Łódź, dn. 17 listopada 2009 r. Sąd Apelacyjny w

"ód#,!dn.!17!listopada!2009!r.!!
!
S!d"Apelacyjny"
w"Katowicach"
w"I"Wydziale"Cywilnym"
!
Powód:"
"
Alicja"Tysi!c"
/adres!w!aktach/!
reprezentowana!przez:!
r.!pr.!Ew$!Krawczyk!
adw.!dra!Marcina!Górskiego!
Tataj!Górski!Adwokaci!
spó%ka!partnerska!adwokatów!i!radców!prawnych!
ul.!Piotrkowska!207!
90&451!"ód#!
/pe%nomocnictwo!w!aktach!sprawy/!
!
Pozwani:"
1. Marek"Gancarczyk"
2. Archidiecezja"Katowicka"w"Katowicach"
/Wydawnictwo!Kurii!Metropolitalnej!„Go'(!Niedzielny”!w!Katowicach/!
&!adresy!oraz!sposób!reprezentacji!w!aktach!sprawy!
!
Sygn.!akt!(S)du!Okr$gowego!w!Katowicach)!II"C"286/08"
!
ODPOWIED#"NA"APELACJ$"
pe%nomocników!powódki!
!
!
Strona!1!z!66!
!
Dzia%aj)c!w!imieniu!powódki,!na!podstawie!art.!372!kpc,!niniejszym!sk%adamy!odpowied#!na!
apelacj$!wywiedzion)!przez!pe%nomocnika!strony!pozwanej!od!wyroku!S)du!Okr$gowego!w!
Katowicach,!wydanego!w!dn.!23!wrze'nia!2009!r.!w!I!Wydziale!Cywilnym!w!sprawie!o!sygn.!II!
C! 286/08,! a! której! odpis! dor$czono! pe%nomocnikom! strony! powodowej! w! dn.! 13! listopada!
2009!r.!!
!
W"imieniu"powódki"wnosimy"o:"
1) oddalenie"apelacji"w"ca%o&ci"jako"bezzasadnej,"
2) zas!dzenie" od" pozwanych" solidarnie" na" rzecz" powódki" kosztów" post'powania"
przed" S!dami" obu" instancji," w" tym" kosztów" zast'pstwa" procesowego" –" wed%ug"
norm"przepisanych,""
3) oddalenie" wszystkich" wniosków" dowodowych" strony" pozwanej," z%o(onych" w"
ramach"&rodka"odwo%awczego"–"na"podstawie"art."381"k.p.c."
"
!
UZASADNIENIE"
!
!
1. Zaskar(ony"wyrok"
!
Wyrokiem!z!dn.!23!wrze'nia!2009!r.!S)d!Okr$gowy!w!Katowicach!w!I!Wydziale!Cywilnym,!w!
sprawie! o! sygn.! II! C! 286/08,! rozstrzygn)%! o! zobowi)zaniu! pozwanych! Marka! Gancarczyka! i!
Archidiecezji! Katowickiej! w! Katowicach! do! zamieszczenia! na! ich! koszt,! na! trzeciej! stronie!
tygodnika! „Go'(! Niedzielny”,! w! najbli*szym! numerze! tego! czasopisma! nast$puj)cym! po!
dacie! uprawomocnienia! si$! wyroku,! zwyk%)! czcionk)! u*ywan)! przy! redagowaniu! tego!
czasopisma,! przeprosin! w! okre'lonej! przez! S)d! tre'ci.! Nadto! S)d! Okr$gowy! zas)dzi%! od!
pozwanych! na! rzecz! powódki! kwot$! 30.000,00! z%otych,! w!pozosta%ej! za'! cz$'ci! powództwo!
oddali%.!!
!
Strona!2!z!66!
!
Wyrok! ten! apelacj)! zaskar*y%a! strona! pozwana,! stawiaj)c! mu! szereg! zarzutów! dotycz)cych!
naruszenia!tak!prawa!procesowego,!jak!i!prawa!materialnego.!!
!
Strona! powodowa! wyroku! nie! zaskar*y%a! w! przepisanym! terminie.! W! zwi)zku! ze! z%o*on)!
apelacj)! pozwanych,! strona! powodowa! wnosi! o! oddalenie! apelacji! i! obci)*enie! pozwanych!
kosztami!post$powania!w!ca%o'ci,!w!tym!o!zas)dzenie!na!rzecz!powódki!kosztów!zast$pstwa!
procesowego!udzielonego!powódce.!!
!
Strona! powodowa! przeczy! wszystkim! twierdzeniom! strony! pozwanej,! z! wyj)tkiem!
okoliczno'ci!wyra#nie!przyznanych!w!tre'ci!niniejszego!pisma.!!
!
2. Stan"faktyczny"
"
Strona!powodowa!pozwem!datowanym!na!30!czerwca!2008!r.!w!sprawie!przeciwko!Markowi!
Gancarczykowi! –! redaktorowi! naczelnemu! tygodnika! „Go'(! Niedzielny! i! Archidiecezji!
Katowickiej! w! Katowicach! jako! wydawcy,! wnios%a! o! zobowi)zanie! pozwanych! do!
opublikowania! na! ich! koszt! przeprosin! w! brzmieniu! podanym! w! pozwie! (i! nast$pnie!
sprecyzowanym!w!toku!procesu!w!zwi)zku!ze!sprostowaniem!oznaczenia!strony!pozwanej),!
a! tak*e! o! zas)dzenie! od! pozwanych! solidarnie! kwoty! 50.000! z%otych! na! rzecz! powódki!
tytu%em!zado'(uczynienia.!!
!
Zaskar*onym!wyrokiem!S)d!Okr$gowy!powództwo!uwzgl$dni%!w!cz$'ci,!w!pozosta%ej!cz$'ci!
natomiast!oddali%.!!
!
Zasadnicz)! tez)! zaskar*onego! wyroku! jest! przyj$cie! przez! S)d! Okr$gowy,! *e! pozwani!
naruszyli! niektórymi! spo'ród! zakwestionowanych! przez! stron$! powodow)! publikacjami!
dobra!osobiste!powódki,!przy!czym!naruszenie!dóbr!osobistych!mia%o!charakter!bezprawny,!
a!nast)pi%o!nie!przez!sam)!tre'(!publikacji,!lecz!przez!form$!i!ogólny!kontekst,!które!nosi%y!
znamiona!napastliwej!i!poni*aj)cej!powódk$!mowy!nienawi'ci.!!
Strona!3!z!66!
!
!
W! zakwestionowanych! przez! powódk$! publikacjach! znalaz%y! si$! m.in.! fragmenty!
sprowadzaj)ce!si$!do!porównania!zachowa+!powódki!do!dzia%a+!hitlerowskich!zbrodniarzy!z!
obozu! w! Auschwitz,! esesmanów! bior)cych! %apówki! za! wypuszczanie! ,ydów! z! getta! na!
„aryjsk)”!stron$!muru,!pouczaj)ce,!*e!powódka!powinna!dziecko!odda(!pa+stwu!polskiemu,!
bo! dosta%a! za! nie! odszkodowanie,! powódka! otrzyma%a! „wykupne”! za! *ycie! dziecka,! które!
by%o! dla! niej! warte! tyle,! co! 25.000! EUR,! a! tak*e! szereg! innych,! poni*aj)cych! powódk$! i!
szokuj)cych!porówna+,!zarzutów!i!poucze+.!!
!
")cznie! pozwani! opublikowali! 10! publikacji,! na! przestrzeni! 2! lat,! za'! 6! z! nich! ukaza%o! si$! w!
jednym!numerze!tygodnika!„Go'(!Niedzielny”.!!
!
Równie*!po!opublikowaniu!wyroku!S)du!Okr$gowego!w!Katowicach!z!dn.!23!wrze'nia!2009!
r.,!którego!dotyczy!niniejsze!post$powanie!odwo%awcze,!pozwani!rozp$tali!kolejn)!nagonk$!
na!powódk$,!a!nadto!na!S$dziego!orzekaj)cego!w!materialnej!sprawie!w!I!instancji1.!Wyrok!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
1
!
!W! „Go'ciu! Niedzielnym”! z! 4! pa#dziernika! 2009! r.,! nr! 40/2009,! Andrzej! Grajewski! napisa%! w! artykule!
zatytu%owanym!„Wyrok!kaga+cowy”!m.in.!„Siedz)c!na!sali!S)du!Okr$gowego!w!Katowicach,!mia%em!wra*enie!
swoistego! déjà! vu,! czyli! przypomnienia! ju*! raz! widzianego! czego'! w! przesz%o'ci.! Wróci%em! pami$ci)! do!
rozmowy!z!cenzorem"w"stanie"wojennym,!który!nakazywa%!nam!usun)(!pastora%k$!Ernesta!Brylla,!w!której!by%a!
mowa! o! diable! w! oficerskich! butach.! Ale! dlaczego?! –! zapyta%em! zdziwiony.! –! Gdy*! to! si$! b$dzie! czytelnikom!
kojarzy%o! z! gen.! Jaruzelskim! –! us%ysza%em! od! cenzora.! –! Ale*! w! tek'cie! jest! mowa! równie*! o! aniele! –!
próbowa%em! ratowa(! sytuacj$.! –! On! przecie*! równie*! mo*e! si$! kojarzy(! z! genera%em.! –! Panie! Andrzeju,!
powiedzia%!cenzor!dobrotliwie,!przecie*!obaj!doskonale!wiemy,!co!si$!ludziom!kojarzy.!S$dzia!Solecka!tak*e!wie!
lepiej,!co!si$!komu!kojarzy”.!W!tym!samym!tek'cie!autor!ten!napisa%!te*:!„W!tej!sprawie!nie!do!przyj$cia!jest!
tak*e! metoda,! jak)! pos%u*y%a! si$! pani! S$dzia! przy! analizie! naszych! tekstów.! Zaprezentowa%a! j)! w! ustnym!
uzasadnieniu! wyroku,! które! niewiele" mia%o" wspólnego" z" ch%odn!" prawnicz!" analiz!," za" to" pe%ne" by%o"
ideologicznej"werwy,"po%ajanek"dla"inaczej"my&l!cych"oraz"ma%o"zgrabnych,"za"to"dosadnych"sformu%owa)”.!!
Strona!4!z!66!
!
wzbudzi%!równie*!szeroki!odzew!w!opinii!publicznej,!towarzyszy%y!mu!komentarze!polityków!i!
rzecz!jasna!duchownych!Ko'cio%a!katolickiego2.!!
W!tych!warunkach!przychodzi!stronie!powodowej!ustosunkowywa(!si$!do!zarzutów!apelacji.!!
"
3. W"przedmiocie"zarzutów"apelacyjnych"strony"pozwanej"
!
3.1.
Zarzut"naruszenia"art."328"§"2"kpc"poprzez"dokonanie"ustale)"faktycznych"co"
do"tre&ci"wyroku"Europejskiego"Trybuna%u"Praw"Cz%owieka"z"dnia"20"marca"2007"r.,"
skarga" nr" 5410/03," wydanego" w" sprawie" Alicja" Tysi!c" przeciwko" Polsce" […]," bez"
wskazania"*ród%a"tak"dokonanych"ustale)"
!
Omawiany! zarzut! apelacji! jest! nieuzasadniony! z! dwóch! powodów.! Jedna! z! tych! przyczyn!
wynika! z! zasad! polskiej! procedury! cywilnej,! druga! za'! z! regu%! odnosz)cych! si$! do! skutku!
wyroków!Europejskiego!Trybuna%u!Praw!Cz%owieka!(dalej:!ETPCz).!!
!
3.1.1. Bezzasadno&+"zarzutu."Perspektywa"krajowa"
!
Ju("w"pozwie,"a"tak(e"w"kolejnych"pismach"procesowych,!jak!równie*!w!toku!post$powania!
pierwszoinstancyjnego,! zarówno" strona" powodowa," jak" i" strona" pozwana" powo%ywa%y" si'"
na"tre&+"wyroku"ETPCz"w"sprawie"Alicja"Tysi!c"v."Polsce!(skarga!nr!5410/03).!!
!
Dla! przyk%adu! tylko! mo*na! wskaza(,! *e! strona! powodowa! odwo%a%a! si$!do! tre'ci! wyroku! w!
pkt.! 1! uzasadnienia! pozwu,! omawiaj)c! do'(! obszernie! jego! uzasadnienie.! Strona! pozwana!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
2
!
!W! o'wiadczeniu! Prezydium! Konferencji! Episkopatu! Polski! z! dn.! 24! wrze'nia! 2009! r.,! wyra*aj)cym!
„wielki! niepokój”! z! powodu! wyroku! S)du! I! instancji! w! materialnej! sprawie,! mo*na! przeczyta(,! *e! zaskar*ony!
wyrok! jest! „zamachem! na! wolno'(! s%owa! i! na! prawo! Ko'cio%a! do! moralnej! oceny! postaw! ludzkich”,! a! tak*e!
stwierdzenie,! i*! zaskar*ony! wyrok! jest! „niedopuszczalnym! ograniczeniem! misji! Ko'cio%a”! polegaj)cym! na!
na%o*eniu!„sankcji!karnych”.!!
Strona!5!z!66!
!
za'!powo%a%a!si$!na!tre'(!wyroku!i!okoliczno'ci!sprawy,!której!wyrok!dotyczy%,!np.!w!pi'mie!
procesowym! z! dn.! 22! kwietnia! 2009! r.,! wskazuj)c! na! brak! z%o*enia! wniosku! o! wy%)czenie!
jawno'ci! rozprawy! w! sprawie! ze! skargi! nr! 5410/03! (str.! 15! pisma),! za'! w! odpowiedzi! na!
pozew! z! dn.! 2! marca! 2009! r.! podnosi%a,! *e! „przedmiotem! […]! debaty! publicznej! by%a! tak*e!
sprawa! (tre'()! skargi! powódki! do! ETPCz”! (str.! 2! pisma),! szeroko! omawia%a! „okoliczno'ci!
sprawy!Pani!Tysi)c”!(str.!13!pisma),!jak!równie*!cytowa%a!zdanie!odr$bne!s$dziego!Borrego!
Borrego!do!wyroku!w!sprawie!Tysi)c!v.!Polsce,!do%)czone!do!samego!wyroku!(str.!16!pisma!
in!principio).!!
!
Co!wi$cej,!strona!pozwana!w!trakcie!trwania!post$powania!przed!S)dem!I!instancji!nigdy!nie!
zakwestionowa%a!dokonywanej!w!toku!post$powania!analizy!wyroku!w!sprawie!ze!Tysi)c!v.!
Polsce!(skarga!nr!5410/03),!nigdy!nie!zakwestionowa%a!tego,!i*!zarówno!strona!powodowa,!
jak!i!sama!strona!pozwana!wywodzi%y!twierdzenia!dotycz)ce!tego!wyroku,!nie!za%)czaj)c!jego!
tre'ci!do!akt!materialnej!sprawy.!!
!
W!rezultacie!nie!sposób!podzieli(!pogl)du!pozwanych,!i*!S)d!I!instancji!naruszy%!art.!328!§2!
kpc!nie!wskazuj)c!#ród%a!ustale+!dotycz)cych!tre'ci!wyroku!w!sprawie!Tysi)c!v.!Polsce.!!
Bez! w)tpienia! profesjonalny! pe%nomocnik! pozwanych! mia%! mo*liwo'(! zakwestionowania!
twierdze+!dotycz)cych!tre'ci!powo%anego!wyroku,!o!ile!oczywi'cie!sam!uprzednio!twierdze+!
tych!by!nie!podnosi%.!Jednak!pe%nomocnik!profesjonalny!tego!nie!uczyni%,!zatem!obecnie!nie!
mo*e!skutecznie!kwestionowa(!ustale+!S)du!I!Instancji!w!zakresie!tre'ci!wyroku!w!sprawie!
Tysi)c! v.! Polsce.! Przypomnie(! wypada,! *e! ju*! w! pozwie! strona! powodowa! powo%a%a! si$! na!
tre'(!tego!wyroku,!w!!tym!na!sentencj$!orzeczenia!oraz!stanowisko!uzasadniaj)ce!wydanie!
orzeczenia!okre'lonej!tre'ci.!!
!
3.1.2. Bezzasadno&+"zarzutu."Perspektywa"Europejskiej"Konwencji"
!
Strona!6!z!66!
!
Zgodnie! z! art.! 46! Europejskiej! Konwencji! o! ochronie! praw! cz%owieka! i! podstawowych!
wolno'ci3,! Wysokie! Uk%adaj)ce! si$! Strony! zobowi)zuj)! si$! do! przestrzegania! ostatecznego!
wyroku!Trybuna%u!we!wszystkich!sprawach,!w!których!s)!stronami.!!
!
Nale*y! postawi(! pytanie,! co! obowi)zek! ten! oznacza! in! concreto,! dla! post$powania!
prowadzonego!w!materialnej!sprawie?!
!
Jak! wskaza%! ETPCz! w! wyroku! z! dn.! 4! pa#dziernika! 2007! r.! w! sprawie! Verein! Gegen!
Tierfabriken! Schweiz! (VgT)! v.! Szwajcarii! (skarga! nr! 32772/02),! „s)d! krajowy! [...]! musi!
ponadto!bezpo&rednio"stosowa+"Konwencj'"oraz"orzecznictwo"Trybuna%u”.!Oznacza!to,!*e!
w!szczególno'ci!s)dy!pa+stwa,!którego!dotyczy%!wyrok!stwierdzaj)cy!naruszenie!Konwencji,!
s)!zobowi)zane!stosowa(!ten!wyrok.!Nie!ma!przy!tym!znaczenia,!w!jakim!j$zyku!wyrok!zosta%!
wydany.!!
Stanowisko!to!jest!aprobowane!w!polskiej!dogmatyce!przedmiotu.!Prof.!Anna!Wyrozumska!
w! artykule! Europejski! Trybuna"! Praw! Cz"owieka.! Skandal,! czyli! kolizja! wyroku! polskiego! i!
strasburskiego!(Rzeczpospolita!z!dn.!4!marca!2005!r.)!podkre'li%a,!*e!„wyrok!Trybuna%u!jest!
wi!(!cy" i" musi" by+" wykonany.! Sposób! wykonywania! orzecze+! ETPCz! nie! jest! okre'lony! w!
konwencji!i!nale*y!do!prawa!krajowego”.!Oznacza!to,!*e!na!wszystkich!organach!pa+stwa,!w!
tym! na! s)dach! krajowych,! spoczywa! obowi)zek! stosowania! orzecze+! Trybuna%u,! w! tym! ich!
znajomo'ci.!Sposób!zapewnienia!wykonania!orzeczenia!nale*y!natomiast!do!sfery!autonomii!
proceduralnej! pa+stw! –! stron! Konwencji! (zob.! np.! R.! Wieruszewski,! Mechanizmy! kontrolne!
Europejskiej!Konwencji!Praw!Cz"owieka,!PiP!1991/12/41,!str.!46!in!fine).!!
!
Oczywi'cie!obowi)zek!ten!dotyczy!nie!tylko!pa+stwa,!któremu!Trybuna%!przypisa%!naruszenie!
Konwencji,! ale! równie*! pozosta%ych! stron! Konwencji.! Jak! wskazuje! si$! w! pi'miennictwie,!
„interpretacja! przyj$ta! w! uzasadnieniu! wyroku,! a! tak*e! ewentualne! wskazówki! co! do!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
3
!
!Dz.!U.!z!1993!r.,!Nr!61,!poz.!284!ze!zm.;!dalej:!Konwencja.!!
Strona!7!z!66!
!
sposobu! wyk%adni! [Europejskiej! Konwencji! Praw! Cz%owieka],! je'li! zostan)! sformu%owane,!
daj)!obraz!sposobu!rozumienia!Konwencji!przez![Europejski!Trybuna%!Praw!Cz%owieka],!czego"
s!dowi" krajowemu" nie" wolno" zignorowa+.! Oczywiste! jest! bowiem,! *e! ograniczona! moc!
wi)*)ca! wyroku! stwierdzaj)cego! naruszenie! Konwencji! nie! stoi! na! przeszkodzie!
respektowaniu! stanowiska! wyra*onego! przez! Trybuna%! przez! pozosta%e! umawiaj)ce! si$!
pa+stwa.!Zachowanie!takie!powinno!jawi(!si$!jako!jeden"z"naturalnych"elementów"procesu"
stosowania"prawa"przez"wszystkie"organy"w%adzy"publicznej,"w"tym"s!dy.!Z!jednej!strony!
konieczne! jest! wi$c! uwzgl$dnianie! stanowiska! Trybuna%u! w! toku! interpretacji! postanowie+!
konwencyjnych,! z! drugiej! za'! &! przyjazne! Konwencji,! w! takiej! postaci,! w! jakiej! ujmuje! j)!
Trybuna%,! t%umaczenie! przepisów! prawa! krajowego”! (P.! Grzegorczyk,! Skutki! wyroków!
Europejskiego!Trybuna"u!Praw!Cz"owieka!w!krajowym!porz#dku!prawnym,!Przegl)d!S)dowy!
2006.6.3).!!
Wyroki! ETPCz! s)! wydawane! w! j$zykach! angielskim! i! francuskim! i! w! tych! te*! j$zykach! s)!
publikowane! (Regu%a! 76! Regulaminu! ETPCz).! Publikacja! orzecze+! w! sprawach! polskich!
nast$puje! poprzez! Biuro! Informacji! Rady! Europy! w! Warszawie,! dzia%aj)ce! (jako! instytucja!
Rady! Europy)! na! podstawie! Memorandum! o! porozumieniu! z! dn.! 4! lipca! 2002! r.! zawartego!
mi$dzy!Rz)dem!RP!a!Rad)!Europy!w!sprawie!statusu!BIRE!(M.P.!z!2003!r.,!Nr!51,!poz.!798).!
BIRE! opublikowa%o! w! j$zyku! polskim! wyrok! w! sprawie! Tysi)c! v.! Polsce! w! Biuletynie! BIRE!
Wybór! orzecznictwa! ETPCz! w! sprawach! polskich.! Tom! I! z! 2007,! str.! 39&79.! Wyrok! zosta%!
oczywi'cie!równie*!opublikowany!w!j$z.!polskim!na!stronie!internetowej!BIRE!pod!adresem:!
http://www.coe.org.pl/files/775167115/file/tysiac.pdf.!
Mo*na!równie*!wskaza(,!*e!tre'(!wyroku!w!sprawie!Tysi)c!v.!Polsce!by%a!szeroko!omawiana!i!
komentowana!w!pi'miennictwie!przedmiotu!(zob.!np.!I.!C.!Kami+ski,!Proceduralne!gwarancje!
prawa!do!aborcji!–!glosa!do!wyroku!ETPCz!z!20.03.2007!r.!w!sprawie!Alicja!Tysi#c!v.!Polsce!
(skarga! 5410/03),! EPS! kwiecie+! 2008,! str.! 41&46)! oraz! dokumentach! urz$dowych! (zob.! np.!
Informacja!o!dzia%aniach!Rzecznika!Praw!Obywatelskich!dotycz)cych!wykonywania!orzecze+!
Europejskiego!
Trybuna%u!
Praw!
Cz%owieka,!
dost$pna!
na!
stronie:!
http://www.rpo.gov.pl/pliki/12120662390.pdf).! Co! wi$cej,! tre'(! wyroku! by%a! równie*!
Strona!8!z!66!
!
szeroko! komentowana! w! 'rodkach! masowego! przekazu,! budz)c! zainteresowanie! opinii!
publicznej!(na!co!zwraca%a!uwag$!równie*!strona!pozwana!w!niniejszej!sprawie).!Uprawnia!
to!do!wniosku,!*e!wiedza!o!tre'ci!wyroku!Trybuna%u!nale*a%a!do!notoryjno'ci!powszechnej.!!
!
3.1.3. Konkluzje"w"zakresie"punktu"3.1."Niezasadno&+"zarzutu"apelacji"
!
Zarzut! apelacji! jest! niezasadny,! je'li! ocenia(! go! zarówno! z! perspektywy! zasad! polskiej!
procedury! cywilnej,! jak! i! maj)c! na! wzgl$dzie! regu%y! stosowania! Konwencji.! Z! perspektywy!
polskiej! procedury! cywilnej! fundamentalne! znaczenie! ma! okoliczno'(,! i*! obie! strony!
powo%ywa%y!si$!na!tre'(!wyroku!ju*!poczynaj)c!od!wst$pnej!wymiany!pism!procesowych,!za'!
strona!pozwana!(dzi'!neguj)ca!dopuszczalno'(!odwo%ania!si$!przez!S)d!Okr$gowy!do!tre'ci!
wyroku! w! sprawie! Tysi)c! v.! Polsce! bez! „procesowego! ujawnienia”! tej! tre'ci! za! pomoc)!
dopuszczenia!dowodu!z!dokumentu!w!postaci!t%umaczenia!tre'ci!wyroku!na!j$z.!polski)!nie!
tylko! nie! zakwestionowa%a! twierdze+! strony! powodowej! opartych! na! tre'ci! tego! wyroku!
(zawartych! ju*! w! pozwie),! ale! wr$cz! sama! na! ten! wyrok! si$! obszernie! powo%ywa%a.! S)d! I!
instancji! by%! zobowi)zany! do! zapewnienia! bezpo'redniego! stosowania! nie! tylko! Konwencji,!
ale! i! orzecznictwa! ETPCz.! -róde%! tego! obowi)zku! mo*na! upatrywa(! (jak! czyni! to! strona!
powodowa)! w! obowi)zku! wynikaj)cym! z! art.! 46! Europejskiej! Konwencji! o! Ochronie! Praw!
Cz%owieka! i! Podstawowych! Wolno'ci! w! zwi)zku! z! zasad)! wykonywania! umów!
mi$dzynarodowych!w!dobrej!wierze,!która!jest!zasad)!powszechnego!zwyczajowego!prawa!
mi$dzynarodowego,!a!której!odzwierciedleniem!jest!przepis!art.!26!Konwencji!Wiede+skiej!o!
Prawie!Traktatów!z!dn.!23!maja!1969!r.,!Dz.!U.!z!1990!r.,!Nr!74,!poz.!439!(w!ten!sposób:!A.!
Wyrozumska,!Umowy!mi$dzynarodowe.!Teoria!i!praktyka,!Warszawa!2006,!str.!273,!zob.!w!
szczególno'ci!przypis!660,!a!tak*e!str.!35;!zob.!równie*!A.!Wyrozumska,!Glosa!do!wyroku!TK!z!
dn.! 11! maja! 2005! r.,! K! 18/04,! KPPubl.! 2005.4.223,! teza! 5;! zob.! równie*:! W.! Czapli+ski,! A.!
Wyrozumska,! S$dzia! krajowy! wobec! prawa! mi$dzynarodowego,! Warszawa! 2001,! str.! 105).!
-róde%! tego! obowi)zku! mo*na! równie*! upatrywa(! w! art.! 9! Konstytucji! RP! z! dn.! 2! kwietnia!
1997!r.!(tak!np.!SN!w!wyroku!z!dn.!29!listopada!2005!r.,!sygn.!II!PK!100/05,!teza!1,!publ.!OSNP!
2006/19&20/299),! czyli! zasadzie! przestrzegania! przez! RP! wi)*)cych! nasze! pa+stwo!
Strona!9!z!66!
!
zobowi)za+! mi$dzynarodowych.! Mo*na! te*! przyj)(! stanowisko! po'rednie,! widz)c! w! art.! 9!
Konstytucji!klauzul$!konstytutywn)!w!tym!sensie,!*e!otwiera!ona!polski!porz)dek!prawny!na!
prawo! mi$dzynarodowe! i! wynikaj)ce! ze+! zobowi)zania! (tak! np.! A.! Wasilkowski,! Miejsce!
umów! mi$dzynarodowych! wedle! nowej! Konstytucji! RP,! Prz.Leg.! 1997/2/29).! Przy!
zastosowaniu!jednak!ka*dego!z!tych!podej'(,!nie!jest!mo*liwe!uznanie,!*e!S)d!I!Instancji!w!
materialnej!sprawie!zwolniony!by%!z!obowi)zku!zapewnienia!stosowania!wyrokowi!ETPCz!w!
sprawie! A.! Tysi)c! v.! Polsce,! cho(by! poprzez! niezakwestionowanie! mo*liwo'ci! twierdzenia! i!
dowodzenia!w!oparciu!o!tre'(!wyroku!przez!(podkre'lmy!)!obie!strony!post$powania.!!
Nadto,!stanowisko!nauki!prawa!sk%ania!si$!raczej!ku!szerokiemu!podej'ciu!do!poj$cia!„faktu!
powszechnie!znanego”.!I!tak,!przyk%adowo!Kazimierz!Piasecki!uwa*a!(Kodeks!post$powania!
cywilnego.! Tom! I,! Wydawnictwo! C.H.! Beck,! Warszawa! 2006),! *e! ju*! bli*ej! nieokre'lon)!
„informacj$! prasow)”! (bez! bli*szego! sprecyzowania! jej! zakresu)! mo*na! zaliczy(! do!
„pisemnych! nieoficjalnych! #róde%! powszechnej! znajomo'ci! danego! faktu”! (s.! 1009),! a!
„zamieszczone!w!prasie!informacje!maj)ce!charakter!oficjalny”!wr$cz!wypada!traktowa(!jako!
„fakty!niewymagaj)ce!dowodu”.!Rozumuj)c!a!minori!ad!maius,!skoro!akceptuje!si$!przyj$cie!
powszechnej! znajomo'ci! danego! faktu! na! podstawie! oficjalnych! informacji! prasowych,! tym!
bardziej! nale*y! zaakceptowa(! pogl)d,! *e! znajomo'(! ta! mo*e! wynika(! tak*e! z! publikacji! o!
charakterze! urz$dowym,! gdy*! taki! w%a'nie! charakter! maj)! t%umaczenia! sporz)dzane! przez!
Biuro!Informacji!Rady!Europy!(BIRE).!!
Zgodnie!z!art.!16!Statutu!Rady!Europy!(Dz.!U.!z!1994!r.,!nr!188,!poz.!565)!Komitet!Ministrów!
wydaje!obowi#zuj#ce!decyzje!we!wszystkich!sprawach!dotycz#cych!wewn$trznej!organizacji!
Rady!Europy.!Natomiast,!zgodnie!z!Rezolucj)!Komitetu!Ministrów!Rady!Europy!nr!9/99!z!dnia!
28!lipca!1999!r.!(wydan)!na!podstawie!w/w!art.!16!Statutu!RE,!co!ujawniono!w!pierwszym!
zdaniu!preambu%y)!nast)pi%o!ustanowienie!Biur!Informacji!Rady!Europy!(pkt!I),!które!maj)!na!
celu! popularyzacj$! informacji! o! Radzie! Europy,! jej! dzia%aniach! i! standardach! poprzez! m.in.!
t%umaczenie,!publikowanie!i!rozpowszechnianie!dokumentów!Rady!Europy!(pkt!1!tiret!4)!–!w!
tym! oczywi'cie! wyroków! Europejskiego! Trybuna%u! Praw! Cz%owieka.! Wzmiankowane! ju*!
Memorandum!o!porozumieniu!pomi$dzy!Rz)dem!Rzeczypospolitej!Polskiej!a!Rad)!Europy!w!
Strona!10!z!66!
!
sprawie!statusu!Biura!Informacji!Rady!Europy!w!Warszawie!wyra#nie!zreszt)!odwo%uje!si$!w!
swojej!preambule!(akapit!3)!do!w/w!celów!BIRE.!Art.!9!Konstytucji!Rzeczypospolitej!Polskiej!
statuuje!ogólny!nakaz!przestrzegania!wi)*)cego!prawa!mi$dzynarodowego.!Powo%ane!wy*ej!
normy! trzech! aktów! prawa! mi$dzynarodowego,! interpretowane! %)cznie,! prowadz)! do!
wniosku,! *e! wi)*)c)! tak*e! Polsk$! decyzj)! Komitetu! Ministrów! Rady! Europy! ustanowiono!
Biuro,!którego!konwencyjnym!(chronionym!na!podstawie!art.!9!Konstytucji)!zadaniem!b$dzie!
przygotowywanie! m.in.! t%umacze+! dokumentów! Rady! Europy.! Maj)c! zatem! powy*sze! na!
wzgl$dzie,!wywie'(!nale*y,!*e!t%umaczenia!dokonywane!i!publikowane!przez!BIRE!maj)!bez!
w)tpienia!charakter!t%umacze+!oficjalnych,!a!co!za!tym!idzie!–!zawarta!w!nich!tre'(!wyroku!
ma!charakter!powszechnie!znany.!
Dodatkowo,! nale*y! podkre'li(,! *e! nauka! prawa! wyró*nia! tak*e! poj$cie! tzw.! notoryczno'ci!
szczególnej.!Pewna!kategoria!faktów!mo*e!by(!bowiem!dost$pna!tylko!ograniczonej!liczbie!
podmiotów! –! z! zasady! specjalistów! w! zakresie! praktyki! b)d#! teorii! w! danej! dziedzinie.! Nie!
pozbawia! to! jednak! danej! okoliczno'ci! charakteru! faktu! powszechnie! znanego! –! jest! on!
bowiem!nadal!„powszechnie!znany”!osobom,!które!znajomo'(!faktów!tego!rodzaju!powinny!
posiada(! (por.! analogicznie! Kazimierz! Piasecki,! ibidem,! s.! 1009&1010).! Zak%adaj)c! zatem!
nawet!–!co!w!niniejszym!przypadku!nie!mia%o!miejsca!–!*e!rzeczywista!tre'(!wyroku!ETPCz!w!
sprawie! powódki! w! jaki'! sposób! uchowa%a! si$! przed! znajomo'ci)! „opinii! publicznej”! (bez!
sprecyzowania! zakresu! tego! poj$cia),! to! bez! w)tpienia! pe%nomocnicy! stron! (w! tym!
pe%nomocnik! pozwanych,! szeroko! odnosz)cy! si$! do! tre'ci! tego*! wyroku! w! pismach!
procesowych)! oraz! sam! S)d! orzekaj)cy! mieli! pe%n)! znajomo'(! autentycznej! tre'ci!
wypowiedzi! ETPCz! ws.! Alicja! Tysi)c! przeciwko! Polsce! –! podobnie! jak! powinni! j)! mie(! inni!
praktycy!prawa.!
!
3.2.
Zarzut"naruszenia"art."233"§"1"kpc"
!
Zarzut! naruszenia! art.! 233! §! 1! kpc! (zasady! swobodnej! oceny! dowodów)! zosta%!
uszczegó%owiony! przez! stron$! pozwan)! poprzez! wskazanie! w! pkt.! (i)! do! (vii)!
Strona!11!z!66!
!
skonkretyzowanych! zarzutów,! b$d)cych! w! istocie! prób)! polemiki! z! prawid%owymi!
ustaleniami!S)du!I!instancji.!Odniesiemy!si$!do!prób!tej!polemiki!w!sposób!szczegó%owy.!!
!
3.2.1. Zarzut" naruszenia" art." 233" §" 1" kpc" poprzez" b%'dne" ustalenie," (e" w" tygodniu"
„Go&+"Niedzielne”"w"przedmiotowych"artyku%ach"zafa%szowano"sens"i"przyczyny"
wydania"wyroku"ETPCz"z"dnia"20"marca"2007"roku"
oraz"
3.2.2. Zarzut"pomini'cia,"jak"inne"media"ocenia%y"tre&+"i"skutki"wyroku"ETPCz"z"dnia"20"
marca"2007"roku"
!
Poniewa*! pozwani! obydwa! te! zarzuty! motywowali! %)cznie,! równie*! odniesienie! si$! do! nich!
zostanie!dokonane!w!jednym!wywodzie!odpowiedzi!na!apelacj$.!!
!
Na!wst$pie!warto!podkre'li(,!*e!doprawdy!trudno!doszuka(!si$!powodów,!dla!których!S)d!I!
instancji! mia%by! si$! odnosi(! do! sposobu! relacjonowania! wyroku! ETPCz! przez! „inne! media”!
oraz!do!tego,!jak!owe!„inne!media”!ocenia%y!tre'(!i!skutki!tego!wyroku.!Warto!przypomnie(,!
*e! zgodnie! z! rudymentarnymi! regu%ami! procedury! cywilnej,! to! powód! okre'la! zasadniczo!
przedmiot! procesu,! którym! jest! roszczenie! procesowe! (zob.! W.! Broniewicz,! Post$powanie!
cywilne! w! zarysie,! Warszawa! 2008,! str.! 180&182).! Trudno" zatem" zrozumie+," dlaczego" w"
post'powaniu," którego" przedmiotem" jest" twierdzenie" powoda" o" istnieniu" normy"
indywidualno,konkretnej,"przedstawione"S!dowi"celem"wi!(!cego"ustalenia"istnienia"tej(e"
normy," nakazuj!cej" (w" warunkach" materialnej" sprawy)" stronie" pozwanej" zado&+uczyni+"
powódce" w" stosowny" sposób" za" naruszenie" jej" dóbr" osobistych" przez" stron'" pozwan!" w"
okre&lony"w"tre&ci"pozwu"sposób,"S!d"mia%by"odnosi+"si'"do"publikacji"„innych"mediów”.!!
!
Pozwani! staraj)! si$! argumentowa(,! *e! oczywi'cie! fa%szywe! twierdzenia! „Go'cia!
Niedzielnego”!co!do!tre'ci!wyroku!ETPCz!w!sprawie!A.!Tysi)c!v.!Polsce!z!20!marca!2007!r.!s)!
w!ich!ocenie!uprawnione!z!tego!wzgl$du,!*e!równie*!inne!media!g%osi%y!twierdzenia!zbie*ne!
w!ocenie!pozwanych!z!twierdzeniami!zawartymi!w!publikacjach!„Go'cia!Niedzielnego”.!!
Strona!12!z!66!
!
!
Otó*!sprzecznie!z!twierdzeniami!pozwanych,!nie!jest!tak,!*e!„k%amstwo!powtórzone!sto!razy!
staje!si$!prawd)”.!Nie"mo(na"si'"wi'c"zgodzi+"z"tez!,"(e""fakt,"i("tak(e"„inne"media”"g%osi%y"
b%'dne"tezy"dotycz!ce"tre&ci"wyroku"w"sprawie"Tysi!c"v."Polsce,"mia%by"wp%ywa+"na"ocen'"
twierdze)"strony"pozwanej,"jakie"s!"przedmiotem"oceny"w"materialnej"sprawie.!Dzieje!si$!
tak:!!
a) nie! tylko! z! tego! powodu,! *e! twierdzenia! „innych! mediów”! pozostaj)! poza!
przedmiotem!os)du!w!materialnej!sprawie,!ale!równie*!dlatego,!*e!!
b) okoliczno'(,! i*! „inne! media”! g%osi%y! nieprawd$! w! sprawie! wyroku,! nie! wp%ywa! w!
*aden! sposób! na! odpowiedzialno'(! pozwanych,! którzy! –! w! odró*nieniu! od! innych!
mediów!–!nieprawd)!t)!pos%ugiwali!si$!w!celu!naruszenia!dóbr!osobistych!powódki,!
w!ca%ym!uporczywym!ci)gu!tekstów,!które!powódk$!oczernia%y.!!
!
Pozwani! powo%ali! si$! w! apelacji! na! jakich'! enigmatycznych! „specjalistów! prawa!
europejskiego”,! cho(! zarazem,! co! do'(! charakterystyczne,! w! apelacji! nie! powo%ali! wcale!
wypowiedzi!„specjalistów!prawa!europejskiego”,!lecz!wypowied#!jednego!tylko!badacza,!na!
dodatek!–!na!pierwszy!rzut!oka!–!nieautoryzowan).!.wiadczy!o!tym!fakt,!*e!*aden!specjalista!
z!dziedziny!prawa!europejskiego,!w!tym!cytowany!przez!„Rzeczpospolit)”!(str.!8!apelacji)!dr!
Jerzy! Andrzej! Wojciechowski,! specjalista! w! zakresie! prawa! mi$dzynarodowego! i! by%y!
pracownik! Instytutu! Prawa! Mi$dzynarodowego! na! WPiA! UW,! nie! pope%ni%by! tak! ra*)cych!
b%$dów,!jak!te,!które!zawarto!w!powo%anej!przez!pozwanych!publikacji!w!„Rzeczpospolitej”!z!
dn.! 21! marca! 2007! r.! „Rzeczpospolita”! przypisa%a! drowi! Wojciechowskiemu! nast$puj)ce!
s%owa:!
!
„Wyrok! Europejskiego! Trybuna%u! Praw! Cz%owieka! w! Strasburgu! to! wyra#na!
czerwona!kartka!dla!polskiego!s)downictwa.!Trybuna%!uzna%,!*e!zabieg!usuni$cia!
ci)*y! powinien! zosta(! przeprowadzony! ze! wzgl$du! na! pogarszaj)cy! si$! stan!
zdrowia!pacjentki.!Polskie!prawo!przewiduje!przecie*!tak)!mo*liwo'(,!a!Trybuna%!
wydaje!orzeczenia!wy%)cznie!w!oparciu!o!prawo!danego!kraju.!!
Strona!13!z!66!
!
Gdyby! w! Polsce! by%! ca%kowity! zakaz! aborcji,! który! nie! przewidywa%by! *adnych!
wyj)tków,! pani! Tysi)c! nie! mog%aby! si$! odwo%a(! do! Trybuna%u! i! nie! by%oby! ca%ej!
sprawy.! Nie! jest! tak,! *e! prawo! europejskie! stoi! ponad! naszym,! polskim.! Tym!
bardziej!*e!nie!ma!*adnych!wspólnych!ustale+!unijnych"w!sprawie!aborcji.!!
Odwo%anie! si$! do! strasburskiego! Trybuna%u! jest! ostatni)! desk)! ratunku! dla!
obywatela,! który! czuje,! *e! s)dy! w! jego! kraju! potraktowa%y! go! #le! czy!
niesprawiedliwie.! Trybuna%! Praw! Cz%owieka! jest! od! tego,! aby! bazuj)c! na!
mi'dzynarodowych"konwencjach,!sprawdzi+,"czy"post'powanie"s!dowe"zosta%o"
przeprowadzone"zgodnie"z"prawem","w"tym"wypadku","prawem"polskim.!Pani!
Tysi)c!jako!obywatelka!kraju"nale(!cego"do"Unii!mia%a!prawo,!by!w!momencie,!
gdy!nie!mog%a!liczy(!na!realizacj$!swoich!podmiotowych!praw!we!w%asnym!kraju,!
zwróci(!si$!do!Strasburga”.!!!
!
Pobie*na! analiza! tej! wypowiedzi! klarownie! pokazuje,! *e! „Rzeczpospolita”! nie! zechcia%a!
przekaza(!jej!do!autoryzacji!cytowanemu!naukowcowi.!Oczywistym!jest!i!stanowi!to!obecnie!
ju*!notoryjno'(!powszechn),!i*!ETPCz!nie!jest!„s)dem!unijnym”,!lecz!dzia%a!na!podstawie!art.!
19! Konwencji.! Nie! orzeka! „bazuj)c! na! mi$dzynarodowych! konwencjach”,! lecz! zosta%!
utworzony! „w! celu! zapewnienia! przestrzegania! zobowi)za+! wynikaj)cych! dla! Wysokich!
Uk%adaj)cych! si$! Stron! z! Konwencji! i! jej! protoko%ów”.! Trybuna%! ten! nie! zajmuje! si$!
sprawdzaniem,! „czy! post$powanie! s)dowe! zosta%o! przeprowadzone! zgodnie! z! […]! prawem!
polskim”,!bo!jego!kognicja!dotyczy!Konwencji!i!protoko%ów!do!niej,!a!nie!prawa!polskiego.!!
!
Czy!wi$c!fakt,!*e!„Rzeczpospolita”!w!publikacji!z!21!marca!2007!r.!zawar%a!w!swojej!publikacji!
(nie!da!si$!tego!inaczej!nazwa()!bzdurne!twierdzenia!dotycz)ce!„oceny!wyroku”!w!sprawie!
Tysi)c! v.! Polsce! –! mia%by! uprawnia(! pos%ugiwanie! si$! nieprawd)! przez! „Go'cia!
Niedzielnego”?!Oczywi'cie!nie.!!
!
Na!marginesie!tylko!mo*na!odnotowa(,!*e!nawet!ten!powo%any!przez!pozwanych!fragment!
rzekomej!wypowiedzi!dra!Wojciechowskiego,!dotyczy!w!istocie!innej!kwestii,!ni*!twierdzenia!
Strona!14!z!66!
!
zawarte!w!publikacjach!pozwanych.!Ta!rzekoma!wypowied#!nie!podnosi!bowiem,!jak!czyni%y!
to!publikacje!pozwanych,!*e!powódka!w!materialnej!sprawie!„bardzo!chcia%a!zabi(!dziecko”!i!
jej! „nie! pozwolono”,! w! zwi)zku! z! czym! „dosta%a! 25.000! Euro! odszkodowania! za! to,! *e! nie!
mog%a! zabi(! swojego! dziecka”! ,! co! by%o! dla! niej! „nagrod)”.! Inny! jest! wi$c! rejestr! tej!
wypowiedzi! i! jej! si%a! illokucyjna.! Nie! wiadomo! wi$c,! dlaczego! zdaniem! pozwanych! fakt!
opublikowania! takiej! tre'ci! przez! „Rzeczpospolit)”! mia%by! wp%ywa(! na! ustalenia! S)du! I!
instancji!w!materialnej!sprawie.!!
!
Od!dziennikarza!wymaga!si$,!w!zakresie!wykonywania!przeze+!swobody!wypowiedzi,!wi$cej,!
ni*! od! innych! uczestników! obrotu.! Podobnie! wysokie! standardy! stosowa(! wypada! wobec!
wszystkich!uczestników!debaty!publicznej,!którzy!kszta%tuj)!opini$!publiczn),!wp%ywaj)!na!jej!
s)dy,!oceny,!emocje!(np.!dotyczy!to!np.!polityków).!Skutki!wypowiedzi!kszta%tuj)cych!opini$!
publiczn)! s)! bowiem! dalej! id)ce,! ni*! wypowiedzi! „prywatnych”.! W! przypadku! dziennikarzy!
wzorzec! powinnego! zachowania! wyznacza! art.! 12! ust.! 1! Prawa! prasowego.! Skoro! „Go'(!
Niedzielny”!zdecydowa%!si$!na!tak!ostr)!krytyk$!powódki!w!zwi)zku!z!wyrokiem!ETPCz!w!jej!
sprawie,! winien! by%! najpierw! ustali(! tre'(! wyroku,! w! miar$! potrzeb! konsultuj)c! si$! w! tej!
sprawie! z! prawnikiem! b$d)cym! fachowcem! w! dziedzinie! ochrony! praw! cz%owieka.! Taki!
wzorzec! starannego! zachowania! dekoduje! z! art.! 12! Prawa! prasowego! S)d! Najwy*szy,!
s%usznie! zauwa*aj)c! (wyrok! z! dn.! 7! pa#dziernika! 2004! r.,! sygn.! IV! CK! 83/04),! *e! „je'li!
dziennikarz!chce!konkretnej!osobie!postawi(!zarzut!post$powania!niezgodnego!z!przepisami,!
powinien!najpierw!skonsultowa+"si'"z"fachowcem"z"danej"dziedziny.!Przepisy!prawa!cz$sto!
s)!niejednoznaczne!i!mog)!budzi(!w)tpliwo'ci.!I!chocia*!nawet!wówczas!nie!jest!pewne,!*e!
uzyskana! opinia! b$dzie! prawid%owa,! jest! to! jednak! minimum! pozwalaj)ce! mówi(! o!
staranno'ci! i! rzetelno'ci”.! Có*! sta%o! na! przeszkodzie,! aby! wydawnictwo! osi)gaj)ce! rocznie!
pó%toramilionowy!zysk,!si$gn$%o!po!opini$!fachowca,!by!umo*liwi(!dziennikarzom,!autorom!
tekstów!publikowanych!w!„Go'ciu!Niedzielnym”,!zrozumienie!motywów!wyroku!ETPCz,!lub!
cho(by!tylko!(jasnej!przecie*)!sentencji!tego!wyroku?!
Strona!15!z!66!
!
Mo*na! te*! wreszcie! wskaza(,! *e! wyrokowi! w! sprawie! A.! Tysi)c! v.! Polsce! towarzyszy%y!
równie*!inne!wypowiedzi.!Przyk%adowo,!w!powo%anej!przez!pozwanych!„Gazecie!Wyborczej”!
A.! Pezda! i! E.! Siedlecka! (Alicja! Tysi#c! znowu! w! Strasburgu,! 20! czerwca! 2007! r.,! #ród%o:!
http://wyborcza.pl/1,75478,4237315.html)! napisa%y:! „Trybuna%" nie" zajmowa%" si'" tym," czy"
kobiety" powinny" mie+" prawo" do" aborcji," ani" tym," czy" Tysi!c" spe%nia%a" warunki" polskiego"
prawa,"pod"którymi"wolno"legalnie"(!da+"aborcji.!Uzna%"natomiast"za"niedopuszczalne,"(e"
nie" mia%a" gdzie" si'" odwo%a+.! &! Je'li! pa+stwo! dopuszcza! mo*liwo'(! aborcji! w! okre'lonych!
sytuacjach,!to!nie!mo*e!tak!kszta%towa(!prawa,!*eby!utrudnia%o!skorzystanie!z!tej!mo*liwo'ci.!
Pa+stwo! powinno! ustanowi(! niezale*ny! organ,! do! którego! kobieta! mo*e! si$! odwo%a(! od!
odmowy!wykonania!aborcji!i!który!wyda!pisemn)!decyzj$”.!Podobnie!prof.!Zbigniew!Religa,!
ówczesny! Minister! Zdrowia,! w! wywiadzie! udzielonym! „Gazecie! Wyborczej”,! powiedzia%:!
„Decyzja"Trybuna%u"nie"dotyczy%a"tego"czy"w"Polsce"ma"by+"aborcja"czy"nie,"lecz"tego,"czy"
przestrzegane" jest" aktualne" prawo.! Zgadzam" si'," (e" nie" stworzono" warunków" by" Alicja"
Tysi!c" si'" odwo%a%a! i! jeszcze! raz! przedyskutowa%a! t$! spraw$." Nie" ma" procedur," które"
zabezpieczy%yby" jej" prawa”! („Gazeta! Wyborcza”! z! 21! marca! 2007! r.,! Religa:! zgadzam! si$! z!
orzeczeniem! ws.! Alicji! Tysi#c;! #ród%o:! http://wiadomosci.gazeta.pl/kraj/1,34397,4002190.html).!
Dlaczego! wi$c! pozwani! nie! powo%uj)! tak*e! tych! wypowiedzi?! Próba! wmówienia! S)dowi!
Apelacyjnemu! (a! tak*e! opinii! publicznej,! gdy*! apelacja! w! niniejszej! sprawie! zosta%a!
opublikowana!przez!„Rzeczpospolit)”!z!3!listopada!2009!r.),!*e!opinia!publiczna!jednog%o'nie!
przyj$%a!wyrok!ETPCz!w!sprawie!Tysi)c!v.!Polsce!jako!dotycz)cy!tego,!i*!„pani"Tysi!c"otrzyma"
25"tys."euro"odszkodowania,"plus"koszty"post'powania,"za"to,"(e"nie"mog%a"zabi+"swojego"
dziecka”!(Marek!Gancarczyk,!Si"a!przyzwyczajenia,!GN!nr!40/2007!z!7!pa#dziernika!2007!r.),!
nie! tylko! nie! ma! zwi)zku! ze! spraw),! ale! równie*! jest! szerzeniem! nieprawdy.! Ani! w! wyroku!
ETPCz,! ani! w! *adnej! z! publikacji! powo%anych! przez! pozwanych! w! apelacji! (str.! 8),! nikt! nie!
napisa%! niczego! podobnego! do! cytowanych,! obel*ywych! wynurze+! pozwanego! ad.! 1.!
Zadziwia(! mo*e! tylko! perseweracja,! z! jak)! pozwani! podtrzymuj)! swoje! chybione,! a!
uw%aczaj)ce!powódce,!tezy.!!
Strona!16!z!66!
!
Pozwani!zacytowali!równie*!w!uzasadnieniu!apelacji!(str.!8&9!apelacji)!wypowiedzi!powódki!
zreferowane! w! motywach! wyroku! w! sprawie! A.! Tysi)c! v.! Polsce! z! dn.! 20! marca! 2007! r.!
Odnosz)c!si$!do!wywodów!pozwanych,!nale*y!podnie'(,!*e:!
a) kwestionowane! publikacje! zamieszczone! w! „Go'ciu! Niedzielnym”! nie! dotyczy%y!
wypowiedzi! powódki,! ale! relacjonowa%y! (k%amliwie)! tre'(! wyroku! w! jej! sprawie,!
wydanego!przez!ETPCz,!!
b) w! *adnej! z! tych! wypowiedzi! nie! znalaz%y! si$! twierdzenia,! które! dawa%yby! si$!
porówna(!z!tre'ci)!zakwestionowanych!publikacji!pozwanych,!
c) pozwani! najwyra#niej! demonstruj)! inn),! nieznan)! stronie! powodowej,! percepcj$!
s%owa! pisanego,! skoro! przeoczaj),! *e! w! cytowanej! przez! nich! (sic!)! wypowiedzi!
powódki,! zreferowanej! w! uzasadnieniu! wyroku! ETPCz! mo*na! przeczyta(! (str.! 8&9!
apelacji):! „jej! [powódki]! prawa! w! 'wietle! artyku%u! 8! zosta%y! istotnie! naruszone,!
zarówno! poprzez! niezapewnienie! jej! legalnej! aborcji! oraz! w! odniesieniu! do!
pozytywnego! obowi)zku! pa+stwa! przez! brak! istnienia! wyczerpuj)cych! podstaw!
prawnych! dla! zapewnienia! jej! odpowiednich" &rodków" proceduralnych”,! „prawo! do!
poszanowania!jej![powódki]!*ycia!prywatnego!oraz!fizycznej!i!moralnej!integralno'ci!
zosta%o! naruszone! (…)! przez! brak" istnienia" wyczerpuj!cych" podstaw" prawnych"
gwarantuj!cych" jej" prawa”,! „niepowodzenia! pa+stwa! w! zapewnieniu! (…)!
mechanizmu"proceduralnego”,!„chcia%am"doj&+"sprawiedliwo&ci"w"polskich"s!dach,!
dowie'(,!*e!ci!lekarze!nie!mieli!racji”;!myl)!si$!wi$c!pozwani!suponuj)c,!*e!„powódka!
(..)!domaga%a!si$!odszkodowania!od!Pa+stwa!Polskiego!za!odmow$!przerwania!ci)*y”!
(str.! 9! apelacji)! –! powódka! bowiem,! w! odró*nieniu! ! &! co! winno! zastanawia(! –! od!
pozwanych,! zna%a! standardy! wyk%adni! i! tre'(! Konwencji! i! doskonale! wiedzia%a,! *e!
ETPCz! nie! mo*e! przyzna(! *adnego! „prawa! do! aborcji”! czy! „odszkodowania! za!
odmow$! przerwania! ci)*y”,! a! tym! bardziej! „nagrody! za! niezabicie! dziecka”,! bo! nie!
nale*y!to!do!jego!kognicji.!
Strona!17!z!66!
!
Pozwani!zacytowali!równie*!zdanie!odr$bne!s$dziego!J.!Borrego!Borrego.!Jest!to!okoliczno'(!
o!tyle!bez!znaczenia!dla!ustalenia!tre'ci!wyroku!w!kontek'cie!zakwestionowanych!publikacji!
pozwanych,! *e! sk%adniki! wyroku! okre'la! Regu%a! 74! ust.! 1! Regulaminu! Trybuna%u! (Dz.! U.! z!
1993! r.,! Nr! 61,! poz.! 184/1)! i! nie! ma! w'ród! nich! zdania! odr$bnego.! Zdanie! odr$bne! jest!
(zgodnie!z!Regu%)!74!ust.2!Regulaminu!Trybuna%u)!za%)czane!do!wyroku,!ale!nie!stanowi!jego!
cz$'ci.! Gdyby! by%o! inaczej,! wówczas! wyrok! z! natury! rzeczy! kry%by! w! sobie! wewn$trzn)!
sprzeczno'(! i! by%by! trudny! do! wykonania.! Przede! wszystkim! jednak! nale*y! podkre'li(,! *e!
tylko! zdaniem! pozwanych! ich! publikacje! dotyczy%y! wyroku! Trybuna%u,! za'! w! ocenie! S)du! I!
Instancji,!podzielanej!przez!stron$!powodow),!publikacje!te!dotyczy%y!osoby!powódki!(tego!
dotyczy!materialna!sprawa).!Nawet!gdyby!pomin)(!powy*sze!rozwa*ania,!nale*y!odnotowa(,!
*e! zdanie! odr$bne! s$dziego! Borrego! Borrego! w! *adnym! miejscu! nie! wskazywa%o,! i*by! z!
wyroku! mia%o! wynika(,! *e! powódka! np.! „otrzyma! 25! tys.! euro! odszkodowania,! plus! koszty!
post$powania,!za!to,!*e!nie!mog%a!zabi(!swojego!dziecka”!–!jak!zechcieli!to!uj)(!pozwani!w!
jednej!z!zakwestionowanych!publikacji.!!
Pozwani,!w!bardzo!obszernych!wywodach!apelacji,!gubi)!z!pola!widzenia!istot$!sprawy.!Dla!
przyk%adu! mo*na! wskaza(! taki! fragment! wywodu! apelacyjnego! „nie! da! si$! racjonalnie!
kwestionowa(,!*e!(…)!rzekome!naruszenie!‘prawa’!!powódki!do!aborcji!stanowi%o!rzeczywiste!
ratio! decidendi! wyroku! Trybuna%u”.! Otó*! pozwani! najwyra#niej! zapominaj)! w! pewnych!
momentach!swojego!wywodu,!czego!dotyczy!materialna!sprawa.!Wbrew!ich!wywodowi,!nie!
jest! to! „s)d! nad! ETPCz”,! lecz! proces! o! naruszenie! dóbr! osobistych! powódki! konkretnymi!
wypowiedziami!pozwanych.!Gdyby!pozwani!w!zakwestionowanych!publikacjach!napisali!po!
prostu,! *e! Alicja! Tysi)c! wygra%a! w! Strasburgu,! bo! ETPCz! „uzna%! jej! prawo! do! aborcji”,! nie!
by%by! tego! procesu.! Ale! pozwani! nie! to! napisali.! Pozwani! twierdzili,! *e! powódka! dosta%a!
pieni)dze!(„nagrod$”!)!od!Polski!za!to,!*e!nie!mog%a!zabi(!swojego!dziecka,!co!bardzo!chcia%a!
uczyni(.! To! w%a'nie! ten! nasycony! nienawi'ci),! zmanipulowany! ideologicznie! i! podsycaj)cy!
ataki! na! powódk$! j$zyk! pozwanych,! relacjonuj)cy! k%amliwie! tre'(! wyroku! ETPCz! i! intencje!
powódki!w!sprawie!Tysi)c!v.!Polsce,!sta%!si$!przyczyn)!procesu.!Dzi'!za'!pozwani!staraj)!si$!
Strona!18!z!66!
!
stworzy(! pozory,! *e! jedynie! polemizowali! z! Trybuna%em! w! przedmiocie! niuansów! wyk%adni!
Jego!wyroku.!Po!raz!kolejny!wi$c!pozwani!mijaj)!si$!z!prawd).!!
Po! raz! kolejny! nale*y! zacytowa(! te*! tez$! SN,! który! wskaza%! (wyrok! z! dn.! 18! marca! 2005! r.,!
sygn.!II!CK!564/04),!*e!„bezprawne,!w!rozumieniu!art.!24!k.c.,![nie!jest]!dzia%anie!naruszaj)ce!
cudze! dobro! osobiste,! je*eli! stanowi! wykonanie! prawa! do! krytyki! i! informacji! podj$te! w!
obronie! uzasadnionego! interesu! spo%ecznego,! zawiera! fakty" prawdziwe! a! wyra*ona! opinia!
ma"podstaw'"w"tych"faktach!i!nie"zawiera"okre&le)"obra*liwych"ani"wykraczaj!cych"poza"
cel," jaki" wypowied*" realizuje”.! Je*eli! pozwani! chcieli! polemizowa(! z! wyborami! *yciowymi!
powódki,!albo!te*!napi$tnowa(!to,!*e!wnios%a!skarg$!do!ETPCz!i!'mia%a!wygra(!spraw$!przed!
Trybuna%em,!doprawdy!nie!by%o!konieczne!k%amliwe!twierdzenie,!*e!„otrzyma%a!nagrod$!za!
to,! *e! chcia%a! zabi(! dziecko,! ale! jej! nie! pozwolono”,! nazywanie! jej! dziecka! „dzieckiem!
niechcianym”,! nawo%ywanie,! by! „odda%a! to”! (czyli! dziecko),! ani! te*! porównywanie!
zado'(uczynienia,! jakie! otrzyma%a! Alicja! Tysi)c! do! %apówek! wr$czanych! hitlerowskim!
oprawcom!za!wypuszczanie!,ydów!z!Getta,!ani!te*!okre'lanie!sprawy!powódki!przed!ETPCz!
jako! „równie! strasznej”,! jak! widok! hitlerowskich! morderców! wypoczywaj)cych! w!
Mi$dzybrodziu! Bialskim.! Te! wypowiedzi! pozwanych! „wykroczy%y! poza! cel”,! jaki! mia%y!
realizowa(,!by%y!obra#liwe!i!na!dodatek!szafowa%y!nieprawd).!!
Co!wymaga!równie*!podkre'lenia,!pozwany!ad.!1.!'wietnie,!jak!sam!ujawni%,!zna%!tre'(!i!sens!
orzeczenia!ETPCz!w!sprawie!Tysi)c!v.!Polsce.!S)d!Okr$gowy!s%usznie!zwróci%!uwag$!(str.!22!
uzasadnienia! wyroku)! na! fragment! jego! zezna+! (k.! 423),! w! których! wskaza%,! *e! „Polska!
musia%a! wyp%aci(! powódce! odszkodowanie! […]! bo! nie! by%o! procedur! odwo%awczych,! z!
których! mog%aby! skorzysta(”.! Skoro! tak,! to! nale*y! przyj)(,! i*! pozwany! ad.! 1.! 'wiadomie!
wprowadza%!czytelników!w!b%)d.!Nawet!gdyby!jednak!dzia%a%!nie'wiadomie,!to!i!tak!uzna(!by!
wypada%o,!*e!naruszy%!standardy!dziennikarskiej!rzetelno'ci,!zaniechuj)c!konfrontacji!swoich!
wyobra*e+! o! tre'ci! wyroku! z! jego! opublikowan)! i! powszechnie! dost$pn)! tre'ci),! a! tak*e! z!
opiniami!fachowców!z!dziedziny!prawa,!w!szczególno'ci!–!prawa!europejskiego!lub!ochrony!
praw!fundamentalnych.!!
Strona!19!z!66!
!
W! konkluzji,! w! zakresie! omawianego! zarzutu,! nale*y! podnie'(,! *e! –! przeciwnie! do! tez!
pozwanych! –! ca%kowicie" trafnie! S)d! Okr$gowy! wskaza%! (i! wykaza%),! i*! dziennikarze! nie!
wykazali!wymaganej!prawem!rzetelno'ci!w!przedmiotowych!artyku%ach.!!
!
3.2.3. Zarzut" nieprawid%owego" ustalenia," (e" przeci'tny" czytelnik" „Go&cia"
Niedzielnego”" nie" poddaje" czytanych" tekstów" analizie" logicznej" i" j'zykowej,"
rozumie"je"zgodnie"z"emocjami,"jakie"budzi"w"nim"to,"co"czyta,"jest"osob!,"której"
zaanga(owanie" religijne" rzutuje" na" sposób" odbioru" sensu" czytanego" tekstu,"
podatn!" na" eskalacj'" skrajnie" negatywnych" uczu+" w" stosunku" do" osób"
skrytykowanych"w"tygodniku"GN"
"
Na!wst$pie!nale*y!nadmieni(,!*e!wywody!strony!pozwanej!dotycz)ce!rzekomego!dysonansu!
pomi$dzy!tre'ci)!protoko%u!rozprawy!i!jej!„faktycznym!przebiegiem”!maj)!jedynie!charakter!
pogl)du! autora! apelacji,! co! do! przebiegu! rozprawy! (swoistego! „wspomnienia”),! natomiast!
przebieg! czynno'ci! protoko%owanych! znajduje! odzwierciedlenie! w! protokole! i! to! tre'(!
protoko%u! jest! punktem! odniesienia! dla! rozwa*a+! w! post$powaniu! odwo%awczym,! nie! za'!
dowolne! pogl)dy! pe%nomocnika! strony! dotycz)ce! tego,! jak! jego! zdaniem! przebiega%a!
czynno'(! protoko%owana.! Ewentualne! sprostowanie! protoko%u,! je*eli! strona! by! si$! go!
domaga%a,!mog%o!natomiast!nast)pi(!w!trybie!art.!160!kpc.!Nale*y!jednak!zaakcentowa(,!*e!
strona!pozwana!stosownego!wniosku!nie!z%o*y%a!we!w%a'ciwym!terminie.!!
!
Nale*y! nast$pnie! zauwa*y(,! *e! pozwani! próbuj),! w! uzasadnieniu! odnosz)cym! si$! do! tego!
zarzutu,! podejmowa(! polemik$! z! ustaleniami! S)du! Okr$gowego,! którym! trudno! odmówi(!
trafno'ci.! Pozwani! podnosz),! *e! S)d! „nie! skorzysta%! […]! z! mo*liwo'ci! weryfikacji! [danych!
odnosz)cych! si$! do! czytelnictwa! „Go'cia! Niedzielnego”,! których! zgodno'(! z! rzeczywistym!
stanem! przyzna%! pozwany! ad.! 1.,! b$d)cy! od! szeregu! lat! redaktorem! naczelnym! tego!
tygodnika],! np.! przez! zwrócenie! si$! z! urz$du! do! „Polskich! Bada+! Czytelnictwa”! o!
przedstawienie! miarodajnych! wyników! bada+! dotycz)cych! czytelników! „Go'cia!
Strona!20!z!66!
!
Niedzielnego”! (str.! 10! apelacji).! Otó*! wymaga! podkre'lenia,! *e! pozwani! ad.! 1.! i! ad.! 2.! byli!
reprezentowani! przez! profesjonalnego! pe%nomocnika,! który! móg%! wszak! z%o*y(! wniosek! o!
dopuszczenie! dowodu! polegaj)cego! na! zwróceniu! si$! do! wspomnianej! instytucji! o!
udost$pnienie! danych,! odnosz)cych! si$! do! czytelnictwa! „Go'cia! Niedzielnego”.! Mimo!
zastosowanej! prekluzji! (art.! 207! §! 3! kpc),! pozwani! mogli! podwa*y(! wiarygodno'(! tych!
danych,!lecz!tego!nie!zrobili.!Wreszcie!–!sam!pozwany!ad.!1.,!przecie*!'wietnie!zorientowany!
w!sprawach!kierowanego!przez!siebie!tygodnika,!wiarygodno'(!tych!danych!potwierdzi%.!Tym!
samym! wi$c! wniosek! dowodowy! sformu%owany! na! str.! 10! apelacji! nale*y! oceni(! jako!
niedopuszczalny,! ewentualnie! jako! dotycz)cy! okoliczno'ci! ju*! prawid%owo! ustalonej! w!
dotychczasowym! post$powaniu! (poprzez! przyznanie! strony! pozwanej),! a! w! konsekwencji,!
stosownie!do!tego!–!odrzuci(!albo!(ewentualnie)!oddali(.!!
!
Nie! sposób! te*! zgodzi(! si$! z! pogl)dem! pozwanych,! i*! naruszeniem! art.! 233! §! 1! kpc! by%o!
wyprowadzenie! przez! S)d! wniosków,! co! odbioru! publikacji! w'ród! czytelników! tygodnika!
„Go'(! Niedzielny”.! Przede! wszystkim,! o! czym! b$dzie! jeszcze! szerzej! mowa! w! pkt.! 3.4.!
niniejszego! pisma,! S)d! Okr$gowy! odnosi%! si$! w! kwestionowanym! przez! pozwanych! (str.! 10!
apelacji,! akapit! 2&4)! fragmencie! motywów! wyroku! do! tego,! jak! odebrali! publikacje!
pozwanych! czytelnicy! „Go'cia! Niedzielnego”.! Naruszeniem! art.! 233! §! 1! kpc! by%oby!
dokonywanie! takich! ustale+! przez! S)d! bez! uwzgl$dnienia! danych! statystycznych,!
dotycz)cych!wykszta%cenia!czy!'wiatopogl)du!czytelników!tego!tygodnika.!S%usznie!wi$c!S)d!
odwo%a%!si$!do!tre'ci!zezna+!pozwanego!ad.!1.!dla!dokonania!w!tym!zakresie!odpowiednich!
ustale+.! Nie! mia%! obowi)zku! ich! weryfikacji! za! pomoc)! innych! dowodów,! zw%aszcza! bez!
wniosku! strony! pozwanej! z%o*onego! zgodnie! z! regu%ami! procesu.! Mo*na! odnie'(! wra*enie,!
*e! strona! pozwana! próbuje! w! sposób! niedopuszczalny! „nadrobi(”! brak! reakcji! swojego!
profesjonalnego! pe%nomocnika! na! sytuacj$! procesow),! jaka! powsta%a! w! zwi)zku! ze!
z%o*eniem! zezna+! przez! pozwanego! ad.! 1.,! poprzez! usi%owanie! uzupe%nienia! post$powania!
dowodowego! w! ramach! procedury! odwo%awczej,! cho(! pe%n)! mo*liwo'(! wykazania!
aktywno'ci!dowodowej!pozwani!mieli!przecie*!w!post$powaniu!pierwszoinstancyjnym.!Tego!
rodzaju!usi%owania!nie!mog)!spotka(!si$!z!akceptacj)!S)du!odwo%awczego.!!
Strona!21!z!66!
!
!
Ca%kowicie! niekonsekwentne! jest! stanowisko! pozwanych,! zgodnie! z! którym! 'wiatopogl)d!
przez!nich!prezentowany!–!z!jednej!strony!–!winien!by(!uznany!za!determinuj)cy!ich!prawo!
do!przeinaczania!tre'ci!i!sensu!wyroku!ETPCz!w!sprawie!Tysi)c!v.!Polsce,!z!drugiej!za'!strony!
–!taki!sam!'wiatopogl)d!(„odwo%ywanie!si$!do!zasad!religijnych”,!„zaanga*owanie!religijne”)!
mia%by!by(!bez!jakiegokolwiek!znaczenia!dla!oceny!reakcji!i!skojarze+,!jakie!kwestionowane!
publikacje! musia%y! wywo%a(! w'ród! (wyznaj)cych! ten! sam! 'wiatopogl)d! –! jak! wynika! z!
przyznanych! przez! pozwanego! ad.! 1.! wyników! bada+! czytelnictwa! „Go'cia! Niedzielnego”)!
czytelników! tygodnika.! Co! wi$cej,! pozwani! posuwaj)! si$! nawet! do! stwierdzenia,! *e!
„arbitralne! i! zniewa*aj)ce”! by%o! uznanie! przez! S)d,! *e! pogl)dy! religijne! oraz! wykszta%cenie!
maj)! wp%yw! na! sposób! reagowania! i! tok! my'lowy! towarzysz)cy! lekturze! kwestionowanych!
publikacji!pozwanych.!Nale*y!uzna(!tymczasem,!*e!S)d!mia%!nie!tylko!prawo,!ale!i!obowi)zek!
wyci)gni$cia! wniosków! z! okoliczno'ci! stwierdzonych! przez! pozwanego! ad.! 1.! w! toku!
sk%adanych!zezna+.!Ostatecznie!trudno!oczekiwa(,!aby!pozwany!sam!szkodzi%!swojej!w%asnej!
sytuacji!procesowej,!sk%adaj)c!zeznania!dla!siebie!celowo!niekorzystne.!!
!
Jako!ca%kowicie!niezrozumia%y!nale*y!traktowa(!zarzut!pozwanych!(str.!10!apelacji!in!fine),!i*!
„ustalenia![S)du]!co!do!profilu!czytelników!tygodnika!zosta%y!dokonane!z!w%asnej!inicjatywy!
S)du”.! Nale*y! podkre'li(,! *e! S)d! nie! potrzebuje! szczególnej! inicjatywy! stron! procesu! dla!
oceny! i! wyprowadzenia! wniosków! z! dowodu! w! postaci! zezna+! pozwanego! ad.! 1.! w!
charakterze! strony! (dodajmy! przy! tym,! *e! oczywi'cie! dowód! ten! by%! wnioskowany! przez!
stron$!pozwan)).!Przeciwnie!–!S)d!ma!obowi)zek!takich!ustale+!dokona(!na!podstawie!art.!
233! §! 1! kpc,! a! zaniechanie! wyprowadzenia! wniosków! z! zezna+! pozwanego! ad.! 1.! w!
analizowanym!zakresie!by%oby!w%a'nie!naruszeniem!procedury.!!
!
3.2.4. Zarzut" b%'dnego" ustalenia," (e" powódka" zosta%a" w" publikacjach" „Go&cia"
Niedzielnego”"porównana"do"„hitlerowskich"zbrodniarzy”"
!
Omawiany!zarzut!apelacji!jest!niezasadny.!!
Strona!22!z!66!
!
!
Na! wst$pie! wypadnie! przypomnie(,! *e! w! zgodnie! z! ugruntowanym! pogl)dem! S)du!
Najwy*szego,!zgodnie!z!którym!„dobro!osobiste!osoby!fizycznej!mo*e!zosta(!naruszone!ca%!"
tre&ci!" publikacji" i" jej" sensem," a" nie" tylko" konkretnymi" sformu%owaniami.! Mo*liwe! jest!
naruszenie! dobra! osobistego! tre'ci)! publikacji! prasowej,! z! której! wynikaj)! jednoznaczne"
sugestie!co!do!nagannego!moralnie!post$powania!osoby!wskazanej!w!tej!publikacji!z!imienia!
i! nazwiska”! (wyrok! SN! z! dn.! 7! lipca! 2005! r.,! sygn.! V! CK! 868/04).! Jak! s%usznie! zauwa*a!
orzecznictwo,! „w! wypadku! naruszenia! dóbr! osobistych! polegaj)cego! na! obrazie! czci!
uwzgl$dnia(! nale*y! nie! tylko! znaczenie! s%ów,! ale! równie*! kontekst! sytuacyjny,! w! którym!
zosta%y! u*yte”! (wyrok! SN! z! 23! maja! 2002! r.,! sygn.! IV! CKN! 1076/00),! a! „do! naruszenia! czci,!
b$d)cej! przedmiotem! ochrony! z! mocy! art.! 23! kc,! mo*e! doj'(! tak*e! przez! odpowiednio!
re*yserowany! program,! stwarzaj)cy! ‘konkretny! klimat! psychiczny’,! oddzia%ywuj)cy! na!
odbiorc$! w! sposób! nawet! niezgodny! ze! z! góry! przyj$tym! kierunkiem! przez! jego! autorów”!
(wyrok!SA!w!Gda+sku!z!dn.!21!czerwca!1991!r.,!sygn.!I!ACr!127/91).!!
Pozwani! wskazali! w! apelacji! (str.! 11),! *e! w! kwestionowanych! publikacjach! dziennikarze!
„porównali! powódk$! do! hitlerowskich! zbrodniarzy,! cho(! w! omawianych! publikacjach!
brakowa%o!s%ów!artyku%uj)cych!takie!porównanie”.!Nast$pnie!pozwani!zechcieli!zdziwi(!si$,!
*e! S)d! nie! wyja'ni%! znaczenia! terminu! „porównanie”,! bazuj)c! na! swojej! intuicji! w! tym!
zakresie.!Wypada!wyj)tkowo!zgodzi(!si$!z!pozwanymi,!co!do!tego,!*e!S)d!I!instancji!istotnie!
nie! wyja'ni%! tego! terminu,! podobnie! jak! wielu! innych,! najwyra#niej! spornych! i!
niejednoznacznych!dla!pozwanych,!takich!jak!rzetelno'(!czy!przyzwoito'(.!!
Przypomnijmy!zatem!wypowiedzi!zakwestionowane!pozwanych,!gdy*!w!apelacji!zosta%y!one!
zrelacjonowane! w! sposób! odarty! z! kontekstu,! w! jakim! umieszczono! je! w! publikacjach!
„Go'cia!Niedzielnego”.!!
W! tek'cie! „Si%a! przyzwyczajenia”! pozwany! ad.! 1! dokona%! w! pierwszym! akapicie! opisu!
zawarto'ci! wstrz)saj)cych! fotografii! pokazuj)cych! hitlerowców! Karla! Hoeckera,! Rudolfa!
Hoessa! i! Josepha! Mengele! podczas! wypoczynku! w! Mi$dzybrodziu! Bialskim.! Nast$pnie!
Strona!23!z!66!
!
dziennikarz!napisa%:!„Przyzwyczaili!si$!do!morderstw!dokonywanych!za!p"otem!obozu.!A!jak!
jest!dzisiaj?!Inaczej,!ale!równie!strasznie.!Europejski!Trybuna"!Sprawiedliwo%ci!w!Strasburgu!
odrzuci"!w"a%nie!odwo"anie!rz#du!polskiego!w!s"ynnej!ju&!sprawie!Alicji!Tysi#c!(szczegó"y!na!
str.!28–30)”.!!
W!tej!publikacji!dziennikarz!wskaza%!wi$c,!*e!sprawa!Alicji!Tysi)c!(dok%adniej:!odniós%!si$!do!
jednego!z!jej!procesowych!epizodów,!a!mianowicie!„odrzucenia!odwo%ania!rz)du!polskiego”)!
jest! równie" straszna,! jak! opisany! widok! roze'mianych! o'wi$cimskich! oprawców.! Jedyn!"
osob!!wskazan)!w!tej!publikacji!z"nazwiska,!poza!panami!Hoeckerem,!Hoessem!i!Mengele,!
jest" Alicja" Tysi!c.! Wniosek! nasuwa! si$! wi$c! sam:! kto! jest! równie! straszny,! jak! hitlerowcy?!
Alicja! Tysi)c.! Pozwani! przemilczaj)! fakt! przytoczenia! nazwiska! powódki! w! tym! kontek'cie,!
jako! jedynego! prócz! nazwisk! hitlerowców.! Pozwani! wywodz),! *e! to! jaka'! abstrakcyjna!
„obecna!sytuacja”!zosta%a!porównana!do!czasów!nazistowskich.!To!twierdzenie!pozwanych!
jest!absurdalne.!Pozwany!ad.!1!nie!opisywa%!bowiem!jakiej'!abstrakcyjnej!„obecnej!sytuacji”,!
ale! pos%u*y%! si$! imieniem! i! nazwiskiem! powódki! i! je! w%a'nie! umie'ci%! w! kontek'cie! opisu!
hitlerowskich!zbrodniarzy.!!
Absolutnie! bulwersuj)ce! i! niemo*liwe! do! zaakceptowania! jest! natomiast! to,! co! pozwani!
uczynili! w! akapicie! trzecim! na! str.! 12! apelacji.! Wskazali! oni! bowiem,! *e! dla! opisania!
post$powania! powódki,! która! usi%owa%a! dochodzi(! mo*liwo'ci! odwo%ania! si$! od! decyzji!
lekarskiej! arbitralnie! odmawiaj)cej! jej! dopuszczonego! przez! polskie! prawo! usuni$cia! p%odu!
(na!tym!bowiem!polega%o!post$powanie!powódki,!je'li!usun)(!stygmatyzuj)ce!i!ideologiczne!
elementy! z! jego! opisu! i! skoncentrowa(! si$! na! prawnej! ocenie! tego! zachowania),! „trudno!
znale#(! bardziej! stosowne! formy! wyrazu”,! ni#li! porównanie! do! widoku! hitlerowskich!
morderców.! Notabene,! w! tym! miejscu! pozwani! wyra#nie! sobie! zaprzeczaj!,! gdy*! akapit!
wy*ej! wywodz),! *e! porównanie! zosta%o! dokonane! „w! zwi)zku! z! decyzj)! ETPCz”! i! jak)'!
abstrakcyjn)! „obecn)! sytuacj)”,! rzekomo! bez! zwi)zku! z! osob)! powódki.! Je*eli! natomiast!
odnie'(!si$!do!twierdzenia!pozwanych,!to!podkre'li(!wypadnie,!*e!nie"godzi"si'"dokonywa+"
takich" porówna).! Jak! bowiem! mo*na! powiedzie(,! *e! sprawa! Alicji! Tysi)c! (czyli! jej!
post$powanie)! jest! „równie! straszna”,! jak! hitlerowskie! zbrodnie?! Pozwani! pisz)! w! apelacji!
Strona!24!z!66!
!
(idem):! „Pozwany! Ks.! Marek! Gancarczyk! porówna%! groz$! tej! sytuacji! do! traumy! czasów!
hitlerowskich! (gdy! zabijanie! niektórych! ludzi! równie*! by%o! ‘legalne’! i! sankcjonowane! przez!
prawo)”.!Nawet!stosunkowo!m%ody!wiek!pozwanego!ad.!1.!nie!uprawnia!takich!porówna+.!
Do" wiedzy" powszechnej" nale(y," (e" w" ramach" Shoah" zabito" w" bandycki" sposób" ok." 7"
milionów"-ydów,"pozbawiaj!c"Naród"-ydowski"prawa"do"istnienia."Nie"wolno"porównywa+"
tej"tragedii"do"„obecnej"sytuacji”."Nie"ma"(adnej"„obecnej"sytuacji”,"która"by%aby"podobna,"
porównywalna" do" Zag%ady." Zestawianie! nazwiska! powódki! z! opisem! hitlerowskich!
zbrodniarzy!by%o!skandalicznym!nadu*yciem.!!
Pozwani! wywodz),! *e! „porównanie! pozwanego! ad.! 1.! odnosi%o! si$! do! czasów,! sytuacji! i!
zdarze+,! a! nie! do! ludzi”.! By(! mo*e! tak! w%a'nie! by! by%o,! gdyby! pozwany! nie! porówna%! do!
„traumy!czasów!hitlerowskich”!(jak!to!uj$to!w!apelacji!–!co!samo!w!sobie!ju*!jest!pewnym!
nadu*yciem,!nie!o!jakiej'!„traumie”!tu!bowiem!mówimy,!lecz!o!Zag%adzie),!cyt.!„sprawy!Alicji"
Tysi!c”.! Pozwany! celowo! wpl)ta%! w! ten! opis! osob$! Alicji! Tysi)c,! pisz)c,! *e! porównanie! to!
dotyczy!„sprawy!Alicji!Tysi)c”.!Zarazem!godzi!si$!te*!podkre'li(,!*e!i!w!odniesieniu!do!samego!
wyroku! pos%u*enie! si$! tak)! drastyczn!" hiperbol!! by%oby! ca%kowicie! nieuprawnione! i!
'wiadcz)ce! o! kompletnym" braku" nie" tylko" rzetelno&ci" dziennikarskiej," ale" po" prostu"
znajomo&ci" historii.! ! Ca%kowicie! myl)! si$! pozwani! wywodz)c! (str.! 14,! akapit! 4),! *e! autor!
tekstu! „Si%a! przyzwyczajenia”! nie! stosuje! wobec! powódki! „cho(by! namiastki! porównania”,!
zarzucaj)c! przy! tym! s)dowi! „ca%kowicie! arbitraln)! i! niczym! nieuzasadnion)! modyfikacj$!
sensu! tego! tekstu”.! To! nie! S)d! „zmodyfikowa%! sens! tekstu”,! ale! wypacza! go! wywód!
apelacyjny,! pomijaj)c! ten! jego! fragment,! w! którym! pad%o! nazwisko! powódki.! Wpisanie!
powódki! w! kontekst! opisu! hitlerowskich! zbrodniarzy! (poprzez! wskazanie! jej! nazwiska! i!
zaakcentowanie,! *e! chodzi! o! „spraw$! Alicji! Tysi)c”)! autor! tekstu! wzmocni%! dodatkowo!
odes%aniem! do! tekstu,! zamieszczonego! na! str.! 28&30! tygodnika,! a! dotycz)cego! w%a'nie!
powódki.!!
Pozwani! argumentuj)! w! apelacji! (str.! 12&13),! *e! S)d! Okr$gowy! nies%usznie! analizowa%! ten!
„Si%a! przyzwyczajenia”! w! kontek'cie! emocji,! jakie! wzbudza%! on! u! czytelników.! Zarzuty!
pozwanych!w!tym!zakresie!nie!tylko!s)!bezpodstawne,!ale!w!istocie!szokuj).!Czy(by"pozwani"
Strona!25!z!66!
!
próbowali" wmówi+," (e" tekst" opisuj!cy" nazistowskich" potworów" nie" wzbudza" emocji" w"
przeci'tnym" czytelniku?! Pozwani! pos%uguj)! si$! w! tym! wzgl$dzie! jak)'! szczególn!" miar!"
wra(liwo&ci,!zdecydowanie"odbiegaj!c!"od"przeci'tnej"miary!w!spo%ecze+stwie,!którego!co!
szósty! obywatel! (ok.! 6.000.000! ludzi)! zgin)%! w! wyniku! kataklizmu! spowodowanego! przez!
hitlerowski! aparat! terroru.! Wbrew! twierdzeniom! pozwanych,! ca%kowicie! s%usznie! S)d!
Okr$gowy! przyj)%! kryterium" emocjonalnego" odbioru! jako! s%u*)ce! ocenie! percepcji! tekstu!
przez! przeci$tnego! czytelnika,! który! zapozna%! si$! z! zakwestionowanym! tekstem.! Pozwani!
zapominaj),! *e! oceny! tekstu! nale*y! dokonywa(! z" punktu" widzenia" obiektywnego,! a! wi$c!
przez! pryzmat! odczu+" przeci'tnego" odbiorcy,! cechuj)cego! si$! „u'rednion)! miar)!
wra*liwo'ci”.! Szokuj)ce! wywody! pozwanych,! dla! których! zestawienie! jakiegokolwiek!
zjawiska! ze! zbrodniami! hitlerowskimi! nie! jest! emocjonuj)ce,! nie! mog)! zosta(! uznane! za!
prawid%owe.!!
Podobnie!bezpodstawne!s)!wywody!apelacji!dotycz)ce!zamieszczonej!w!tek'cie!autorstwa!F.!
Kucharczaka!(„Krótkowzroczno'(! Alicji”)!wypowiedzi!"ukasza!Wróbla,!cyt.!„Je*eli!25!tysi$cy!
euro!jest!cen)!za!*ycie!polskich!obywateli,!to!pa+stwo!polskie!powinno!j)!p%aci(.!To!powód!
do! dumy.! Jak" kiedy&" wykupywano" -ydów" z" getta," tak" teraz," skoro" taka" jest" konieczno&+,"
powinni&my"wykupywa+"dzieci"nienarodzone,!ocalaj)c!im!*ycie”.!!
Pozwani! wskazuj),! *e! „powódka! […]! w! ogóle! nie! by%a! bohaterk)! wskazanej! wypowiedzi.!
Pogl)d!wypowiedziany!przez!".!Wróbla!odnosi%!si$!do!wszelkich!zado'(uczynie+!wyp%acanych!
przez! Rzeczpospolit)! Polsk$! w! zwi)zku! z! uniemo*liwieniem! komukolwiek! aborcji”.!
Twierdzenie! pozwanych! jest! przeinaczaniem! faktów.! Pozwani! po! raz! kolejny! próbuj)!
manipulowa(!tekstem!zakwestionowanej!publikacji,!licz)c!chyba!na!to,!*e!S)d!Apelacyjny!nie!
posiada! umiej$tno'ci! czytania.! Cytowany! wy*ej! fragment! trzeba! czyta(! w! ca%o'ci! –! tak! jak!
uczyni!to!przeci$tny!czytelnik!„Go'cia!Niedzielnego”,!a!brzmi!on:!
„Nic! dziwnego,! *e! z! takiego! Trybuna%u! Alicja" Tysi!c! wysz%a! z! poczuciem!
zwyci$stwa.! Polska! (wi$c! my! wszyscy)! musi! jej" zap%aci+! 25! tysi$cy! euro!
„zado'(uczynienia! moralnego”.! Musi! te*! wp%aci(! 14! tysi$cy! euro! jako! zwrot!
Strona!26!z!66!
!
kosztów! post$powania.! "ukasz! Wróbel,! organizator! wystawy! antyaborcyjnej! i!
prezes!Fundacji!Pro,!nie!widzi!tego!w!kategoriach!pora*ki.!–!Je*eli!25!tysi$cy!euro!
jest! cen)! za! *ycie! polskich! obywateli,! to! pa+stwo! polskie! powinno! j)! p%aci(.! To!
powód!do!dumy.!Jak"kiedy&"wykupywano"-ydów"z"getta,"tak"teraz,"skoro"taka"
jest" konieczno&+," powinni&my" wykupywa+" dzieci" nienarodzone,! ocalaj)c! im!
*ycie!–!mówi!Wróbel”.!!
!
Nie! ulega! w)tpliwo'ci,! *e! wypowied#! p.! Wróbla,! precyzuj)ca! zreszt)! kwot$!
zado'(uczynienia,! jak)! otrzyma%a! powódka! za! naruszenie! Konwencji,! dotyczy%a! nie! jakiej'!
abstrakcyjnej! kategorii! spraw! „zwi)zanych! z! uniemo*liwieniem! aborcji”,! ale! dok%adnie!
odnosi%a! si$! do! osoby! powódki.! To" wskazana" w" tek&cie" z" imienia" i" nazwiska" Alicja" Tysi!c"
„wysz%a" z" poczuciem" zwyci'stwa”," bo" my" wszyscy" (nad" czym" wyra*nie" ubolewa" autor"
tekstu)"„musimy"jej"zap%aci+"25"ty&."euro"zado&+uczynienia”"i""to"„tego”"(czyli"„dostania"25"
tys."euro"przez"Alicj'"Tysi!c”)"„nie"widzi"w"kategoriach"pora(ki”".ukasz"Wróbel,"dla"którego"
„dostanie" 25.000" euro" przez" A." Tysi!c”" jest" zbli(one" do" tego," „jak" kiedy&" wykupywano"
-ydów"z"getta”.""
"
Pozwani! staraj)! si$! przekona(,! *e! tekst! ten! w%a'ciwie! nie! dotyczy! powódki,! tylko! „dobra,!
które! czyni! Pa+stwo! Polskie”,! jak! nale*y! rozumie(,! naruszaj)c! art.! 8! Konwencji! (b$d)cej!
obowi)zuj)cym!w!Polsce!i!bezpo'rednio!stosowalnym!oraz!bezpo'rednio!skutecznym!aktem!
prawa)! poprzez! niezapewnienie! mo*liwo'ci! proceduralnej! odwo%ania! si$! od! decyzji!
lekarskiej.!!
!
Analizuj)c! wskazany! tekst,! pomijaj)c! ju*! kwesti$! formy! i! ogólnego! sensu! oraz! wyd#wi$ku!
wypowiedzi!p.!Wróbla!(cho(!przecie*!te*!istotn)),!nale*y!podkre'li(,!*e!„wykupywanie!,ydów!
z!getta”!polega%o!na!tym,!*e!X!p%aci%!Y!(hitlerowskiemu!funkcjonariuszowi)!za!wypuszczenie!
,yda! z! getta.! Skoro! pozwani! w! tym! samym! tek'cie! wskazali,! *e! to! Alicji! Tysi)c! „musieli”!
zap%aci(!25.000!euro!i!to!tego!„nie!widz)!a!kategoriach!pora*ki”,!bo!to!jest!tak,!„jak!kiedy'!
Strona!27!z!66!
!
wykupywano! ,ydów! z! getta”,! to! porównanie! powódki! do! hitlerowskich! zbrodniarzy! jest!
oczywiste.!Wskazywanie!w!wysublimowanym!wywodzie,!zawartym!w!akapicie!4!na!str.!15,!
*e!w!istocie!sytuacje!s)!nieporównywalne,!bo!w!przypadku!hitlerowców!„'wiadczenie!mia%o!
charakter! wzajemny”,! za'! w! przypadku! sprawy! powódki! mia%o! miejsce! „jedynie!
przysporzenie! na! rzecz! matki”! jest! naigrywaniem! si$! z! S)du! i! osoby! powódki,! tylko!
potwierdzaj)cym!s%uszno'(!tezy!S)du!Okr$gowego.!!
!
Oczywi'cie! nie! ulega! w)tpliwo'ci,! *e! pozwani! ponosz)! odpowiedzialno'(! za! opublikowanie!
skandalicznej!wypowiedzi!p.!Wróbla,!zgodnie!z!tez)!powo%anego!ju*!wyroku!SN!z!dn.!7!lipca!
2005! r.,! sygn.! V! CK! 868/04! („Mo*liwe! jest! naruszenie! dobra! osobistego! tre'ci)! publikacji!
prasowej,!z!której!wynikaj)!jednoznaczne!sugestie!co!do!nagannego!moralnie!post$powania!
osoby!wskazanej!w!tej!publikacji!z!imienia!i!nazwiska.!Nie"wy%!cza"tak(e"bezprawno&ci"sam"
fakt" powo%ywania" w" danym" materiale" prasowym" cudzych" wypowiedzi,! nawet! ze!
wskazaniem! ich! #ród%a.! Taka! konstrukcja! publikacji! nie! zwalnia! bowiem! dziennikarza! z!
do%o*enia! szczególnej! staranno'ci! i! rzetelno'ci! przy! zbieraniu! i! wykorzystywaniu! materia%u!
prasowego;!obowi)zek!wynikaj)cy!z!art.!12!ust.!1!Prawa!prasowego!nie!zostaje!wy%)czony.!
Dzia%anie! dziennikarza! w! ramach! dozwolonej! krytyki! s%u*)cej! interesowi! publicznemu!
prowadzi!do!wy%)czenia!bezprawno'ci!dzia%ania!jedynie!wówczas,!gdy!krytyka!ma!charakter!
rzeczowy! i! jest! rzetelna”).! Nie! ulega! w)tpliwo'ci,! *e! figura! stylistyczna! polegaj)ca! na!
„transakcji”!wykupienia!,yda!z!getta!do!„transakcji”!zap%acenia!powódce!zado'(uczynienia,!
nie! jest! rzeteln)! krytyk)! i! nie! ma! rzeczowego! charakteru.! Pozwani! maj)! prawo! do! krytyki,!
lecz! nie! mo*e! ona! polega(! na! zatraceniu! miary,! sprowadzaj)cym! si$! do! porównania!
zgodnego!z!prawem!zado'(uczynienia!za!krzywd$!spowodowan)!naruszeniem!Konwencji,!do!
%apówki!wr$czanej!hitlerowskiemu!zbrodniarzowi!w!celu!uratowania!ludzkiego!istnienia.!!
K%amliwe! jest! –! je'li! porówna(! je! z! brzmieniem! zakwestionowanej! publikacji! –! twierdzenie!
apelacji!(str.!16,!akapit!2),!*e!„nie!ma!tam!mowy![…]!o!Alicji!Tysi)c”.!Pozwani,!powtórzmy,!
albo!czytali!inny!tekst,!albo!te*!licz)!na!brak!umiej$tno'ci!czytania!i!rozumienia!tekstu!przez!
S)d.!!
!
Strona!28!z!66!
!
Podsumowuj)c! ten! fragment! wywodu! nale*y! podkre'li(,! *e! kwestionowane! ustalenia! S)du!
Okr$gowego!by%y!prawid%owe,!a!omawiany!zarzut!apelacji!jest!niezasadny.!!
!
3.2.5. Zarzut" nieprawid%owego" ustalenia," (e" z" kontekstu" i" ogólnej" wymowy"
inkryminowanych"publikacji"wynika%y"uw%aczaj!ce"dla"powódki"sugestie,"jakoby"
powódka" z" faktu" urodzenia" dziecka" uczyni%a" *ród%o" pozyskania" pieni'dzy" lub"
otrzyma%a" odszkodowanie" pieni'(ne" za" to," (e" powstrzyma%a" si'" od" zabicia"
swojej"córki"
!
Sednem!analizowanego!zarzutu!apelacji!jest!to,!*e!pozwani!odmawiaj)!S)dowi!kompetencji!
do!analizowania!ca%okszta%tu!wypowiedzi!zawartych!w!kwestionowanych!publikacjach.!Teza!
pozwanych! nie! zas%uguje! na! poparcie.! Cytowano! ju*! pogl)d! S)du! Najwy*szego,! zgodnie! z!
którym! „dobro! osobiste! osoby! fizycznej! mo*e! zosta(! naruszone! ca%!" tre&ci!" publikacji" i" jej"
sensem,!a!nie!tylko!konkretnymi!sformu%owaniami”!(SN!w!wyroku!z!dn.!7!lipca!2005!r.,!V!CK!
868/04).!!
!
Nale*y! przypomnie(,! *e! zgodnie! ! ugruntowanym! pogl)dem! ETPCz,! „organy! krajowe! w!
pierwszym! rz$dzie! maj)! za! zadanie! oceni(,! czy! zachodzi! „pilna! potrzeba! spo%eczna”!
ograniczenia!swobody!wypowiedzi,!oraz!czy!ograniczenie!jest!proporcjonalne!w!stosunku!do!
uprawnionego! celu,! dla! którego! jest! wprowadzane.! W! dokonywaniu! tej! oceny! organy!
krajowe!dysponuj)!pewnym!marginesem"w%adzy"dyskrecjonalnej”!(tak:!wyrok!ETPCz!z!dn.!6!
pa#dziernika! 2009! r.! w! sprawie! Kuli'! i! Ró*ycki! v.! Polsce,! skarga! nr! 27209/03;! zob.! te*!
cytowane!tam!wcze'niejsze!orzecznictwo!Trybuna%u).!!
!
Oczywistym!jest!wi$c!to,!*e!S)d!Okr$gowy!analizowa%!ca%okszta%t!wypowiedzi!pozwanych,!nie!
tylko!za'!poszczególne!fragmenty!w!oderwaniu!od!pozosta%ych.!W!s%usznej!ocenie!S)du:!
a) ingerencja!w!swobod$!wypowiedzi!by%a!przewidziana!przez!ustaw$!(art.!24!kc),!
b) ingerencja! ta! mia%a! na! celu! ochron$! uzasadnionego! celu,! o! którym! mowa! w! art.! 10!
ust.!2!Konwencji,!tj.!ochron$!dobrego!imienia!powódki,!
Strona!29!z!66!
!
c) ingerencja!by%a!proporcjonalna!i!niezb$dna!w!demokratycznym!spo%ecze+stwie.!!
Powodem!ingerencji!by%a!niezgodno'(!z!prawem!nie!tylko!tre'ci!poszczególnych!fragmentów!
publikacji! pozwanych,! ale! równie*! kontekst! i! ogólna! wymowa! zarówno! poszczególnych!
publikacji,!ale!równie*!ca%ego!ich!ci)gu.!!
!
S)d! Okr$gowy! „nie! wyrywa%! poszczególnych! zda+! z! ich! rzeczywistego! kontekstu”! (str.! 17!
apelacji,!akapit!4),!ale,!co!by%o!Jego!powinno'ci),!analizowa%!te!fragmenty!wypowiedzi,!które!
uzna%!za!naruszaj)ce!dobra!osobiste!powódki.!Musia%!to!uczyni(,!zanim!przeszed%!do!analizy!
tekstu!jako!ca%o'ci.!Jak!wskazuje!si$!w!orzecznictwie!ETPCz,!je*eli!S)d!krajowy!opiera!ocen$!
naruszenia! dobra! osobistego! (którego! ochrona! jest! przes%ank)! ograniczenia! swobody!
wypowiedzi,!dopuszczon)!przez!art.!10!ust.!2!Konwencji)!na!„ogólnym!wyd#wi$ku”!materia%u!
prasowego,! musi! przeanalizowa(! wszystkie! kwestionowane! fragmenty! publikacji! (w! ten!
sposób:! wyrok! ETPCz! w! sprawie! Bergens! Tidende! v.! Norwegii,! skarga! nr! 26132/95,!
orzeczenie! z! dn.! 2! maja! 2000! r.).! Dopuszczalne,! w! ramach! marginesu! swobody! oceny,! z!
jakiego! korzysta! S)d! krajowy,! jest! dokonanie! zestawienia! szeregu! fragmentów! wypowiedzi!
zawartych! w! kwestionowanych! publikacjach! i! ich! %)czna! ocena! (jako! naruszaj)cych! dobra!
osobiste).!!
!
Ilustruj)c! swój! zarzut! przyk%adem,! pozwani! wskazuj),! *e! S)d! Okr$gowy! „powo%uj)c! si$! na!
ogóln)! wymow$! artyku%ów! ustali%,! jakoby! wynika%! z! nich! wniosek,! i*! powódka! z! faktu!
urodzenia! dziecka! uczyni%a! #ród%o! pozyskania! pieni$dzy,! *ycie! jej! córki! by%o! dla! niej! warte!
tyle,! ile! zado'(uczynienie,! dosta%a! pieni)dze! za! to,! *e! nie! zabi%a! dziecka”! (str.! 17! apelacji,!
akapit! ostatni).! W! takim! razie! zacytujmy! niektóre! fragmenty! wypowiedzi! zawartych! w!
publikacjach!pozwanych:!
!
!
„pani!Tysi)c!otrzyma!25!tys.!euro!odszkodowania,!plus!koszty!post$powania,!za"to,"(e"
nie"mog%a"zabi+"swojego"dziecka”!
!
„mama! otrzymuje! nagrod'! za" to,"(e" bardzo" chcia%a"zabi+" swoje" dziecko,! ale! jej! nie!
pozwolono”!
Strona!30!z!66!
!
!
„Zado'(uczynienie:! 25" tys." euro,! plus! koszty! post$powania.! Tyle" wartych" jest" kilka!
dioptrii,!sprawiedliwo'(,!czy!(ycie"córki?”!
!
„Wyp%aci(!pieni)dze!pani!Tysi)c,!tak!jak!okup"za"(ycie!jej!dziecka?”!
!
„Pani!Tysi)c!po!odebraniu!pieni$dzy!powinna"odda+"dziecko”!
!
„Powsta%! jaki'! nowy! gatunek! rodziców,! którzy! nie! wstydz)! si$! pokazywa(! ca%emu!
'wiatu! dzieci,! których! nie" zdo%ali" zabi+," i" jeszcze" domagaj!" si'" z" tego" tytu%u"
rekompensaty”.!
!
Zestawienie! z! tez)! pozwanych! powy*szych! wypowiedzi,! zawartych! w! zakwestionowanych!
publikacjach,! które! analizowa%! S)d! Okr$gowy,! pokazuje,! *e! pozwani! najwyra#niej! po! raz!
kolejny!licz)!w!tym!fragmencie!swojego!wywodu!na!to,!*e!S)d!Apelacyjny!nie!umie!czyta(.!!
!
Pozwani! zarzucaj)! wnioskom! S)du! Okr$gowego! „absurdalno'(”! (str.! 18! apelacji,! akapit! 3),!
gdy*! S)d! uzna%,! *e! „je*eli! przypisuje! si$! komu'! haniebne! motywy! post$powania! (korzy'(!
pieni$*na! za! *ycie! dziecka),! nie! mo*na! nie! mie(! 'wiadomo'ci,! *e! roznieca! to! w! odbiorcach!
tekstu!bardzo!negatywne!uczucia!w!stosunku!do!tej!osoby”.!Absurdalna!i!przecz)ca!faktom!
jest! tymczasem! teza! pozwanych.! Przypomnijmy:! w! kwestionowanych! publikacjach! pozwani!
napisali,!odnosz)c!to!do!osoby!powódki,!*e!dosta%a!„nagrod'"za"to,"(e"bardzo"chcia%a"zabi+"
swoje"dziecko”,!dosta%a!„okup"za"(ycie"jej"dziecka”,!nale*y!do!rodziców,!którzy!dziecka!„nie"
zdo%ali"zabi+,!i!jeszcze!domagaj)!si$!z"tego"tytu%u"rekompensaty”,!dosta%a!25!ty'.!euro!„za"
to," (e" nie" mog%a" zabi+" swojego" dziecka”.! S%usznie! wi$c! S)d! Okr$gowy! uzna%,! *e! powódce!
przypisano!„haniebne!motywy!post$powania!(korzy'(!pieni$*na!za!*ycie!dziecka)”.!A!komu!
niby,!zdaniem!pozwanych,!przypisano!te!motywy?!Jakie!to!by%y!motywy,!je'li!nie!haniebne?!
!
Pozwani,!niczym!zakl$cia,!powtarzaj)!swoje!zdziwienie!ocen)!dokonan)!przez!S)d!Okr$gowy,!
dla! przyk%adu! cyt.! „w! *aden! sposób! nie! mo*na! oceni(,! na! podstawie! których! konkretnych!
wypowiedzi,! powódka! mia%aby! zosta(! pot$piona! za! to,! i*!otrzyma%a! zado'(uczynienie”! (str.!
18! apelacji,! akapit! 4).! Czy*by! pozwanym! nie! by%y! znane! zakwestionowane! publikacje?!
Ponownie!wypada!wskaza(!na!powo%ane!wy*ej!fragmenty!(np.!„mama!otrzymuje!nagrod$!za!
Strona!31!z!66!
!
to,! *e! bardzo! chcia%a! zabi(! swoje! dziecko,! ale! jej! nie! pozwolono”! –! fragment! ten,! podany!
jedynie! przyk%adowo,! wskazuje! jasno,! *e! intencj)! i! skutkiem! dzia%ania! pozwanych! by%o!
pot$pienie! powódki! za! to,! *e! dosta%a! zado'(uczynienie,! które! w! ocenie! pozwanych! jest!
„nagrod)”!za!to,!*e!powódka!„chcia%a!zabi(!swoje!dziecko”).!!
!
Podsumowuj)c,! ustalenia! S)du! kwestionowane! niniejszym! zarzutem! s)! prawid%owe,! za'!
zarzut!apelacji!w!tym!zakresie!–!niezasadny.!!
!
3.2.6. Zarzut" b%'dnego" ustalenia," (e" przedmiotowe" publikacje" czasopisma" „Go&+"
Niedzielny”"pos%ugiwa%y"si'"j'zykiem"(mow!)"nienawi&ci"
!
Zdaniem! pozwanych,! S)d! Okr$gowy! b%$dnie! ustali%,! *e! zakwestionowane! wypowiedzi!
pozwanych!stanowi%y!mow$!nienawi'ci.!Zarazem!pozwani!polemizuj)!z!S)dem!Okr$gowym,!
co! do! definicji! tego! poj$cia,! przy! czym! ograniczaj)! si$! jedynie! do! zakwestionowania!
stanowiska! S)du! co! do! zasady,! bez! sprecyzowania! jednak*e,! który! element! podanej! przez!
S)d!definicji!uwa*aj)!za!nieprawid%owy!i!wyja'nienia!przyczyn!owej!nieprawid%owo'ci!(str.!19!
i!20!apelacji).!Oznacza!to,!*e!pozwani"nie"sprecyzowali,!czego!zreszt)!nale*a%oby!oczekiwa(!
od! profesjonalnego! pe%nomocnika,! który! wywiód%! apelacj$,! któr!" cz'&+" stanowiska" S!du"
Okr'gowego" w" analizowanym" tu" zakresie" uwa(aj!" za" b%'dn!.! Jak! nale*y! przyj)(,!
analizowany!zarzut"jest"zatem"nieuzasadniony,!gdy*!nie!wyja'niono,!na!czym!polega(!mia%!
b%)d,! jaki! autor! apelacji! przypisuje! S)dowi! I! instancji,! a! w! konsekwencji! zarzut! ten! nale*y!
oddali+,"jako"niespe%niaj!cy"wymogów"z"art."368"§"1"pkt."3"kpc.!!
!
Wreszcie!pozwani!przyjmuj)!z!du*ym!uproszczeniem,!*e!„mowa!nienawi'ci!to!nawo%ywanie!
do!przemocy”!(str.!20!apelacji,!akapit!2).!Z!takim!stanowiskiem!nie!sposób!si$!zgodzi(.!!
!
W!Rekomendacji!Komitetu!Ministrów!Rady!Europy!z!dn.!30!pa#dziernika!1997!r.!w!sprawie!
„mowy!nienawi'ci”,!poj$cie!to!zdefiniowano!jako!odnosz)ce!si$!do:!!
!
Strona!32!z!66!
!
„wszelkich! form! wypowiedzi,! które! rozpowszechniaj!," pod(egaj!," promuj!" lub"
usprawiedliwiaj!" nienawi'(! rasow),!ksenofobi$,!antysemityzm!albo!inne"formy"
nienawi&ci" opartej" na" nietolerancji,! w%)czaj)c! w! to:! nietolerancj$! opart)! na!
agresywnym! nacjonalizmie! i! etnocentryzmie,! dyskryminacji! i! wrogo'ci! wobec!
mniejszo'ci,!migrantów!i!osób!o!pochodzeniu!imigranckim”.!!
!
Rzecz! jasna,! rekomendacje! (zalecenia)! Komitetu! Ministrów! Rady! Europy! nie! s)! wi)*)ce! dla!
pa+stw! cz%onków,! nie! stanowi)! równie*! powszechnie! obowi)zuj)cego! #ród%a! prawa! w! RP.!
Jednak*e! stanowi)! one! u(yteczny" punkt" odniesienia! w! procesie! wyk%adni! przepisów!
obowi)zuj)cych! w! naszym! pa+stwie.! W! szczególno'ci! wynika! to! z! faktu,! i*! s)! one!
przywo%ywane!jako!taki!punkt!odniesienia!w!orzecznictwie!s)dów!mi$dzynarodowych,!zatem!
dialog!orzeczniczy!prowadzony!przez!polskie!s)dy!z!s)dami!mi$dzynarodowymi!nie!mo*e!si$!
do!nich!nie!odnosi(.!!
!
S)d! Okr$gowy! s%usznie! zakwalifikowa%! kwestionowane! wypowiedzi! jako! ekspresj$! mowy!
nienawi'ci.! Definicja! tego! poj$cia,! istotnie! –! jak! wskazali! pozwani! na! str.! 19! apelacji! w!
akapicie!3!–!niesporna!zasadniczo!pomi$dzy!stronami,!jest!du*o!szersza,!ani*eli!wynikaj)ca!z!
zakresu!znaczeniowego!zwrotu!„nawo%ywanie!do!przemocy”.!Sporne!mi$dzy!stronami!tego!
post$powania! by%o! natomiast! to,! czy! mo*na! kwalifikowa(! (jak! uwa*a! strona! powodowa)!
publikacje!pozwanych!jako!przypadek!mowy!nienawi'ci.!!
!
Poj$cie! „hate! speech”! do! dzisiaj! nie! ma! uniwersalnie! przyj$tej! definicji,! cho(! by%o!
analizowane! i! w! doktrynie4! i! w! orzecznictwie.! Jak! si$! przyjmuje,! poj$cie! to,! jak! wskazuje!
Weber5,! obejmuje! równie*! pod*eganie! do! nienawi&ci" z" przyczyn" &wiatopogl!dowych" oraz"
inne"formy"nietolerancji"oparte"na"nienawi&ci.!!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
4
!
!Zob.! np.! A.! Weber,! Manual! on! hate! speech,! M.! Siwicki,! Karalno%'! mowy! nienawi%ci! w! Internecie! –!
aspekty!prawnoporównawcze,!Palestra!5&6/2007,!str.!61&76!i!powo%ane!tam!pi'miennictwo.!!
5
!
!Zob.!A.!Weber,!Manual,!op.!cit,!str.!4.!!
Strona!33!z!66!
!
!
Pozwani!odwo%ali!si$!w!wywodzie!ilustruj)cym!stawiany!zarzut!(cho(!nie!wyja'niaj)cym!go)!
m.in.!do!orzeczenia!w!sprawie!D%ugo%$cki!v.!Polsce!(wyrok!z!dn.!24!lutego!2009!r.,!skarga!nr!
23806/03).!Wyrok!ten!by%!komentowany!w!pi'miennictwie!(zob.!np.!glosa!D.!Sze'ci%y!w!Sam.!
Teryt.! nr! 4/2009,! str.! 81&85).! Jak! si$! s%usznie! zauwa*a,! Trybuna%! nie! straci%! z! pola! widzenia!
faktu,!*e!ton"i"forma!wypowiedzi!skar*)cego!w!tej!sprawie!by%y"wywa(one"i"nie"dotyczy%y"
sfery"(ycia"prywatnego"pokrzywdzonego!w!post$powaniu!przed!s)dem!krajowym.!Dodajmy!
te*,! *e! w! sprawie! D%ugo%$cki! v.! Polsce! pokrzywdzonym! w! post$powaniu! krajowym! by%!
polityk,! a! krytyka" dotyczy%a" stricte" sfery" jego" dzia%alno&ci" politycznej.! Wreszcie! wypada!
zauwa*y(,!*e!kwestia!„hate!speech”!pojawi%a!si$!w!tym!orzeczeniu!tylko"raz,!a!mianowicie!w!
zdaniu!(§!47),!w!którym!Trybuna%!wskazuje,!*e!„zastosowanie!kary!pozbawienia!wolno'ci!za!
naruszenie! granic! swobody! wypowiedzi! przez! pras$! jest! zgodne! z! zasad)! swobody!
wypowiedzi!!tylko!w!wyj)tkowych!przypadkach,!a!mianowicie!tam,!gdzie!zosta%y!naruszone!
inne! prawa! fundamentalne,! jak! np.! w! przypadku! mowy! nienawi'ci! albo! nawo%ywania! do!
przemocy6”.! Nie! sposób! zatem! doszuka(! si$! przyczyny,! dla! której! pozwani! w! materialnej!
sprawie! doszukuj)! si$! analogii! pomi$dzy! okoliczno'ciami! niniejszego! post$powania,! a!
okoliczno'ciami! sprawy! D%ugo%$cki! v.! Polsce.! Mo*na! zauwa*y(! dalej,! *e! to! –! przywo%ane!
wszak!przez!pozwanych!orzeczenie!–!pozwala!na!sformu%owanie!tezy,!i*!Trybuna%"rozró(nia"
poj'cia" „hate" speech”" i" „incitement" to" violence”! (nawo%ywania! czy! te*! pod*egania! do!
przemocy),!podczas!gdy!pozwani!w!oparciu!o!to!w%a'nie!orzeczenie!próbuj)!przekonywa(,!i*!
jest! przeciwnie! i! poj$cia! te! nale*y! uto*samia(.! Pozwani! sami! wi$c! sobie! (by(! mo*e!
nie'wiadomie,!wskutek!nieuwa*nej!lektury!wyroku!ETPCz)!zaprzeczyli.!!
!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
6
!
!W!oryginale:!“In!this!connection,!the!Court!recalls!that!the!imposition!of!a!prison!sentence!for!a!press!
offence! will! be! compatible! with! journalists’! freedom! of! expression! as! guaranteed! by! Article!10! only! in!
exceptional!circumstances,!notably!where!other!fundamental!rights!have!been!impaired,!as!for!example,!in!the!
case!of!hate!speech!or!incitement!to!violence”.!!
Strona!34!z!66!
!
Inne! orzeczenia! warto! natomiast! mie(! na! wzgl$dzie! przy! rozwa*aniu,! czy! pozwani! w!
kwestionowanych!publikacjach!dopu'cili!si$!„mowy!nienawi'ci”.!Dla!przyk%adu,!w!orzeczeniu!
w!sprawie!Sürek!v.!Turcji!(wyrok!z!dn.!8!lipca!1999!r.,!skarga!nr!26682/95)!Trybuna%!wyra#nie!
rozró(ni%! w! akapicie! 62! kategori$! uprawnionego! wykonywania! swobody! wypowiedzi!
wówczas,!gdy!‘informacje’!czy!‘idee’!obra*aj),!szokuj)!czy!te*!budz)!niepokój,!oraz!kategori$!
(tak)! jak! w! rozstrzyganej! przez! ETPCz! sprawie),! gdy! wykonywanie! swobody! wypowiedzi!
zb%)dzi%o! na! manowce! mowy" nienawi&ci" b!d*" „pochwa%y" gwa%tu”! –! nie! korzystaj)c! ju*! z!
ochrony!konwencyjnej.!W!rezultacie!Trybuna%!uzna%,!*e!nie!dosz%o!do!naruszenia!przez!Turcj$!
art.! 10! Konwencji,! tj.! ograniczenie! swobody! gwarantowanej! tym! przepisem! przez! Turcj$!
(poprzez!poci)gni$cie!autora!wypowiedzi!do!odpowiedzialno'ci)!by%o!uprawnione.!!
!
W! powo%anym! zarówno! przez! S)d! Okr$gowy! w! uzasadnieniu! orzeczenia,! jak! i! przez!
pozwanych!w!apelacji,!wyroku!ETPCz!w!sprawie!Gündüz!v.!Turcji!(wyrok!z!dn.!4!grudnia!2003!
r.,!skarga!nr!35071/97)!ETPCz!podkre'li%!(§!41),!*e!konkretne"wypowiedzi!stanowi)ce!mow$!
nienawi'ci,!które!mog)!by(!obra#liwe!dla!okre'lonych!jednostek!b)d#!grup,!nie!s)!chronione!
przez! art.! 10! Konwencji7.! Prawd)! jest,! *e! ETPCz! stwierdzi%! w! tej! sprawie! naruszenie!
Konwencji! przez! Turcj$,! ale! rodzaj! i! charakter! zakwestionowanych! przez! w%adze! tureckie!
wypowiedzi!by%!zupe%nie!inny.!Przytoczmy!je!wi$c:!
!
“Ktokolwiek,! kto! nazywa! siebie! demokrat)! albo! zwolennikiem! pa+stwa!
'wieckiego!…!nie!ma!religii!…!Demokracja!turecka!jest!despotyczna,!bezlitosna!i!
bezbo*na!…!
Ten!'wiecki!…!system!jest!hipokratyczny!…!traktuje!on!niektórych!ludzi!w!jeden!
sposób,!a!innych!–!w!inny…!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
7
!
!W!oryginale:!“there!can!be!no!doubt!that!concrete!expressions!constituting!hate!speech,!which!may!
be!insulting!to!particular!individuals!or!groups,!are!not!protected!by!Article!10!of!the!Convention”.!!
Strona!35!z!66!
!
Czyni$! te! uwagi! b$d)c! w! pe%ni! 'wiadomym,! *e! stanowi)! one! przest$pstwo!
przeciwko! prawom! tyranii…! Dlaczegó*! mia%bym! przesta(! mówi(?! Czy! jest! jaka'!
inna!droga!ni*!'mier(?”8.!
!
“Je'li! dana! osoba! ma! wesele! po! zawarciu! ma%*e+stwa! przed! urz$dnikiem!
dzia%aj)cym!z! upowa*nienia! Republiki! Tureckiej,! dzieci! urodzone! z! tego! zwi)zku!
b$d)!b$kartami…”9.!
!
Jak!wynika!z!pobie*nej!cho(by!analizy!tekstu!wypowiedzi,!które!sta%y!si$!przyczyn)!skazania!
w! post$powaniu! przed! s)dami! tureckimi,! a! nast$pnie! skargi! do! ETPCz,! charakter! ich! by%!
ca%kowicie" odmienny! od! tych,! które! sta%y! si$! przyczyn)! post$powania! w! materialnej!
sprawie.! Przede! wszystkim! sformu%owania! u*yte! w! tych! wypowiedziach! maj)! charakter!
generalny" i" abstrakcyjny,! nie! s)! bezpo'rednio! skierowane! przeciwko! jakiejkolwiek! osobie!
wskazanej!z!imienia!i!z!nazwiska.!!
!
Przeciwnie" jest" w" materialnej" sprawie.! Wypowiedzi! opublikowane! przez! pozwanych!
stanowi%y" ekspresj'" nienawi&ci" motywowanej" ideologicznie,! przy! czym! ekspresja! ta! by%a!
wyra*nie" ukierunkowana" na" osob'" powódki,! któr)! przywo%ywano! w! publikacjach!
pozwanych! z! imienia,! nazwiska! i! wizerunku.! .wiatopogl)d! dziennikarzy! i! cytowanych! przez!
nich!osób,!jak!si$!wydaje,!nakazywa%!im!atakowa(!godno'(!powódki,!jej!cze'(,!dobre!imi$,!a!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
8
!
!W! oryginale! (ang.):! “...! anyone! calling! himself! a! democrat! [or]! secularist! ...! has! no! religion! ...!
Democracy!in!Turkey!is!despotic,!merciless!and!impious![dinsiz]!...!
!
This! secular! ...! system! is! hypocritical! [ikiyüzlü! ve! münafk]! ...! it! treats! some! people! in! one! way! and!
others!in!another!way!...!
!
I! am! making! these! comments! while! fully! aware! that! they! represent! a! crime! against! the! laws! of!
tyranny.!Why!would!I!stop!speaking?!Is!there!any!other!way!than!death?”!
9
W! oryginale! (ang.):! “...! if! [a]! person! has! his! wedding! night! after! being! married! by! a! council! official!
authorised!by!the!Republic!of!Turkey,!the!child!born!of!the!union!will!be!a!piç!...”.!!
!
Strona!36!z!66!
!
tak*e! uczucia! matczyne.! Pozwani" zarzucali" powódce" usi%owanie" zbrodni" zabójstwa,"
wzywali,"by"odda%a"swoje"dziecko,"sugerowali,"i("powódka"dziecka"tego"nie"chce,"wreszcie"
w" napastliwych" s%owach" zarzucali" jej," i(" wzbogaci%a" si'" na" usi%owaniu" zabójstwa" swojego"
dziecka.! Wymaga! podkre'lenia,! *e! tego! rodzaju! wykonywanie! swobody! wypowiedzi! nie"
korzysta"z"ochrony"zarówno"na"gruncie"Konwencji,"jak"i"innych"przepisów"obowi!zuj!cego"
w"Polsce"prawa.!!
!
Warto!te*!zacytowa(!trafny!(i!cytowany!przez!S)d!Okr$gowy!w!uzasadnieniu!wyroku)!pogl)d!
S)du! Apelacyjnego! w! Katowicach,! zawarty! w! wyroku! z! dn.! 13! lipca! 2007! r.! (sygn.! I! ACa!
439/07),! zgodnie! z! którym! „d)*enie! prasy,! aby! w! opublikowanym! artykule! osi)gn)(!
zamierzenia! moralizatorskie! musi! mie(! swoje! granice! w! warto'ciach! nadrz$dnych,!
zwi)zanych! z! jednostk)! ludzk).! Jakkolwiek! nie! mo*na! odmawia(! publikacjom! prasowym!
walorów! spo%eczno&wychowawczych,! to! jednak! ukazanie! ujemnych! zjawisk! spo%ecznych,!
anomaliów!*ycia!spo%ecznego!nie!mo*e!nast$powa(!kosztem!czci!i!spokoju!jednostki,!której!
dobra!osobiste!zostaj)!naruszone”.!
!
Podsumowuj)c!–!zarzut!pozwanych!w!omawianym!zakresie!nie!zosta%!uzasadniony!w!tre'ci!
apelacji,! a! ponadto! by%! on! obiektywnie! niezasadny.! Stanowisko! S)du! Okr$gowego! w!
omawianym!obszarze!by%o!natomiast!prawid%owe.!!
!
3.2.7. Zarzut" fa%szywego" ustalenia," (e" powódka" i" jej" dzieci" spotka%y" si'" z" powodu"
inkryminowanych" publikacji" z" nieprzyjemnymi" komentarzami" s!siadów," a"
nawet" kolegów" szkolnych," a" tym" samym," (e" wskazane" teksty" spowodowa%y"
agresj'"s%own!"wobec"powódki"i"jej"rodziny"
!
Zarzut!ten!jest!bezzasadny,!natomiast!ustalenia!S)du!Okr$gowego!w!analizowanym!zakresie!
by%y!prawid%owe.!!
!
Strona!37!z!66!
!
Przede! wszystkim! nale*y! zauwa*y(,! *e! relacja! dotycz)ca! ujemnych! nast$pstw! publikacji!
pozwanych! dla! powódki! i! jej! bliskich! musia%a! si%)! rzeczy! pochodzi(! od! samej! powódki.!
Zakwestionowanie! jej! by%oby! mo*liwe! wówczas,! gdyby! tre'(! jej! zezna+! by%a! prima! facie!
niewiarygodna,! albo! wówczas,! gdyby! zeznania! te! by%y! wewn$trznie! sprzeczne,! nielogiczne!
b)d#!niepe%ne.!Takiego!zarzutu!pozwani!jednak!nie!postawili.!!
!
Pozwani! powo%ali! si$! natomiast! na! okoliczno'(,! i*! pe%nomocnik! powódki! oraz! osoba! z!
publiczno'ci! zostali! upomniani! przez! S)d! po! interwencji! pe%nomocnika! pozwanych.! Nale*y!
wyja'ni(,! *e! powódka! w! trakcie! sk%adania! zezna+! znajdowa%a! si$! w! pewnym! oddaleniu! od!
osoby! S$dziego! w! Sali! pe%nej! aktywistów! katolickich! przywo%anych! prawdopodobnie! przez!
stron$! pozwan)! (s%uchaczy! seminarium! duchownego),! którzy! wydawali! z! siebie! d#wi$ki!
utrudniaj)ce!'ledzenie!przebiegu!rozprawy!przez!jej!uczestników.!Powódce!trudno!wi$c!by%o!
us%ysze(! to,! co! mówi%! S)d! (tre'(! zadawanych! pyta+),! w! zwi)zku! z! czym! pe%nomocnik!
powtarza%! te! pytania! powódce! (podobnie! jak! czyni%a! osoba! z! publiczno'ci),! o! ile! sam! je!
us%ysza%.! Pe%nomocnik! wyja'nia%! to! S)dowi! w! momencie,! gdy! zosta%! upomniany,! a!
wyja'nienia! pe%nomocnika! nie! zosta%y! zakwestionowane! przez! przeciwnika! procesowego.!
Ponadto,! ju*! po! upomnieniu! przez! S)d,! powódka! kontynuowa%a! sk%adanie! zezna+,! w! tym!
odpowiada%a!na!pytania!strony!przeciwnej.!Je*eli!strona!przeciwna!uwa*a%a,!*e!dosz%o!przy!
tym! do! jakiegokolwiek! naruszenia! procedury,! mog%a! zwróci(! na! to! uwag$! S)du! sk%adaj)c!
zastrze*enie! w! trybie! art.! 162! kpc.! Nie! uczyni%a! tego! jednak,! co! uniemo*liwia! ze! wzgl$dów!
proceduralnych!odniesienie!si$!merytorycznie!do!jej!zarzutu.!!
!
3.3.
Zarzut"naruszenia"art."54"ust."1"Konstytucji"oraz"art."10"Konwencji"o"ochronie"
praw" cz%owieka" i" podstawowych" wolno&ci," a" tak(e" art." 24" §" 1" kc" poprzez" ich"
niew%a&ciwe"zastosowanie"
"
Zarzut! ten! zosta%! przez! pozwanych! uszczegó%owiony! w! zakresie! wskazania! sposobu!
niew%a'ciwego,! w! ocenie! pozwanych,! zastosowania! powo%anych! przepisów,! wobec! czego!
Strona!38!z!66!
!
strona!powodowa!odniesie!si$!do!tak!postawionych!zarzutów!równie*!w!sposób!szczegó%owy!
–!poni*ej.!!
"
3.3.1. Zarzut" naruszenia" art." 54" ust." 1" Konstytucji" oraz" art." 10" Konwencji" o" ochronie"
praw" cz%owieka" i" podstawowych" wolno&ci," a" tak(e" art." 24" §" 1" kc" poprzez" ich"
niew%a&ciwe" zastosowanie" poprzez" przyj'cie," (e" gwarantowana" przez" te"
przepisy" wolno&+" wyra(ania" swoich" pogl!dów" nie" obejmuje" pogl!du," (e" na"
mocy" wyroku" ETPCz" z" dnia" 20" marca" 2007" r." Trybuna%" przyzna%" skar(!cej"
zado&+uczynienie"za"to,"(e"nie"dokona%a"ona"aborcji"
!
Wolno'(! s%owa! nie! daje! nikomu! prawa! do! szerzenia! nieprawdy.! Dopuszczalne! reakcje! na!
szerzenie! nieprawdy! zale*)! jednak! od! tego,! czy! nieprawda! ta! jest! rozpowszechniana! w!
sposób! (intencjonalnie! lub! w! rezultacie)! naruszaj)cy,! czy! te*! nienaruszaj)cy! dobra! prawne!
innych! osób.! Jak! wiadomo,! tylko! wypowiedzi! co! do! faktów! podlegaj)! ocenie! z! punktu!
widzenia!kryterium!ich!prawdziwo'ci,!nie!podlegaj)!natomiast!takiej!weryfikacji!wypowiedzi!
ocenne.! Na! t$! okoliczno'(! s%usznie! zwraca%! uwag$! S)d! Okr$gowy! w! uzasadnieniu! wyroku,!
wskazuj)c,!*e!s)d!warto'ciuj)cy!mo*e!by(!oceniany!jako!umiarkowany!b)d#!nie,!ale!nie!jako!
prawdziwy!albo!nie!(str.!23!uzasadnienia!wyroku).!!
!
Stanowisko! pozwanych! w! przedmiocie! omawianego! zarzutu! jest! nieprawid%owe! i! nie!
zas%uguje! na! uwzgl$dnienie.! Przede! wszystkim! nale*y! bowiem! zauwa*y(,! *e! stanowisko! to!
opiera! si$! na! b%$dnym! rozumieniu! kwestionowanego! rozstrzygni$cia.! S)d! Okr$gowy!
wielokrotnie! w! tre'ci! uzasadnienia! akcentowa%,! *e! nie! odbiera! pozwanym! prawa! do!
formu%owania! s)dów! b$d)cych! polemik)! ad! rem! i! dotycz)cych! oceny! wyroku! ETPCz! w!
sprawie!Tysi)c!v.!Polsce!(zob.!np.!str.!31!czy!42!uzasadnienia!wyroku).!S)d!Okr$gowy!uzna%!
natomiast,! *e! dotycz)ca! powódki! krytyka,! wychodz)ca! z! fa%szywych! za%o*e+,! co! do! tre'ci!
wyroku! w! sprawie! Tysi)c! v.! Polsce,! przyj$%a! obra*liw!" i" znies%awiaj!c!" form',! co! S)d!
drobiazgowo!wr$cz!uzasadni%!(zob.!np.!str.!30!uzasadnienia!wyroku).!!
!
Strona!39!z!66!
!
S)d! Okr$gowy! zaakcentowa%,! *e! granice! prawa! do! krytyki! prasowej! zosta%y! przekroczone,!
gdy*,!nie!tylko!nieprawdziwym!by%o!twierdzenie!pozwanych,!i*!powódka!otrzyma%a!„nagrod$!
za! niezamordowanie! dziecka”,! ale! przede! wszystkim! istotna! by%a! forma,! w! jak)! pozwani!
ubrali!kwestionowane!wypowiedzi.!Podkre'lmy,!*e!taka!by%a!w%a'nie!teza!pozwanych.!Gdyby!
ograniczyli! si$! oni! do! twierdzenia,! i*! powódka! „dosta%a! zado'(uczynienie! za! to,! *e! nie!
dokona%a!aborcji”!(jak!to!opisuj)!pozwani!w!tre'ci!zarzutu),!to!cho(!na!pot$pienie!zas%uguje!
%garstwo! szerzone! zw%aszcza! w! katolickim! tygodniku! (wyrok! ETPCz,! co! jest! bezsporne,! nie!
dotyczy! bowiem! zado'(uczynienia! za! niedokonanie! aborcji! i! okoliczno'(! ta! by%a! znana!
pozwanemu! ad.! 1.! oraz! przeze+! przyznana! w! toku! post$powania! pierwszoinstancyjnego),!
jednak!–!zgodnie!ze!stanowiskiem!S)du!Okr$gowego!–!nie!mieliby'my!wówczas!do!czynienia!
z! naruszeniem! dóbr! osobistych! powódki.! Stanowisko! S)du! I! instancji! znajduje! oparcie! w!
pogl)dach! dogmatyki! przedmiotu,! w! których! przyj$to,! *e! w! przypadku! wypowiedzi!
opiniuj)cych! „stosowa(! nale*y! miar$! rzetelno'ci! i! zgodno'ci! z! zasadami! wspó%*ycia!
spo%ecznego”! (E.! Nowi+ska,! Wolno%'! wypowiedzi! prasowej,! Warszawa! 2007,! str.! 182! in!
principio).!!
!
Dla! wzmocnienia! argumentacji! towarzysz)cej! postawionemu! zarzutowi,! pozwani! powo%ali!
wyrok! ETPCz! w! sprawie! VAK! v.! "otwie! (skarga! nr! 57829/00).! I! tym! razem! jednak! pozwani!
mylnie! wywodz),! *e! istnieje! jakakolwiek! zbie*no'(! pomi$dzy! powo%anym! orzeczeniem!
ETPCz,!a!okoliczno'ciami!materialnej!sprawy.!Przede!wszystkim!bowiem!nale*y!zauwa*y(,!*e!
wyrok!w!sprawie!VAK!v.!"otwie!odnosi%!si$!do!sytuacji,!w!której!ocena!prawna!sformu%owana!
przez! organizacj$! pozarz)dow)! odnosi%a! si$! do! dzia%a+! w%adz! publicznych! (dok%adniej:!
burmistrza!miasta!M/rsrags).!Ponadto!nale*y!zauwa*y(,!*e!w!sprawie!VAK!v.!"otwie!skar*)cy!
opublikowali!uchwa%$!(zawieraj)c)!ocen$!prawn)),!która!poddawa%a!w!w)tpliwo'(!zgodno'(!
dzia%a+! w%adz! publicznych! z! prawem,! nie! zarzucili! natomiast! nikomu! usi%owania! zabójstwa,!
ani!tym!bardziej!tego,!*e!otrzyma%!nagrod$!(podobn)!do!„wykupnego”!za!,ydów!z!getta)!w!
zamian!za!to,!*e!nie!móg%!zamordowa(!w%asnego!dziecka.!Okoliczno'ci!tej!sprawy!by%y!wi$c!
zupe%nie!inne.!!
!
Strona!40!z!66!
!
Nadu*yciem! strony! pozwanej! jest! sposób! zrelacjonowania! (str.! 23! uzasadnienia! apelacji)!
tre'ci!wyroku!w!sprawie!De!Haes!i!Gijsels!v.!Belgii!(skarga!nr!19983/92).!Pozwani!skrz$tnie!
omin$li!bowiem!to,!*e!Trybuna%!w!tym!orzeczeniu!wskaza%!(§!47),!i*!!
!
“oceniane! z! punktu! widzenia! okoliczno'ci! sprawy,! kwestionowane! zarzuty!
stanowi%y! opini$,! której! prawda,! z! definicji,! nie! mo*e! by(! udowodniona.! Taka!
opinia! mo*e! jednak! by(! nadmierna,! w" szczególno&ci! w! braku! jakichkolwiek!
podstaw!faktycznych,!co!nie!mia%o!miejsca!w!tym!przypadku”10.!!!
!
Cytat!przytoczony!przez!pozwanych!oczywi'cie!pomija!zastrze*enie!ETPCz!(oczywiste,!bior)c!
pod!uwag$!odmienno'(!faktograficzn)!poszczególnych!spraw,!których!dotycz)!prowadzone!
przeze+!post$powania),!i*!nadmierno'(!opinii,!daj)ca!podstaw$!do!zastosowania!ingerencji!
w! swobod$! wypowiedzi,! dopuszczalnej! w! oparciu! o! art.! 10! ust.! 2! Konwencji,! mo*e! mie(!
miejsce!np.!w!braku!podstaw!faktycznych!dla!jej!sformu%owania.!Nale*y,!wobec!stanowiska!
Trybuna%u,! przyj)(,! *e! nadmierno'(! opinii! (z! jej! negatywnymi! dla! formu%uj)cego! opini$!
nast$pstwami)!mo*e!mie(!miejsce!tak*e!wówczas,!gdy!takie!podstawy!co!prawda!istniej)!(co!
–! podkre'lmy! –! nie! zachodzi! w! materialnym!przypadku),!lecz! s)! one! niewystarczaj)ce,! a! w!
rezultacie,! wywa*enie! dóbr! prawnych! w! postaci! np.! dobrego! imienia,! z! jednej! strony,! i!
wolno'ci! wypowiedzi! –! z! drugiej! strony,! daje! podstaw$! do! dopuszczenia! ingerencji! w!
wykonywanie!swobody!wypowiedzi.!!
!
Wywodz)c! dalej,! pozwani! argumentuj),! *e! tre'(! zdania! odr$bnego! S$dziego! Borrego!
Borrego!uzasadnia!przyj$cie,!*e!istnia%a!dostateczna!podstawa!faktyczna!dla!sformu%owania!
dotycz)cych!powódki!wypowiedzi,!które!sta%y!si$!przyczyn)!materialnego!post$powania.!
!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
10
!
!W!oryginale:!„Looked!at!against!the!background!of!the!case,!the!accusations!in!question!amount!to!an!
opinion,!whose!truth,!by!definition,!is!not!susceptible!of!proof.!!Such!an!opinion!may,!however,!be!excessive,!in!
particular!in!the!absence!of!any!factual!basis,!but!it!was!not!so!in!this!instance”.!!
Strona!41!z!66!
!
Przede! wszystkim! nale*y! powtórzy(,! *e! s%usznie! S)d! Okr$gowy! przyj)%,! i*! nie! sama! tre'(!
publikacji! pozwanych,! ale! ich! forma,! stanowi)ca! ekspresj$! nienawi'ci! wobec! powódki,! a!
zarazem! szafuj)ca! nieprawd),! sta%a! si$! przyczyn)! uznania,! i*! dosz%o! do! naruszenia! dóbr!
osobistych!powódki.!!
!
Ponadto! wymaga! podkre'lenia,! *e! absolutnie! nieporównywalne! s)! tezy! zawarte! w!
za%)czonym!do!wyroku!zdaniu!odr$bnym,!z!tre'ci)!publikacji!pozwanych.!Nie!mia%a!miejsca!i!
niemo*liwa! do! wyobra*enia! by%aby! sytuacja,! aby! S$dzia! ETPCz! pozwoli%! sobie! na! uwagi! o!
tym,! *e! sprawa! powódki! przed! ETPCz! jest! „równie! straszna”! jak! zbrodnie! hitlerowców,! *e!
powódka!otrzyma%a!kwot$!tak),!jak!otrzymywali!esesmani!za!wypuszczenie!,ydów!z!getta,!*e!
powódka! powinna! „odda(! dziecko”! za! które! „dosta%a! odszkodowanie”! itd.! Napastliwy! i!
miejscami! wulgarny! ton! wypowiedzi! pozwanych! –! to! w%a'nie! eksces! w! prawie! do!
formu%owania! opinii,! jaki! nie! korzysta! z! ochrony! prawnej! w! s%usznej! ocenie! S)du!
Okr$gowego.!!
!
Równie*! fakt,! *e! pojawia%y! si$! w! prasie! inne! publikacje,! podobnie! nieprawdziwie!
relacjonuj)ce! wyrok! w! sprawie! Tysi)c! v.! Polsce,! na! co! pozwani! uparcie! acz! b%$dnie! si$!
powo%uj)!(str.!24&25,!a!tak*e!str.!8!apelacji)!jest!chybiony.!Po!pierwsze!–!fakt,!*e!k%amstwo!
powtarza! si$! 10! razy! nie! czyni! go! prawd).! Po! drugie,! pozwani! (reprezentowani! przez!
profesjonalnego! pe%nomocnika)! nie! powo%ywali! si$! na! te! publikacje! w! toku! post$powania!
pierwszoinstancyjnego,! zatem! procesowe! odniesienie! si$! do! nich! na! obecnym! etapie!
post$powania! nie! jest! mo*liwe.! Po! trzecie! wreszcie! –! tre'(! tych! publikacji,! a! zw%aszcza! ich!
forma,! nie! s)! w! najmniejszym! nawet! stopniu! porównywalne! do! b%ota,! jak)! na! powódk$!
wylali!pozwani!w!publikacjach!b$d)cych!przedmiotem!post$powania!w!materialnej!sprawie.!
Szersze!odniesienie!si$!do!tych!zagadnie+!zawarto!w!pkt.!3.2.1.!i!3.2.2.!niniejszego!pisma.!!
!
W! kontek'cie! wywodów! pozwanych! odnosz)cych! si$! do! analizowanego! zarzutu! nale*y!
jeszcze! raz! powtórzy(! z! ca%)! moc):! pozwani! maj)! prawo! do! krytykowania! wyroku! ETPCz.!
Pozwani!maj)!nawet!prawo!do!przedstawiania!pogl)dów!chybionych!na!temat!tego!wyroku!
Strona!42!z!66!
!
(takich!jak!oczywi'cie!b%$dny,!cho(!powtarzany!nawet!w!apelacji!pogl)d,!i*!wyrok! ETPCz!w!
sprawie!Tysi)c!v.!Polsce!dotyczy%!odszkodowania!dla!powódki!za!to,!*e!mog%a!ona!dokona(!
aborcji).!Spór"w"tej"sprawie"nie"toczy"si'"jednak"mi'dzy"s%u(bami"wizerunkowymi"ETPCz"i"
wydawc!" „Go&cia" Niedzielnego”" i" nie" s!" jego" przedmiotem" twierdzenia" pozwanych"
dotycz!ce" tre&ci" wyroku" w" sprawie" Tysi!c" v." Polsce." W" tym" sporze" powódk!" jest" Alicja"
Tysi!c," a" jego" przedmiotem" s!" ataki" pozwanych" na" jej" osob'," do" których" wykorzystano"
intencjonalnie"fa%szywe"przedstawienie"tre&ci"wyroku"ETPCz"w"sprawie"Tysi!c"v."Polsce.""
"
Nale*y!te*!podkre'li(,!*e!nie!ma!w!materialnej!sprawie!znaczenia!to,!czego!i!za!co!domaga%a!
si$!Alicja!Tysi)c!w!post$powaniu!ze!skargi!do!ETPCz!przeciwko!Polsce.!Wynika!to!z!faktu,!*e!
równie*! publikacje! pozwanych! nie! odnosi%y! si$! do! *)da+! powódki,! jakie! formu%owa%a! w!
tamtej! sprawie,! ale! do! tego,! *e! „otrzym[a%a]! nagrod$! za! to,! *e! bardzo! chcia%a! zabi(! swoje!
dziecko,!ale!jej!nie!pozwolono”,!jak!to!uj)%!pozwany!ad.!1.!w!jednym!z!zakwestionowanych!
tekstów,! a! poniewa*! pieni)dze! te! dosta%a,! to! „po! odebraniu! pieni$dzy! powinna! odda(!
dziecko”,! bo! „ale! jak! si$! za! co'! dostaje! odszkodowanie,! to! si$! to! zwraca! instytucji!
wyp%acaj)cej!pieni)dze”,!jak!napisali!pozwani!w!innym!z!zakwestionowanych!tekstów.!!
!
Szersze!odniesienie!si$!do!wywodu!pozwanych,!zawartego!w!apelacji!dwukrotnie,!tj.!raz!na!
str.!8&9!i!drugi!raz!na!str.!25&26,!zosta%o!zamieszczone!w!pkt.!3.2.1.!i!3.2.2.!niniejszego!pisma!
procesowego.!!
!
Na! zako+czenie! rozwa*a+! odnosz)cych! si$! do! analizy! b%$dnie! postawionego! zarzutu!
zawartego!w!pkt.!B)&c)!apelacji,!mo*na!zauwa*y(,!*e!pozwani!gubi)!zupe%nie!z!pola!widzenia!
utrwalone! stanowisko! ETPCz,! dotycz)ce! wyk%adni! art.! 10! Konwencji,! w! którym! Trybuna%!
wskaza%,! *e! „art.! 10! ust.! 2! Konwencji! wskazuje! równie*! na! obowi!zki" i" odpowiedzialno&+,!
które! niesie! ze! sob)! swoboda! wypowiedzi.! Z! tego! wzgl$du! wa(ne" jest," aby" osoby"
wypowiadaj!ce" si'" publicznie" na" temat" delikatnych" kwestii" politycznych" stara%y" si'" nie"
wspiera+"bezprawn!"polityczn!"przemoc”!(w!ten!sposób!np.:!raport!Sürek!v.!Turcji,!skarga!
nr!244762/94,!§!62,!Arslan!v.!Turcji,!skarga!nr!23462/94,!Gerger!v.!Turcji,!skarga!n!24919/94,!
Strona!43!z!66!
!
Polat! v.! Turcji,! skarga! nr! 23500/94,! Ceylan! v.! Turcji,! skarga! nr! 23556/94! –! cyt.! za! M.! A.!
Nowicki,! Europejska! Konwencja! Praw! Cz"owieka.! Wybór! orzecznictwa,! Warszawa! 1999,! str.!
425),! a! „obowi!zki" i" odpowiedzialno&+" zwi!zane" z" korzystaniem" z" praw" do" swobody"
wypowiedzi" maj!" odbicie" w" szczególno&ci" w" art." 17" Konwencji11”! (w! ten! sposób:! decyzja!
Glimmerveen! i! in.! v.! Holandii,! skargi! nr! 8348! i! 8406/78,! cyt.! za! idem).! Podkre'lmy,! *e!
skar*)cy!w!istocie!wypaczyli!w!swoich!publikacjach!znaczenie!wyroku!ETPCz!w!sprawie!Tysi)c!
v.!Polsce,!przedstawili!ten!wyrok!i!jego!znaczenie!fa%szywie!i!w!celu!napi$tnowania!powódki,!
ale!nie!przeszkodzi%o!im!to!w!apelacji!od!wyroku!powo%a(!si$!na!orzeczenia!ETPCz!dotycz)ce!
zasady!swobody!wypowiedzi.!Tymczasem!ETPCz!podkre'li%,!*e!„nikt!nie!jest!upowa*niony!do!
powo%ywania! si$! na! postanowienia! Konwencji! w! celu! os%abienia! lub! zniweczenia! idea%ów! i!
warto'ci!demokratycznego!spo%ecze+stwa”!(wyrok!ETPCz!z!dn.!16!marca!2006!r.!w!sprawie!
,danoka!v.!"otwa,!skarga!nr!58278/00),!do!których!bez!w)tpienia!nale*y!ochrona!godno'ci!
osoby!ludzkiej!(zgodnie!z!art.!3!Konwencji!–!„nikt!nie!mo*e!by(!poddany![…]!poni*aj)cemu!
traktowaniu).!!
Podsumowuj)c!–!omawiany!zarzut!nie!zas%uguje!na!uwzgl$dnienie,!a!stanowisko!zaj$te!przez!
S)d!Okr$gowy!by%o!w!tym!zakresie!prawid%owe.!!
!
3.3.2. Zarzut" naruszenia" art." 54" ust." 1" Konstytucji" oraz" art." 10" Konwencji" o" ochronie"
praw" cz%owieka" i" podstawowych" wolno&ci," a" tak(e" art." 24" §" 1" kc" poprzez" ich"
niew%a&ciwe" zastosowanie" poprzez" przyj'cie," (e" pogl!dy" prezentowane" w"
„Go&ciu" Niedzielnym”" nie" podlegaj!" ochronie" prawnej," gdy(" niczego" „nie"
wnosz!" do" spo%ecznej" dyskusji" o" aborcji," bo" s!" tylko" ekspresj!" emocji," nie"
argumentów”"
!
Trzeba! przede! wszystkim! zauwa*y(,! *e! S)d! Okr$gowy! w! *adnym! miejscu! w! omawianym!
wyroku! nie" stwierdzi%! (jak! to! suponuj)! pozwani),! i*! „pogl)dy! prezentowane! w! ‘Go'ciu!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
11
!
!Przypomnijmy,!*e!przepis!art.!17!Konwencji!wyra*a!zakaz!nadu*ycia!praw!chronionych!Konwencj).!
Strona!44!z!66!
!
Niedzielnym’! nie! podlegaj)! ochronie! prawnej”12.! Zarzut! ten! opiera! si$! wi$c! na! mylnej!
interpretacji!uzasadnienia!wyroku,!albo!wr$cz!na!nieodpowiadaj)cym!faktycznej!jego!tre'ci!
odczytaniu! tego! uzasadnienia.! Zarzut! ten! jest! bezzasadny! i! jako! taki! nie! zas%uguje! na!
uwzgl$dnienie.!!
!
Pozwani,!wychodz)c!z!powy*szego!–!b%$dnego,!jak!wskazano,!za%o*enia!–!nie!mogli!doj'(!do!
prawid%owych! konkluzji.! Prze'led#my! jednak! ich! tok! rozumowania.! Stanowisko! pozwanych!
zasadniczo! opiera! si$! na! za%o*eniu,! *e! tre'ci! kwestionowanych! publikacji! pozwanych! winny!
by(! uznane! za! obj$te! kontratypem! uprawnionej! krytyki,! bo! nawet! tre'ci! przesadzone,!
obra#liwe!czy!szokuj)ce!korzystaj)!z!takiej!ochrony,!zatem!za!wchodz)ce!w!zakres!ochrony!
winny!równie*!by(!uznane!zakwestionowane!publikacje.!!
!
Raz! jeszcze! wypada! zauwa*y(,! *e! pozwani! mylnie! rozumiej)! wyrok! S)du! Okr$gowego! w!
materialnej! sprawie.! S)d! nie! zakwestionowa%! prawa! pozwanych! do! komentowania! wyroku!
ETPCz! w! sprawie! Tysi)c! v.! Polsce,! a! nawet! prawa! pozwanych! (cho(! tu! akurat! strona!
powodowa!ma!inny!od!S)du!pogl)d)!do!„spersonalizowania!wypowiedzi!przez!postawienie!
zarzutu!o!zamiarze!„zabicia!cz%owieka”!konkretnej!osobie!–!czyli!Alicji!Tysi)c”.!S)d!podzieli%!
równie*! pogl)d,! *e! swoboda! wypowiedzi! obejmuje! nie! tylko! wypowiedzi! spokojne,!
wywa*one,!ale!równie*!wypowiedzi!szokuj)ce!opini$!publiczn).!Zarazem!jednak!to"nie"tre&+"
wypowiedzi" („pogl!dy" prezentowane" w" ‘Go&ciu" Niedzielnym’! –! jak! to! uj$li! pozwani! w!
zarzucie),! lecz" ich! forma" –" napastliwa," tendencyjna" i" poni(aj!ca" powódk'! –! sta%a! si$!
przyczyn)! uznania,! *e! niektóre! z! kwestionowanych! publikacji! naruszy%y! dobra! osobiste!
powódki!w!sposób!bezprawny.!!
!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
12
!
!Przeciwnie! wr$cz! –! S)d! stwierdzi%! (str.! 38! uzasadnienia! wyroku,! akapit! 3! i! 4),! *e! „nie! chodzi! o!
wyra*anie!przekona+”!oraz!„pisanie!o!powódce!tak,!jak!zosta%o!wy*ej!zacytowane,!to!nie!jest!prezentowanie!
pogl)dów!w!sprawie!aborcji!i!krytyka!wyroku!Trybuna%u!w!Strasburgu”.!!
Strona!45!z!66!
!
Pozwani!zdaj)!si$!argumentowa(!tak,!jakby!nie!rozumieli!sensu!wyroku!S)du!Okr$gowego!w!
materialnej! sprawie.! Mo*na! ich! argumentacj$! porówna(! do! arogancji! m%odego! cz%owieka,!
który!odwiedza!mieszcza+ski!dom!i!na!wst$pie!k%adzie!obute!stopy!na!stole!gospodarzy,!w!
ich! obecno'ci,! po! to,! aby! zamanifestowa(! swoj)! niech$(! i! sprzeciw! wobec! Tuwimowskich!
„strasznych! mieszczan”.! Ten! przypadek! mo*na! skomentowa(! w%a'nie! tak,! jak! uczyni%! to! –!
ujmuj)c! rzecz! lapidarnie! –! S)d! Okr$gowy! w! materialnej! sprawie:! tre'(! akceptowalna,! ale!
forma!absolutnie!nieodpowiednia.!!
!
3.4.
Zarzut"naruszenia"art."24"§"1"kc"w"zwi!zku"z"art."41"Prawa"prasowego"przez"
dokonywanie"ustale)"naruszenia"dóbr"osobistych"oraz"skutków"tego"naruszenia"w"
oparciu"o"arbitralnie"skonstruowane"kryterium"„przeci'tny"czytelnik"GN”"w"miejsce"
kryterium"„przeci'tnego,"rozwa(nego"odbiorcy”"
!
Zarzut!ten!jest!nieuzasadniony,!a!stanowisko!zaj$te!przez!S)d!Okr$gowy!by%o!prawid%owe.!!
!
Nale*y!podkre'li(,!*e!S)d!Okr$gowy!s%usznie!odwo%a%!si$!do!modelu!przeci$tnego!czytelnika!
„Go'cia! Niedzielnego”! (jakiego! parametry! zosta%y! ustalone! w! drodze! przes%uchania!
pozwanego!ad.!1.)!dla!ustalenia!sposobu!rozumienia!i!odbioru!kwestionowanych!publikacji.!
Jak! si$! s%usznie! zauwa*a! w! doktrynie,! „trudno'ci! wi)*)! si$! z! precyzyjnym! okre'leniem!
kryteriów,! wed%ug! których! nale*y! ocenia(,! czy! dosz%o! do! naruszenia! dóbr! osobistych.!
Niekiedy" ocena" &ci&le" obiektywna," odwo%uj!ca" si'" do" oceny" rozs!dnej," spo%ecznej," mo(e"
prowadzi+"do"b%'dnych"wyników.!Wi)*e!si$!to!z!przyj$tymi!jedynie!w!danych!'rodowiskach!
zwyczajami,! j$zykiem,! warto'ciami.! To,! co! w! danym! 'rodowisku! jest! powszechnie!
akceptowane! i! neutralne,! w! opinii! zewn$trznej! mo*e! by(! niekiedy! uznane! za! zniewag$! czy!
znies%awienie;! nie! s)! równie*! wy%)czone! sytuacje! odwrotne.! Zachodzi! w! takim! razie!
konieczno'(! budowania! kryteriów! oceny! wed%ug! miary,! zwyczajów! 'rodowiska,! o! ile! do!
analizowanego!zachowania!dosz%o!w!kr$gu!tego!'rodowiska”!(P.!Ksi$*ak,!Komentarz!do!art.!
24! kc! [w:]! M.! Pyziak&Szafnicka! [red.],! Kodeks! cywilny.! Cz$%'! ogólna.! Komentarz,! Warszawa!
Strona!46!z!66!
!
2009,! str.! 282,! teza! 4! do! art.! 24! kc).! Nie! mo*e! umkn)(! uwadze,! *e! dla! okre'lenia! sposobu!
odbioru!kwestionowanych!publikacji!(rozumienia!tekstu)!przez!przeci$tnego!odbiorc$!pisma!
(a!w%a'nie!czytelnicy!„Go'cia!Niedzielnego”!zapoznali!si$!z!zamieszczonymi!tam!publikacjami!
pozwanych)! nie" s!" bez" znaczenia" uwarunkowania" jego" percepcji,! takie! jak! pogl)dy! czy!
poziom! wykszta%cenia.! Z! orzecznictwa! wynika,! *e! „je*eli! naruszenie! dobra! osobistego!
nast$puje! poprzez! publikacj$! prasow)! to! mamy! z! nim! do! czynienia! tylko! wtedy! gdy! u!
przeci$tnego! odbiorcy" (czytelnika)" tego" materia%u! zawarte! w! nim! informacje! naruszaj)!
okre'lone! dobro! osobiste! osoby”! (wyrok! SN! z! dn.! 6! pa#dziernika! 2006! r.,! sygn.! V! CSK!
151/06).!!
Wypada!zreszt)!nadmieni(,!*e!S)d!Okr$gowy!podszed%!niezwykle!surowo!do!tych!wniosków!
dowodowych! strony! powodowej,! które! dotyczy%y! wykazania! sposobu! odbioru!
kwestionowanych! publikacji! przez! osoby! o! innym,! ni*! czytelnicy! „Go'cia! Niedzielnego”,!
'wiatopogl)dzie! i! sposobie! percepcji! (chodzi%o! o! osoby! b$d)ce! dziennikarzami! „Gazety!
Wyborczej”! i! tygodnika! „Nie”).! Strona! pozwana! (skutecznie)! domaga%a! si$! wówczas!
oddalenia! wniosków! dowodowych! strony! powodowej,! argumentuj)c! o! ich! nieprzydatno'ci!
dla! wykazania! obiektywnego! charakteru! naruszenia! dóbr! osobistych! powódki.! Tym! samym!
ca%kowicie! niekonsekwentnym! i! niezasadnym! jawi! si$! stanowisko! strony! pozwanej,! gdy!
kwestionuje! ona! ustalenia! S)du! oparte! na! odniesieniu! do! (ustalonego! procesowo)! modelu!
czytelnika!„Go'cia!Niedzielnego”.!
Mo*na! te*! w! ko+cu! wskaza(,! *e! S!d" Okr'gowy" pos%ugiwa%" si'" kryterium" „przeci'tnego"
czytelnika" Go&cia" Niedzielnego”! nie" dla" okre&lenia" miary" wra(liwo&ci,! która! powinna! by(!
(co! jest! ugruntowane! w! orzecznictwie! i! doktrynie)! zobiektywizowana,! lecz" dla" ustalenia"
sposobu,"w"jaki"publikacje"zosta%y"odebrane"przez"czytelników"oraz"w"celu"okre&lenia,"jakie"
nast'pstwa" dla" czci" powódki" mia%y" owe" publikacje" w" takim" w%a&nie" kontek&cie"
sytuacyjnym.! Definiuj!c" za&" obiektywn!" miar'" wra(liwo&ci," która! zosta%a! naruszona!
przedmiotowymi! publikacjami," S!d" Okr'gowy" trafnie" odwo%a%" si'" do" przeci'tnej" miary" w"
spo%ecze)stwie," a! wi$c! do! (postulowanego! przez! pozwanych! w! apelacji)" modelu"
rozs!dnego," racjonalnego" odbiorcy! (zob.! np.! str.! 27! uzasadnienia! wyroku:! „w! tym! miejscu!
Strona!47!z!66!
!
nale*y!powtórzy(!akcentowan)!wcze'niej!zasad$!obowi)zuj)c)!przy!rozpoznawaniu!spraw!o!
ochron$! dóbr! osobistych:! s)d! powinien! bra(! pod! uwag$! to,! jak! odbiera! i! rozumie! dan)!
publikacj$!prasow)!przeci$tny!odbiorca”;!tako*!–!str.!39!uzasadnienia!wyroku:!„zakres!prawa!
do!wolno'ci!wypowiedzi!trzeba!rozwa*a(!przy!uwzgl$dnieniu!tradycji!i!poczucia!tolerancji!w!
danym! spo%ecze+stwie”,! „powszechne! w! polskim! spo%ecze+stwie! normy! etyczne! zosta%y! w!
przedmiotowych! wypowiedziach! „Go'cia! Niedzielnego”! przekroczone”).! S)d! post)pi%! tu!
zatem! zgodnie! z! oczekiwaniami! strony! pozwanej,! w! sposób! odpowiadaj)cy! standardom!
orzeczniczo&dogmatycznym! (zob.! np.! pogl)d! nestora! polskiej! cywilistyki,! Profesora! Adama!
Szpunara!w!Ochrona!dóbr!osobistych,!Warszawa!1979,!str.!129:!„je*eli!nast$puje!naruszenie!
dobrego!imienia,!decyduje!reakcja!tak!czy!inaczej!pojmowanej!opinii!spo%ecznej”).!!
!
3.5.
Zarzut" naruszenia" art." 24" §" 1" kc" w" zw." z" art." 41" Prawa" prasowego" poprzez"
b%'dne"okre&lenie"podmiotowych"i"przedmiotowych"granic"krytyki"prasowej"wobec"
powódki," tj." (i)" zastosowanie" wobec" publikowanej" przez" pozwanych" krytycznej"
oceny"dzia%a)"powódki"promuj!cych"aborcj',"kryteriów"w%a&ciwych"dla"oceny"osób"
nieprowadz!cych" dzia%alno&ci" publicznej," pomimo" dokonania" ustalenia," (e" w"
zakresie," którego" sporne" artyku%y" dotyczy%y" powódka" spe%nia" warunki"
zakwalifikowania" jej" jako" osoby" prowadz!cej" tak!" dzia%alno&+," a" tak(e" (ii)" poprzez"
oderwanie" oceny" wypowiedzi" zawartych" w" spornych" artyku%ach" od" kontekstu"
ca%okszta%tu"dzia%alno&ci"i"wypowiedzi"proaborcyjnych"powódki"
!
Ju*! sam! sposób! sformu%owania! przez! pozwanych! uzasadnienia! omawianego! zarzutu! budzi!
sprzeciw.! Strona! powodowa! nie! b$dzie! jednak! uczestniczy(! w! tego! rodzaju! dyskursie,!
pozostawiaj)c!go!do!oceny!przez!S)d!Apelacyjny.!W!ka*dym!razie!wypada!stwierdzi(,!*e!nie!
s%u*y! ani! wyra*eniu! stanowiska! procesowego,! ani! te*! debacie! publicznej,! nast$puj)ce!
formu%owanie! uzasadnienia! apelacji!(str.! 32! apelacji! in! principio):! „granice! krytyki! prasowej!
[…]!obejmowa%y!uprawnienia!do!ustosunkowania!si$![…]!do!tzw.!„samodecydowania!kobiet!
w! sprawie! aborcji”.! Mo*na! by! na! to! odpowiedzie(,! *e! pozwani! prezentuj)! z! kolei! pogl)d! o!
„ochronie! tzw.! *ycia! nienarodzonych”! w! imi$! „wiary! w! tzw.! zasady! religii! katolickiej”,! ale!
Strona!48!z!66!
!
takiej!odpowiedzi!w!niniejszym!pi'mie!procesowym!nie!b$dzie.!Nale*y!natomiast!odnie'(!si$!
do!meritum!stanowiska!pozwanych.!!
!
Zarzut! pozwanych! jest! niezasadny,! a! stanowisko! S)du! Okr$gowego! w! omawianym! tu!
zakresie!by%o!prawid%owe.!!
!
Pozwani!wywodz)!najpierw,!*e!(str.!32!apelacji,!akapit!2)!„b%$dnym!nale*y!traktowa(!wywód!
S)du! I! instancji,! w! my'l! którego! krytyka! zawarta! w! czasopi'mie! ‘Go'(! Niedzielny’! nie!
stanowi%a!ocen!ad!rem,!gdy*!przedmiotem!ujemnych!ocen!by%a!‘bezpo'rednio!powódka’!oraz!
‘jej! post$powanie’,! gdy*! zdaniem! pozwanych,! kwestionowane! publikacje! odnosi%y! si$! do!
dzia%alno'ci!publicznej,!a!zatem!by%y!ocenami!ad!rem.!!!
!
Wypowiedzi! pozwanych! nie! dotyczy%y! oczywi'cie! aktywno'ci! publicznej! powódki.! Dla!
przyk%adu! mo*na! wskaza(,! *e! nie! odnosi%a! si$! oczywi'cie! do! sfery! aktywno'ci! publicznej!
powódki! uwaga,! i*! „jak! si$! za! co'! dostaje! odszkodowanie,! to! si$! to! zwraca! instytucji!
wyp%acaj)cej!pieni)dze.!Pani!Tysi)c!po!odebraniu!pieni$dzy!powinna!odda(!dziecko”,!ani!te*!
stwierdzenie,!*e!powódka!„otrzymuje!nagrod$!za!to,!*e!bardzo!chcia%a!zabi(!swoje!dziecko,!
ale!jej!nie!pozwolono”,!co!jest!„równie!straszne”!jak!widok!„roze'mianych!i!zrelaksowanych”!
zbrodniarzy!Hoeckera,!Hoessa!i!Mengele.!!
Strona! powodowa! w! pe%ni! popiera! stanowisko! S)du! Okr$gowego! (str.! 41! uzasadnienia!
wyroku,!akapit!3),!wsparte!wyrokiem!S)du!Najwy*szego!z!dn.!28!wrze'nia!2000!r.!(sygn.!akt!
V!KKN!171/98),!zgodnie!z!którym!„nawet!krytyka!osoby!piastuj)cej!funkcj$!publiczn)!(co!nie!
ma! miejsca! w! przypadku! powódki),! stanowi)ca! przecie*! zjawisko! naturalne! w! ka*dym!
pa+stwie! demokratycznym,! jest! spo%ecznie! po*yteczna! i! po*)dana,! je*eli! podj$ta! zosta%a! w!
interesie!publicznym!i!ma!cechy!rzetelno'ci!oraz!rzeczowo'ci!–!a!jednocze'nie!nie!przekracza!
granic! potrzebnych! do! osi)gni$cia! spo%ecznego! celu! krytyki”.! W! warunkach! materialnej!
sprawy,! pozwani! (o! czym! by%a! ju*! mowa)! dopu'cili! si$! ekscesu! krytyki,! formu%uj)c! j)! w!
Strona!49!z!66!
!
sposób!zb$dnie!obra#liwy!wobec!powódki,!nierzeczowy,!niezgodny!z!prawd)!oraz!wulgarny!i!
lekcewa*)cy!w!stosunku!do!sfery!uczu(!matczynych!i!godno'ci!powódki.!!
Gdyby! pozwani! odnosili! si$! do! „proaborcyjnych! wypowiedzi! powódki”,! o! jakich! mowa! w!
zarzucie,! nie! za'! oceniali! jej! spraw$! przed! ETPCz! jako! równie! straszn),! co! hitlerowskie!
zbrodnie,! tudzie*! nie! domagali! si$! od! powódki! „oddania! dziecka,! za! które! dosta%a!
odszkodowanie”,! by(! mo*e! ocena! ich! wypowiedzi! by%aby! inna.! Zale*a%oby! to! jednak! –! jak!
zwykle! –! od! okoliczno'ci! konkretnej! sprawy,! tre'ci! i! kontekstu! sytuacyjnego! ewentualnych!
publikacji!pozwanych.!!
!
3.6.
Zarzut" naruszenia" art." 24" §" 1" kc" w" zw." z" art." 41" Prawa" prasowego" przez"
przyj'cie," (e" inkryminowane" wypowiedzi" bezprawnie" naruszy%y" cze&+," godno&+,"
dobre"imi'"powódki"oraz"jej"uczucia"matczyne"wobec"córki"
!
S)d! Okr$gowy,! wbrew! twierdzeniom! pozwanych,! skrupulatnie! odniós%! si$! w! uzasadnieniu!
wyroku!do!zarówno!poszczególnych!publikacji!pozwanych,!jak!i!wyprowadza%!wnioski!co!do!
kwestionowanych!publikacji!ocenianych!w!ich!ca%okszta%cie!(o!czym!by%a!ju*!mowa!powy*ej).!!
!
S)d! Okr$gowy! nie! straci%! z! pola! widzenia! równie*! okoliczno'ci,! *e! wi$kszo'(! spo'ród!
kwestionowanych! publikacji! (w! tym! równie*! te,! co! do! których! stwierdzi%! naruszenie! dóbr!
osobistych! powódki)! ukaza%a! si$! w! jednym" numerze! „Go'cia! Niedzielnego”! (z! dn.! 7!
pa#dziernika!2007!r.).!By(!mo*e!ró*ni%y!si$!one!stylem!i!formu%),!ale!z!pewno'ci)!nie!sensem"
i" wymow!,! która! we! wszystkich! przypadkach,! co! do! których! S)d! Okr$gowy! stwierdzi%!
naruszenie!dóbr!osobistych!powódki,!by%a!jadowita!i!napastliwa!wobec!powódki.!Nale*y!te*!
zauwa*y(,! *e! co! do! cz$'ci! publikacji! S)d! Okr$gowy! nie! podzieli%! stanowiska! strony!
powodowej!i!odmówi%!uznania,!i*!narusza%y!one!dobra!osobiste!powódki.!W!rezultacie!wi$c!
wniosek! strony! pozwanej,! zawarty! na! stronie! 33! apelacji! w! akapicie! 4,! jawi! si$! jako!
bezzasadny!i!niezrozumia%y.!!
!
Strona!50!z!66!
!
W!dalszej!kolejno'ci!(str.!33&41)!pozwani!przytaczaj)!argumenty!maj)ce!s%u*y(!przekonaniu!
S)du! odwo%awczego,! *e! wypowiedzi! zawarte! w! kwestionowanych! publikacjach! mia%y!
charakter!s)dów!warto'ciuj)cych!i!wobec!tego!–!jak!nale*y!s)dzi(!–!pozwani!mieli!prawo!je!
rozpowszechni(,!gdy*!s%u*y%o!im!prawo!do!krytyki.!Argumentacja!pozwanych!jest!przy!tym!w!
tym! fragmencie! apelacji! zasadniczo! powtórzeniem! wcze'niej! przytaczanych! przez! nich! tez,!
zatem! zb$dnym! jest! powtórne! odnoszenie! si$!do! tych! samych! kwestii! w! niniejszym! pi'mie!
procesowym.! Wystarczy,! jak! si$! wydaje,! generalnie! zauwa*y(,! *e! pozwani! nie! rozumiej)!
(albo!stwarzaj)!wra*enie,!*e!nie!rozumiej))!tezy!S)du!Okr$gowego,!zgodnie!z!któr)!nie"sama"
tre&+" kwestionowanych" publikacji" naruszy%a" dobra" osobiste" powódki," lecz" forma"i" ogólny"
wyd*wi'k" tych" publikacji," ocenianych" zarówno" w" ca%o&ci," jak" i" w" odniesieniu" do" ka(dej" z"
nich"z"osobna,"z"uwzgl'dnieniem"zarazem"ich"ca%okszta%tu.!!
!
Bardziej!szczegó%owo!odnosz)c!si$!do!tych!tylko!tez!wywodu!pozwanych,!które!(wyj)tkowo)!
pojawi%y!si$!po!raz!pierwszy!w!tym!dopiero!fragmencie!apelacji,!nale*y!zauwa*y(,!*e:!
a) nie!jest!s%uszny!postulat!(formu%owany!przez!pozwanych!na!str.!36!apelacji,!jak!nale*y!
rozumie(,! tylko! de! lege! ferenda),! dotycz)cy! wy%)czenia! odpowiedzialno'ci!
dziennikarza! (i! innych! pomiotów! wskazanych! w! art.! 38! Prawa! prasowego)! za! tre'ci!
zawarte! w! wypowiedziach! osób! cytowanych! przez! pras$,! zw%aszcza! gdy! takie!
wypowiedzi! wpisuj)! si$! w! tez$! formu%owan)! przez! dziennikarza;! zanegowaniu!
postulatów! zg%aszanych! przez! pozwanych! s%u*)! utrwalone! pogl)dy! doktryny! i!
orzecznictwa!(zob.!J.!Barta,!R.!Markiewicz,!Media!a!dobra!osobiste,!Warszawa!2009,!
str.!44!i!cytowane!tam!orzecznictwo,!w!tym!wyrok!SN!z!dn.!11!pa#dziernika!2001!r.,!
sygn.! II! CKN! 559/99),! a! tak*e! prosty! fakt,! *e! wywiad! opublikowany! przez! pras$! jest!
równie*!materia%em!prasowym!w!rozumieniu!art.!7!ust.!2!pkt.!4!Prawa!prasowego,!za!
który!odpowiedzialno'(!ponosz)!podmioty!wskazane!w!art.!38!Prawa!prasowego;!!
b) pozwani! –! odnosz)c! si$! do! kwestii! zacytowania! wypowiedzi! ".! Wróbla,! zrównuj)cej!
powódk$!z!esesmanami!bior)cymi!okup!za!wypuszczanie!,ydów!z!getta!–!ponownie!
tendencyjnie! i! w! sposób! wypaczaj)cy! jego! prawdziw)! tre'(! powo%ali! orzeczenia!
ETPCz,!aby!zilustrowa(!rzekom)!tez$!Trybuna%u,!i*!„ogólny!warunek,!aby!dziennikarze!
Strona!51!z!66!
!
odcinali! si$! od! tre'ci! cytowanych! wypowiedzi! mog)cych! obrazi(! inne! osoby,!
prowokowa(! je! lub! by(! zamachem! na! ich! honor,! nie! daje! si$! pogodzi(! z! rol)! prasy,!
jak)!jest!informowanie!o!aktualnych!opiniach”;!w!istocie!Trybuna%!wskaza%!w!sprawie!
Thoma!v.!Luksemburgowi!(wyrok!z!dn.!29!marca!2001!r.,!skarga!nr!38432/97,!§!62),!
*e:!
!
„karanie! dziennikarza! za! pomoc! w! rozpowszechnianiu! twierdze+! innej! osoby! …!
powa*nie!zagra*a%oby!udzia%owi!prasy!w!dyskusji!na!tematy!ciesz)ce!si$!publicznym!
zainteresowaniem!i!nie!powinno!mie(!miejsca,!o"ile"nie"wyst'puj!"szczególnie"silne"
powody,"aby"[takie"karanie]"mia%o"miejsce”13;!!
!
tak!wi$c!teza!Trybuna%u!by%a!ca%kowicie!odmienna!od!przytoczonej!przez!pozwanych!i!
w! istocie! w! ocenie! ETPCz! do! S)du! krajowego! nale*y! ustalenie,! z! uwzgl$dnieniem!
zasady! proporcjonalno'ci,! czy! zachodzi! potrzeba! sankcji! w! reakcji! na! publikacj$!
pozwanych;!analogiczne!do!zaj$tego!przez!ETPCz!stanowisko!zaj$%a!równie*!krajowa!
judykatura!(zob.!wyrok!SN!z!dn.!15!wrze'nia!2009!r.,!sygn.!II!CK!82/05:! „Obarczanie!
dziennikarza!przeprowadzaj)cego!wywiad!rol)!swoistego!cenzora!osoby!udzielaj)cej!
wywiadu! i! odpowiedzialno'ci)! za! tre'ci! zawarte! w! cytowanej! wypowiedzi! mo*e!
nast)pi(!tylko!wyj)tkowo,!gdy!istniej)!szczególnie"wa(ne"ku"temu"powody”);!
c) co! interesuj)ce,! *aden! z! tekstów! opublikowanych! w! wydaniach! „Go'cia!
Niedzielnego”,!w!których!znalaz%y!kwestionowane!publikacje,!nie!wyja'nia%!nale*ycie!
sensu! i! znaczenia! wyroku! w! sprawie! Tysi)c! v.! Polsce,! zgodnie! z! jego! rzeczywist)!
tre'ci)! (a! w! ka*dym! razie! pozwani! nie! przedstawili! dowodu,! aby! by%o! inaczej);! tym!
samym! nie! mo*na! si$! zgodzi(! z! pozwanymi,! gdy! wskazuj)! oni! (str.! 37! apelacji),! *e!
pozwany! ad.! 1.! „wyra#nie! wskazywa%! w! swoim! felietonie! na! artyku%y! szczegó%owo!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
13
!
!W! oryginale:! “punishment! of! a! journalist! for! assisting! in! the! dissemination! of! statements! made! by!
another! person! ...! would! seriously! hamper! the! contribution! of! the! press! to! discussion! of! matters! of! public!
interest!and!should!not!be!envisaged!unless"there"are"particularly"strong"reasons"for"doing"so”.!!
Strona!52!z!66!
!
prezentuj)ce! spraw$! powódki”! i! w! zwi)zku! z! tym! „nie! sposób! […]! twierdzi(! […],! *e!
przedstawiona! ocena! wprowadza%a! racjonalnego! czytelnika! w! b%)d”;! owszem,!
editorial! pozwanego! ad.! 1.! odsy%a%! do! innych! artyku%ów,! ale! *aden! z! nich! nie!
przedstawi%! cho(by! t%umaczenia! §! 124! wyroku! w! sprawie! Tysi)c! v.! Polsce! (cho(by! i!
nawet!z!tendencyjnym!komentarzem);!
d) s%usznie!S)d!Okr$gowy!przyj)%,!*e!zadane!w!tek'cie!Agaty!Pu'cikowskiej!pytanie!„Tyle!
[tj.! 25.000! EUR]! warte! jest! kilka! dioptrii,! sprawiedliwo'(,! czy! *ycie! córki?”! by%o!
sugesti),! i*! dla! powódki! *ycie! córki! by%o! warte! 25.000! EUR! „wykupnego”,! skoro! po!
tym! pytaniu! w! publikacji! pad%a! w! kolejnym! zdaniu! s%abo! zawoalowana! odpowied#,!
ukryta! w! formie! pytania! „Ile! podobnych! ‘wykupnych’! przyjdzie! nam! zap%aci(”;! w!
doktrynie!s%usznie!wskazuje!si$,!*e!„z!naruszeniem!dóbr!osobistych!b$dziemy!mie(!do!
czynienia! równie*! wtedy,! gdy! czytelnikom! narzuca! si$! ‘mi$dzy! wierszami’! istnienie!
okre'lonego! faktu”! (J.! Barta,! R.! Markiewicz,! Media,! op.! cit.,! str.! 45),! oraz,! *e! „do!
naruszenia! czci! doj'(! mo*e! […]! w! formie! hipotetycznej! lub! pytaj)cej”! (P.! Ksi$*ak,!
Komentarz,!str.!254,!teza!39!do!art.!23!kc);!
e) nie! mo*na! zgodzi(! si$! z! wywodami! pozwanych,! kwalifikuj)cymi! jako! reductio! ad!
absurdum! wypowied#! F.! Kucharczaka! w! tek'cie! „Kantowanie! kr)g%o'ciami”,! gdy*!
zasadzaj)! si$! one! na! b%$dnej! tezie,! *e! zas)dzenie! powódce! zado'(uczynienia! od!
pa+stwa! polskiego! za! naruszenie! art.! 8! Konwencji! polegaj)ce! na! nieproporcjonalnej!
ingerencji! w! prawo! do! poszanowania! *ycia! prywatnego! i! rodzinnego,! obejmuj)cej!
brak!w%a'ciwych!procedur!odwo%awczych!pozwalaj)cych!na!weryfikacj$!decyzji!(albo!
te*! braku! decyzji)! lekarzy! uniemo*liwiaj)cej! przeprowadzenie! zabiegu! przerwania!
ci)*y! –! stanowi%o! „odszkodowanie! za! to,! *e! dziecko! nie! zosta%o! zabite”;! pozwani! w!
istocie! najpierw! ('wiadomie! –! jak! wynika%o! z! zezna+! pozwanego! ad.! 1.)! k%amliwie!
przedstawili! tez$! wyroku! ETPCz,! aby! za! pomoc)! tego! k%amstwa! obrzuci(! powódk$!
kalumniami;!nie!mo*e!by(!uznany!za!zgodny!z!prawem!zabieg!dziennikarza,!który!(co!
nie!jest!kwestionowane,!jak!zdaje!si$!wynika(!z!wywodów!apelacji)!ingeruje!w!sfer$!
uczu(! matczynych! powódki! i! uprzedmiotawia! jej! dziecko,! t%umacz)c! si$! nast$pnie!
tym,!*e!komentowa%!jedynie!wyrok!Trybuna%u,!co!prawda!niezgodnie! z!jego!tre'ci),!
Strona!53!z!66!
!
ale! zgodnie! z! w%asn)! jego! ocen);! wypada! te*! zauwa*y(! w! tym! miejscu,! *e! S)d!
Najwy*szy! podkre'li%! (w! znanej! sprawie! dotycz)cej! naruszenia! uczu(! przyja#ni!
*ywionej! ! przez! kapelana! Rodzin! Katy+skich! wobec! poprzedniego! Papie*a),! *e!
publikacja! prasowa! mo*e! narusza(! dobra! osobiste! powoda! w! postaci! zwi)zków!
uczuciowych! z! inn)! osob),! której! publikacja! prasowa! dotyczy! (wyrok! SN! z! dn.! 6!
kwietnia! 2004! r.,! sygn.! I! CK! 484/03),! a! zatem! tym! bardziej! ochronie! prawnej! winny!
podlega(!uczucia!matki!wobec!dziecka.!!
!
W!konkluzji!rozwa*a+!dotycz)cych!omawianego!zarzutu,!a!tak*e!z!przyczyn!wskazanych!ju*!
wcze'niej! w! niniejszym! pi'mie,! nie! ulega! w)tpliwo'ci,! i*! jest! on! niezasadny,! a! stanowisko!
S)du!I!instancji!w!tym!zakresie!by%o!prawid%owe.!!
!
3.7.
Zarzut"naruszenia"art."24"§"1"kc"przez"przyj'cie,"(e"z%o(enie"o&wiadczenia"o"
tre&ci" okre&lonej" w" wyroku" stanowi" „czynno&+" potrzebn!" do" usuni'cia" skutków"
naruszenia" dóbr" osobistych" w" rozumieniu" tego" przepisu”," podczas" gdy" zas!dzone"
o&wiadczenie"zmierza"wy%!cznie"do"upokorzenia"pozwanych"oraz"uznania"twierdze)"
opartych" na" &wiatopogl!dzie" wyznawanym" przez" pozwanych" za" j'zyk" [mow']"
nienawi&ci"
!
Przede!wszystkim!nale*y!zauwa*y(,!*e!nie!jest!jasne,!czy!skar*)cy!w!tym!punkcie!zarzucaj)!
zaskar*onemu!rozstrzygni$ciu!naruszenie!art.!24!§!1!kc!(gdy*!tak!sformu%owano!sam!zarzut!–!
zob.!pkt.!B)&g)!apelacji,!str.!3),!czy!te*!naruszenie!art.!24!§!1!kc,!art.!53!i!art.!54!Konstytucji!RP!
i!art.!10!Konwencji!oraz!art.!20!Konkordatu!(Dz.!U.!z!1998!r.,!Nr!51,!poz.!318).!Utrudnia!to!
ustosunkowanie!si$!do!zarzutu.!Zdaniem!strony!powodowej,!poniewa*!skar*)cy!wyra#nie!nie!
wskaza%,! *e! zmienia! stawiany! zarzut! co! do! jego! kwalifikacji! prawnej,! to! cho(! mo*liwe! jest!
przekszta%cenie! zarzutu! w! toku! post$powania! apelacyjnego! (zob.! B.! Bladowski,! (rodki!
odwo"awcze! w! post$powaniu! cywilnym,! Warszawa! 2007,! str.! 113,! akapit! 2),! nie! mo*na!
przyj)(,!aby!do!takiej!zmiany!dosz%o.!!
!
Strona!54!z!66!
!
Niezale*nie! od! tego,! z! ostro*no'ci! procesowej,! strona! powodowa! odniesie! si$! do! zarzutu!
zarówno!w!zakresie,!w!jakim!zosta%!on!postawiony,!jak!i!w!zakresie,!w!jakim!go!uzasadniono.!!
!
Sedno! zarzutu! pozwanych,! jak! wynika! z! uzasadnienia,! sprowadza! si$! do! twierdzenia,! *e!
zas)dzone! przez! S)d! Okr$gowy! o'wiadczenie! „zmierza! do! publicznego! upokorzenia!
pozwanych!oraz!wymuszenia!na!nich!ubolewania!za!wypowiedzi!stanowi)ce!manifestacj$!ich!
przekona+! 'wiatopogl)dowych”! (str.! 42! apelacji,! akapit! 3).! Z! twierdzeniem! tym! nie! sposób!
si$!zgodzi(.!!
!
Pozwani! suponuj),! *e! nigdy! nie! porównali! powódki! „bezpo'rednio”! do! hitlerowskich!
zbrodniarzy.! Pogl)d! ten! pozwani! czerpi)! z! osobliwego! przekonania,! sprzecznego! z! (dobrze!
uzasadnionym)! stanowiskiem! S)du! I! instancji! dotycz)cym! rozumienia! kwestionowanych!
publikacji! pozwanych,! ustalonego! z! u*yciem! wzorca! przeci$tnego! odbiorcy,! *e! w!
zakwestionowanych! tekstach! nie! u*yto! nazwiska! i! wizerunku! powódki! w! kontek'cie!
porówna+! do! hitlerowskich! zbrodniarzy,! lecz! przeciwnie! –! hitlerowskie! paralele! w!
kwestionowanych!publikacjach!by%y!jedynie!wyrazem!jakiej'!ogólniejszej!refleksji!nad!smut)!
obecnych!czasów!oraz!ich!rzekomym!podobie+stwem!do!czasów,!gdy!Polska!znajdowa%a!si$!
pod!nazistowsk)!okupacj).!W!zawartych!wy*ej!wywodach!strona!powodowa!odnios%a!si$!do!
tych!tez!pozwanych,!wykazuj)c!ich!niezasadno'(.!Nale*y!natomiast!podkre'li(!raz!jeszcze,!w!
odniesieniu! do! uporczywych! a! niedorzecznych! twierdze+! strony! pozwanej,! *e! nie" ma"
(adnego" usprawiedliwienia! dla! napisania,! *e! dzia%ania! Alicji! Tysi)c! przeciwko! Polsce,!
polegaj)ce! na! uzyskaniu! zado'(uczynienia! za! krzywd$! zwi)zan)! z! naruszeniem! art.! 8!
Konwencji,! by%y! równie*! straszne,! co! hitlerowskie! zbrodnie! w! Auschwitz.! W! szczególno'ci!
tego!rodzaju!skandalicznych!i!napastliwych!formy"i"ogólnego"sensu!wypowiedzi!pozwanych!
nie" usprawiedliwia" jakikolwiek" &wiatopogl!d" pozwanych,! niezale*nie! od! tego,! czy!
wyznawaliby!oni!religi$!chrze'cija+sk),!buddyzm!czy!cho(by!wiar$!w!istnienie!pozaziemskiej!
cywilizacji.! Je*eli! uwa*ali! oni! ubieganie! si$! Alicji! Tysi)c! o! mo*liwo'(! dokonanie! zgodnego! z!
prawem! zabiegu! przerwania! ci)*y,! a! tak*e! o! mo*liwo'(! zweryfikowania! w! demokratycznej!
procedurze! decyzji! lekarskiej! odmawiaj)cej! aborcji,! za! równoznaczne! z! usi%owaniem!
Strona!55!z!66!
!
zabójstwa! –! to! tak! trzeba! by%o! to! uj)(! (cho(! zdaniem! strony! powodowej,! niepodzielonym!
przez! S)d! Okr$gowy,! równie*! takie! wynurzenia! stanowi%yby! naruszenie! dóbr! osobistych).!
Natomiast! „ozdabianie”" tego" rodzaju" tezy" porównaniami" sytuacji" powódki" do" sytuacji"
hitlerowskich" zbrodniarzy" z" Auschwitz," esesmanów" bior!cych" %apówki" za" " wypuszczanie"
-ydów" z" getta," pouczanie" powódki," (e" powinna" odda+" dziecko" „instytucji" wyp%acaj!cej"
odszkodowanie”" –" to" ju(" by%y" ewidentne" nadu(ycia" wolno&ci" s%owa," zb'dna" i" jadowita"
napastliwo&+" odzieraj!ca" powódk'" z" jej" godno&ci" i" gwa%c!ca" jej" wra(liwo&+" jako" Polki" w"
ogólno&ci" i" matki" w" szczególno&ci.! Jest! absolutnie! szokuj)cym,! *e! pozwani! nadal! nie!
rozumiej),! *e! jest! ogromna! ró*nica! pomi$dzy! napisaniem! „Alicja! Tysi)c! usi%owa%a! dokona(!
aborcji,!co!dla!mnie!–!katolika!–!jest!równoznaczne!z!usi%owaniem!zabójstwa!i!nie!godz$!si$!
na! to,! by! dzisiaj! dosta%a! 25.000! EUR! zado'(uczynienia! od! RP! za! to,! *e! polskie! procedury!
antyaborcyjne! uniemo*liwi%y! jej! dokonanie! aborcji”! i! g%oszeniem! np.,! *e! Alicja! Tysi)c!
„otrzymuje!nagrod$!za!to,!*e!bardzo!chcia%a!zabi(!swoje!dziecko,!ale!jej!nie!pozwolono”,!co!
jest! „równie! straszne”! jak! widok! „Karla! Hoeckera,! esesmana! z! Auschwitz”! oraz! „s%ynnego!
doktora! Mengele! w! towarzystwie! Hoessa! i! innych! oficerów”,! którzy! s)! „roze'miani,!
zrelaksowani”.! Wypada! si$! zgodzi(! z! pozwanymi! tylko! w! jednym! punkcie! –! istotnie,!
„sugerowanie! takiego! post$powania”! [powódki]! jest! „obra#liwe! i! uw%aczaj)ce”! zw%aszcza!
„dla!czasopisma!katolickiego”!(str.!43!apelacji,!akapit!1).!!
!
W! tym! miejscu! wypada! równie*! zaznaczy(,! *e! pe%nomocnik! powódki! przeczy,! i*by! mia%!
udzieli(! „wywiadu! za! raz! po! wydaniu! zaskar*onego! wyroku”! w! brzmieniu,! jaki! przypisano!
pe%nomocnikowi! powódki! w! apelacji.! Artyku%! autorstwa! p.! Ma%gorzaty! Tkacz&Janik,! jakiego!
dopuszczenia! w! charakterze! dowodu! na! nieznan)! (bo! nieokre'lon)! przez! pozwanych)!
okoliczno'(! pozwani! si$! domagaj),! je*eli! istotnie! si$! ukaza%! (czego! strona! powodowa! nie!
mo*e! przyzna(,! bo! tekst! ten! nie! jest! jej! znany),! stanowi%! w! najlepszym! razie! ekspresj$!
w%asnych! przekona+! autorki,! co! nie! ma! znaczenia! dla! os)du! w! materialnej! sprawie.! Strona!
powodowa! wnosi! w! tym! miejscu! o! oddalenie!tego! dowodu! z! uwagi!m.in.! na! to,! *e! dowód!
ten!nie!ma!znaczenia!dla!rozstrzygni$cia!w!sprawie.!!
!
Strona!56!z!66!
!
Nie!jest!te*!prawid%owe!i!nie!zas%uguje!na!uwzgl$dnienie!twierdzenie!pozwanych,!jakoby!S)d!
Okr$gowy! sformu%owa%! pkt.! 1! zaskar*onego! wyroku! w! ten! sposób,! i*by! „z! uzasadnienia!
zaskar*onego! orzeczenia! wynika%o,! *e! pozwani! maj)! dwukrotnie! przeprosi(! za! t$! sam)!
wypowied#”! (str.! 43! apelacji! in! fine).! Nale*y! bowiem! zauwa*y(,! *e! S)d! Okr$gowy!
zakwestionowa%!wyrokiem!nie!tylko!publikacje!pozwanych!wymienione!w!pkt.!I&4!i!I&9!pozwu!
(tego! dotyczy! pierwsza! cz$'(! zas)dzonego! o'wiadczenia),! lecz! równie*! inne! ich! publikacje!
zakwestionowane! pozwem! (zob.! str.! 22&23! uzasadnienia! wyroku),! do! których! odnosi! si$!
druga!cz$'(!zas)dzonego!o'wiadczenia.!!
!
W! rezultacie! swoich! wywodów! w! zakresie! omawianego! zarzutu,! pozwani! w! ogóle! nie!
sprecyzowali,! dlaczego! ich! zdaniem! dosz%o! kwestionowanym! przez! nich! wyrokiem! S)du!
Okr$gowego!do!naruszenia!przepisów!wskazanych!przez!pozwanych!na!str.!41!apelacji.!Nie!
sposób! si$! w! szczególno'ci! doszuka(! jakiejkolwiek! relacji! pomi$dzy! art.! 20! Konkordatu,!
b$d)cym! zreszt)! przepisem! (w! zakresie! ust.! 2,! dotycz)cego! w%a'nie! „u*ywania! 'rodków!
spo%ecznego! przekazu”)! niesamowykonalnym! (z! uwagi! na! niezupe%ny! charakter! przepisu,!
akcentowany! u*yciem! formu%y:! „na! zasadach! okre'lonych! w! prawie! polskim”),! a! tre'ci)!
zaskar*onego! wyroku.! Powo%any! natomiast! przez! skar*)cych! art.! 53! Konstytucji! dotyczy!
ró*nych! kwestii,! w! tym! dopuszcza! mo*liwo'(! wprowadzania! koniecznych! ogranicze+! za!
pomoc)!ustaw.!Jak!s%usznie!zauwa*y%!Trybuna%!Konstytucyjny,!wolno'(!sumienia!i!wyznania!
„nie"ma![…]!charakteru"absolutnego,!albowiem!ju*!sama!konstytucja!wskazuje!na!mo(liwo&+"
istnienia"ogranicze)!w!tej!dziedzinie,!o!ile!spe%niaj)!one!wymagania!okre'lone!przez!przepis!
ust."5"art."53"konstytucji,!a!wi$c!zosta%y!wprowadzone!ustaw),!a!ponadto!s)!konieczne!dla!
ochrony!bezpiecze+stwa!pa+stwa,!porz)dku!publicznego,!zdrowia,!moralno'ci!lub!wolno'ci!i!
praw!innych!osób.!Trzeba!jednocze'nie!zauwa*y(,!*e!przepis"ten"nie"wy%!cza"zastosowania"
zasady" proporcjonalno&ci" wyra*onej! w! art.! 31! ust.! 3! konstytucji,! w! tym! przynajmniej!
zakresie,! w! jakim! tre'ci! normatywne! obu! tych! przepisów! nie! pokrywaj)! si$;! dotyczy! to!
przede! wszystkim,! zasadniczego! dla! kwestii! okre'lenia! granic! dopuszczalnych! ogranicze+,!
Strona!57!z!66!
!
kryterium! odwo%uj)cego! si$! do! istoty" wolno&ci" i" praw”! (wyrok! TK! z! dn.! 16! lutego! 1999! r.,!
sygn.!akt!SK!11/98).!!
W! konkluzji! odnosz)cej! si$! do! omawianego! zarzutu! nale*y! postawi(! wi$c! wniosek! o! jego!
nieuwzgl$dnienie,! gdy*! stanowisko! zaj$te! przez! S)d! Okr$gowy! w! analizowanym! zakresie!
by%o!prawid%owe.!!
!
3.8.
Zarzut" naruszenia" art." 38" ust." 1" Prawa" prasowego" przez" przyj'cie"
odpowiedzialno&ci"pozwanego"ad."1."pomimo"braku"ustalenia,"(e"zadecydowa%"on,"
b!d*" te(" uczestniczy%" on" we" wspó%decydowaniu" o" publikacji" na" %amach" „Go&cia"
Niedzielnego”"inkryminowanych"publikacji"
!
Przede!wszystkim!trzeba!wskaza(,!*e!zarzut!pozwanych!jest!spó#niony.!Je*eli!uwa*ali!oni,!*e!
pozwany! ad.! 1.! nie! decydowa%! o! publikacji! inkryminowanych! artyku%ów! prasowych,! to!
okoliczno&+" ta" winna" by%a" by+" podniesiona" na" wcze&niejszym" etapie" post'powania,! a! to!
przed! up%ywem! terminu! wynikaj)cego! z! zastosowanej! przez! S)d! prekluzji.! Wypada!
zaakcentowa(,! *e! tego! rodzaju! okoliczno'(! nie! nale*y! do! takich,! których! konieczno'(!
powo%ania!mog%aby!si$!pojawi(!dopiero!na!pó#niejszym!etapie!post$powania.!W!rezultacie!–!
omawiany!zarzut!nie!zas%uguje!na!uwzgl$dnienie.!!
!
3.9.
Zarzut" naruszenia" art." 448" kc" przez" zas!dzenie" od" pozwanych" na" rzecz"
powódki"zado&+uczynienia"za"krzywd'"w"wysoko&ci"30.000"z%otych"
!
Uzasadniaj)c! postawiony! zarzut,! pozwani! ograniczyli! si$! do! odwo%ania! do! wcze'niejszych!
wywodów!apelacji,!kwestionuj)cych!co!do!zasady!istnienie!po!stronie!pozwanych!naruszenia!
dóbr! osobistych! powódki.! Tym! samym! wi$c! szersze! odniesienie! si$! do! analizowanego!
zarzutu!w!tym!kontek'cie!zosta%o!zawarte!we!wcze'niejszych!fragmentach!niniejszego!pisma!
procesowego.!!
!
Strona!58!z!66!
!
Poza! powy*szym,! pozwani! argumentuj),! *e! art.! 448! kc! mo*e! zosta(! zastosowany! jedynie!
wówczas,! gdy! naruszenie! dóbr! osobistych! by%o! zawinione,! za'! ustale+! takich,! w! ocenie!
pozwanych,!brakuje!w!uzasadnieniu!S)du!Okr$gowego.!!
!
Pomijaj)c!w!tym!miejscu!(jako!niemaj)c)!istotnego!znaczenia!w!okoliczno'ciach!materialnej!
sprawy)!kwesti$,!czy!art.!448!wprowadza!przes%ank$!zawinienia,!czy!te*!nie!(mo*na!bowiem!
doszuka(! si$! równie*! takich! wypowiedzi! doktrynalnych,! które! wspieraj)! drugi! z! tych!
pogl)dów!–!zob.!np.!G.!Bieniek,!Komentarz!do!kodeksu!cywilnego.!Ksi$ga!III.!Zobowi#zania,!
Warszawa!2002,!str.!462,!tako*:!J.!Barta,!R.!Markiewicz,!Zachwiany!warunek!wolno%ci!prasy,!
Rzeczpospolita! 1997.4.17:! „Maj)tkowa! odpowiedzialno'(! dziennikarza! za! naruszenie! dóbr!
osobistych!nie!jest!ju*!&!formalnie!rzecz!ujmuj)c!&!zale*na!od!istnienia!jakiejkolwiek!winy!po!
jego! stronie.! Osoba! dotkni$ta! publikacj)! prasow)! mo*e! zawsze! domaga(! si$! pieni$*nej!
rekompensaty,! tak*e! wówczas,! gdy! dziennikarzowi! nie! mo*na! postawi(! jakichkolwiek!
zarzutów!co!do!staranno'ci!i!rzetelno'ci!w!zebraniu!oraz!zaprezentowaniu!wykorzystanych!w!
publikacji! materia%ów”;! A.! M)czy+ski! wskazuje,! *e! „bardzo! powa*n)! wad)! obowi)zuj)cej!
regulacji![art.!448!kc]!jest!brak!jasnego!i!jednoznacznego!rozstrzygni$cia!kwestii!przes%anek,!
których! spe%nienie! uzasadnia! przyznanie! zado'(uczynienia,! w! szczególno'ci,! czy! ka*de!
naruszenie,!czy!tylko!naruszenie!stanowi)ce!czyn!niedozwolony,!a!mo*e!tylko!czyn!zawiniony!
lub! bezprawny”! –! A.! M)czy+ski,! Zado%'uczynienie! pieni$&ne! za! krzywd$! spowodowan#!
naruszeniem!dobra!osobistego.!Geneza,!charakterystyka!i!ocena!obowi#zuj#cej!regulacji![w:]!
M.!Pyziak&Szafnicka![red.],!Odpowiedzialno%'!cywilna.!Ksi$ga!pami#tkowa!ku!czci!Profesora!
Adama! Szpunara,! Zakamycze! 2004,! str.! 250,! akapit! 3! oraz! powo%ane! tam! pi'miennictwo),!
nale*y!podkre'li(,!*e!poj$cie!winy!(jako!przes%anki!odpowiedzialno'ci!maj)tkowej!z!art.!448!
kc)! odnosi! si$! do! zarzucalno&ci! deliktu! naruszenia! dóbr! osobistych! (a! wi$c! mo*liwo'ci!
zarzucenia! pozwanemu! umy&lno&ci" lub" niedbalstwa! (w! ten! sposób:! A.! .mieja,! Z!
problematyki! odpowiedzialno%ci! uregulowanej! w! art.! 448! kc! [w:]! M.! Pyziak&Szafnicka,!
Odpowiedzialno%'! cywilna,! op.! cit.,! str.! 288).! Nale*y! zatem! zauwa*y(,! *e! S)d! Okr$gowy! –!
wbrew! bezpodstawnym! supozycjom! pozwanych! –! bardzo! dok%adnie! i! szczegó%owo!
przeanalizowa%! w! uzasadnieniu! wyroku! kwesti$! winy! (zarzucalno'ci)! czynu! pozwanych,!
Strona!59!z!66!
!
dochodz)c! do! wniosku,! *e! zachowanie! pozwanych! cechowa%o! si$! ra*)cym! brakiem!
wymaganej!rzetelno'ci,!by%o!zatem!niedba%e!(zob.!np.!str.!30,!31,!46!uzasadnienia!wyroku).!
Ustalaj)c!win$!pozwanych,!S)d!Okr$gowy!(zob.!np.!str.!47!uzasadnienia!wyroku)!kierowa%!si$!
stopniem!winy!(zasadno'(!takiego!podej'cia!akcentowa%!np.!J.!Wierci+ski,!Glosa!do!wyroku!
SN!z!dnia!22!grudnia!1997!r.,!II!CKN!546/97,!teza!nr!5,!PiP!1999.3.98).!!
W! konkluzji! wypada! zatem! stwierdzi(,! *e! omawiany! ! zarzut! pozwanych! nie! zas%uguje! na!
uwzgl$dnienie.!!
!
4. Wnioski"dowodowe"zawarte"w"apelacji"
!
Przede! wszystkim! zauwa*y(! nale*y,! *e! jedyn)! podstaw)! wniosku,! a! w! konsekwencji!
ewentualnego! postanowienia! dowodowego! S)du! II! instancji,! o! dopuszczenie! nowych!
dowodów! na! etapie! post$powania! odwo%awczego! jest! art.! 381! kpc.! ! W! tym! zakresie!
niezrozumia%y! jest! wywód! pozwanego! wskazuj)cy! na! rzekome! podstawy! wniosku! o!
dopuszczenie!nowych!dowodów!w!post$powaniu!apelacyjnym!(strona!45!apelacji).!!
!
Odnosz!c"si'"do"wniosków"dowodowych"zg%oszonych"w"apelacji"strona"powodowa"wnosi"o"
ich"oddalenie"w"ca%o&ci.!Rozwa*aj)c!je!in!concreto,!nale*y!zwróci(!uwag$,!*e:!
a. dowód! z! tekstu! t%umaczenia! przysi$g%ego! wyroku! ETPCz! z! dnia! 20! marca! 2007! r.! na!
okoliczno'(!sensu!i!tre'ci!tego!orzeczenia!–!jak!ju*!bardzo!szeroko!wykazano!powy*ej,!
nie! ma! *adnej! potrzeby! (z! uwagi! na! dyspozycj$! art.! 228! §! 1! kpc)! przeprowadzania!
takiego! dowodu! z! uwagi! na! szerok)! dost$pno'(! autentycznego! t%umaczenia! i!
powszechn)!znajomo'(!tre'ci!orzeczenia!i!jego!uzasadnienia.!Nadto,!z!procesowego!
punktu!widzenia!wydaje!si$!niezwykle!w)tpliwe,!aby!strona,!która!szeroko!korzysta%a!
z! dost$pnego! dla+! t%umaczenia! wyroku! ETPCz,! powo%ywa%a! si$! dopiero! w!
post$powaniu! apelacyjnym! na! nieznajomo'(! tekstu! pierwotnego! i! pragn$%a!
skorzysta(! z! dobrodziejstwa! art.! 381! kpc! i! wywodzi(,! *e! potrzeba! uzyskania!
dokumentu! t%umaczenia! przysi$g%ego! wyroku! i! ewentualnego! przeprowadzenia! ze+!
Strona!60!z!66!
!
dowodu! „na! okoliczno'(! sensu! i! tre'ci! tego! orzeczenia”! wynik%a! pó#niej.! Wszak!
prawid%owe!rozumienie!tekstu!wyroku!by%o!jedn)!z!okoliczno'ci,!która!by%a!poddana!
rozstrz)saniu!przed!S)dem!pierwszej!instancji;!
b. dowód!z!wyników!„Polskich!Bada+!Czytelnictwa”!na!okoliczno'(!profilu!„przeci$tnego!
czytelnika”!Go'cia!Niedzielnego!–!w!punkcie!3.2.3.!niniejszej!odpowiedzi!na!apelacj$!
w! sposób! wyczerpuj)cy! wskazano,! dlaczego! dowód! taki! nie! by%! konieczny! w!
post$powaniu! przed! S)dem! pierwszej! instancji! i! dlaczego! ustalenia! faktyczne! co! do!
tego!fragmentu!stanu!faktycznego!mo*na!by%o!i!w!rezultacie!uczyniono!na!podstawie!
innych!#róde%!dowodowych,!w!szczególno'ci!zezna+!pozwanego!Marka!Gancarczyka.!
W! tym! miejscu! wypada! jedynie! powtórzy(,! *e! strona! pozwana! zaniecha%a!
przeprowadzenia! innych! dowodów,! którymi! mog%aby! potwierdzi(! zg%oszone! przez!
siebie!twierdzenia,!nie!mo*e!zatem!skutecznie!powo%ywa(!si$!na!art.!381!kpc;!
c. dowód!z!tekstu!artyku%u!prasowego!z!dnia!23!wrze'nia!2009!r.!autorstwa!M.!Tkacz&
Janik!i!G.!Basiaka!pt.!„Alicja!Tysi)c!wygra%a”!zamieszczonego!na!stronie!internetowej!
„Krytyki! Politycznej”! zg%oszony! na! okoliczno'(! rzeczywistych! intencji,! które! leg%y! u!
podstaw! wytoczenia! powództwa! w! niniejszej! sprawie.! Nie! sposób! dociec,! jakie!
przyczyny! leg%y! u! z%o*enia! takiego! wniosku! dowodowego! (brak! jest! bowiem! cho(by!
cz)stkowego! uzasadnienia! go! w! apelacji),! ani! te*! –! jakie! znaczenie! mia%oby! to! dla!
rozstrzygni$cia! w! sprawie.! Intencje! powódki! nie! wp%ywaj)! bowiem! w! zauwa*alnym!
stopniu! na! ocen$! przedmiotu! procesu! –! a! wi$c! spowodowania! naruszenia! jej! dóbr!
osobistych!przez!pozwanych!oraz!konsekwencji!prawnych!tego*!naruszenia.!!
W! konsekwencji,! wnioski! dowodowe! pozwanych! zas%uguj)! na! oddalenie,! gdy*! po! cz$'ci!
dotycz)! okoliczno'ci! nieistotnych! dla! rozstrzygni$cia! w! sprawie,! a! po! cz$'ci! s)! spó#nione! z!
uwagi!na!mo*liwo'(!przeprowadzenia!dowodów!na!wskazane!okoliczno'ci!w!post$powaniu!
przed!S)dem!pierwszej!instancji.!S)d!ten!bowiem!jest!S)dem!faktu,!a!w!toku!post$powania!
pierwszoinstancyjnego! powinny! by(! przedstawione! wyczerpuj)co! kwestie! sporne,! fakty! i!
dowody.!Przeprowadzenie!dowodu!w!trybie!art.!381!kpc!powinno!mie(!charakter!wyj)tkowy!
(por.! wyrok! S)du! Najwy*szego! z! dnia! 07! lipca! 1999! r.! w! sprawie! II! CKN! 417/98,! opubl.! w!
Prok.! i! Pr.! z! 1999! r.,! nr! 11&12,! poz.! 35),! a! ci$*ar! wykazania! wyj)tkowo'ci! tych! okoliczno'ci!
Strona!61!z!66!
!
spoczywa!na!stronie,!która!si$!na!nie!powo%uje!(por.!wyrok!S)du!Najwy*szego!z!dnia!20!maja!
1998! r.! w! sprawie! I! CKN! 678/97,! opubl.! w! Prok.! i! Pr.! z! 1999! r.,! nr! 5,! poz.! 40).! W! ocenie!
powódki,!pozwani!nie!podo%ali!temu!ci$*arowi.!
!
Nadto,!pozwani!opacznie!interpretuj)!powo%any!przez!siebie!wyrok!S)du!Najwy*szego!z!dnia!
30! czerwca! 2000! r.,! jako! poparcie! dla! ich! tez! dotycz)cych! post$powania! dowodowego.! W!
owej!sprawie,!maj)cej!charakter!ubezpieczeniowy!(dochodzono!prawa!do!renty!ze!wzgl$du!
na!niezdolno'(!do!pracy)!powódka!ju*!w!pismach!przygotowawczych!podczas!post$powania!
przed! s)dem! pierwszej! instancji! powo%ywa%a! si$! na! dolegliwo'ci! natury! psychicznej! (w!
szczególno'ci!trudno'ci!ze!skupieniem,!zawroty!g%owy!oraz!utrat$!pami$ci),!co!utrudnia%o!jej!
z%o*enie! w%a'ciwie! umotywowanych! wniosków! dowodowych! &! w! szczególno'ci! wyst$puj)c!
bez! pe%nomocnika! profesjonalnego.! Z! tego! wzgl$du! S)d! Najwy*szy! podkre'li%,! *e! ocena!
wniosku! dowodowego! zg%oszonego! w! post$powaniu! apelacyjnym! nie! mo*e! odby(! si$! bez!
uwzgl$dnienia! osobistych! w%a'ciwo'ci! strony.! Powo%ywanie! si$! zatem! przez! pozwanych! na!
ten!w%a'nie!wyrok!wydaje!si$!g%$boko!niefortunne.!
!
5. Wniosek"o"zmian'"ewentualnie"uchylenie"wyroku"
!
W! apelacji! sformu%owane! zosta%y! dwa! przeciwstawne! wnioski:! o! zmian$! wyroku! oraz!
ewentualne! jego! uchylenie.! Na! uwag$! zas%uguje! fakt,! *e! podstawa! prawna! uchylenia!
zaskar*onego! wyroku! wskazana! zosta%a! przez! pozwanego! w! tre'ci! uzasadnienia! pisma!
procesowego!(strona!44!apelacji).!W!petitum!ograniczono!si$!natomiast!jedynie!do!z%o*enia!
alternatywnego! wniosku! o! uchylenie! wyroku! bez! wskazania! jakiejkolwiek! podstawy!
uchylenia!oraz!bez!wskazania!jakiegokolwiek!uzasadnienia!takowego!wniosku.!!!!!!
!
W! przedmiocie! wniosku! pozwanych! o! uchylenie! wyroku! oraz! przekazanie! sprawy! do!
ponownego!rozpoznania!S#dowi!Okr$gowemu!w!Katowicach!
!
Strona!62!z!66!
!
Przede!wszystkim!zauwa*y(!nale*y,!*e!sformu%owane!przez!pozwanego!wnioski,!zw%aszcza!w!
kontek'cie!próby!ich!uzasadnienia!dokonanej!przez!pozwanego,!s)!sprzeczne!i!wzajemnie!si$!
wykluczaj).!Jak!dowiadujemy!si$!dopiero!z!tre'ci!uzasadnienia!apelacji,!podstaw$!uchylenia!
zaskar*onego! wyroku! stanowi,! w! ocenie! pozwanego,! nierozpoznanie! przez! S)d! I! instancji!
istoty!sprawy!wobec!pozwanego!ad!1!(art.!386!§!4!kpc).!W!ocenie!skar*)cego!uzasadnieniem!
tego! wniosku! jest! fakt,! *e:! „Jak! ju*! wskazano! w! powy*szym! zakresie! w! uzasadnieniu!
zaskar*onego!wyroku!brakuje!jakichkolwiek!ustale+!faktycznych.!(...)!Powy*szy!zarzut!zosta%!
sformu%owany! niejako! z! ostro*no'ci! procesowej! na! wypadek! nieuwzgl$dnienia! przez! S)d! II!
instancji! dalej! id)cych! zarzutów! apelacji! i! sprowadzaj)cych! si$! do! tezy,! i*! inkryminowane!
artyku%y!w!ogóle!nie!naruszaj)!jakiegokolwiek!dobra!osobistego!strony!powodowej”!(strona!
44! uzasadnienia! apelacji).! Skoro! w! ocenie! skar*)cego! S)d! I! instancji! nie! dokona%!
jakichkolwiek! ustale+! faktycznych,! powstaje! pytanie,! dlaczego! pozwany! zarzuci%!
zaskar*onemu!wyrokowi!naruszenie!art.!233!§!1!kpc!przez!b%$dne!i!nieprawid%owe!ustalenia!
faktów,!opisanych!w!pkt.!(b)!(i)&(vii),!de!facto!zarzucaj)c!S)dowi!I!instancji!b%)d!w!ustaleniach!
faktycznych.!!W!konsekwencji!bowiem,!skoro!w!ocenie!pozwanego,!S)d!nie!dokona%!*adnych!
ustale+!faktycznych,!jaki!sens!ma!stawianie!zarzutu!dokonania!b%$dnych!i!nieprawid%owych!
ustale+!oraz!twierdzenie,!*e!zarzut!ten!jest!dalej!id)cy!ni*!zarzut!rzekomego!nierozpoznania!
przez!S)d!I!instancji!istoty!sprawy.!!
!
Dodatkowo!pozwani!powo%uj)c!si$!na!fakt!nierozpoznania!przez!S)d!I!instancji!istoty!sprawy!
w! *aden! sposób! wniosku! tego! nie! umotywowali,! pomimo! faktu,! *e! wniosek! taki! jest!
zdecydowanie! dalej! id)cy! ni*! wniosek! o! zmian$! wyroku.! Pozwani! bowiem! ani! nie! okre'lili!
istoty! rozpoznawanej! sprawy,! ani! nie! wskazali! równie*,! na! czym! polega! rzekome!
nierozpoznanie!przez!S)d!I!instancji!istoty!owej!sprawy.!Zgodnie!natomiast!z!wyrokiem!S)du!
Najwy*szego!z!dnia!23!wrze'nia!1998!roku,!sygn.!akt:!II!CKN!897/97:!„Nierozpoznanie!istoty!
sprawy! oznacza! zaniechanie! przez! s)d! I! instancji! zbadania! materialnej! podstawy! *)dania!
pozwu!albo!pomini$cie!merytorycznych!zarzutów!pozwanego”.!Zarzut"taki"zatem"nie"mo(e"
nigdy" wyp%ywa+" z" zakwestionowania" przez" skar(!cego" ustale)" faktycznych" poczynionych"
Strona!63!z!66!
!
przez" s!d" orzekaj!cy" w" sprawie! (por.! wyrok! S)du! Najwy*szego! z! dnia! 24! marca! 2004! r.! w!
sprawie!I!CK!505/2003,!opubl.!LexPolonica!nr!2025461).!
!
W! niniejszej! sprawie! wyst$puje! natomiast! przeciwna! sytuacja! –! przeprowadzone!
post$powanie! dowodowe! doprowadzi%o! do! nale(ytego" wyja&nienia" spornych" okoliczno&ci,!
co! pozwoli%o! S)dowi! Okr$gowemu! w! sposób! stanowczy! rozstrzygn)(! spór! o! tre'(! prawa!
osobistego! przys%uguj)cego! powódce! oraz! nale*ny! zakres! ochrony! tego*! prawa.! Nie! ma!
zatem!*adnych!podstaw!prawnych!do!uchylenia!zaskar*onego!apelacj)!wyroku!w!trybie!art.!
386!§!1!kpc.!W!szczególno'ci,!nie!dosz%o!do:!
a. oddalenia! powództwa! na! podstawie! stwierdzenia! przes%anki! unicestwiaj)cej!
roszczenie,!przyk%adowo!up%ywu!terminu!przedawnienia,!braku!czynnej!b)d#!biernej!
legitymacji! procesowej! czy! przedwczesno'ci! powództwa! (por.! wyrok! S)du!
Najwy*szego!z!dnia!11!lipca!2001!r.!w!sprawie!V!CKN!357/2000,!opubl.!w!LexPolonica!
368221)!–!powództwo!zosta%o!bowiem!uwzgl$dnione;!
b. niezbadania! podstawy! merytorycznej! i! materialnoprawnej! roszczenia! (por.! wyrok!
S)du! Najwy*szego! z! dnia! 24! marca! 2004! r.! w! sprawie! I! CK! 505/2003,! opubl.!
LexPolonica! nr! 2025461)! –! jak! ju*! wykazano! powy*ej,! S)d! Okr$gowy! w! sposób!
niezwykle! wnikliwy! i! wyczerpuj)cy! zbada%! przedstawione! dowody! i! dokona%!
prawid%owej! (nie! tylko! merytorycznie,! ale! tak*e! logiczno&formalnie)! subsumpcji!
ustalonych!procesowo!faktów!pod!normy!generalne!i!abstrakcyjne!celem!utworzenia!
zawartej!w!sentencji!wyroku!normy!indywidualno&konkretnej;!
c. zaniechania!orzekania!co!do!ca%o'ci!pozwu!(por.!wyrok!S)du!Najwy*szego!z!dnia!176!
lipca! 1998! r.! w! sprawie! I! CKN! 804/97,! opubl.! LexPolonica! nr! 1610019)! b)d#! co! do!
niektórych!*)da+!powoda!(por.!wyrok!S)du!Najwy*szego!z!dnia!07!marca!2001!r.!w!
sprawie! I! PKN! 282/2000,! opubl.! w! OSNAPiUS! z! 2002! r.,! nr! 23,! poz.! 567)! –! co!
niezaprzeczalne,! S)d! Okr$gowy! rozstrzygn)%! o! wszystkich! *)daniach! powódki! Alicji!
Tysi)c;!
d. rozstrzygni$cia! w! sentencji! wyroku! zupe%nie! innego! problemu! prawnego! ni*! ten,!
który! by%! przedmiotem! procesu! (por.! postanowienie! S)du! Najwy*szego! z! dnia! 22!
Strona!64!z!66!
!
kwietnia! 1998! r.! w! sprawie! I! CKN! 1042/97,! opubl.! LexPolonica! nr! 353609)! –! taka!
sytuacja! równie*! nie! mia%a! miejsca,! S)d! Okr$gowy! orzeka%! bowiem! jedynie! o!
roszczeniu!obj$tym!powództwem.!
Jest! oczywiste! w! sprawie,! *e! *adna! z! powy*szych! sytuacji! nie! mia%a! miejsca! w! niniejszej!
sprawie.!W!konsekwencji,!wniosek!pozwanych!o!uchylenie!wyroku!i!przekazanie!sprawy!do!
ponownego!rozpoznania!jest!bezzasadny!i!nie!zas%uguje!na!uwzgl$dnienie.!
!
W! przedmiocie! wniosku! pozwanych! o! zmian$! wyroku! w! zakresie! zaskar%enia! przez!
oddalenie! wobec! obu! pozwanych! powództwa! w! ca"o&ci! oraz! stosownej! zmiany!
rozstrzygni$cia!o!kosztach!procesu!
!
Maj)c! na! wzgl$dzie! argumenty! powódki! przytoczone! przy! okazji! wy*ej! omawianych!
zarzutów! apelacyjnych,! *aden! z! wniosków! skar*)cego! zawartych! w! skardze! apelacyjnej! nie!
mo*e! by(! uznany! za! trafny.! W! tym! stanie! rzeczy! nie! ma! zatem! –! w! ocenie! powódki! –!
podstaw! do! stwierdzenia! jakiejkolwiek! wadliwo'ci! zaskar*onego! wyroku,! która!
uzasadnia%aby!eliminacj$!go!w!ca%o'ci!lub!w!cz$'ci!z!obrotu!prawnego.!!
!
!
Strona!65!z!66!
!
W!konkluzji!przedstawionego!wywodu,!wnosimy!jak!w!petitum!pisma.!!
!
!
_____________________________!!
!
!
r.!pr.!Ewa!Krawczyk,!partner!TGA!
!
!!!!!!!!!!adw.!dr!Marcin!Górski,!partner!TGA!
!
!
Strona!66!z!66!
!
___________________________!