ZWOLNIENIE Z OPODATKOWANIA NIERUCHOMOŚCI GMINNYCH

FINANSE SAMORZĄDU
ZWOLNIENIE Z OPODATKOWANIA
NIERUCHOMOŚCI GMINNYCH
- WYBRANE PROBLEMY
Z początkiem roku ustawodawca zwolnił z opodatkowania nieruchomości stanowiące
własność gminy. Okazuje się, że zwolnienie, które miało wykluczyć płacenie przez
gminy podatku" samym sobie" powoduje w praktyce dalsze wątpliwości.
P
rzepisy ustawy o podatkach i opłatach lokalnych,
pozwalają (jak przyjmuje dominujący pogląd) do
kręgu podatników zaliczać gminę jako właściciela
określonego rodzaju nieruchomości. Zasadniczo
w tym zakresie - oprócz wyłączenia z opodatkowania podatkiem od nieruchomości obiektów zajętych
przez organy gminy - ustawodawca dotychczas nie
przewidywał żadnego wyjątku. Powyższa konstrukcja
powoduje, że gmina jako osoba prawna, posiadając
jakikolwiek, określony w ustawie tytuł prawny do
władania przedmiotem opodatkowania, obowiązana
była uiszczać podatek, który jednocześnie stanowił
jej dochód.
GMINA UISZCZA PODATEK SAMEJ SOBIE
Obowiązek uiszczania przez gminę podatku "samej sobie", postrzegany jest w doktrynie podatkowej
oraz środowiskach samorządowych jako zjawisko
niekorzystne. Problem ten znajduje bowiem swoje
bezpośrednie odzwierciedlenie w procedurach regulowanych ustawą o finansach publicznych - mianowicie
negatywnie wpływa na wielkość subwencji ogólnej
dla gminy (tylko niektóre gminy wykazywały z tego
tytułu dochody).
Sytuacja ta, w efekcie powszechnie zgłaszanych
zastrzeżeń, doczekała się, pozytywnego - jakby się
wydawało - rozwiązania dla samorządów. Ustawodawca znowelizował przepisy o podatkach i opłatach
lokalnych, zwalniając z opodatkowania nieruchomości stanowiące własność gminy. W konsekwencji
grunty, budynki lub ich części, których gmina jest
właścicielem oraz które nie są zajęte na prowadzenie
działalności gospodarczej (w rozumieniu ustawy
o swobodzie działalności gospodarczej) i nie zostały
oddane w posiadanie innym podmiotom, korzystają
z ustawowego zwolnienia z podatku od nieruchomości.
I~
W praktyce okazuje się jednak, że zakładany
przez ustawodawcę cel wprowadzonego zwolnienia
w określonych okolicznościach nie może być osiągnięty, Nowelizacja miała zaprzestać negatywnemu
zjawisku płacenia przez gminy podatku samym sobie.
Literalnie omawiane zwolnienie obejmuje natomiast
wyłącznie nieruchomości stanowiące własność gminy, co oznacza, że poza jego zakresem pozostają
nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa, od których gmina opłaca sama sobie podatek
jako użytkownik wieczysty. Konstrukcja zwolnienia
nie jest także zdolna objąć tych sytuacji, w których,
mimo przejścia posiadania nieruchomości na inny
podmiot, podatnikiem wciąż pozostaje gmina jako
właściciel nieruchomości. Dzieje się tak w przypadku,
gdy gmina jako właściciel niewyodrębnionych lokali
mieszkalnych wynajmuje je osobom fizycznym. Jest to
wyjątek od ogólnej zasady, wedle której przeniesienie
posiadania przedmiotu opodatkowania stanowiącego
własność gminy skutkuje przejęciem obowiązku
Ustawodawca znowelizował przepisy o podatkach i opłatach lokalnych, zwalniając
z opodatkowania nieruchomości stanowiące
własność gminy. W konsekwencji grunty,
budynki lub ich części, których gmina jest
właścicielem oraz które nie są zajęte na
prowadzenie działalności gospodarczej
i nie zostały oddane w posiadanie innym
podmiotom, korzystają z ustawowego
zwolnienia z podatku od nieruchomości.
.........................................................................
PORADNIK PRAWNY DLA GMIN, POWIATÓW I WOJEWÓDLfW
:~
33
f\NANSE SAMORZĄDU
podatkowego przez posiadacza nieruchomości (art. 3
ust. l pkt 4 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych).
W konsekwencji zatem lokale stanowiące gminne
zasoby mieszkaniowe, o ile nie stanowią odrębnych
nieruchomości oraz zostały przekazane (oddane w najem) osobom fizycznym, nie korzystają z wprowadzonej przez ustawodawcę preferencji podatkowej (ponieważ są w posiadaniu innych niż gmina podmiotów). Co
więcej, podlegają one opodatkowaniu podatkiem od
nieruchomości, do którego uiszczenia obowiązana jest
gmina, gdyż w opisanej sytuacji obowiązek podatkowy
nie przechodzi na najemcę.
Wydaje się, że poruszany problem potencjalnie
mógłby podlegać rozwiązaniu
przy pomocy wykładni celowościowej. Pozwalałaby ona sięgnąć do
oczywistych
zamierzeń ustawodawcy
i w konsekwencji zwolnić z opodatkowania również te lokale
mieszkalne, które stanowią własność gminy i zostały
przekazane w posiadanie osobom fizycznym. Pamiętać
jednak należy, że omawiany przepis (wprowadzając
. zwolnienie z opodatkowania) formułuje wyjątek od
zasady powszechności
opodatkowania,
wobec to
których w doktrynie oraz orzecznictwie dotychczas
postulowano zakaz interpretacji rozszerzającej.
Powyższa analiza pozwala twierdzić, że wprowadzone zwolnienie nie do końca rozwiązuje problem
obowiązku płacenia podatku przez gminy samym
sobie. Omawiana regulacja ma w dużej mierze ograniczony charakter, przez co jedynie częściowo spełnia
swą zakładaną funkcję. Z pewnością byłoby inaczej,
gdyby Ministerstwo Finansów wsłuchało się w głos
środowiska samorządowego
i posłużyło się analogiczną jak w podatku rolnym generalną konstrukcją
wyłączenia gmin z obowiązku podatkowego.
Paweł Grzybowski
prawnik w Kancelarii Prawnej
Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu
STUDNIA A PODATEK
OD NIERUCHOMOŚCI
Kwalifikacja studni jako obiektu podlegającego opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości budzi w praktyce wiele wątpliwości. Konstrukcja przepisów o podatkach i opłatach
lokalnych sprawia, że obiekt tego rodzaju zaliczany może być w zależności od rodzaju oraz
technologii wykonania do różnych kategorii opodatkowania.
U
stawa z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach
lokalnych, wśród przedmiotów opodatkowania
podatkiem od nieruchomości wymienia m.in. budowle
lub ich części związane z prowadzeniem działalności
gospodarczej (por. art. 2 ust. 1 ustawy o podatkach
i opłatach lokalnych).
Zgodnie z regulacją art. la ust. 1 pkt 2 ustawy
o podatkach i opłatach lokalnych, budowlę w podatku
od nieruchomości stanowi obiekt budowlany w rozumieniu przepisów prawa budowlanego niebędący
budynkiem lub obiektem małej architektury, a także
34
SERWIS ADMINISTRACYJNO-SAMORZĄDOWY
LUTY 2016
urządzenie budowlane w rozumieniu przepisów prawa
budowlanego związane z obiektem budowlanym, które
zapewnia możliwość użytkowania obiektu zgodnie
z jego przeznaczeniem.
Przepisy ustawy formułując definicję w zakresie
pojęcia budowli, nakazują posługiwać się regulacjami
prawa budowlanego (ustawa z 7 lipca 1994 r. Prawo
budowlane). Jest to równoznaczne z koniecznością
analizy stosownych przepisów m.in. w zakresie formułowanego na gruncie prawa budowlanego pojęcia
obiektu budowlanego, budowli oraz urządzenia bu-