Bez tytułu slajdu - Organizacja Sektora Telekomunikacyjnego

Z ostatniej chwili…
1
Wyniki badania UKE
„Rynek usług telekomunikacyjnych w Polsce w 2015 roku - Raport z badania klientów indywidualnych”:
Klienci indywidualni:
 92% korzysta z telefonu komórkowego (wzrost o 4 pp. rdr)
 24% posiada telefon stacjonarny (bez zmian)
 Średnie wydatki (telefon komórkowy: 49zł)
 69% posiada dostęp do Internetu (wzrost o 9 pp. rdr)
 23% korzysta z pakietów usług (wzrost o 7 pp. rdr), najczęściej TV i
internet stacjonarny
Wykład 3
1
Z ostatniej chwili…
2
Minister Streżyńska dziś rano w TV Republika:
 W MC zostanie powołany specjalny Departamet ds.
Cyberbezpieczeństwa (na czele z wiceministrem)
 Rozwój e-administracji (zmiana roli Państwa na usługową)
 Sugestie co do połączenia UKE i KRRiT
 Ze względu na to, że aukcja się zakończyła, minister nie ma
możliwości wpływania na nią, spory będą rozstrzygać sądy
powszechne
Wykład 3
2
WYKŁAD 3
mgr inż. Marek Janiszewski
[email protected]
Na poprzednich wykładach m.in.
4

Restrukturyzacja, prywatyzacja, liberalizacja

UKE

Uzasadnienie regulacji (monopol naturalny, asymetria informacji,
gospodarka zasobami rzadkimi)

Korzyści i zagrożenia regulacji

Co i jak regulować?

Regulacja stawek MTR

Dyskryminacja cenowa

Zagrożenia ze strony regulatora, właściwe cechy regulacji
Wykład 3
4
Dlaczego regulować?
5






Uzasadnienie regulacji w sensie jakościowym (przesłanki
regulacji) omówione na poprzednich wykładach, ale:
Czy da się ilościowo wykazać, że regulacja jest korzystna?
Kto i ile może zyskać na regulacji?
Kto i ile traci na regulacji?
Czy suma zysków jednej strony jest zawsze równa sumie strat
drugiej strony?
Która ze struktur rynku jest najkorzystniejsza dla konsumentów,
a która dla producentów i dlaczego?
Wykład 3
5
Plan wykładu
6

Działalność biznesowa
 Specyfika

telekomunikacji
Struktury rynku
 Konkurencja
doskonała
 Monopol
 Konkurencja
monopolistyczna
 Oligopol
 Porównanie


struktur rynku
Zastosowanie teorii gier w oligopolu
Współpraca a konkurencja w telekomunikacji
Wykład 3
6
DZIAŁALNOŚĆ BIZNESOWA
Zysk, przychód, koszt
8
Zysk (Profit) = Przychód (Revenue) – Koszt (Cost)
Wykład 3
8
Cel działania przedsiębiorstwa
9

Maksymalizacja zysku czy inne cele?

Motyw zysku czy wyższy status społeczny?


Motywacja pracownika i właściciela firmy
(satysfakcja z samodzielności)
Konflikt interesów menedżerów (rozmiary przedsiębiorstwa) i
akcjonariuszy (zysk)
Wykład 3
9
Korzyści skali
10

Długookresowy koszt średni maleje ze wzrostem
produkcji
Wykład 3
10
Przyczyny występowania korzyści skali
11



Niepodzielność dóbr kapitałowych (maszyny, urządzenia,
budynki, etaty*)
Postęp techniczny i organizacyjny, specjalizacja pracy
Lepsze wykorzystanie zapasów, części zamiennych i rezerw w
mocach wytwórczych przy dużych rozmiarach produkcji
(prawo wiązki ?)
Wykład 3
11
Przyczyny występowania niekorzyści skali
12


Trudności w zarządzaniu
Nowe oddziały (budynki) lokalizowane w coraz gorszych
warunkach geograficznych (wyższe koszty transporty,
wydobycia surowców)
Wykład 3
12
Specyfika telekomunikacji
13





Ogromne korzyści skali
Koszt wytworzenia dodatkowej jednostki usługi
telekomunikacyjnej ≈ 0
Znaczne koszty stałe, bardzo małe koszty zmienne
Duże bariery wejścia
Nieregularność popytu
Wykład 3
13
MONOPOL
A KONKURENCJA DOSKONAŁA
Konkurencja doskonała - KD
15

Na rynku dobra istnieje wiele przedsiębiorstw

Istnieje swoboda wejścia (i wyjścia)



Wszystkie przedsiębiorstwa wytwarzają identyczny (jednorodny,
homogeniczny) produkt
Wszystkie przedsiębiorstwa są ceno-biorcami (każde z nich jest zbyt małe,
aby wpływać na cenę)
Producenci i konsumenci (a także potencjalni konkurenci) dysponują pełną
znajomością rynku (świadomość ceny, kosztów, możliwości rynkowych,
jakości i dostępności produktów)
Wykład 3
15
Równowaga przedsiębiorstwa w KD



Jeżeli występują zyski, to istnieje bodziec do wejścia na rynek nowych firm lub do
zwiększenia produkcji przez firmy obecne
Wtedy następuje przesunięcie krzywej podaży całego sektora, a więc spadek
ceny równowagi
Rynek dąży do sytuacji w której zyski =0
Wykład 3
16
Dlaczego jest tak mało KD?
17

Korzyści skali

KD jest niestabilna jeżeli występują korzyści skali:
Jeżeli występują korzyści skali to powyżej pewnej wielkości spadają
koszty średnie przedsiębiorstwa => jest ono w stanie obniżać cenę
poniżej innych konkurentów

Dążenie do wyróżnienia się

producenci chcą osiągać zyski nadzwyczajne
(próba przekształcenia w konkurencję monopolistyczną)
Wykład 3
17
Monopol
18


Na rynku danego dobra istnieje tylko jedno przedsiębiorstwo
Istnieją duże i nieprzemijające bariery wejścia
Wykład 3
18
Monopol
19


Krzywa podaży przedsiębiorstwa jest krzywą podaży całego sektora
(istnieje tylko jedna firma)
Popyt jest mało elastyczny (brak substytutów) – słabo zmienia się wraz z
ceną

Monopolista sam ustala cenę (jest ceno-twórcą)

Zysk nadzwyczajny nie zanika bo brak presji konkurencyjnej


Miarą siły monopolistycznej jest wielkość nadwyżki ceny nad kosztem
krańcowym
Nadwyżka ta tym większa im mniej elastyczny popyt
Wykład 3
19
Przyczyny istnienia monopoli
20

Patenty i inne formy ochrony własności intelektualnej

Monopole rządowe

Rosnące korzyści skali

Działalność niezgodna z prawem
Wykład 3
20
Bariery wejścia
21

Korzyści skali

Zróżnicowanie produktu i lojalność wobec marki

Niższe koszty ustabilizowanego przedsiębiorstwa (krzywa uczenia się)

Posiadanie kluczowych czynników produkcji

Posiadanie lub kontrola nad kanałami dystrybucji

Ochrona prawna

Fuzje i przejęcia

Taktyki agresywne (wojna cenowa, ceny dumpingowe)

Odstraszanie
Wykład 3
21
KD a monopol
22


W konkurencji doskonałej przedsiębiorstwa
produkują więcej i sprzedają taniej
Da się to łatwo pokazać matematycznie
Wykład 3
22
Teoria
23



Monopol (oligopol*) jest nieefektywny…
Więc należy go poddać regulacji…
W celu zniwelowania czystej straty społecznej
(części zysków, które nie są konsumowane ani przez
producentów, ani konsumentów – w porównaniu z
KD)!
Wykład 3
23
Tyle teoria, ale w praktyce…
24




Jak zmierzyć przebieg krzywej popytu?
Jak pozyskać dane o rzeczywistych kosztach?
Jak ocenić wartość korzyści skali?
Jaką metodę regulacji przyjąć?
Wykład 3
24
Pomiar efektów regulacji w praktyce – przykład 1
25

Ocena regulacji stawek MTR
 Raport
firmy Audytel na zlecenie UKE, 2010
 Bilans dobrobytu społecznego
20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
19,44
2,82
3,01
3,8
1,95
0,17
0,99
12,58
Telefonia ruchoma
Telefonia stacjonarna
Bilans dobrobytu społecznego wprowadzenia regulacji MTR dla lat 2006-2010, opracowanie własne na podstawie: Audytel, Analiza
wpływu dotychczasowej regulacji telefonii ruchomej w Polsce (od 2006 r. do 22 września 2010 r.) w zakresie ustalania stawek MTR na
rozwój krajowego rynku telekomunikacyjnego (telefonii ruchomej i stacjonarnej),

Wniosek: regulacje prowadzone w sposób właściwy, przyczyniły się do
wzrostu całkowitego dobrobytu społecznego
Wykład 3
25
Podjęcie decyzji jak regulować – przykład 2
26
Przetarg na 1800 MHz – analiza scenariuszowa
rozstrzygnięć przetargu


Raport Audytel „Gra o sześć miliardów”, 2012
Bilans dobrobytu w 4 przypadkach:




„Rozwój organiczny” – P4 dostaje 2 lub 3 bloki, resztę dostaje W2 (bez
Polkomtela)
„Hiperkonkurencja” – P4 dostaje 2 lub 3 bloki, resztę nowy gracz
„Spekulacja” – P4 dostaje 2 lub 3 bloki, resztę nowy gracz, który je
następnie sprzedaje W3
„Silny oligopol” – większość lub wszystkie bloki dostają W3
Wykład 3
26
OLIGOPOL
I KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA
Konkurencja monopolistyczna
28

Na rynku dobra istnieje wiele przedsiębiorstw

Swoboda wejścia (i wyjścia)



Każde z przedsiębiorstw wytwarza zróżnicowany produkt =>
ma monopol na swój produkt
Każde z przedsiębiorstw ma kontrolę nad ceną
Produkty posiadają wiele substytutów (dobra oferowane
przez inne przedsiębiorstwa)
Wykład 3
28
Konkurencja monopolistyczna
29

Istnieje zróżnicowanie produktów


Produkt firmy jest na tyle odmienny od produktów rywali, że jest
możliwe podniesienie ceny bez utraty wszystkich klientów
W długim okresie występuje tendencja do zaniku zysków
nadzwyczajnych (tak jak w KD), ale nie zawsze to zachodzi
Wykład 3
29
Oligopol
30

Na rynku danego dobra istnieje kilka przedsiębiorstw

Istnieją znaczne i nieprzemijające bariery wejścia
Wykład 3
30
Cechy oligopolu
31

Współzależność

Każde przedsiębiorstwo odczuwa decyzje rywali, ale także
jego decyzje mają wpływ na rywali
Wykład 3
31
Typy oligopoli
32

Oligopol z porozumieniem (kartel, zmowa)



Uczestnicy porozumiewają się (formalnie lub nieformalnie) co do
ograniczenia konkurencji między sobą. Mogą ustalać:

Limity wielkości produkcji

Ceny

Wielkość nakładów na promocję

Tempo rozwoju produktów

Zasięg działalności
Kartel (jako całość) działa jak monopolista
Oligopol bez porozumienia

Brak porozumienia między konkurentami => konkurencja
Wykład 3
32
Typy oligopoli
33

Ciche porozumienie

Wszyscy oligopoliści ustalają takie ceny jak uznany lider –
występuje przywództwo cenowe:

Firmy dominującej – liderem jest największa firma

Firmy barometrycznej – liderem jest firma, która okazała się wzorem
do naśladowania – taka, która najlepiej odzwierciedla warunki
rynkowe
Wykład 3
33
Czynniki sprzyjające porozumieniom
34

Firmy są do siebie podobne i wiedzą o tym (nie chcą lub nie mogą się
wyróżnić)

Jest tylko kilka firm (im mniej tym łatwiejsze porozumienie)

Firmy nie ukrywają przed sobą kosztów i metod produkcji

Mają podobne metody produkcji i koszty

Wytwarzają podobne produkty

Występuje lider – przedsiębiorstwo dominujące

Znaczne bariery wejścia

Rynek stabilny

Brak regulacji prawnych i penalizacji takich działań

Wzajemne zaufanie – wiara, że żadna z firm nie złamie porozumienia
Wykład 3
34
Pokusa wyłamania się z kartelu
35



Obniżenie ceny pozwoli na wyższą sprzedaż

Może spowodować zemstę pozostałych uczestników

Może wywołać wojnę cenową (rozpad kartelu)
Nierespektowanie limitów sprzedaży

Powoduje zmniejszenie sprzedaży pozostałych uczestników

Zemsta może nie być natychmiastowa
Zachowania w oligopolu => teoria gier
Wykład 3
35
Kształtowanie się ceny w oligopolu
36




Współpraca i wyznaczenie ceny monopolistycznej (zmowy i
kartele)
Konkurencja przy pomocy cen, cena ustala się na poziomie
długookresowej równowagi
Cena kształtuje się pomiędzy powyższymi dwoma
przypadkami
Ceny są nieprzewidywalne
Wykład 3
36
Złamana krzywa popytu – oligopol bez porozumienia
37


Jeżeli oligopolista obniży cenę to jego rywale zrobią to samo,
aby nie dopuścić do zagarnięcia przez niego udziałów w
rynku
Jeżeli oligopolista podwyższy cenę to rywale nie zareagują,
dzięki czemu zwiększą swoje udziały w rynku
P
P*
D
Q*
Wykład 3
Q
37
Struktury rynku - porównanie
38
Struktura rynku
Liczba
przedsiębiorstw
Swoboda wejścia
Rodzaj
produktu
Przykłady
Cechy krzywej popytu na
produkt jednego
przedsiębiorstwa
Konkurencja
doskonała
Bardzo dużo
Nieograniczona
Jednorodny
Kapusta,
marchew
Pozioma, przedsiębiorstwo
jest cenobiorcą
Konkurencja
monopolistyczna
Dużo
Nieograniczona
Zróżnicowany
Hydraulicy,
restauracje
Opadająca, dość
elastyczna
Oligopol
Kilka
Ograniczona lub
brak
Jednorodny lub
zróżnicowany
Cement,
samochody,
sprzęt
elektryczny
Opadająca, stosunkowo
nieelastyczna
Monopol
Jedno
Ograniczona lub
brak
Specyficzny
Gaz
Opadająca, nieelastyczna,
przedsiębiorstwo ma
znaczącą kontrolę nad ceną
Wykład 3
38
Dlaczego oligopol jest lepszy niż monopol?
39

Możliwość wyłamania się z kartelu

Przeznaczenie części zysków nadzwyczajnych na badania i rozwój


Presja na zmniejszenie kosztów (możliwe osiągnięcie stosunkowo wyższych
zysków niż rywale)


Przełomowy produkt może pozwolić na uzyskanie przewagi nad pozostałymi
oligopolistami
Może umożliwić zwycięstwo w wojnie cenowej
Dążenie do różnicowania produktu
Wykład 3
39
Różnicowanie cen
40

Sprzedaż tego samego produktu po różnych cenach

Droga do zwiększenia zysku przedsiębiorstwa

Metoda ograniczenia konkurencji
Warunki

Istnieje możliwość ustalania cen

Rynki są oddzielone
Wykład 3
40
à propos dyskryminacji Play
41



Operatorzy (W3) stosowali zawyżone stawki do
Play, mimo tego, że MTRy są równe
Play podjął kroki w celu lobbowania na rzecz
ukarania W3
Strata klientów wynikająca z zawyżonych stawek
do Play: 800 mln PLN
Wykład 3
41
TEORIA GIER
Dylemat więźnia
Sformułowanie klasyczne
Dwóch przestępców zostało aresztowanych za wspólnie dokonane
fałszerstwo, każdy z nich jest przesłuchiwany oddzielnie i są następujące
możliwości:

Jeżeli żaden z nich nic nie powie, sąd z racji na wystarczające dowody skaże
obydwu na rok więzienia

Jeżeli jeden z nich się przyzna i obciąży zeznaniami drugiego, to współpracujący
z sądem dostanie jedynie karę 3 miesięcy, ale wspólnik zostanie skazany na 10
lat
Więzień B

Jeżeli obaj się przyznają, to dostaną po 3 lata
nie przyznawać się przyznać się
Decyzja graczy następuje równocześnie

Cel: minimalizacja wymiaru kary
Wykład 3
przyznać się

Więzień A
nie przyznawać się
43

A: 1 rok
B: 1 rok
A: 10 lat
B: 3 m-ce
A: 3 m-ce
B: 10 lat
A: 3 lata
B: 3 lata
43
Dylemat więźnia cd.

44

Drobna zmiana w sformułowaniu problemu pozwala stosować dylemat więźnia
w problemach ekonomicznych, np.

Czy wejść na rynek z nowym produktem?

Czy obniżyć cenę?

Czy zwiększyć nakłady na promocję?
Daje się łatwo uogólnić na większą liczbę graczy
Więzień B
Inne określenia decyzji:
Wykład 3
nie przyznawać się
Nie przyznać się
 = współpracować (z drugim graczem)
 = „milczeć”
Więzień A

Przyznać się
 = oszukiwać (drugiego gracza)
 = „sypać”
przyznać się

nie przyznawać się przyznać się
A: 1 rok
B: 1 rok
A: 10 lat
B: 3 m-ce
A: 3 m-ce
B: 10 lat
A: 3 lata
B: 3 lata
44
Dylemat więźnia cd.

Gra z punktu widzenia gracza A:
Co powinienem zrobić:
Zakładając, że B się nie przyzna ?
Zakładając, że B się przyzna ?
Gra z punktu widzenia gracza B:
Co powinienem zrobić:
Zakładając, że A się nie przyzna ?
Zakładając, że A się przyzna ?
Gracz B ma strategię dominującą:
Powinien się przyznać
Wykład 3
nie przyznawać się
Powinien się przyznać
nie przyznawać się przyznać się
Więzień A
Gracz A ma strategię dominującą:
Więzień B
przyznać się
45
Rozwiązanie polega na znalezieniu najlepszej odpowiedzi na
każde z zachowań drugiego gracza
A: 1 rok
B: 1 rok
A: 10 lat
B: 3 m-ce
A: 3 m-ce
B: 10 lat
A: 3 lata
B: 3 lata
- Najlepsze odpowiedzi A na decyzje B
- Najlepsze odpowiedzi B na decyzje A
45
Dylemat więźnia cd.

46

W dylemacie więźnia istnieje równowaga Nasha:

Przyznanie się przez obu graczy
Ale, gdyby współpracowali ze sobą (nie przyznali się) to obaj
osiągnęliby lepsze wyniki
Więzień B

Optymalny* wybór dla każdego z graczy
Więzień A
Równowaga Nasha:
przyznać się

nie przyznawać się
nie przyznawać się przyznać się
A: 1 rok
B: 1 rok
A: 10 lat
B: 3 m-ce
A: 3 m-ce
B: 10 lat
A: 3 lata
B: 3 lata
- Wybór zapewniający maksimum korzyści
- Równowaga Nasha
Wykład 3
46
Strategie w teorii gier
47

Gracz racjonalny
Stosuje strategię dominującą
 Próba maksymalizacji swojego wyniku


Gracz nadracjonalny
Założenie: inni gracze przeprowadzają identyczne
rozumowanie jak ja
 Próba maksymalizacji wyniku wszystkich graczy

Wykład 3
47
Gra: 2/3 średniej
48


Każda osoba podaje liczbę całkowitą z przedziału [1;100]
(jednocześnie)
Wygrywa ten gracz, który poda liczbę będącą najbliżej 2/3
średniej liczb podanych przez wszystkich graczy
Wykład 3
48
Powtarzalny dylemat więźnia

49


Przy pojedynczej grze racjonalne jest przyznanie się (oszukiwanie innych
graczy)
Powtarzamy grę „w dylemat więźnia” n razy (n jest znane dla wszystkich
graczy przed rozpoczęciem gry)

Zawsze w ostatniej partii opłaca się oszukiwanie (tak jak w pojedynczej grze –
inni gracze nie będą mieli okazji się zemścić)

Skoro w ostatniej grze opłaca się oszukiwać, to wcześniej również
Powtarzamy grę nieskończenie wiele razy


Opłaca się nie wyłamywać się ze współpracy, bo inni gracze zawsze będą mieli
okazję się zemścić
Powtarzamy grę „w dylemat więźnia” n razy (n jest nieznane)

Opłaca się nie wyłamywać się ze współpracy, bo inni gracze prawdopodobnie
będą mieli okazję się zemścić
Wykład 3
49
Cechy możliwych strategii
50

Przyjazność


Mściwość


reagowanie na zdradę przeciwnika
Skłonność do wybaczania


nie oszukiwanie dopóki przeciwnik tego nie zrobi
wracanie do współpracy po okresie zemsty za oszustwo
Brak zazdrości

nie staranie się uzyskać lepszego wyniku niż przeciwnik
Wykład 3
50
Strategie w powtarzalnym dylemacie więźnia
51

„Wybaczający wet za wet”

„Niewybaczający wet za wet”

Agresywny (zawsze oszukuj)

Współpracujący (zawsze współpracuj)
Wykład 3
51
Przykład dylematu więźnia w praktyce?
52
Wykład 3
52
Zastosowania teorii gier w oligopolu
53


Zachowania graczy bazujące na współpracy mogą
przynieść wysokie ceny i zyski
Agresywne zachowania graczy prowadzą do niskich
cen i zerowego zysku (konkurencja)
Wykład 3
53
WSPÓŁPRACA A KONKURENCJA
W TELEKOMUNIKACJI
Walka konkurencyjna

55

Post-paid:

Rozmowy no limit za 29 zł

SMS za 9 zł

19 zł za 1GB
Pre-paid:

No limit za 2zł/dziennie

Odpowiedź Play

Odpowiedź T-mobile

Odpowiedź Plus - brak

Dla kogo?

Wojna cenowa = spadek ARPU?

Wyniki Nju mobile po roku:

479 tys. klientów: 77% (369 tys.) - prepaid, 23% (110 tys.) - abonament

76% klientów spoza Orange.\
Wykład 3
55
Konkurenci, czy partnerzy
56
czyli co?





+
Wspólne zarządzanie siecią dostępową
Współdzielenie infrastruktury
Zachowanie oddzielnych pasm częstotliwości (ale możliwość
korzystania z częstotliwości drugiej strony)
Cel: ograniczenie kosztów
 Poprawa jakości usług, zwiększenie pojemności sieci
 Lepsza pozycja konkurencyjna
W obszarze usług nadal konkurenci
Wykład 3
56
Alians strategiczny PTK i PTC
57

Motywacja:




Ograniczenie kosztów
Ograniczone zasoby
Przeciwwaga dla grupy
ZSŻ
Postępująca konsolidacja

Problemy







Wykład 3
Postrzeganie UKE i UOKiK
Znacząca pozycja
Świadczenie usług na bazie
tej samej infrastruktury
Bezpośrednie konkurowanie
Trudność zakończenia
współpracy
Pokusa nadużycia
Wyciek danych strategicznych
57