nr 1(101) - Społeczeństwo

Społeczeństwo
Studia, prace badawcze i dokumenty z zakresu nauki społecznej Kościoła
101
ROK XXI (XVII)
2011 nr 1
DYREKTOR
Claudio Gentili
WICEDYREKTOR
Mario Toso
SEKRETARZ REDAKCJI
Davide Vicentini
PREZES FUNDACJI GIUSEPPE TONIOLO
Adriano Vincenzi
REDAKTOR NACZELNY EDYCJI POLSKIEJ
Zbigniew Borowik
WYDAWCA
Wersja włoska:
FUNDACJA „GIUSEPPE TONIOLO”, WERONA, WŁOCHY
http://www.fondazionetoniolo.it/
Wersja polska:
KATOLICKIE STOWARZYSZENIE CIVITAS CHRISTIANA, WARSZAWA
http://civitaschristiana.pl/
ZESPÓŁ REDAKCYJNY:
Paweł Borkowski, sekretarz redakcji
Zbigniew Borowik, redaktor naczelny
Adam Wieczorek
Tadeusz Żeleźnik
ADRES REDAKCJI:
ul. Wspólna 25, 00-519 Warszawa, tel. 22 58 65 142
e-mail: społeczeń[email protected]
http://www.spoleczenstwo.civitaschristiana.pl
WYDAWCA:
Inco-Veritas S.A. Oddział w Warszawie
Dyrekcja Spółki Instytut Wydawniczy Pax
ul. Wspólna 25, 00-519 Warszawa
tel. 22 58 65 142
e-mail: [email protected]
http://www.iwpax.pl
Nakład: 500 egz.
Druk i oprawa: Drukarnia im. Adama Półtawskiego
ul. Krakowska 62, 25-701 Kielce
REDAKCJA
A. Albertini / A. Balsamo / O. Bazzichi / P. Borkowski /
Z. Borowik / C. Carrara / P. Cerocchi / F. Cucculelli / C. Di
Francesco / G. Mauri / F. Mazzocchio / M. Merigo / M. Orsi
/ M. Placido / E. Preziosi / L. Santolini / P. Sassi /
D. Vicentini / L. Viscardi / G. M. Zanoni
KOMITET NAUKOWY
S. Bernal Restrepo, Papieski Uniwersytet Gregoriański,
Rzym / U. Bernardi, Uniwersytet w Wenecji / V. Buonomo,
Papieski Uniwersytet Laterański, Rzym / J. Y. Calvez, Centre Sevres, Paryż / G. Campanini, Uniwersytet w Parmie /
P. Carlotti, Papieski Uniwersytet Salezjański, Rzym /
C. Cavalleri, „Studi Cattolici”, Mediolan / M. R. Cirianni,
Papieski Fakultet Nauk o Wychowaniu „Auxilium”, Rzym /
E. Colom, Papieski Uniwersytet Świętego Krzyża, Rzym /
F. Compagnoni, Papieski Uniwersytet Świętego Tomasza,
Rzym / G. De Simone, Papieski Uniwersytet Laterański,
Rzym / G. Dal Ferro, Instytut Nauk Społecznych „N. Rezzara”, Vicenza / G. Gatti, Papieski Uniwersytet Salezjański,
Rzym / F. Gentile, Uniwersytet w Padwie / P. Gheddo,
Papieski Instytut Misji Zewnętrznych, Rzym / G. Goisis,
Uniwersytet w Wenecji / O. Ike, CIDJAP, Enugu, Nigeria /
P. Jarecki, Biskup pomocniczy Archidiecezji Warszawskiej
/ S. Martelli, Uniwersytet w Palermo / F. McHugh, Von
Huegel Institut, St Edmund's College, Cambridge / J. Mejía,
Archiwista i Bibliotekarz Biblioteki Watykańskiej / D. Melé,
IESE – Business School, Barcelona / C. Moreda de Lecea,
Uniwersytet Nawarry, Pamplona / I. Musu, Uniwersytet
w Wenecji / A. Nicora, Przewodniczący APSA, Watykan /
P. Nitecki, Papieski Wydział Teologiczny, Wrocław /
A. Poppi, Uniwersytet w Padwie / V. Possenti, Uniwersytet
w Wenecji / J. Schasching, Katolicka Akademia Społeczna,
Wiedeń / M. Schooyans, Katolicki Uniwersytet w Louvain
/ M. Spieker, Uniwersytet w Osnabrück / K. Wroczyński,
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II / S. Zamagni,
Uniwersytet w Bolonii / S. Zaninelli, Katolicki Uniwersytet
Najświętszego Serca, Mediolan
KORESPONDENCI
S. Gregg, Grand Rapids, Michigan / J. Jelenic, Zagrzeb /
T. Kim, Seul / S. Košč, Trnawa / S. Cornish, Sydney /
V. Piesenko, Rostów nad Donem / E. Sotoniakova, Ostrawa / D. Valdés, Pinar del Rio / K. G. Michel, Würzburg
SPIS TREŚCI
Od Redakcji
Zbigniew Borowik
11 Geniusz kobiecy czy ideologia gender?
Claudio Gentili
13 Dwudziestolecie czasopisma „La Società”
Prace badawcze
Bp Mario Toso
25 Nauka społeczna Kościoła dzisiaj
Oreste Bazzichi – Laura Viscardi Gentili
51 Społeczny wymiar listu apostolskiego Mulieris dignitatem
Ks. Edward Sienkiewicz
87 Współczesne demokracje a prawda
Paweł Borkowski
107 Pojęcie sprawiedliwości społecznej
Studia
Lorenzo Caselli
123 Obywatelstwo bez granic
Tonino Cantelmi – Marco Scicchitano
133 Miasta, które nie dają żyć
Forum
Marco Zabotti
143 Beatyfikacja Giuseppego Toniolo
Gaspare Sturzo
145 Wierność państwu
5
Dokumenty
Ojciec Święty Benedykt XVI
149 Wolność religijna drogą do pokoju. Orędzie na Światowy
Dzień Pokoju 2011 r. (8 grudnia 2010 r.)
Książki
Oreste Bazzichi
167 Rec.: Benedykt XVI, Światłość świata. Papież, Kościół i znaki
czasu, Kraków 2011
Oreste Bazzichi
169 Rec.: Abp R. Marx, Kapitał. Mowa w obronie człowieka,
Kraków 2009
Materiały do formacji katolickospołecznej
Oreste Bazzichi
171 Caritas in veritate: całościowy rozwój ludzki
SUMMARIES
No. 1 (101), January-February 2011
Bp M. Toso
Nauka społeczna Kościoła dzisiaj
Nauka społeczna Kościoła stopniowo sprecyzowała i ukazała
swoja˛ strukture˛ eklezjologiczna˛ i teologiczna˛. Ważnymi krokami na tej drodze sa˛ stwierdzenia zawarte w Laborem
exercens i Sollicitudo rei socialis, zgodnie z którymi nauke˛ te˛
należy zaliczać do dziedziny teologicznej, a dokładniej do
teologii moralnej, i uważać za narze˛dzie i istotny element
ewangelizacji. Przede wszystkim zaś określa sie˛ nauke˛ społeczna˛ jako wyraz całościowego podmiotu, Kościoła.
The Social Doctrine of the Church today
The social doctrine of the Church has gradually rendered
precise and manifest its ecclesial and theological structure. In
particular, the encyclical letters “Laborem exercens” and
“Sollicitudo rei socialis” proved to be important steps in this
process. The social doctrine of the Church is to be included in
theology, and strictly speaking, moral theology. The social
doctrine ought to be regarded as an instrument and a major
factor of evangelization. Significantly, the social doctrine
is considered as an expression of the integral subject which is
the Church.
O. Bazzichi
L. Viscardi
Gentili
Społeczny wymiar listu apostolskiego Mulieris
dignitatem
Jesteśmy nieco ponad 20 lat od ogłoszenia listu apostolskiego
Jana Pawła II pt. Mulieris dignitatem (15 sierpnia 1988 r.).
Był to pierwszy w ogóle przypadek, że papież ogłosił cały
dokument na temat sensu i godności bycia kobieta˛. List ten do
dziś dnia zachowuje całe swoje bogactwo doktrynalne, a zarazem aktualność w obliczu szerzenia sie˛ nowych wzorców
kulturowych, które po linii ideologicznej, politycznej i społecznej zmierzaja˛ do zniesienia wszelkiej różnicy mie˛dzy pierwiastkiem me˛skim a żeńskim. To jest tzw. ideologia rodzaju
(gender), w myśl której każdy może wybierać sobie tożsamość płciowa˛ w oderwaniu od porza˛dku natury.
The Social Dimension of the Apostolic Letter
“Mulieris dignitatem”
Over 20 years ago, on the 15th August, 1988, the apostolic
letter “Mulieris dignitatem” of John Paul II was promulgated.
SUMMARIES
7
It was for the first time in history that a Pope published
a specific document on the significance and dignity of being
a woman. The letter has maintained all its doctrinal richness
and aptness in regard to new cultural paradigms that, under
ideological, political as well as social aspects, tend to discard
every type of difference between males and females. This is
so-called gender ideology, which states that every human
being may freely choose their sexual identity with no regard
for the natural order of things.
Ks. E.
Sienkiewicz
Współczesne demokracje a prawda
Demokracja i wolność człowieka stanowia˛ współcześnie poje˛cia prymarne. Sa˛ traktowane przez wielu wre˛cz jako religia.
W takiej wizji człowiek zostaje pomylony z Bogiem, ponieważ jest rozumiany jako istota maja˛ca wolność absolutna˛.
Problem w tym, że demokracja nie tłumaczy sama siebie.
Potrzebuje odwołania sie˛ do innej instancji, która wytłumaczyłaby fenomen wolności człowieka i wskazałaby wartości
godne wyboru. Demokratyczna wie˛kszość sama z siebie nie
jest zabezpieczona przed błe˛dna˛ decyzja˛, a demokracja pozbawiona fundamentu obiektywnych wartości jest zagrożona
wielkim ryzykiem przekształcenia sie˛ w dyktature˛. We współczesnych bowiem demokracjach prawa i prawdy nie pojmuje
sie˛ treściowo, ale formalnie.
Modern Democracies and Truth
Democracy and human liberty are nowadays primary notions.
Practically, many regard them as a kind of religion. In
essence, such conception leads to mistaking human
for God, as human being is considered to be absolutety free.
The problem is that democracy fails to justify itself.
It needs to refer to another authority, one capable of explaining human liberty and pointing to worthwile goals. No
democratic majority is per se capable of avoiding erroneus
decisions, and democracy, when void of objective foundations, runs a risk of converting into dictatorship. Modern
democracies consider laws and truth in terms of their form
and not contents.
P. Borkowski
Pojęcie sprawiedliwości społecznej
Pomimo swojej ponad 150-letniej historii termin „sprawiedliwość społeczna” pozostaje me˛tny i wcia˛ż bywa używany
8
Społeczeństwo 21 (2011) nr 1
w sposób daleki od precyzji i jednoznaczności. Pomimo tych
komplikacji teoretycznych poje˛cie sprawiedliwości społecznej wyste˛puje nie tylko w rozprawach filozoficznych i politologicznych, lecz także w codziennym dyskursie publicznym, obowia˛zuja˛cych aktach prawnych, jak również w deklaracjach organizacji i działaczy politycznych, zwia˛zkowych
itp. Z semantycznego punktu widzenia da sie˛ wyróżnić cztery
typy relacji mie˛dzy nadrze˛dnym a podrze˛dnym członem
danego wyrażenia: powtórzenie (tautologia), zaprzeczenie
(sprzeczność w określeniu), aspektowe uwydatnienie treści
głównego członu, wyodre˛bnienie zakresu.
The Notion of Social Justice
In spite of its more than one-hundred-and-fifty-years history,
the term “social justice” remains vague and is still used in
ways which are far from precise. Nevertheless, the concept of
social justice frequently occurs not only in philosophical
treatises and essays, but also in various legal acts, as well as
in politicians’ and social activists’ speeches. From a semantical point of view we may distinguish four types of relationships between the two components of the term “social justice”:
a mere tautology, contradictio in adiecto, underlining the
meaning of the princpal component, and precising the
meaning of the principal component.
L. Caselli
Obywatelstwo bez granic
Obywatelstwo nie jest po prostu statusem, czymś skodyfikowanym albo przeznaczonym do skodyfikowania. Jest raczej
ideałem, do którego sie˛ da˛ży, wyraźnym projektem współżycia ludzi. Oznacza życie „z” drugimi i „dla” drugich. Nie
można sie˛ z tym nie zgodzić. Ale kim sa˛ drudzy, z którymi
i dla których wypadło żyć? I w jakiej dziedzinie ma sie˛
to manifestować? Obywatelstwo cechuja˛ dziś sprzeczności
i dwuznaczności: partykularyzm i globalizm, subiektywizm
albo indywidualizm, napie˛cie mie˛dzy prawami a obowia˛zkami. Wyzwanie, przed którym stoimy, to obywatelstwo bez
granic. W dialektyce globalności i lokalności trzeba odkryć
powszechność.
Citizenship without Limits
Citizenship is not just a state of being, or something codified,
or something to be codified. It is rather an ideal worth trying
SUMMARIES
9
to achieve. It is a clear project of coexistence between
humans. Citizenship signifies living with “others” and “for”
others. This statement is obvious. But who are those other
people with whom and for whom one is to live? And what is
the proper domain of citizenship? Citizenship is nowadays
marked by contradictions and ambiguities, which are: particular and global tendencies, subjectivism or individualism,
contrasts between rights and duties. The challenge that faces
us concerns citizenship without limits. The dialectic of globality and locality ought to lead to universality.
T. Cantelmi
Miasta, które nie dają żyć
M. Scicchitano Miasto stało sie˛ miejscem, w którym manifestuje sie˛ złe
samopoczucie współczesnego człowieka. Miasto mówi
o człowieku, który w nim mieszka, a przyjrzenie sie˛ miastu
pomaga zrozumieć tożsamość człowieka, dla którego zostało
ono zbudowane. Dusza miasta to dominuja˛ca w kulturze
koncepcja antropologiczna. Problemy przeżywane w dzisiejszych miastach sa˛ głe˛boko zwia˛zane z koncepcja˛ człowieka
i jej oddziaływaniem na konkretne życie jednostek. Aby
zareagować na współczesny kryzys, trzeba przedstawiać
zdrowa˛ antropologie˛, przystaja˛ca˛ do rzeczywistości, gdyż
tylko ona może pomóc w przełamaniu szkodliwych tendencji
również w nowoczesnych miastach. Jaka jest koncepcja człowieka, która dominuje w panoramie kulturalnej i społecznej
współczesnego miasta?
Cities which Fail to Let Live
The city has become a place in which bad condition of
modern man is easily visible. A city tells about the man who
lives in it, and when we look closely at the city we may
understand the man for whom it was built. The soul of the city
is the anthropology that predominates in culture. Problems
faced in modern cities are strictly related to the conception
of man and the influence it exerts on our everyday life. The
contemporary crisis may be overcome by having recourse to
a sane anthropology, one which is in accordance with real
facts, as this is the only way to reverse harmful trends that
predominate in our modern cities. And what is the anthropology which has the most importance within the cultural
and social sphere of modern cities?
SKRÓTY UŻYTE W NINIEJSZYM NUMERZE
AA
Sobór Watykański II, Dekret o apostolstwie świeckich Apostolicam
actuositatem
CA
Jan Paweł II, Encyklika Centesimus annus w setna˛ rocznice˛ encykliki
Rerum novarum, 1 maja 1991 r.
CV
Benedykt XVI, Encyklika Caritas in veritate o integralnym rozwoju
ludzkim w miłości i prawdzie, 29 czerwca 2009 r.
EV
Jan Paweł II, Encyklika Evangelium vitae o wartości i nienaruszalności
życia ludzkiego, 25 marca 1995 r.
FC
Jan Paweł II, Adhortacja apostolska Familiaris consortio o zadaniach
rodziny chrześcijańskiej w świecie współczesnym, 22 listopada 1981 r.
GS
Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie
współczesnym Gaudium et spes
HV
Paweł VI, Encyklika Humanae vitae o zasadach moralnych w dziedzinie przekazywania życia ludzkiego, 25 lipca 1968 r.
KKK Katechizm Kościoła Katolickiego
KNSK Papieska Rada „Iustitia et Pax”, Kompendium nauki społecznej Kościoła
LE
Jan Paweł II, Encyklika Laborem exercens o pracy ludzkiej, 14 września 1981 r.
MD
Jan Paweł II, List apostolski Mulieris dignitatem z okazji Roku Maryjnego o godności i powołaniu kobiety, 15 sierpnia 1988 r.
MM Jan XXIII, Encyklika Mater et Magistra o współczesnych przemianach
społecznych w świetle zasad nauki chrześcijańskiej, 15 maja 1961 r.
NSK nauka społeczna Kościoła
ORP „L’Osservatore Romano” wyd. polskie (1980-)
QA
Pius XI, Encyklika Quadragesimo anno o odnowieniu ustroju społeczengo i dostosowaniu go do normy prawa Ewangelii, 15 maja 1931 r.
RN
Leon XIII, Encyklika Rerum novarum o kwestii robotniczej, 15 maja
1891 r.
S
„Społeczeństwo. Studia, prace badawcze i dokumenty z zakresu nauki
społecznej Kościoła” (1995-)
RN
Jan Paweł II, Encyklika Sollicitudo rei socialis z okazji dwudziestej
rocznicy ogłoszenia encykliki Populorum progressio, 30 grudnia 1987 r.
WDS Kongregacja ds. Wychowania Katolickiego, Wskazania dotycza˛ce
studiów i nauczania doktryny społecznej Kościoła w ramach formacji
kapłańskiej, 30 grudnia 1988 r.
OD REDAKCJI
GENIUSZ KOBIECY CZY IDEOLOGIA GENDER ?
Zbigniew Borowik
Redaktor naczelny „Społeczeństwa”
Jednym z wydarzeń XX w., które legły u podstaw przeżywanego
dziś w Europie kryzysu kulturowego, była rewolucja obyczajowa
1968 r. To właśnie wówczas zacza˛ł sie˛ rozpadać świat relacji
mie˛dzyludzkich opartych na tradycyjnym, ukształtowanym przez
chrześcijaństwo modelu wzajemnych odniesień mie˛dzy kobieta˛
a me˛żczyzna˛ w obre˛bie wspólnoty, która˛ jest małżeństwo. To
właśnie wówczas została zakwestionowana tożsamość płciowa człowieka oparta na naturalnych różnicach cielesnych mie˛dzy kobieta˛
a me˛żczyzna˛. Rozwijaja˛ca sie˛ od tamtej pory ideologia gender, która
w imie˛ wyzwolenia kobiet z ucisku nałożonych na nie tradycyjnych
ról zakwestionowała istnienie realnych różnic mie˛dzy płciami, zbiera dzisiaj swoje żniwo w postaci coraz cze˛stszych przypadków
zachwiania poczucia tożsamości płciowej u dzisiejszych Europejczyków. Skoro płeć to kwestia kulturowego wyboru, a nie różnic
natury fizycznej i psychicznej, to w relacjach mie˛dzy kobieta˛
a me˛żczyzna˛ nie może być już nic stałego. Wiemy, co to oznacza dla
rodziny i przyszłej sytuacji demograficznej kontynentu.
Pisza˛ o tym w niniejszym numerze Oreste Bazzichi i Laura Viscardi
Gentili, przypominaja˛c bardzo ważny z punktu widzenia NSK dokument Jana Pawła II Mulieris dignitatem, poświe˛cony kobiecie. Nasi
autorzy sa˛ przekonani, że odkrycie na nowo geniuszu kobiecości może
uruchomić zasoby energii duchowej, kulturowej i społecznej, które
pozwola˛ sprostać stoja˛cym dziś przed nami wyzwaniom.
Do problemu zachwianej tożsamości płciowej nawia˛zuja˛ też
dwaj inni nasi autorzy, Tonino Cantelmi i Marco Scicchitano,
12
Społeczeństwo 21 (2011) nr 1
którzy opisuja˛ oblicze kulturowe współczesnego miasta i żyja˛cych
w nim ludzi, narcystycznie zorientowanych, poszukuja˛cych coraz
silniejszych doznań, nastawionych na natychmiastowa˛ gratyfikacje˛
„tu i teraz”, niedojrzałych osobowościowo i niepewnych swej
tożsamości płciowej. To nie przypadek, że w miastach europejskich
wie˛cej jest samobójstw niż ofiar wypadków drogowych, a jedna
czwarta ludności cierpi na zaburzenia psychiczne.
Trudno przeoczyć w tym numerze artykuł bpa Mario Toso, który
tym razem pisze o munus docendi biskupów w dziedzinie nauki
społecznej, która˛ głosi Kościół. Jeśli biskupi maja˛ być prawdziwymi nauczycielami tej nauki, musza˛ najpierw stać sie˛ jej
uczniami, którzy przyjma˛ ja˛ z pokora˛ i be˛da˛ zgłe˛biać przez osobiste
studia, stanowia˛c wzór dla wiernych świeckich.
Warto też zwrócić uwage˛ na dwa artykuły polskie w tym
numerze. Ksia˛dz Edward Sienkiewicz pisze o kłopotach, z którymi
borykaja˛ sie˛ współczesne demokracje pozbawione jasno określonego fundamentu aksjologicznego, a Paweł Borkowski wyjaśnia
problemy wia˛ża˛ce sie˛ z poje˛ciem sprawiedliwości społecznej.
Nasze czasopismo, ukazuja˛ce sie˛ w nowej szacie graficznej,
obchodzi w tym roku jubileusz 20-lecia swego istnienia w wersji
włoskiej. To właśnie przed 20 laty grupa katolików świeckich z Werony w porozumieniu ze swoimi pasterzami podje˛ła decyzje˛ o wydawaniu najpierw kwartalnika, a później dwumiesie˛cznika pod nazwa˛
„La Società”. Bezpośrednim impulsem dla tej decyzji było wydanie
w 1991 r. encykliki Centesimus annus Jana Pawła II, która była
kamieniem we˛gielnym na drodze ewangelizacji na polu społecznym
i miała kluczowe znaczenie dla krajów Europy Środkowo-Wschodniej, buduja˛cych swoja˛ nowa˛ rzeczywistość ustrojowa˛. Każda pomoc
w recepcji nauczania społecznego Kościoła była wówczas na wage˛
złota. Dlatego też tak wielkie znaczenie miała dla nas możliwość
wydawania od 1995 r. „La Società” w wersji polskiej. Od tamtej pory
czasopismo to wniosło niezaprzeczalny wkład w dzieło badania,
rozwijania i upowszechniania NSK w Polsce. Jesteśmy niezwykle
wdzie˛czni naszym włoskim przyjaciołom za te˛ możliwość współpracy.
OD REDAKCJI
DWUDZIESTOLECIE CZASOPISMA „LA SOCIETÀ”
Claudio Gentili
Dyrektor „La Società”
Nasze czasopismo kończy 20 lat. Pragne˛ wie˛ c przede wszystkim myśl pełna˛ szacunku i wdzie˛ czności skierować do tych,
którzy powołali je do życia i umożliwili mu wytrwanie w wierności magisterium Kościoła oraz w służbie upowszechnienia i kulturowo-praktycznego pogłe˛ bienia NSK. Sa˛ to: biskup Werony
Giuseppe Zenti, kard. Attilio Nicora, który był biskupem Werony
w latach 90., jak również głe˛ boki interpretator NSK, bp Mario
Toso, sekretarz Papieskiej Rady „Iustitia et Pax” – spośród
pomysłodawców pisma; a także bp Giampaolo Crepaldi, jego
poprzednik, a obecnie biskup Triestu oraz ks. Adriano Vincenzi,
przewodnicza˛cy Fundacji „Giuseppe Toniolo”, która jest naszym
wydawca˛. Ale to podzie˛ kowanie kieruje˛ też do wszystkich tych,
którzy kochali nasze czasopismo: poczynaja˛c od pierwszego
dyrektora, Stefana Fontany, po wszystkich współpracowników
redakcji, po stowarzyszenia katolickie, które dostrzegły funkcje˛
formacyjna˛ pisma, po odpowiedzialnych za grupy NSK, po wszystkich czytelników.
Czasopismo powstało w 1991 r. – tym samym roku, w którym
bł. Jan Paweł II ogłosił encyklike˛ społeczna˛ Centesimus annus.
W tych latach NSK podnosiła sie˛ ponownie po prawie 20-letnim
letargu. Jak wiadomo, w końcu lat 60. pewna znacza˛ca cze˛ść
katolickiej teologii już odśpiewała żałobny hymn nauce społecznej,
uznawszy ja˛ za ideologie˛ nieaktualnej już trzeciej drogi; wezwała
też chrześcijan do opowiedzenia sie˛ albo za kapitalizmem, albo za
socjalizmem.
14
Społeczeństwo 21 (2011) nr 1
Przemówienie Jana Pawła II w Puebla w 1979 r. na drugim
zgromadzeniu Episkopatu Ameryki Łacińskiej, przemówienie do
Episkopatu Włoch w 1985 r. w Loreto, mocne słowa jego trzech
encyklik społecznych: Laborem exercens (1981), Sollicitudo rei
socialis (1987) i Centesimus annus (1991) oraz liczne przemówienia wygłoszone na wszystkich szerokościach geograficznych uczyniły go papieżem, który odkrył NSK na nowo. Nie była to tylko
nauka głoszona, ale też oddziałuja˛ca w wielkich przemianach
społecznych, które przetoczyły sie˛ przez ostatnie dziesie˛ciolecia.
Przypomnijmy: koniec zimnej wojny, upadek radzieckiego komunizmu, ożywienie Kościoła latynoamerykańskiego, umocnienie sie˛
wolności religijnej, dialog mie˛dzyreligijny, jubileuszowe mea culpa, nadzwyczajne dni młodzieży, niezłomna obrona praw odebranych ubogim tego świata.
Nie można zrozumieć naszego czasopisma bez społecznego
magisterium Jana Pawła II i tak nadzwyczajnie spójnego z nim
nauczania Benedykta XVI. Jak wiele razy przypominał bp Toso
w swoich znakomitych publikacjach, nasze uje˛cie NSK jest dalekie
od wszelkiego redukcjonizmu ideologicznego i opiera sie˛ na jasnej
tożsamości NSK jako teologii moralnej z silnym umocowaniem
trynitarnym. W magistralnej refleksji polskiego Papieża zawiera sie˛
tryptyk trynitarny, który wydaje sie˛ naprawde˛ fundamentalny. Sa˛ to
trzy encykliki do odczytywania we wzajemnej harmonii: Redemptor hominis (poświe˛cona Synowi), Dives in misericordia (poświe˛cona Bogu Ojcu), Dominum et vivificantem (poświe˛cona Duchowi
Świe˛temu). Jest też tryptyk społeczny, który od tamtej refleksji
teologicznej ściśle zależy: Laborem exercens, Sollicitudo rei socialis, Centesimus annus.
Myśl nowożytna zagubiła zwia˛zek podmiot-osoba i zaniepokojona kra˛ży wokół tematu ja-my, jednostka-społeczeństwo. Jan
Paweł II wyjaśnia, że człowiek nie może przestać być soba˛ (prawda
tożsamości) i nie może być soba˛ tylko sam (prawda relacji).
Przynależność do rodziny ludzkiej za pośrednictwem rodziny generacyjnej wiedzie w sposób nieunikniony do uznania nierozerwalnej
Claudio Gentili / Dwudziestolecie czasopisma „La Società”
15
wie˛zi ła˛cza˛cej każdego człowieka z Bogiem, ponieważ Chrystus
„objawia człowieka samemu człowiekowi” (GS 22). Całość problematyki społecznej tak bliskiej „Papieżowi robotnikowi” – praca,
rynek, sprawiedliwość społeczna, pokój, prawa osoby, wolność
religijna, globalizacja, niegodziwy stosunek Północ-Południe
w świecie – wyste˛puje w tryptyku trynitarnym i bazuje na refleksji
nad doświadczeniem elementarnym.
Trójca jest istotnym punktem odniesienia dla bycia osoba˛
(stworzona˛ jako me˛żczyzna i kobieta), podmiotem konstytutywnie
be˛da˛cym w komunii. Słynne katechezy Jana Pawła II o teologii
ciała wyrażaja˛ szczególnie trafnie pierwszy moment elementarnego
doświadczenia ludzkiego. Ciało przez swoja˛ „widzialna˛” me˛skość
i kobiecość czyni widzialnym to, co niewidzialne: duchowe i boskie. Zainteresowanie sie˛ człowiekiem od tej strony, że ciało jest
sakramentem całej osoby, wskazuje na możliwość nowej doniosłości człowieka wbrew uroszczeniu myśli słabej o końcu podmiotu.
Właśnie ciało jako sakrament całej osoby objawia ostateczna˛,
zasadnicza˛ nieredukowalność tegoż podmiotu. W myśleniu Papieża
ła˛czy sie˛ teocentryzm, chrystocentryzm i antropocentryzm.
Nicia˛ ła˛cza˛ca˛ kolejne numery pisma od 1991 r. do dziś jest
niewa˛tpliwie nauczanie Jana Pawła II i Benedykta XVI. Dwie
encykliki w szczególności towarzysza˛ naszej refleksji: Laborem
exercens (1991) i Caritas in veritate (2009). Te encykliki ła˛czy
jedna podstawowa idea: to, że kwestia społeczna stała sie˛ radykalnie kwestia˛ antropologiczna˛, a ła˛cznikiem mie˛dzy dwoma encyklikami jest Evangelium vitae (1995). Albowiem otwarcie na życie
jest sednem integralnego rozwoju ludzkiego. Wartości nienegocjowalne leża˛ w DNA natury ludzkiej. Życie, rodzina, wolność
religijna i wolność wychowania podpieraja˛ to, co ludzkie. Bez etyki
życia iluzoryczna jest etyka społeczna. Prawa do pracy, mieszkania, zdrowia, pokoju, sprawiedliwości społecznej i ochrona stworzenia wyrastaja˛ z akceptacji życia.
Wraz z 20-leciem naszego pisma przypada na ten rok 30-lecie
encykliki o pracy ludzkiej. W niej Jan Paweł II rozpatruje człowie-
16
Społeczeństwo 21 (2011) nr 1
ka, postawionego w centrum konfliktów obecnego czasu, dowartościowuja˛c go od strony jego wewne˛trznego zwia˛zku z praca˛. „Praca
ludzka stanowi klucz, i to chyba najistotniejszy klucz, do całej
kwestii społecznej” (LE 3). Refleksja nad praca˛ człowieka przypomina nam, że Biblia zaczyna sie˛ od opisu pracy Boga: „Na
pocza˛tku Bóg stworzył niebo i ziemie˛” (Rdz 1, 1). Bóg stwarza też
człowieka na swój obraz. Przez prace˛ człowiek realizuje siebie,
gdyż praca, żeby była w pełni prawdziwa, powinna nam mówić
o człowieku i o jego godności, a także o Bogu: Bogu, który pracuje
sześć dni, a siódmego odpoczywa, świe˛tuje i raduje sie˛, widza˛c, że
dzieło Jego ra˛k jest dobre (zob. Rdz 2, 2); Bogu, który przez prawie
30 lat swojego ziemskiego życia wykonywał prace˛ cieśli z Nazaretu (por. Mk 6, 3); Bogu, który odkupił prace˛ i powołał swoich
uczniów, gdy byli w pracy, wzywaja˛c ich, aby stali sie˛ rybakami
ludzi (zob. Łk 5, 10).
Istnieje teoretyczny most, który mimo zachodza˛cych różnic
idzie od Locke’a, jednego z ojców kultury liberalnej, do Marksa,
jednego z jego najbardziej radykalnych krytyków, przechodza˛c
przez ważkie analizy Hegla. Idee tych autorów sa˛ milowymi
kamieniami w erze intronizacji pracy, która urasta do rangi fundamentu w definicji tego, co ludzkie, i jego historycznego przeznaczenia. Prometejska absolutyzacja pracy uśmierciła podmiotowy profil człowieka pracuja˛cego. Odpowiedź na te˛ absolutyzacje˛
pracy jest proprium wyróżniaja˛cym encyklike˛ LE: jest to temat
prymatu człowieka nad praca˛.
W dziedzinie pracy zbiegaja˛ sie˛ trzy pala˛ce kwestie naszego
czasu: kwestia społeczna, ekologiczna i antropologiczna. Niemniej
widać deficyt teologicznej i antropologicznej refleksji nad praca˛.
W konkretnej praktyce chrześcijan zajmuja˛cych sie˛ praca˛ wydaja˛
sie˛ przeważać sprawy z zakresu opieki albo rewindykacji, a brakuje
rozeznania społecznego w materii rzeczy nowych (res novae)
dotycza˛cych pracy i różnych jej form.
Wszyscy pamie˛tamy ksia˛żke˛ M. D. Chenu O teologie˛ pracy.
Jest poża˛dane, by teologia wróciła do pytań zwia˛zanych z praca˛,
Claudio Gentili / Dwudziestolecie czasopisma „La Società”
17
w sytuacji całkiem odmiennej od tej, która˛ widział sławny dominikanin. W kryzysie ideologii, która przyświecała mocnej wizji
pracy, centralna stała sie˛ kwestia ekologiczna w jej dwojakim
wyrazie: ograniczenia zasobów i sprawy zanieczyszczeń. Ale nie
została jeszcze wystarczaja˛co wyartykułowana kwestia społecznej
ekologii pracy. Kryzys poje˛cia homo faber spowodował, że idea
pracy totalizuja˛cej i wyła˛cznej usta˛piła miejsca takiej idei pracy,
jakiej nieobce jest świe˛to i jaka integruje sie˛ z innymi wymiarami
życia (dbałość o siebie, rozwój kulturalny, relacje z ludźmi, bycie
z rodzina˛)
Papież w LE uczy nas, że praca jest powołaniem, odpowiedzia˛
na wezwanie Boże do przemieniania ziemi, do służenia życiu.
Uczy nas, że praca z powodu grzechu pierworodnego pozostaje
w trudnym stosunku do czasu, pienia˛dza, drugiego człowieka.
Może być alienuja˛ca, może zaste˛pować życie i jego rytmy, nie
pozwalaja˛c rodzicom na zasadniczy udział w wychowaniu dzieci
albo w ogóle utrudniaja˛c spokojne życie. Praca jako taka jest
radościa˛, ale też frustracja˛; jest relacja˛ braterska˛ i współpraca˛, ale
też wyzyskiem.
Pracy nie przynosi bocian; jest ona zwia˛zana z przedsie˛wzie˛ciem gospodarczym i duchem przedsie˛biorczości, ale też
duchem współpracy i duchem społecznym. Ażeby wychowywać
do pracy, trzeba jasno widzieć antropologiczny charakter rynku
i przedsie˛biorstwa jako wyrazów wolności inicjatywy człowieka.
Z niepokojem dostrzegamy trudności tych, którym nie udaje sie˛
znaleźć pracy, i dramat tych, którzy ja˛ traca˛, zwłaszcza w obecnej,
trudnej sytuacji kryzysu. Dla Kościoła i chrześcijan bezrobocie nie
jest nigdy jedynie naturalnym faktem, ale wyzwaniem skierowanym do nas, byśmy zawsze pamie˛tali o prymacie pracy nad
kapitałem i zarazem (skoro pracy nie przynosi bocian) byśmy
budowali społeczeństwo, w którym rośnie duch przedsie˛biorczości,
maja˛cy solidne zakotwiczenie etyczne.
Oprócz tematu pracy nasze czasopismo miało stale na uwadze
temat rodziny, cze˛sto niedoceniany przez zajmuja˛cych sie˛ zagad-
18
Społeczeństwo 21 (2011) nr 1
nieniami społecznymi. Zachodzi bardzo ścisły zwia˛zek mie˛dzy
rodzina˛, praca˛ i młodzieża˛. Benedykt XVI stwierdził w swoim
przesłaniu z okazji 100-lecia Tygodni Społecznych Katolików
Włoskich 12 października 2007 r.: „Kiedy tymczasowość zatrudnienia nie pozwala ludziom młodym założyć własnej rodziny,
autentyczny i integralny rozwój społeczeństwa jest bardzo zagrożony”. Rodzina jest jednym z głównych czynników trwałości
naszego życia społecznego; jest tradycja˛, wie˛zia˛ z przeszłościa˛,
przekazem dobrodziejstw. Rodzina „ekologiczna”, za jaka˛ włoska
konstytucja w art. 29 uznaje „wspólnote˛ naturalna˛ oparta˛ na
małżeństwie”, gwarantuje solidarność mie˛dzypokoleniowa˛ i dbanie
o najmniejszych, najsłabszych, starszych.
Dwie rzeczy zagrażaja˛ rodzinie. Pierwsza to kryzys wychowawczy, z ojcami-kumplami i nauczycielami-socjalizatorami, którzy
zapominaja˛, że wychowanie jest zawsze spotkaniem mie˛dzy autorytetem a wolnościa˛ i że jest ono wprowadzeniem w rzeczywistość.
Drugie zagrożenie stanowi to, co kard. Angelo Bagnasco nazwał
„samobójstwem demograficznym”. Ponad 50% rodzin jest dziś
bezdzietnych, a z pozostałych ponad połowa ma tylko jedno
dziecko. O rodzinie mówi sie˛ nieustannie w programach wszystkich partii, jednakże w praktyce, co jest całkiem niezrozumiałe, nie
poświe˛ca sie˛ jej należytej uwagi. Rodzina nie potrzebuje opieki, ale
jak cały system ekonomiczny, potrzebuje odważnej polityki i śmiałych, trwałych inwestycji dla rozwoju.
Tak dochodzimy do ostatnich lat, do najnowszej encykliki
społecznej, która podsumowuje i przywołuje tematy kwestii społecznej. CV mieści sie˛ w wielkiej tradycji zapocza˛tkowanej przez
Rerum novarum Leona XIII (1891), w której Papież zaja˛ł sie˛
kwestia˛ robotnicza˛. Do tej tradycji należa˛: Quadragesimo anno
Piusa XI (1931), ogłoszona po wielkim kryzysie finansowym
z 1929 r.; Mater et Magistra Jana XXIII (1961), której teraz przypada
50-lecie, a która odnosiła sie˛ do zimnej wojny i konfliktu mie˛dzy
blokami Wschodu i Zachodu; Populorum progressio Pawła VI
(1967), w której podje˛to wielki temat Trzeciego Świata i planetar-
Claudio Gentili / Dwudziestolecie czasopisma „La Società”
19
nej sprawiedliwości społecznej; Centesimus annus Jana Pawła II
(1991), która dotyczy sytuacji po upadku muru berlińskiego
w 1989 r.
Ażeby zrozumieć nowość encykliki RN, potrzeba było dziesie˛ciu lat. Tyle samo potrzeba be˛dzie, żeby zrozumieć nowe treści
encykliki CV, której nasze pismo poświe˛ciło i be˛dzie nadal poświe˛cać dużo uwagi i refleksji. Jak już zauważyliśmy, ta encyklika,
podobnie do LE i CA, ma mocne zakotwiczenie trynitarne. Papież
Benedykt mówi z prostota˛ o Bogu i ujmuje teologicznie i trynitarnie całe badanie NSK. Bez Boga nie wiemy ani tego, kim jesteśmy,
ani tego, doka˛d idziemy. Kochamy Chrystusa, dlatego kochamy
ubogich; nie stawiamy ubogich na miejscu Chrystusa.
Tematem każdej encykliki społecznej jest miejsce Boga
w świecie. Dzie˛ki encyklice CV NSK czyni krok naprzód na
trudnej drodze historii. Encyklika odpowiada na pokuse˛ naszego
czasu. Ponieważ chrześcijanie sa˛ sympatyczni, gdy działaja˛ w wolontariacie i zajmuja˛ sie˛ ubogimi, a staja˛ sie˛ antypatyczni, gdy
mówia˛ o naturalnej rodzinie, rozwodach, eutanazji, komórkach
macierzystych, klonowaniu – możemy mieć pokuse˛, by stwierdzić,
iż „lepiej jest poprzestać na praktykowaniu miłości bez mówienia
o prawdzie”. Jest to pokusa pewnego rodzaju „moratorium na
prawde˛” w czasach relatywizmu, który redukuje chrześcijaństwo
do filantropii. Taka pokusa skrywa sie˛ także w postawie wielu tzw.
katolików dojrzałych, którzy zakładaja˛ tłumik na podstawowe idee
NSK, żeby nie podejmować tematów etycznie drażliwych i nie
rozmijać sie˛ z dominuja˛cym myśleniem scjentystycznym. Bez siły
miłości (nie w znaczeniu dobroczynności, opieki, ale miłości
właśnie) i bez światła chrześcijańskiej prawdy człowiek nie potrafi
utrzymać sie˛ w sobie, gubi sie˛, rozpada.
Zasługa˛ CV jest przezwycie˛żenie (już zapocza˛tkowane przez
Jana Pawła II w EV) oddzielania tematów życia i rodziny od
tematów sprawiedliwości społecznej i pokoju oraz jasne stwierdzenie, że dziś kwestia społeczna jest kwestia˛ antropologiczna˛.
W odniesieniu do tej tematyki w cia˛gu minionych 20 lat nasze
20
Społeczeństwo 21 (2011) nr 1
czasopismo konsekwentnie rozwijało uważne rozeznanie społeczne, nie ulegaja˛c modom, a przede wszystkim nie rezygnuja˛c
z mocnego zakotwiczenia nauki społecznej w wizji duchowej, nie
zaś ideologicznej. Cała˛ encyklike˛ CV można odczytać w świetle
słynnego uste˛pu GS 22: jedynie Chrystus objawia w pełni człowieka człowiekowi i pozwala mu „utrzymać sie˛” jako całości. My
chrześcijanie wiemy, że nie można zbudować społeczeństwa doskonałego. Społeczeństwo definitywnie zbawione w historii nie
istnieje, co ma zwia˛zek z grzechem pierworodnym. Idea poste˛pu
zrodziła sie˛ z chrześcijaństwem, ale idea zbiorowego, zaprogramowanego zbawienia nie jest chrześcijańska: należy ona do
kategorii tych urojeń ideologicznych, które w imie˛ sprawiedliwości
i doskonałego społeczeństwa zamykaja˛ ludzi w obozach albo
deportuja˛ na Syberie˛.
Joachim z Fiore w XII w. ze swoim millenaryzmem i idea˛
„trzeciego wieku”, epoki Ducha Świe˛tego (po epoce Ojca i epoce
Syna), jest u podstaw wielu późniejszych ideologicznych eschatologii. Idea Joachima przejdzie od franciszkanów duchowych ze
średniowiecza do odrodzenia, gdzie jest Campanella ze swoim
Miastem Słońca, potem do oświecenia i Lessinga z jego Wychowaniem rodzaju ludzkiego, potem do masonerii, mesjańskiego
socjalizmu, Trzeciej Mie˛dzynarodówki Lenina, Trzeciego Rzymu
Mussoliniego, Trzeciej Rzeszy Hitlera. Oczekiwanie Joachima
z Fiore na nowy wiek „doskonałości” mogło mieć dwa przeciwne
skutki. Z jednej strony mogło promować surowość życia duchowego w opozycji do światowego stylu Kościoła, i to leżało w jego
zamiarach. Mogło też jednak, przeciwnie, wspierać nowa˛ wiare˛
eschatologiczna˛, która prowadziłaby do zinterpretowania sekularyzacji jako nadejścia królestwa Bożego na ziemi.
Według Augustyna nie jest możliwa doskonałość człowieka
w ziemskim bytowaniu. Do końca czasów be˛dzie istnieć dialektyka
civitas Dei i państwa tego świata, miłości Boga i miłości samego
siebie, łaski i grzechu. Łudzić sie˛ jak Joachim z Fiore, że można
urzeczywistnić królestwo Boże na ziemi pod kierunkiem mnichów,
Claudio Gentili / Dwudziestolecie czasopisma „La Società”
21
albo wierzyć, że może tego dokonać klasa robotnicza ba˛dź rasa
aryjska, to zapominać o ludzkiej niedoskonałości, to zamieniać
oczekiwanie końca czasów na mesjańskie oczekiwanie nowego
wieku, na historyczne królestwo pokoju, sprawiedliwości, wolności
w doskonałym wydaniu. Poza perspektywa˛ wyznaniowa˛ (średniowieczna˛) i religia˛ świecka˛ (nowożytna˛) chodzi o znalezienie trudnej równowagi, o to, żeby dwie civitates, dwa państwa, mogły
współżyć i spotykać sie˛ bez redukowania sie˛ do jednego, ad unum,
jak to jest w modelu Joachimowym, który został zinterpretowany
przez oświecenie w świetle paradygmatu ery rozumu jako przezwycie˛żenia ery wiary. Jak pisze Habermas, oświecenie powinno
upewnić sie˛ krytycznie co do swoich granic. Nowożytność, jeśli
stanie sie˛ refleksyjna, powinna uświadomić sobie, że sekularyzacja
podkopała jednako wiare˛ i rozum i że bez rezerw sensu z doświadczenia religijnego demokracja może przerodzić sie˛ w mie˛kka˛
dyktature˛ relatywizmu.
Naturalnie chrześcijanin nie akceptuje niesprawiedliwości
i nasze pismo nigdy nie wycofało z pola swojej stałej uwagi
tematów społecznych, które sa˛ cze˛sto niedoceniane w kaznodziejstwie. Zmieniać świat to znaczy zabrać ludziom ich le˛ki, ograniczyć
agresywność, dać ojczyzne˛, gdzie byłoby bezpiecznie wszystkim,
zwłaszcza dzieciom, przybyszom, umieraja˛cym, chorym, a także
zmniejszyć rozziew mie˛dzy Północa˛ a Południem w świecie.
Właśnie dlatego grupy NSK istnieja˛ce w ponad 40 diecezjach
włoskich zbiora˛ sie˛ we wrześniu w Weronie na pierwszym „narodowym festiwalu NSK”. Te grupy, działaja˛ce dla wcielania Ewangelii w żywa˛ rzeczywistość społeczna˛ w duchu świeckim i bez
integryzmu, maja˛ wielka˛ potrzebe˛ czerpania w planie teologicznym
ze źródeł myśli społecznej. Tylko ten, kto ma solidne podstawy
teologiczne i duchowe, może po świecku wprowadzać w praktyke˛
nauke˛ społeczna˛.
Kneblowanie NSK byłoby przeciwko ubogim i historii. Kto
˛
pietnuje „ingerencje” Kościoła w życie publiczne (maja˛c na myśli
wysta˛pienia Magisterium, gdy w gre˛ wchodza˛ wartości życia,
22
Społeczeństwo 21 (2011) nr 1
osoby, dobra wspólnego), ten powinien pamie˛tać: jeśli nawet
przypuścić, że chodzi o „ingerencje”, sa˛ to „ingerencje humanitarne”, czyli takie, jakie maja˛ na celu ochrone˛ godności osób,
be˛da˛cych obrazem Boga, od instrumentalizacji i wszelkiego wyzysku. Gdy Kościół głosi Ewangelie˛ i jej wymogi społeczne, jest
obrońca˛ ekologii ludzkiej, chroni środowisko ludzkie od wszelkiego rodzaju zepsucia, zagrażaja˛cego jego godności. Każdy człowiek jest dla nas historia˛ świe˛ta˛.
Działanie społeczne nie może być skuteczne bez solidnej
myśli społecznej. Najlepsze stronice w historii ruchu katolickiego
zapisali ludzie, którzy umieli poła˛czyć miłość (działanie) i prawde˛
(myślenie). Dziś widzimy duża˛ słabość myśli, także w naszych
stowarzyszeniach.
Jeśli pieszczota jest jednostka˛ miary uznania osoby, to można
powiedzieć, że NSK jest pieszczota˛ Boga dla świata. NSK patrzy
w niebo i obejmuje ziemie˛. Ewangelia rodzi solidarność, ale
Kościół nie jest Czerwonym Krzyżem. Katolicy nie ograniczaja˛ sie˛
do posługi dobroczynności. Obecność społeczna jest sola˛ „w
świecie” i światłem „nie ze świata”. Jeśli my, katolicy, znamy tylko
słowa świata („na kle˛czkach przed światem”, jak pisał pod koniec
życia Maritain w Wieśniaku znad Garonny), to be˛dziemy przezeń
zatwierdzeni i pozostaniemy bez znaczenia. Bez prymatu życia
duchowego nie ma obecności społecznej. Nowa obecność katolików w życiu społecznym i politycznym nie jest improwizacja˛ – ona
przygotowuje sie˛ powoli przez formacje˛ duchowa˛, wewne˛trzna˛
i społeczna˛.
Nieraz w cia˛gu tych 20 lat pytaliśmy sie˛ albo nas pytano o to,
czy jest sens wydawania takiego czasopisma i czy nie lepiej byłoby
rzucić sie˛ w wir działania bez zaczytywania sie˛ w skomplikowanych, głe˛bokich artykułach o nauce społecznej. Nasza odpowiedź
w obliczu takiej aktywistycznej pokusy, która nigdy nie opuściła
wielu katolików działaja˛cych w wolontariacie, była zawsze jednoznaczna. W parafiach, oratoriach, grupach wolontariatu, stowarzyszeniach i ruchach brakuje formacji w zakresie myśli społecznej
Claudio Gentili / Dwudziestolecie czasopisma „La Società”
23
i nasze pismo nie utraciło nic ze swej wartości. Czasopismo wychodzi dzisiaj w nowej szacie graficznej, która – mam nadzieje˛ –
spotka sie˛ z uznaniem czytelników.
Dzisiaj świat cierpi na brak myśli. Także wśród bardziej
zaangażowanych katolików nierzadko można sie˛ natkna˛ć na osoby,
które nigdy nie przeczytały niczego z ojców Kościoła ani z nowoczesnych myślicieli katolickich (Maritaina, Mouniera, Guardiniego, De Lubaca, Congara, Balthasara). Mnisi benedyktyńscy przez
swoje szukanie Boga (quaerere Deum) stworzyli kulture˛. Jest to
przesłanie ważne także dla nas i dla naszego czasu. Wzywa nas
ono do poważnego, wymagaja˛cego studium i rozeznania. Studium
i rozeznanie, choć ucia˛żliwe, pomagaja˛ nam wyjść z moralizmu
politycznego i sa˛ najlepszym antidotum na produkcje w rodzaju
Wielkiego Brata.
NSK jest dziś ideowym skrzyżowaniem dróg, agora˛, terenem
spotkania i debaty nie tylko dla chrześcijan, ale dla wszystkich,
którzy uznaja˛ dobro wspólne i go szukaja˛. Nie chodzi tylko o to,
żeby poznawać i propagować myśl Kościoła, ale żeby wdrażać
metody myślenia, wyrabiać postawe˛ życiowa˛, zdolność „rozeznania społecznego”, odpowiedzialne obywatelstwo. NSK nie jest
systemem, który wyklucza, ale myśleniem, które otwiera na drugich, prowadzi i wspiera chrześcijan i wspólnoty w szukaniu dobra
wspólnego.
Tłum. Tadeusz Żeleźnik
24
Społeczeństwo 21 (2011) nr 1