docszkolny program profilaktyki - Zespół Szkół Rolnicze Centrum
download 
Reklamacja Transkrypt
szkolny program profilaktyki - Zespół Szkół Rolnicze Centrum
SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI NA LATA 2015-2020 ROK SZKOLNY 2016/2017 ZESPÓŁ SZKÓŁ ROLNICZE CENTRUM KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO IM. FRANCISZKA STEFCZYKA W CZERNICHOWIE „Szkolny Program Profilaktyki na lata 2015-2020” został opracowany przez mgr Jarosława Starowicza, Pedagoga szkolnego oraz Zespół Wychowawców i uchwalony decyzją Rady Pedagogicznej z dnia 14.09.2015r. AKTUALIZACJA : 30-08-2016 Katarzyna Łach-Smółka Pedagog szkolny 2 SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI Spis treści Założenia, cele i zadania „Szkolnego Planu Profilaktyki” .......................... 3 Podstawy prawne działań profilaktycznych podejmowanych w szkole .. 4 Realizacja „Szkolnego Planu Profilaktyki”.................................................... 5 Harmonogram...................................................................................................... 8 Procedury postępowania dla Uczniów i Nauczycieli w ZSRCKU Czernichów w sytuacjach zagrożenia zdrowia lub/i życia młodzieży oraz wystąpienia zachowań ryzykownych ............................................................ 12 3 SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI ZESPÓŁ SZKÓŁ ROLNICZE CENTRUM KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO IM. FRANCISZKA STEFCZYKA W CZERNICHOWIE Założenia, cele i zadania „Szkolnego Programu Profilaktyki” Z ałożeniem „Szkolnego Programu Profilaktyki na lata 2015-2020”jest wyposażenie Uczniów w niezbędną wiedzę na temat zdrowego rozwoju, stworzenie warunków bezpiecznego funkcjonowania w ZSRCKU Czernichów, jak i stałe monitorowanie skuteczności podjętych działań. „Szkolny Program Profilaktyki na lata 2015-2020”, adresowany do Uczniów, Nauczycieli i Rodziców, jest zgodny z obowiązującymi w Szkole ustaleniami zawartymi w: Statucie Szkoły i Programie Wychowawczym, którego dodatkowo jest uzupełnieniem. Ma on charakter otwarty i może ulegać modyfikacji w zależności od potrzeb, poza tym umożliwia włączenie profesjonalnych programów profilaktycznych. „Szkolny Program Profilaktyki” jest powiązany z tematyką realizowaną w ramach szkolnych przedmiotów. Jest ukierunkowany na wszechstronny rozwój Ucznia poprzez: kształtowanie jego właściwej postawy, poznawanie i przestrzeganie norm społecznych, budowanie postawy życzliwości i miłości, przeciwdziałanie agresji i przemocy /w świecie realnym i wirtualnym/ oraz przestrzeganie zasad bezpieczeństwa w Szkole i poza nią. Cele i zadania Szkolnego Programu Profilaktyki polegają na: - reagowaniu na przejawiane zachowania ryzykowne, zgodnie z obowiązującymi w Szkole procedurami - zapobieganiu i/lub zmniejszaniu negatywnych konsekwencji związanych z podejmowaniem działań ryzykownych - stwarzaniu możliwości doświadczenia alternatywnych form spędzania wolnego czasu poprzez organizowanie interesujących, odpowiadających oczekiwaniom Uczniów zajęć pozalekcyjnych, promowanie zdrowia - działaniach mających na celu integrację społeczności szkolnej, w szczególności wobec Uczniów klas pierwszych i obcokrajowców - stwarzaniu Uczniom możliwości do przejawiania inicjatywy, brania odpowiedzialności za swoje decyzje, korygowania ewentualnych błędów poprzez dawanie realnych narzędzi do współdecydowania o funkcjonowaniu Szkoły /np. zgłaszanie propozycji ulepszeń, modyfikacji/ - stwarzaniu atmosfery sprzyjającej komunikacji, nabywaniu i trenowaniu umiejętności społecznych /m.in. asertywności, współpracy/ oraz zwiększaniu własnej samoświadomości, a przez to sprzyjające prawidłowemu rozwojowi Ucznia na wielu płaszczyznach, w tym adekwatnego poczucia własnej wartości - stwarzaniu okazji do pogłębiania wiedzy dotyczącej funkcjonowania jednostek w społeczeństwie, np. podczas zajęć opiekuńczych - podejmowaniu działań mających na celu nieustające poszerzanie umiejętności krytycznej oceny przez Ucznia docierających do niego informacji - pośredniczeniu w kierowaniu Uczniów na konsultacje ze specjalistami - zapewnieniu przepływu informacji między poszczególnymi członkami szkolnej społeczności /Uczniowie, Nauczyciele, Wychowawcy, Rodzice/ - aktualizowaniu i poszerzaniu wiedzy i umiejętności Nauczycieli, NauczycieliWychowawców z zakresu psychopedagogiki, psychologii i działań profilaktycznych - wypracowaniu standardów współpracy z Rodzicami w ramach bieżących spraw i sytuacji nadzwyczajnych, w tym zachowań ryzykownych Ucznia pedagogizacji Rodziców /porady, konsultacje/ - informowaniu o możliwościach uzyskania pomocy specjalistycznej - stwarzaniu Rodzicom możliwości brania aktywnego udziału w życiu Szkoły i współdecydowania o kształcie jej funkcjonowania. 4 SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI Podstawy prawne działań profilaktycznych podejmowanych w szkole 1. Konwencja o prawach dziecka, art. 33 (aneks) 2. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej, art. 72 3. Kodeks postępowania karnego z dnia 6 kwietnia 1997 r. art. 304 4. Kodeks postępowania cywilnego, art. 572 (Dział II, rozdział 2) 5. Ustawy i rozporządzenia: Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.). Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dnia 26 października 1982 r. (tekst jednolity – Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz.473; z późn. zm.). Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich z dnia 26 października1982 r. (tekst jednolity – Dz. U. z 2002 r. Nr 11, poz. 109; z późn. zm.). Ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży z dnia 7 stycznia 1993 r. (Dz.U. z 1993 Nr 17). Ustawa o zmianie ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej z dnia 8 kwietnia 2010 r. (Dz. U. 2010 r. Nr 81,poz. 529). Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia2003 r. w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonej uzależnieniem(Dz. U. z 2003 r. Nr 26, poz. 226). Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z dnia 29 lipca 2005 r.(Dz. U. Nr 180, poz. 1493). Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 29 lipca 2005 r. (Dz. U z 2005 r. Nr 179, poz. 1485; z późn. zm.). Ustawa o zmianie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 23 lipca2008 r. (Dz. U. z 2008 r. Nr 180 poz. 1108). Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 sierpnia 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (Dz. U. z 2010 r. Nr 156, poz. 1047). Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 83; poz. 562, z późn. zm.). Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. Nr 228 poz. 1490 z późn. zm.). Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 sierpnia 2015 r. w sprawie zakresu i form prowadzenia w szkołach i placówkach systemu oświaty działalności wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej i profilaktycznej w celu przeciwdziałania narkomanii (Dz.U. z 2015; poz. 1249). 6. Programy narodowe i krajowe: Narodowy Program Zdrowia (2007 – 2015) Narodowy Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (2011 – 2016) Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii (2011 – 2016) Krajowy Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie(2006 – 2016) Realizacja „Szkolnego Planu Profilaktyki” 5 W ZSRCKU w Czernichowie prowadzona jest profilaktyka: uniwersalna, selektywna i wskazująca, odpowiednio do stopnia zagrożenia zachowaniami ryzykownymi, czyli niosącymi ryzyko negatywnych konsekwencji dla funkcjonowania fizycznego, psychicznego i społecznego Uczniów. Zgodnie z prawnymi podstawami szkolne działania profilaktyczne obejmują przeciwdziałanie zachowaniom takim jak: palenie tytoniu, używanie środków psychoaktywnych /alkohol, narkotyki, dopalacze, leki/, wczesna inicjacja seksualna, zachowania agresywne /w tym cyberbulling/ i przestępcze, a także: porzucanie nauki szkolnej, ucieczki z domu, stosowanie irracjonalnych diet, itp. Celem działań profilaktycznych, oprócz pogłębiania wiedzy, jest przede wszystkim ograniczenie lub wyeliminowanie czynników ryzyka /wystąpienia zachowań problemowych i/lub zaburzeń psychicznych/ oraz wzmacnianie czynników chroniących, zarówno indywidualnych /m.in. osobowościowych/, jak i środowiskowych /w tym rodzinnych, m.in. pozytywnej więzi z rodzicami, adekwatnych umiejętności i praktyk rodzicielskich/. Odbiorcą działań w zakresie profilaktyki uniwersalnej jest cała społeczność szkolna, a jej realizatorami - wszyscy Nauczyciele, wspierani przez Pedagoga szkolnego. Profilaktyka selektywna skierowana jest do Uczniów, którzy w wyższym stopniu są narażeni na rozwój zachowań ryzykownych. Realizatorami tego rodzaju profilaktyki są Wychowawcy /w szczególności w zakresie bieżącego wsparcia i pomocy w nauce, stałej współpracy z Rodzicami, diagnozy sytuacji życiowej Ucznia i jego rodziny/, wspierani przez Pedagoga Szkolnego /bieżące wsparcie terapeutyczne/. Profilaktyka wskazująca obejmuje osoby ze szkolnej społeczności, u których można zaobserwować przejawy zachowań ryzykownych. Realizatorem tego są: Pedagog szkolny /w szczególności w zakresie bieżącego wsparcia terapeutycznego, wstępnej diagnozy i kierowania do specjalistów, w szczególności do Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Czernichowie, w tym również Rodziców, podejmowania interwencji w obecności Ucznia i Rodziców celem wypracowania wspólnej strategii pomocy/ oraz specjaliści. W ramach Programu Profilaktyki na terenie ZSRCKU w Czernichowie podejmowane są działania: informacyjne /np. w ramach zajęć WDŻ/, edukacyjne /„Klub ambitnie aktywnych”/, wskazujące na alternatywne sposoby spędzania wolnego czasu /zajęcia pozalekcyjne/. Opracowana została również procedura postępowania Uczniów i Nauczycieli w sytuacjach związanych z zagrożeniem zdrowia i/lub życia Uczniów oraz niewłaściwymi zachowaniami młodzieży i interwencji Policji. Realizatorami działań profilaktycznych w Zespole Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego są zatem: Dyrektor/ Wicedyrektor ZSRCKU Czernichów, jako realizator działań profilaktycznych: a) dba o doskonalenie nauczycieli w zakresie działań profilaktycznych i wychowawczych, b) wyznacza odpowiedzialnych za realizację poszczególnych działań c) monitoruje pracę Nauczycieli, w szczególności Nauczycieli – Wychowawców klas oraz Pedagoga szkolnego d) koordynuje współpracę Szkoły w tym zakresie z: Rodzicami, specjalistycznymi e) ośrodkami, Policją, profesjonalistami zajmującymi się działalnością profilaktyczną, itp. Pedagog szkolny: 6 SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI a) pełni rolę mediatora między Uczniami, Nauczycielami i Rodzicami /w tym: bieżące wsparcie, wspólne ustalanie strategii pomocy, próba znalezienia przyczyn zachowań np. ryzykownych, wsparcie pracy klasowych zespołów Nauczycieli pod przewodnictwem Wychowawcy klasy/ b) interweniuje w sytuacji trudnej wychowawczo, destruktywnej dla Ucznia lub zespołu klasowego c) w oparciu o diagnozę sytuacji materialnej i życiowej Uczniów, dokonanej przez Wychowawcę klas, podejmuje działania mające na celu ich poprawę w miarę posiadanych umiejętności i możliwości /organizowanie pomocy materialnej, proponowanie konsultacji u specjalistów/ d) w oparciu o wstępną diagnozę możliwych przyczyn absencji szkolnej, dokonanej przez Wychowawcę klas, podejmuje wraz z nim, Rodzicami i Uczniem interwencję w celu wypracowania wspólnej strategii pomocy e) dba o psychoedukację Uczniów, Nauczycieli, w szczególności Wychowawców i Rodziców Wychowawca w Internacie: a) wspiera Ucznia i pomaga mu w nauce, np. wskazując sposoby uczenia się b) dba o poczucie bezpieczeństwa i akceptację w grupie c) jest wzorem konstruktywnych zachowań d) doskonali swoje kwalifikacje i zdobywa nowe umiejętności w zakresie działań profilaktycznych e) realizuje zadania we współpracy z Rodzicami, Pedagogiem szkolnym i Wychowawcą klasy f) diagnozuje sytuację materialną i życiową Ucznia g) przekazuje informację nt. absencji Uczniów mieszkających w Internacie h) przekazuje informację zawierającą niezbędne szczegóły nt. problemowych zachowań Uczniów, mających miejsce w Internacie, bezpośrednio do Wicedyrektora ZSRCKU. Wychowawca klasy: a) wspiera Ucznia i pomaga mu w nauce, np. wskazując sposoby uczenia się b) dba o poczucie bezpieczeństwa i akceptację w klasie c) jest wzorem konstruktywnych zachowań d) doskonali swoje kwalifikacje i zdobywa nowe umiejętności w zakresie działań profilaktycznych e) realizuje zadania we współpracy z Rodzicami, Pedagogiem szkolnym i Wychowawcą w Internacie f) diagnozuje sytuację materialną i życiową Ucznia g) wstępnie diagnozuje możliwe przyczyny absencji szkolnej Ucznia i przekazuje uzyskane informacje Pedagogowi szkolnemu h) bierze czynny udział w spotkaniu wraz z Pedagogiem szkolnym, Rodzicami i Uczniem w celu wypracowania wspólnej strategii pomocy i) przekazuje informację zawierającą niezbędne szczegóły nt. problemowych zachowań Uczniów, mających miejsce w Szkole, bezpośrednio do Wicedyrektora ZSRCKU j) koordynuje pracę klasowego zespołu Nauczycieli, wspieranego przez Pedagoga szkolnego Nauczyciel: a) wspiera Ucznia i pomaga mu w nauce, np. wskazując sposoby uczenia się b) dba o poczucie bezpieczeństwa i akceptację ucznia w klasie c) jest wzorem konstruktywnych zachowań d) doskonali swoje kwalifikacje i zdobywa nowe umiejętności w zakresie działań profilaktycznych e) realizuje zadania we współpracy z Rodzicami, Wychowawcą w Internacie, Wychowawcą klasy i Pedagogiem szkolnym, w tym w ramach klasowych zespołów Rodzice aktywnie współpracują ze szkołą: a) korzystają z pomocy i wsparcia ze strony Pedagoga szkolnego 7 b) biorą udział w realizacji Szkolnego Programu Profilaktyki. Szkoła współpracuje w zakresie realizacji działań profilaktycznych z: Poradnią Pedagogiczna-Psychologiczną w Czernichowie, Policją, Gminnym Ośrodkiem Pomocy Społecznej, Kuratorem Sądowym d/s Rodzinnych i Nieletnich, Poradnią Uzależnień i innymi specjalistycznymi placówkami pomocy psychologicznej oraz profesjonalistami z zakresu działań profilaktycznych. Treści „Szkolnego Programu Profilaktyki na lata 2015-2020” są realizowane podczas: lekcji WDŻ, godzin wychowawczych, zajęć z Pedagogiem szkolnym /w tym zajęć opiekuńczych i w ramach „Klubu Ambitnie Aktywnych”/, zajęć warsztatowych prowadzonych przez specjalistów, zajęć pozalekcyjnych, konkursów, kół zainteresowań i wycieczek. Wykorzystuje się w tym celu m.in. pogadanki, dyskusję, „burzę mózgów”, wykłady, treningi, zajęcia terapeutyczne oraz gry i zabawy psychologiczne. Przewidywane efekty realizacji programu profilaktycznego: Uczeń uzyskuje pomoc pedagogiczno-psychologiczną; uświadamia sobie zagrożenia i potrafi im się przeciwstawić; identyfikuje się ze środowiskiem szkolnym i dostrzega korzyści płynące z prowadzenia zdrowego stylu życia; osiąga dojrzałą osobowość psychospołeczną; Nauczyciele posiadają wiedzę z zakresu profilaktyki; występuje niski wskaźnik Uczniów opuszczających zajęcia lekcyjne; Rodzice chętnie współpracują ze Szkołą. Harmonogram 8 SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI ZADANIA SPOSOBY REALIZACJI ODPOWIEDZIALNI TERMIN - Diagnoza sytuacji; - Ustalenie listy uczniów Poznanie systemu rodzinnego i środowiska w którym przebywa uczeń wymagających pomocy; Wychowawcy klas I IX- X - Rozmowy z uczniami; Wychowawcy Cały cykl - Rozmowy z rodzicami; pozostałych klas kształcenia - Wywiady środowiskowe; - Współpraca z GOPS; - Spotkania klas pierwszych z pedagogiem w ramach GDDW; Budowanie pozytywnych relacji koleżeńskich, zapobieganie agresji, mobbingowi, - Zajęcia integrujące w klasie, np. wycieczki, rajdy, ogniska i biwaki; - Program integracji dla pierwszoklasistów i nowych uczniów, rówieśniczego wsparcia cyberbullingowi, itp Zgodnie z Wychowawcy klas planem Wychowawcy w wychowawczym Internacie i programem Pedagog szkolny imprez szkolnych dydaktycznego /tutoring rówieśniczy/ Zapoznanie uczniów zasadami z dobrego zachowania i kulturalnego odnoszenia się do siebie oraz eliminowanie wulgaryzmów i dewastacji mienia. - Wspólne ustalenie zasad W ciągu całego zachowania ucznia; - Zajęcia edukacyjno-informacyjne w ramach GDDW; Wychowawca okresu Pedagog szkolny obowiązywania programu - Współpraca z samorządem profilaktyki szkolnym; - Lista nieobecnych Uczniów, zostających w Internacie - Sprawdzanie nieobecności na każdej lekcji; - Rozliczenie opuszczonych godzin lekcyjnych; - Prowadzenie ciekawych lekcji metodami aktywizującymi; - Próba diagnozy przyczyn szkolnej absencji Dbałość o /przekazanie wysoką Pedagogowi szkolnemu/ frekwencję i dyscyplinę Cały rok, informacji - Spotkania informacyjne z rodzicami; zgodnie z Wszyscy nauczyciele planem Pedagog szkolny oraz w razie - Spotkania z Uczniem z dużą potrzebv absencją i Rodzicami celem wypracowania wspólnej strategii pomocy /kontrakt/ - Punktualne zaczynanie i kończenie lekcji; -Podkreślanie prestiżu technikum /połączenie uczenia ogólnokształcącego i zawodowego/ Kształtowanie w Uczniach - Współpraca z ośrodkami Pedagog szkolny pozytywnej motywacji i Wychowawcy klas akademickimi wywiadówek 9 zainteresowania nauką - Propagowanie wiedzy nt. Wychowawcy w Zapobieganie możliwym efektywnych i efektownych metod Internacie niepożądanym skutkom uczenia się szkolnych trudności i - Dydaktyczny tutoring rówieśniczy niepowodzeń, w - Monitorowanie efektywności szczególności wobec dokonanych dostosowań i w razie uczniów ze specjalnymi potrzeby ich modyfikacja potrzebami edukacyjnymi - Wsparcie dydaktyczne Pomoc uczniom i ich rodzinom, znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej /choroba, żałoba/, Pomoc uczniom z - Interwencje kryzysowe i bieżące wsparcie - Wspieranie rodziców w nawiązywaniu kontaktu z W ciągu całego poradniami specjalistycznymi; okresu - Zajęcia socjoterapeutyczne z trudnościami w funkcjonowaniu społecznym /nieśmiałość, fobie/ Pedagog szkolny obowiązywania młodzieżą mające na celu zdobycie programu umiejętności współdziałania w profilaktyki grupie, radzenia sobie w trudnych sytuacjach /”Klub ambitnie aktywnych”/; - Realizacja programu profilaktyki w oparciu o zajęcia WDŻ; Zapobieganie - Filmy edukacyjne; podejmowaniu przez - Cykl konferencji z udziałem młodzież zachowań specjalistów z zewnątrz, uczniów, ryzykownych nauczycieli i rodziców Pedagog szkolny Pielęgniarka szkolna Według planu Wszyscy nauczyciele - Wykonanie gazetek tematycznych; - Konkursy; - Diagnoza sytuacji; - Realizacja tematyki antyalkoholowej na godzinach Zapobieganie podejmowaniu przez młodzież zachowań ryzykownych typu: używanie alkoholu. wychowawczych; Wychowawcy klas - Sukcesywne wdrażanie Wychowawcy w profesjonalnych programów Internacie profilaktycznych; Pedagog szkolny - Zajęcia z asertywności; Służba zdrowia - Filmy edukacyjne i spektakle Policja W ciągu całego okresu obowiązywania programu profilaktyki profilaktyczne; - Procedury postępowania (wdrażanie); - Diagnoza sytuacji; Zapobieganie podejmowaniu młodzież ryzykownych używanie psychoaktywnych przez zachowań typu: środków - Filmy edukacyjne i spektakle; Pedagog szkolny W ciągu całego - Współpraca z Poradnią Wychowawcy klas okresu Uzależnień; Wychowawcy w obowiązywania - Redagowanie broszur i ulotek Internacie programu informacyjnych; Służba zdrowia profilaktyki - Zapoznanie rodziców z Zaproszeni specjaliści możliwościami leczenia młodzieży; 10 SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI - Procedury postępowania (wdrażanie); - Spotkania z lekarzem; - Realizacja tematyki w ramach Zapobieganie GDDW i zajęć przygotowania do podejmowania młodzież przez życia w rodzinie oraz na lekcjach zachowań biologii; ryzykownych typu: wczesna - Pomoc w rozwijaniu umiejętności inicjacja seksualna psychospołecznych i kształtowaniu Pedagog szkolny Służba zdrowia Wychowawcy klas Nauczyciele Według potrzeb uczący WDŻ i biologii postaw prorodzinnych; - Konferencja z udziałem specjalistów z zewnątrz, uczniów, nauczycieli i rodziców - Zajęcia pozalekcyjne wycieczki, Propagowanie zdrowego stylu (bulimia, życia anoreksja, zdrowe żywienie, higiena i inne) rajdy; Wychowawcy klas W ciągu całego - Turnieje miedzy klasowe; Wychowawcy w okresu - Promowanie sportów - koła Internacie obowiązywania zainteresowań; Nauczyciele WF, programu - Zapewnienie możliwości biologii i inni profilaktyki alternatywnych form spędzania Służba zdrowia czasu wolnego; - Akcja Honorowego Oddawania Krwi, rejestracja Dawców Szpiku Kostnego - Angażowanie niepełnosprawnych kolegów w życie szkoły; - Rozpowszechnianie specyfiki Poszanowanie i tolerancja dla odmienności kultur zachowań i różnic miedzy ludźmi między: wiedzy podobieństw Polakami i i nt. różnic Ukraińcami Wychowawcy klas, /kultura, tradycja, historia/, osobami Wychowawcy w pełnosprawnymi niepełnosprawnymi i Internacie, w formie: Pedagog szkolny pogadanek, gier edukacyjnych, akcji W ciągu całego okresu obowiązywania programu profilaktyki plakatowej - Grupa o charakterze wolontariatu „4YOU2” - Zapoznanie rodziców z programem profilaktycznym; - Informowanie o dostępnych Współpraca z rodzicami formach pomocy; Pedagog szkolny W ciągu całego - Wymiana informacji; Wychowawcy klas okresu - Wspólne organizowanie imprez Wychowawcy w obowiązywania szkolnych; Internacie programu - Pedagogizacja rodziców; - Zaangażowanie rodziców w poszukiwaniu konstruktywnych rozwiązań i środków zaradczych; profilaktyki 11 Dyrektor szkoły Współdziałanie wszystkich Wychowawcy klas pracowników Wychowawcy w rodziców placówki w i zakresie wychowania - Indywidualne konsultacje; - Wymiana informacji; Internacie Pedagog szkolny W ciągu całego okresu obowiązywania programu profilaktyki Szkolenie się nauczycieli i pracowników w zakresie - Konferencje; profilaktyki zagrożeń oraz - Warsztaty; umiejętności - Konsultacje metodyczne. Wszyscy szkoły pracownicy W/g potrzeb wychowawczych Sposoby ewaluacji założeń niniejszego Programu: obserwacja zachowań, analiza ankiet przeprowadzonych wśród Uczniów, Nauczycieli, Rodziców, sondaże wśród Rodziców i Uczniów, rozmowy z Uczniami, Rodzicami, pracownikami szkoły, analiza dokumentów (plan pracy wychowawcy, konspekty lekcji, dzienniki). 12 SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI Procedury postępowania dla Uczniów i Nauczycieli w ZSRCKU Czernichów w sytuacjach zagrożenia zdrowia lub/i życia młodzieży oraz wystąpienia zachowań ryzykownych 1. Cele zwiększenie skuteczności oddziaływań szkoły w sytuacjach zagrożenia dzieci i młodzieży przestępczością i demoralizacją; ścisła współpraca szkoły z rodzicami i policją. 2. Zasady obowiązujące w Szkole: Na terenie ZSRCKU Czernichów obowiązuje zakaz posiadania, sprzedawania i używania papierosów, alkoholu, narkotyków i dopalaczy; Zakaz obowiązuje wszystkich uczniów w czasie lekcji i zajęć pozalekcyjnych odbywających się w szkole i na terenie ZSRCKU Czernichów do niej należącym np. w trakcie imprez sportowych, dyskotek, itp.; Uczniowie, którzy używają środków uzależniających, bądź ich zachowanie narusza Statut ZSRCKU Czernichów, muszą liczyć się z konsekwencjami w nim określonymi; Uczniowie i rodzice, którzy zwrócą się z problemem mogą liczyć na wsparcie i skierowanie do specjalistycznej poradni, gdzie uzyskają fachowa pomoc; W sytuacjach kryzysowych podejmowana będzie interwencja zorientowana na pomoc uczniowi i rodzinie; Decyzje o podjęciu stosowanych działań interwencyjnych podejmuje dyrektor ZSRCKU Czernichów. 3. Możliwe metody współpracy ZSRCKU Czernichów z Policją: Stała współpraca i wymiana doświadczeń dyrektora ZSRCKU Czernichów, pedagoga szkolnego w zakresie profilaktyki zagrożeń; Spotkania dyrektora, pedagoga i nauczycieli ze specjalistami ds. nieletnich i patologii; Spotkanie tematyczne młodzieży szkolnej z udziałem policjantów na temat różnych aspektów narkomanii (w tym karnych); Wzajemna wymiana informacji o zagrożeniach i zdarzeniach występujących na terenie ZSRCKU Czernichów; Organizowanie wspólnych szkoleń. PROCEDURY INTERWENCYJNE Procedury postępowania Uczniów i Nauczycieli w ZSRCKU Czernichów w przypadku wystąpienia sytuacji zagrożenia zdrowia lub życia Ucznia na terenie ZSRCKU Czernichów. 1. W przypadku uzyskania informacji o wystąpieniu zagrożenia życia lub zdrowia Ucznia ZSRCKU Czernichów Uczeń/Nauczyciel powinien niezwłocznie przekazać stosowne informacje Wychowawcy klasy, a gdy zdarzenie ma miejsce w Internacie – Wychowawcy w Internacie. 2. Wychowawca klasy/Wychowawca w Internacie powiadamia Pedagoga szkolnego oraz Dyrektora ZSRCKU Czernichów /w godzinach pracy szkoły – osobiście lub telefonicznie, poza godzinami pracy szkoły – na drugi dzień, sporządzając pisemnie krótką notatkę służbową/. 3. W przypadku sytuacji kryzysowej Wychowawca klasy /Wychowawca w Internacie niezwłocznie wzywają pogotowie ratunkowe lub/i policję przy jednoczesnym powiadomieniu Rodziców o incydencie. W przypadku Ucznia mieszkającego w Internacie, 13 o całym incydencie zostaje powiadomiony Wychowawca klasy w najbliższym możliwym terminie. 4. W sytuacji, gdy przyjazd karetki pogotowia nie jest medycznie uzasadniony, Uczeń wraz z przybyłymi na miejsce Rodzicami/opiekunami prawnymi udaje się na najbliższy Szpitalny Oddział Ratunkowy. Jeżeli przyjazd Rodziców/opiekunów prawnych jest niemożliwy, bądź odmówią przyjazdu, wówczas Uczeń wraz z Nauczycielem/Wychowawcą klasy/Wychowawcą z Internatu jedzie taksówką na najbliższy SOR. Procedury postępowania Uczniów i Nauczycieli w ZSRCKU Czernichów w przypadku uzyskania informacji, że Uczeń używa alkoholu lub innych środków psychoaktywnych, uprawia nierząd bądź przejawia inne zachowania świadczące o demoralizacji, np. kradnie. 1. W przypadku uzyskania informacji, że Uczeń używa alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, uprawia nierząd bądź przejawia inne zachowania świadczące o demoralizacji, Uczeń/Nauczyciel powinien niezwłocznie przekazać stosowne informacje Wychowawcy klasy, a w przypadku podejrzeń wobec ucznia mieszkającego w Internacie – Wychowawcy w Internacie. 2. Wychowawca klasy/Wychowawca w Internacie powiadamia Pedagoga szkolnego oraz Dyrektora ZSRCKU Czernichów /w godzinach pracy szkoły – osobiście lub telefonicznie, poza godzinami pracy szkoły – na drugi dzień, sporządzając pisemnie krótką notatkę służbową/. 3. Wychowawca klasy/Wychowawca w Internacie z udziałem Pedagoga szkolnego wzywają Ucznia na rozmowę /w przypadku Uczniów mieszkających w Internacie informacja przekazywana jest również Wychowawcy klasy w najbliższym możliwym terminie/. Następuje ustalenie przyczyn postępowania Ucznia i sporządzenie kontraktu w celu zaniechania czynności oraz zapoznanie ucznia z następującymi konsekwencjami nie wywiązania się z niego (źródło: Statut ZSRCKU Czernichów): upomnienie Wychowawcy udzielone indywidualnie z wpisaniem do dziennika lekcyjnego; nagana wychowawcy z wpisaniem do dziennika lekcyjnego; pisemna nagana Dyrektora; przeniesienie do innego oddziału, o ile istnieją możliwości organizacyjne; skreślenie z listy Uczniów. 4. Wychowawca klasy wzywa do ZSRCKU Czernichów Rodziców/prawnych opiekunów Ucznia i przekazuje im uzyskaną informację. Przeprowadza rozmowę z Rodzicami oraz Uczniem, w ich obecności. W przypadku potwierdzenia informacji, zobowiązuje Ucznia do zaniechania negatywnego postępowania, Rodziców zaś bezwzględnie do szczególnego nadzoru nad dzieckiem. W toku interwencji profilaktycznej można zaproponować Rodzicom skierowanie dziecka do specjalistycznej placówki i udział dziecka/całej rodziny w programie terapeutycznym. 5. W przypadku nie pojawienia się Rodziców/prawnych opiekunów Wychowawca nadaje sprawie tok administracyjny; powiadomiony o sytuacji Dyrektor ZSRCKU Czernichów wysyła pismo wzywające Rodziców do Szkoły. 6. Jeśli Rodzice/prawni opiekunowie odmawiają współpracy lub/oraz Szkoła wyczerpie dostępne dla siebie metody działań, a z wiarygodnego źródła napływają informacje o braku poprawy funkcjonowania Ucznia, Wychowawca i Pedagog szkolny powiadamiają o tym fakcie Dyrektora ZSRCKU Czernichów, który listownie informuje policję (specjalistę ds. nieletnich) oraz sąd rodzinny. 14 SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI 7. W przypadku uzyskania informacji o popełnieniu przez Ucznia, który ukończył 17 lat, przestępstwa ściganego z urzędu lub jego udziału w działalności grup przestępczych, zgodnie z art. 304 § 2 kodeksu postępowania karnego, Dyrektor ZSRCKU Czernichów jako przedstawiciel instytucji jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub policję. 8. Jeżeli zachowania świadczące o demoralizacji przejawia Uczeń, który ukończył 18 lat, a nie jest to udział w działalności grup przestępczych czy popełnienie przestępstwa – wtedy natychmiast powiadamia się instytucje mające możliwość interwencji z urzędu. Procedury postępowania Uczniów i Nauczycieli w ZSRCKU Czernichów w przypadku uzyskania informacji, że na terenie szkoły znajduje się Uczeń będący pod wpływem alkoholu lub narkotyków. 1. W przypadku uzyskania informacji lub własnych spostrzeżeń, że Uczeń znajduje się pod wpływem substancji odurzających (alkohol, narkotyki), Uczeń/Nauczyciel powiadamia o swoich przypuszczeniach Wychowawcę klasy, a w przypadku podejrzeń wobec Ucznia mieszkającego w Internacie – Wychowawcę w Internacie. W możliwym najbliższym terminie informacja zostaje przekazana Pedagogowi szkolnemu. 2. Wychowawca klasy/Wychowawca w Internacie odizolowuje Ucznia od reszty klasy/grupy, ale ze względów bezpieczeństwa pozostawia go w warunkach, w których nie będzie zagrożone jego życie ani zdrowie (zawsze pod opieką osoby dorosłej, najkorzystniej, jeśli będzie to Wychowawca lub Pedagog szkolny). 3. Wychowawca klasy/Wychowawca w Internacie wzywa pogotowie ratunkowe w celu udzielenia pomocy medycznej w przypadku zatrucia, przedawkowania. 4. Wychowawca klasy/Wychowawca w Internacie zawiadamia o incydencie Rodziców/opiekunów prawnych, których zobowiązuje do niezwłocznego odebrania Ucznia ze szkoły i dokonania oceny stanu jego trzeźwości oraz Dyrektora szkoły /w godzinach pracy szkoły – osobiście lub telefonicznie, poza godzinami pracy szkoły – na drugi dzień, sporządzając pisemnie krótką notatkę służbową/. Gdy Rodzice/opiekunowie odmówią odebrania dziecka, o pozostaniu Ucznia w Szkole, czy przewiezieniu do placówki służby zdrowia, albo przekazaniu go do dyspozycji funkcjonariuszom policji – decyduje wezwany na miejsce policjant w porozumieniu z Dyrektorem szkoły. W przypadku stwierdzenia stanu nietrzeźwości, policja ma możliwość przewiezienia Ucznia do izby wytrzeźwień, albo do policyjnych pomieszczeń dla osób zatrzymanych na czas niezbędny do wytrzeźwienia (maksymalnie do 24 godzin). O fakcie umieszczenia Ucznia zawiadamia się Rodziców/opiekunów prawnych oraz sąd rodzinny jeśli Uczeń nie ukończył 18 lat. 5. Jeśli powtarzają się przypadki, w których Uczeń (przed ukończeniem 18 r.ż.) znajduje się pod wpływem alkoholu lub narkotyków na terenie Szkoły, to Dyrektor szkoły ma obowiązek powiadomienia o tym policji (specjalisty ds. nieletnich) lub sądu rodzinnego. 6. Spożywanie alkoholu na terenie Szkoły przez Ucznia, który ukończył 17 lat, stanowi wykroczenie z art.43 ust.1 Ustawy z 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Zawsze należy o tym fakcie powiadamiać policję. Dalszy tok postępowania leży w kompetencji tej instytucji. 7. Po zajściu takiego incydentu Wychowawca klasy/Wychowawca w Internacie oraz Pedagog szkolny otacza Ucznia szczególną uwagą. Uczeń podlega karze udzielenia nagany z wpisem do akt. Zostaje poinformowany, że w przypadku powtórzenia się sytuacji kryzysowej kolejny raz zostanie skreślony z listy Uczniów. Procedury postępowania Uczniów i Nauczycieli w ZSRCKU Czernichów w przypadku uzyskania informacji, że na terenie Szkoły znajduje się substancja przypominającą wyglądem narkotyk. 15 1. Uczeń zgłasza swoje spostrzeżenia Nauczycielowi, a ten, zachowując środki ostrożności, zabezpiecza substancję przed dostępem do niej osób niepowołanych oraz ewentualnym jej zniszczeniem do czasu przyjazdu policji, próbuje (o ile jest to możliwe w zakresie działań pedagogicznych) ustalić, do kogo znaleziona substancja należy. 2. Powiadamia o zaistniałym zdarzeniu Pedagoga szkolnego oraz Dyrektora szkoły /w godzinach pracy szkoły – osobiście lub telefonicznie, poza godzinami pracy szkoły – na drugi dzień, sporządzając pisemnie krótką notatkę służbową/. 3. Dyrektor szkoły po zapoznaniu się z zabezpieczoną substancją wzywa policję. 4. Po przyjeździe policji Nauczyciel niezwłocznie przekazuje zabezpieczoną substancję i przekazuje informacje dotyczące szczegółów zdarzenia. Procedury postępowania Uczniów i Nauczycieli w ZSRCKU Czernichów w przypadku uzyskania informacji, że na terenie Szkoły znajduje się Uczeń posiadający substancję przypominającą narkotyk. 1. W przypadku, gdy Uczeń/Nauczyciel dowiaduje się o posiadaniu przez Ucznia substancji psychoaktywnych, zgłasza ten fakt Wychowawcy klasy, a gdy sytuacja ma miejsce w Internacie – Wychowawcy w Internacie. 2. Wychowawca klasy/Wychowawca w Internacie powiadamia o incydencie Pedagoga szkolnego oraz Dyrektora szkoły w najbliższym możliwym terminie. 3. Wychowawca klasy/Wychowawca w Internacie w obecności przynajmniej jednego pracownika szkoły prosi Ucznia o okazanie posiadanych na terenie Szkoły swoich rzeczy osobistych, ewentualnie oddanie substancji. 4. W przypadku, gdy Uczeń, mimo wezwania, odmawia przekazania substancji i pokazania swoich rzeczy osobistych, Dyrektor szkoły wzywa policję, która przeszukuje odzież i przedmioty należące do ucznia oraz zabezpiecza znalezioną substancję i zabiera ją do ekspertyzy. Jednocześnie Wychowawca klasy/Wychowawca w Internacie telefonicznie informuje o zdarzeniu Rodziców/prawnych opiekunów Ucznia i wzywa ich do Szkoły /w przypadku Ucznia mieszkającego w Internacie o całym zdarzeniu informowany jest również Wychowawca klasy w najbliższym możliwym terminie/. 5. Jeżeli Uczeń wyda substancję dobrowolnie, Dyrektor szkoły, po odpowiednim zabezpieczeniu, zobowiązany jest bezzwłocznie przekazać ją do jednostki policji. Wcześniej próbuje ustalić, w jaki sposób i od kogo uczeń nabył substancję. Całe zdarzenie Wychowawca klasy/Wychowawca w Internacie dokumentuje, sporządzając możliwie dokładną notatkę z ustaleń wraz ze swoimi spostrzeżeniami. 6. Po zajściu incydentu Wychowawca klasy/Wychowawca w Internacie oraz Pedagog szkolny otacza Ucznia szczególną uwagą. Uczeń podlega karze udzielenia nagany z wpisem do akt. Zostaje poinformowany, że w przypadku powtórzenia się sytuacji kryzysowej kolejny raz zostanie skreślony z listy Uczniów. Procedury postępowania nauczycieli w ZSRCKU Czernichów wobec Ucznia z dużą absencją. 1. W przypadku, gdy Uczeń jest nieobecny w Szkole przez 5 dni lub bez usprawiedliwienia opuszcza pojedyncze godziny lekcyjne/całe dni, co również budzi zastrzeżenia – Wychowawca klasy kontaktuje się z Rodzicami/prawnymi opiekunami w celu ustalenia przyczyn nieobecności Ucznia w szkole. 16 SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI 2. Jeżeli Uczeń przychodzi do Szkoły po dłuższej nieobecności Wychowawca klasy wzywa go na rozmowę w celu wyjaśnienia sytuacji - nierealizowania obowiązku szkolnego. 3. Jeżeli Wychowawcy klasy nie udaje się zdyscyplinować Ucznia, prosi o wsparcie Pedagoga szkolnego, który w oparciu o uzyskane od niego informacje o sytuacji życiowej Ucznia, przeprowadza z nim rozmowę, zakończoną zawarciem kontraktu, o czym informuje Dyrektora. Następuje również zapoznanie Ucznia z następującymi konsekwencjami nie wywiązania się z kontraktu (źródło: Statut ZSRCKU Czernichów): upomnienie Wychowawcy udzielone indywidualnie z wpisaniem do dziennika lekcyjnego; nagana Wychowawcy z wpisaniem do dziennika lekcyjnego; pisemna nagana Dyrektora; przeniesienie do innego oddziału, o ile istnieją możliwości organizacyjne; skreślenie z listy Uczniów. 4. W przypadku, gdy Uczeń ignoruje stosowane wobec niego procedury, Dyrektor szkoły wzywa pisemnie Rodziców/prawnych opiekunów do Szkoły. Następnie odbywa się rozmowa dyscyplinująca Ucznia w obecności Rodziców przy udziale Wychowawcy klasy i Pedagoga szkolnego. 5. W sytuacji, gdy ani kontakt telefoniczny ani osobisty z Rodzicami/prawnymi opiekunami Ucznia jest niemożliwy, Wychowawca klasy zgłasza problem Pedagogowi szkolnemu oraz Dyrektorowi szkoły. W przypadku Ucznia, który nie ukończył 16 lat, Dyrektor szkoły jako wierzyciel obowiązku szkolnego, wystosowuje upomnienie do Rodziców/prawnych opiekunów, w ramach administracyjnego postępowania egzekucyjnego. W przypadku Ucznia, który ukończył 16 lat, Wychowawca klasy sporządza pismo do odpowiedniego z racji miejsca zamieszkania Ucznia Urzędu Gminy, informujące o nierealizowaniu przez niego obowiązku szkolnego oraz nieefektywności dotychczas podjętych działań. W szczególnych przypadkach, gdy Uczeń nierealizujący obowiązku szkolnego przejawia cechy demoralizacji i/lub pochodzi z rodziny niewydolnej wychowawczo oraz gdy Szkoła wyczerpała prawnie dostępne środki oddziaływań wychowawczych, Dyrektor szkoły powiadamia pisemnie właściwy sąd d.s. nieletnich w celu zdiagnozowania sytuacji rodzinnej i problemowej Ucznia oraz podjęcia stosownych działań. Procedury postępowania Uczniów i Nauczycieli w ZSRCKU Czernichów wobec Ucznia, będącego ofiarą/sprawcą cyberprzemocy. 1. W przypadku, gdy Uczeń/Nauczyciel dowiaduje się, że Uczeń/Nauczyciel jest ofiarą cyberprzemocy, zgłasza ten fakt Pedagogowi szkolnemu, a w przypadku Ucznia – dodatkowo Wychowawcy klasy i/lub Wychowawcy w Internacie. 2. W przypadku, gdy cyberofiarą jest Uczeń, Pedagog szkolny we współpracy z Wychowawcą klasy i/lub Wychowawcą w Internacie odbywa rozmowy z nim w celu: możliwie jak najdokładniejszego rozeznania w zaistniałej sytuacji i określenia jej charakteru /rodzaj cyberprzemocy, intensywność, związek z relacjami w realnej rzeczywistości, itp./, poinformowania o prawnych aspektach cyberprzemocy /m.in. możliwości zgłoszenia faktu organom ścigania/, a przede wszystkim - zmniejszenia ryzyka wtórnej wiktymizacji. W sytuacji, gdy sprawcą cyberprzemocy jest Uczeń Szkoły, Pedagog szkolny we współpracy z Wychowawcą klasy i/lub Wychowawcą w Internacie zachęca i inicjuje mediację między ofiarą i sprawcą w celu uświadomienia realności konsekwencji działań podejmowanych w rzeczywistości wirtualnej. Pomocą zostaje objęty również agresor, poprzez zachęcanie do poprawy komunikacji interpersonalnej, poszukiwanie alternatywnych sposobów rozwiązywania problemów, itp. O dokonanych ustaleniach związanych z aktem cyberprzemocy zostaje poinformowany Dyrektor Szkoły. 17 3. W przypadku, gdy cyberofiarą jest Nauczyciel, Pedagog szkolny po rozmowie z poszkodowanym i za jego zgodą informuje o całej sytuacji Dyrektora Szkoły, zachęcając jednocześnie do możliwie pełnego wyjaśnienia całej sytuacji i w razie potrzeby – mediując między ofiarą a agresorem, jeśli jest on Uczniem/Nauczycielem Szkoły. Procedury postępowania Nauczycieli w ZSRCKU Uczennicy/Ucznia, którzy wkrótce zostaną rodzicami. Czernichów wobec 1. W przypadku, gdy Uczennica spodziewa się dziecka, Szkoła umożliwia jej planowe skończenie nauki poprzez udzielanie pomocy w nauce, ograniczenie udziału w zajęciach, mogących stanowić zagrożenie dla niej i/lub dziecka oraz stawianie wymagań adekwatnych do jej potrzeb i możliwości. Zgodnie z ustawą o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży z dnia 7 stycznia 1993 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 17) Szkoła ma obowiązek udzielić Uczennicy w ciąży urlopu oraz innej pomocy niezbędnej do ukończenia przez nią edukacji. Jeżeli ciąża, poród lub połóg powoduje, że Uczennica nie może zdawać w terminie egzaminów, Szkoła jest zobowiązana wyznaczyć dodatkowe terminy egzaminów w okresie nie dłuższym niż 6 miesięcy. 2. W przypadku, gdy przebieg ciąży uniemożliwia Uczennicy uczestnictwo w zajęciach szkolnych w normalnym trybie, możliwe jest nauczanie indywidualne. Wówczas lekarz specjalista może wydać zaświadczenie o potrzebie indywidualnego nauczania, a na tej podstawie i na wniosek Rodziców lub pełnoletniej Uczennicy poradnia psychologicznopedagogiczna wyda orzeczenie o potrzebie nauczania indywidualnego na odpowiedni okres nauki. 3. Ciężarna Uczennica może liczyć również na pomoc Pedagoga szkolnego, w szczególności w zakresie kwestii związanych z przyszłym macierzyństwem. 4. W przypadku Ucznia, który wkrótce zostanie rodzicem, Szkoła umożliwia mu planowe skończenie nauki poprzez udzielanie pomocy w nauce. 5. Uczeń – przyszły rodzic może liczyć również na pomoc Pedagoga szkolnego, w szczególności w zakresie kwestii związanych z przyszłym ojcostwem.
