedii Withnail i ja. Współczesna publiczność uznała osadzoną w latach 60. XX wieku opowieść o
pełnym niepowodzeń życiu, bezrobociu i utraconych aspiracjach bohaterów za nader aktualną. Film zyskał status
kultowego.
1988
Alex James i Graham Coxon rozpoczynają studia na Goldsmiths College. James poznaje kolegów Coxona ze szkoły
średniej – Damona Albarna i Dave’a Rowntree. Razem zakładają zespół Seymour. W 1989 roku grają swój pierwszy
koncert, a rok później podpisują kontrakt z wytwórnią Food Records. Wówczas zmieniają nazwę na Blur. Zespół wydał 7
albumów.
Libijscy terroryści detonują bomby w samolocie linii Pan Am, lecącym nad szkocką wioską Lockerbie. Śmierć ponosi
270 osób.
1989
Ajatollah Ruhollah Chomejni nakłada fatwę na angielskiego pisarza hinduskiego pochodzenia Salmana Rushdiego za
sposób ukazania Mahometa w powieści Szatańskie wersety. Opublikowana w 1988 roku książka została zakazana w 12
krajach muzułmańskich. Rushdie musiał się ukrywać i stawić czoła zamachom na własne życie. Fatwa została oficjalnie
zdjęta w 1998 roku.
94 kibiców Liverpoolu ginie w zbyt gęstym tłumie na stadionie Hillsborough podczas meczu półfinałowego Pucharu
Anglii. Policja i niektóre media od razu zrzucają winę na kibiców. Jednak przeprowadzone w 2012 roku śledztwo
ujawniło, że policja w raportach opisywała bieg wydarzeń niezgodnie z prawdą, by ukryć swoje błędy, a tragedii w żaden
sposób nie zawinił zgromadzony tłum.
W Polsce dochodzi do pierwszych w krajach zdominowanych przez ZSRR rozmów między komunistyczną władzą i
opozycją (Okrągły Stół); w efekcie powstaje pierwszy niekomunistyczny rząd za żelazną kurtyną. W Niemczech zostają
otwarte przejścia graniczne między Berlinem Wschodnim i Zachodnim. Niedługo potem dochodzi do zburzenia muru
berlińskiego.
1990
200 tysięcy osób protestuje w śródmieściu Londynu przeciwko zastąpieniu przez administrację Thatcher podatku
naliczanego od szacowanej wartości domu podatkiem pogłównym, czyli płaską stawką niezależną od majątku.
Demonstracje szybko ogarniają cały kraj.
Brytyjski minister rolnictwa John Grummer karmi hamburgerem swoją pięcioletnią córkę, by zaprzeczyć pogłoskom o
rozprzestrzenianiu się tzw. choroby wściekłych krów i jej przenoszeniu na ludzi. Uśmiercono 4,4 miliona sztuk bydła, a
166 osób zmarło w wyniku zachorowania na ludzką odmianę BSE. W 1996 roku już żadne państwo członkowskie Unii
Europejskiej nie wpuszczało na swoje terytorium brytyjskiej wołowiny; zakaz obowiązywał do 2006 roku.
Iracka inwazja na Kuwejt – i jego pola naftowe – wywołuje pierwszą wojnę w Zatoce Perskiej. W lutym wojska koalicji
34 państw ze Stanami Zjednoczonymi na czele ostatecznie wypierają wojska Saddama Husajna z terytorium Kuwejtu.
Margaret Thatcher rezygnuje z przywództwa w Partii Konserwatywnej i ustępuje ze stanowiska premiera. Wcześniej w
sondażach konserwatyści pozostawali w tyle za Partią Pracy, snuto też plany pozbawienia Thatcher szefostwa.
Rezygnacja wicepremiera Geoffreya Howe’a skłoniła Michaela Heseltine’a do próby sięgnięcia po przywództwo w
partii. Triumfował jednak John Major, mianowany premierem 28 listopada.
Nelson Mandela wychodzi z więzienia po odsiedzeniu 27 lat. Jego uwolnienie to krok w procesie stopniowego
rozmontowywania apartheidu za prezydentury F.W. de Klerka. Mandela pokonał de Klerka w pierwszych wolnych
wyborach w 1994 roku.
2
1991
Rozpada się Związek Radziecki.
Tim Berners-Lee zakłada pierwszą witrynę internetową w rok po napisaniu projektu zakładającego uruchomienie sieci
internet.
Otwarcie pierwszego salonu sieci sklepów komputerowych PC World.
Ciesząca się niewytłumaczalną popularnością senna ballada Bryana Adamsa (Everything I Do) I Do It for You okupuje
pierwsze miejsce na brytyjskiej liście przebojów przez cztery miesiące.
1992
Irlandzka Armia Republikańska podkłada ładunek wybuchowy w finansowej dzielnicy Londynu. Eksplozja bomby przy
30 St Mary Axe zabija 3 osoby, rani 91 i powoduje straty w wysokości 800 milionów funtów. Był to jeden z wielu
ataków tego ugrupowania, domagającego się oderwania Irlandii Północnej od Zjednoczonego Królestwa. Taktyka
separatystów obejmowała ataki bombowe w Irlandii Północnej i Wielkiej Brytanii oraz zamachy na polityków i
brytyjskich żołnierzy. W 1984 roku IRA podłożyła ładunki w hotelu w Brighton, w którym na partyjnym zgromadzeniu
przebywała premier Margaret Thatcher i jej ministrowie. Było 5 ofiar śmiertelnych, w tym 2 polityków. W 1982 roku
eksplozja bomby w domu towarowym Harrods zabiła 6 osób; w 1989 roku w wojskowej szkole muzycznej – 11; w 1991
roku IRA ostrzelała z moździerza siedzibę premiera Johna Majora podczas jego narady z ministrami; w 1996 roku
wybuch bomby w Manchesterze zranił 212 osób. W 1997 roku obowiązywało już zawieszenie broni. 30 St Mary Axe to
obecnie adres ukończonego w 2003 roku wieżowca Gherkin projektu Normana Fostera i Kena Shuttlewortha.
Choć wielu to dziwi, Partia Konserwatywna pod przywództwem Johna Majora wygrywa pierwsze wybory
parlamentarne.
1993
Próbny przejazd pociągu tunelem pod kanałem La Manche. Rok później z połączenia między Wielką Brytanią i Francją
korzystać mogą wszyscy.
Bill Clinton mianowany prezydentem Stanów Zjednoczonych.
1994
Podczas kolacji w restauracji Granita w północnym Londynie Tony Blair i Gordon Brown uzgadniają, że Brown poprze
Blaira w partyjnych wyborach na szefa partii w zamian za obietnicę późniejszego przekazania władzy w ręce Browna.
Blair rzeczywiście wygrywa, jednak ustępuje miejsca dopiero w 2007 roku.
Kurt Cobain, lider zespołu Nirvana, popełnia samobójstwo.
O.J. Simpson zostaje aresztowany pod zarzutem zamordowania Nicole Brown i Ronalda Goldmana. Sąd oczyszcza go z
zarzutów w sprawie karnej, lecz w 1997 roku wyrokiem cywilnym skazuje go w sprawie o zadośćuczynienie za śmierć
wskutek czynu bezprawnego.
Premiera komedii romantycznej Cztery wesela i pogrzeb – najbardziej kasowego filmu tamtego czasu. Sielankowy
obrazek z życia brytyjskich wyższych sfer uwiódł publiczność. Obecnie rekord należy do najnowszej odsłony przygód
Jamesa Bonda Skyfall.
Premierowa emisja amerykańskiego sitcomu Friends. Choć w 2004 roku serial dobiegł końca po dziesiątym sezonie, do
2011 roku w brytyjskim kanale E4 można było oglądać wyświetlane bez końca powtórki.
3
1995
Barings Bank upada wskutek strat w wysokości 827 milionów funtów spowodowanych defraudacjami i spekulacjami
Nicka Leesona. Makler zostawił kartkę ze słowem „Przepraszam” i zbiegł.
Premiera filmu GoldenEye, w którym w postać Jamesa Bonda po raz pierwszy wcielił się Pierce Brosnan.
Tego samego dnia ukazują się single Roll With It Oasis z albumu What’s the Story (Morning Glory?) oraz Country
House Blur z płyty The Great Escape. Media okrzyknęły to wydarzenie „bitwą o britpop”, z której zwycięsko wyszedł
Blur, sprzedając o 58 tysięcy kopii swojego singla więcej.
Richey Edwards, członek brytyjskiej formacji rockowej Manic Street Preachers, zostaje uznany za zaginionego. Jego
ciała nigdy nie odnaleziono, a okoliczności zniknięcia pozostają niewyjaśnione.
Zespół Pulp wydaje swój najważniejszy album – Different Class.
1996
Czteromiesięczny protest przeciwko budowie obwodnicy miasteczka Newbury gromadzi około 7 tysięcy demonstrantów
– głównie, lecz nie tylko działaczy ekologicznych i kontrkulturowych – stając się największą tego rodzaju akcją w
Europie. Protestujący zamieszkiwali trzy domy i wybudowali sieć tuneli, by przeszkodzić w budowie nowej drogi.
Newbury było tylko jedną z akcji przeciwko wyburzeniom budynków komunalnych i budowie dróg, podjętych w
poprzednich latach. Nazwano ją „trzecią bitwą o Newbury”, nawiązując do dwóch bitew stoczonych w okolicy w czasie
angielskiej wojny domowej w XVII wieku.
W Szkocji przychodzi na świat owca Dolly, pierwszy ssak sklonowany z komórek dorosłego osobnika.
Premiera Trainspotting w reżyserii Danny’ego Boyle’a na motywach powieści Irvine’a Welsha. Film zyskał uznanie w
oczach krytyków, osiągnął status kultowego oraz odniósł kasowy sukces.
Spice Girls wydają swój pierwszy singiel – Wannabe.
Anglia gospodarzem mistrzostw w piłce nożnej Euro’96. Drużyna gospodarzy odpada w półfinałach. Rzuty karne
decydują o zwycięstwie Niemców, którzy triumfują także w finale turnieju.
Na rozdaniu nagród BRIT Jarvis Cocker z zespołu Pulp wdziera się na scenę, na której Michael Jackson, niczym
mesjasz, wykonuje utwór Earth Song.
1997
Partia pracy odnosi miażdżące zwycięstwo w powszechnych wyborach do parlamentu, a 43-letni Tony Blair zostaje
najmłodszym premierem od 1912 roku. Dziennik „The Sun” popierał Blaira już wcześniej, pisząc o Partii
Konserwatywnej jako o „zmęczonej, podzielonej i niesterownej”. Nowy premier pomyślnie przemienił Partię Pracy w
„New Labour”, przesuwając ją bliżej prawej strony sceny politycznej i wcielając w życie postulaty teoretyka
Anthony’ego Giddensa dotyczące socjaldemokratycznej „trzeciej drogi”. Blair przeprowadził partię zwycięsko przez
dwa kolejne głosowania powszechne w 2001 i 2005 roku, jednak jego popularność malała na skutek kryzysów, z których
największy wiązał się z podjętą w 2003 roku decyzją o ataku na Irak. Wywołała ona demonstracje, w których
uczestniczyło od 750 tysięcy do miliona ludzi.
Księżna Walii, Diana, ginie w wypadku samochodowym w Paryżu wraz z narzeczonym Dodim Fayedem. Brytyjska
opinia publiczna pogrąża się w rozpaczy, która nie ma precedensu, a biorąc pod uwagę usposobienie Brytyjczyków,
raczej zaskakuje.
1998
Rusza budowa Millennium Dome.
4
1999
Wyczekiwana ze strachem pluskwa milenijna – która z nastaniem roku 2000 miała unieruchomić komputery ze względu
na powszechnie używany w systemach skrót daty rocznej do dwóch ostatnich cyfr – okazuje się zupełnie nieszkodliwa.
2000
Antykapitalistyczne protesty w śródmieściu Londynu w święto 1 Maja.
Katalog BRITISH BRITISH POLISH POLISH: Sztuka krańców Europy, długie lata 90. i dziś, Centrum Sztuki
Współczesnej Zamek, Warszawa 2013
5