Rola przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej

Przedsiębiorstwo w gospodarce rynkowej
Notatka 7: Rola przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej
Cel ogólny notatki: poznanie powiązań przedsiębiorstw z innymi instytucjami.
1. Powiązania przedsiębiorstwa z instytucjami.
Podstawowym celem każdego przedsiębiorstwa jest osiągnięcie maksymalnego zysku. Często zysk osiągany przez
przedsiębiorstwo jest dla jego właścicieli środkiem do zdobycia innego ważnego celu. Może to być rozwój firmy, prestiż społeczny
czy samorealizacja. Przedsiębiorstwa mają swobodę gospodarowania, samodzielnie podejmują decyzje dotyczące swojej
działalności, muszą przy tym przestrzegać przepisów prawa i warunków uczciwej konkurencji. Liczba przedsiębiorstw
w gospodarce jest zmienna, gdyż w miejsce likwidowanych powstają wciąż nowe.
W związku ze swoją działalnością przedsiębiorstwo pełni w gospodarce wiele funkcji. Jest miejscem, gdzie tworzone są
produkty przeznaczone na rynek. Stanowi źródło dochodu dla zatrudnionych w nim pracowników. W roli klienta zgłasza się do
banku po kredyt. Jako podatnik zasila budżet państwa i budżety samorządów terytorialnych.
Na każdym z tych obszarów przedsiębiorstwo spotyka się z konkurencją. Na rynku konkuruje z innymi przedsiębiorstwami
w ramach różnych struktur rynkowych. Przyciąga wykwalifikowanego pracownika wysokością wynagrodzenia i oferowanymi
warunkami pracy. W bankach stara się o korzystne warunki kredytów. Działalność przedsiębiorstw oznacza dla państwa i jego
gospodarki wymierne korzyści. Podatki umożliwiają funkcjonowanie państwa. Przedsiębiorstwa powstające lub rozwijające się
tworzą na rynku nowe miejsca pracy. Dążąc do poprawy jakości swoich produktów i większej wydajności, przedsiębiorstwa
przyczyniają się do postępu technicznego. Zachęcając kontrahentów zagranicznych do współpracy i inwestowania, wprowadzają
na rynek krajowy kapitały zagraniczne i nowe technologie.
2. Struktury rynkowe.
Rynki pojedynczych produktów lub ich pokrewnych grup kształtują się w gospodarce rynkowej w wyniku walki
konkurencyjnej. Wyróżnia się cztery modele rynków różniące się między sobą liczbą producentów występujących na danym
rynku, sposobem kształtowania cen, charakterem produktów będących przedmiotem obrotu, formami konkurencji między
producentami oraz stopniem swobody wejścia na rynek nowych producentów.
Model czystej (inaczej doskonałej, wolnej) konkurencji charakteryzuje się dużą liczbą niezależnych producentów, z których
żaden indywidualnie nie oddziałuje na cenę, kształtującą się pod wpływem wielkości popytu i podaży. Przedmiotem obrotu na
takim rynku są produkty jednorodne, na przykład płody rolne, a konkurencja ma charakter cenowy. Wejście nowych producentów
na rynek doskonale konkurencyjny nie napotyka żadnych barier. W praktyce z wolną konkurencją spotykamy się bardzo rzadko.
Model konkurencji monopolistycznej odznacza się względnie dużą liczbą producentów, którzy wytwarzają produkty tego
samego typu, na przykład meble, odzież, obuwie, ale posiadające swoiste, indywidualne cechy. Pozwala to producentom odrębnie
ustalać ceny swoich wyrobów, nie mogą one jednak zbytnio odbiegać od cen podobnych produktów na rynku. Konkurencja ma
charakter głównie niecenowy, czyli polega na różnicowaniu jakości lub reklamy. Wejście na rynek jest trudniejsze niż w wypadku
konkurencji doskonałej, wymaga większego kapitału i nakładów na skuteczną reklamę i promocję dla pozyskania klientów.
Oligopol to model rynku, na którym występuje niewielka liczba producentów, zazwyczaj kilkunastu. Ceny dyktowane są
przez najsilniejsze z przedsiębiorstw oligopolu, zwane liderem cenowym, lub ustalane w wyniku umowy między producentami.
Konkurencja o charakterze niecenowym polega na ciągłej poprawie jakości produktów oraz stosowaniu dogodnych dla odbiorców
form i warunków sprzedaży. Przykładem oligopolu na rynku polskim jest obecnie rynek usług telekomunikacyjnych. Na rynku tym
dominującym podmiotem jest Telekomunikacja Polska SA, pozostałe to NETIA SA i Tele2. Należy podkreślić, że jeszcze
w pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych TP SA zachowywała pozycję monopolisty.
Monopol pełny to taki model rynku, w którym jeden producent wytwarza zazwyczaj unikatowy produkt, kształtujący cenę
rynkową zapewniającą wysoki zysk na drodze ograniczania podaży. Na rynku tym nie ma konkurencji i wejście innych
producentów jest praktycznie niemożliwe.
Kartel stanowi rodzaj grupowej praktyki monopolistycznej, której celem jest eliminowanie lub ograniczanie konkurencji.
Polega na tym, że konkurenci bądź partnerzy zawierają porozumienie w sprawie cen lub zasad współpracy. Do typowych karteli
zaliczamy: kartele cenowe, kartele podziałowe, dzielące rynek zbytu lub zaopatrzenia, kartele kontyngentowe, kartele
ograniczające dostęp do rynku lub zmierzające do eliminacji konkurentów.
3. Zadanie domowe
Na podstawie w/w informacji uzupełnij tabelę:
Model rynku
Konkurencja
doskonała
Konkurencja
monopolistyczna
Oligopol
Pełny monopol
Ilu jest
producentów na
rynku?
Jak ustala się cenę
produktów na
rynku?
Czy na rynek mogą
wchodzić bez
przeszkód nowi
producenci?
Na czym głównie
polega konkurencja Przykłady rynków
na rynku?