Rozwój liturgii sakramentu mał eństwa w Polsce

Rozwój liturgii sakramentu małżeństwa w Polsce
Gdy Polska wchodziła do wielkiej rodziny chrześcijańskiej, inne narody posiadały już bardzo bo-gate
obrzędy zawierania małżeństwa. Kościół akceptował zastane zwyczaje, nadając im nową ewange-lijną
treść i zwalczał elementy przeciwne prawu Bożemu. Dopiero w XII wieku spotykamy prośbę o dyspensę
małżeńską od przeszkody pokrewieństwa, wniesioną do Stolicy Apostolskiej przez Bolesła-wa
Krzywoustego.
Zwyczaj zawierania związków małżeńskich z udziałem Kościoła przyjmował się powoli wśród warstw
wyższych, a dopiero pó¥niej w całym społeczeństwie. Trudności sprawiała mała sieć parafii, mała ilość
kościołów i duże do nich odległości oraz niedostateczna liczba duchownych. Znaczny wpływ na
wprowadzenie kościelnej formy małżeństwa miała działalność legatów papieskich. Kardynał Piotr z Kapui
wydał w 1197 roku nakaz zawierania małżeństw w obliczu Kościoła. Sobór laterański z roku 1215
wprowadził zapowiedzi przedślubne. Praktycznie jednak wprowadzenie w życie wymagań kościelnych
dotyczących liturgii małżeńskiej przychodziło w Polsce z wielkimi oporami i opó¥nieniami.
W wiekach XIII-XIV przyjmował się w Polsce zwyczaj zawierania związku małżeńskiego wobec Kościoła.
Zwyczajowo urządzano uczty weselnej zaraz po zmówinach. Wymagana praktyka kościelna odwlekała
uroczystości weselne. Obawiano się, że mogą zaistnieć pewne niedogodności umożliwiające małżeństwo
(kłótnie majątkowe, integracje wrogów, krwawe zajścia itp.).
W Polsce obrzędy ślubne miały formę zbliżoną do ogólnie przyjętej na Zachodzie. Były więc "zmówiny"
(zaręczyny) i wesele (zaślubiny). W praktyce była to jednoaktowa uroczystość. "Ślub" odbywał się przed
bramą kościoła. Było pytanie o zgodę małżeńską, błogosławienie pierścionka, wza-jemny pocałunek
zaślubionych. Po wejściu do kościoła była odprawiana Msza św. o Trójcy Przenaj-świętszej z uroczystym
błogosławieństwem małżeńskim po Pater noster. Niekiedy miał miejsce rów-nież "obrzęd świec" oraz
święcenie chleba i wina, a także błogosławienie mieszkania nowożeńców. Należy wspomnieć zwyczaj
odbywania całej ceremonii w domach prywatnych, a w konsekwencji re-zygnacji ze Mszy św. (dotyczyło
to także ludności wiejskiej). Inną odrębnością polskiego rytu zawie-rania związku małżeńskiego było
błogosławienie wianków zamiast pierścieni (czasami łączono błogo-sławienie wianków i pierścieni). Brak
również w obrzędzie polskim zawierania układów majątkowych.
W połowie XV wieku został wprowadzony (w Pontyfikale Krakowskim) obrzęd "wiązania rąk" stułą
kapłańską. Pod koniec XVI wieku, potrydencki rytuał ślubu (pó¥niejszy Rytuał Piotrkowski z 1613 r.)
przetrwał poprzez stulecia bez większych zmian. Od końca XV wieku wytworzyła się więk-sza jednolitość
liturgii ślubu. Pytania kapłana i przyrzeczenia narzeczonych stawiano w językach naro-dowych. Wszystkie
natomiast modlitwy odmawiano w języku łacińskim. Rytuał ten zawierał błogo-sławienie obrączek z
użyciem wody święconej i ich nałożenie, wiązanie rąk stułą i słowa przysięgi, z pominięciem jednak
zwrotu o posłuszeństwie małżeńskim oraz potwierdzenie małżeństwa; "Kogo Bóg złączył w małżeństwie,
któreście między sobą zawarli, ja powagą Kościoła katolickiego potwierdzam i błogosławię".
W roku 1963 opracowano nowy ryt zawierania małżeństwa. Nawiązuje on do dawnych tradycji,
uwzględniając postulaty Ruchu liturgicznego, wprowadzając czytanie słowa Bożego i śpiewy. W wy-niku
działań Vaticanum II oficyna watykańska wydała w 1969 roku nowy obrzęd sakramentu małżeń-stwa
uwzględniający postulaty ojców Soboru, wyrażone w Konstytucji o liturgii. Nowe Ordo matri-monii
uprawnia konferencje Biskupów do opracowania własnego obrzędu sakramentu małżeństwa,
odpowiadającego zwyczajom narodowym i miejscowym.
Treść Obrzędu sakramentu małżeństwa polskiego nie odbiega od wzorca rzymskiego. Śpiew Veni Creator
podkreśla, że małżeństwo nie jest tylko działaniem ludzi, lecz darem nieba. W jego zaistnieniu działa Bóg
mocą swego Ducha. Wprowadzenie hymnu Veni Creator łączy wymiar historiozbawczy sakramentu
małżeństwa i moralny (udzielenie daru wierności). Charakterystyczne jest odwołanie się do wszystkich
świętych w celu wytrwania w związku. Polski Obrzęd sakramentu małżeństwa podkre-śla nierozerwalność
związku i wspólnotę życia, opartą na miłości, wierności oraz uczciwości małżeń-skiej.
Obrzęd polski zawiera również działania liturgiczne związane z jubileuszem małżeństwa, połączo-nym z
odnowieniem przyrzeczeń i błogosławieństwem jubilatów (25-lecie, 50-lecie). Podaje także obrzędy
zawierania małżeństwa pomiędzy stroną katolicką i niechrześcijańską. Dopuszcza pewne mo-dyfikacje,
wynikające ze statusu tych osób.
Bardzo wyra¥na dokonana została zmiana w formule potwierdzenia małżeństwa. W rzymskim Ordo jest
ona wezwaniem, by Bóg potwierdził i pobłogosławił zawarty związek. Obrzęd polski wiąże po-twierdzenie
małżeństwa z kapłanem działającym in persona Christi et Ecclesiae. Akcent ten podkreśla podmiotowość
ślubujących (oni są podmiotem i szafarzami sakramentu) oraz wzbogaca (przez obec-ność kapłana in
persona Christi) znak sakramentalny celebracji. Liturgię celebruje całe zgromadzenie, czyli Ciało
Chrystusa zjednoczone ze swoją Głową. W Kościele łacińskim uważa się, że sami małżon-kowie jako
szafarze łaski Chrystusa udzielają sobie nawzajem sakramentu małżeństwa. Jednak w litur-gii Kościoła
ważna jest zawsze funkcja przewodniczenia, związana z kapłaństwem służebnym, uzdal-niającym
http://www.abobola.aplus.pl - Parafia św. Andrzeja Boboli M. w Białymstoku
Powered by Mambo
Generated: 2 March, 2017, 20:54
kapłana do działania "w osobie Chrystusa Głowy". Głównie do kapłana należy sprawowanie liturgii
małżeństwa. Trzeba ją dokładanie przygotować, w miarę możliwości także z narzeczonymi i służbą
liturgiczną. Narzeczeni mogą, według uznania, wybrać odpowiednie dla nich teksty liturgiczne, np.
czytania, formularz mszalny, modlitwę powszechną, tekst błogosławieństwa itd. Dzięki zaangażo-waniu
kapłana, liturgia sprawowana bez pośpiechu, powinna się odznaczać dostojną radością. W czasie każdej
liturgii, także małżeństwa, nie wolno nikogo wyróżniać, ani w samych obrzędach, ani w ze-wnętrznej
okazałości. Rytuał zaznacza, że świąteczny charakter sprawowania liturgii małżeństwa po-winien wyrażać
się również w odpowiedniej dekoracji kościoła, ołtarza, klęcznika, szat liturgicznych. Wykonywane śpiewy
powinny być dostosowane do liturgii sakramentu małżeństwa. Obrzędy polecają zwrócić uwagę na psalm
responsoryjny w Liturgii Słowa, który winien być śpiewany, a nie recytowa-ny. Instrumentalne utwory
religijne mogą być wykonywane przed rozpoczęciem celebry ślubnej lub po jej zakończeniu. Nie może być
akompaniamentu organowego lub innego instrumentu podczas wypo-wiadania słów przysięgi
małżeńskiej. Biskupi polscy pouczają (1975), że "ponieważ zgromadzona wspólnota jest również
uczestnikiem i świadkiem sprawowanej tajemnicy, dlatego wszystkie teksty wypowiadane przez
celebransa i nowożeńców powinny być dobrze słyszane, a rytm całej celebracji ma być w miarę powolny,
bez cienia pośpiechu czy zamieszania".
Sobór Watykański II, zapowiadając reformę liturgiczną polecił, aby małżeństwo katolickie było za-wierane
podczas Mszy św. Zwolnić może tylko słuszny powód, szczególnie wtedy, gdyby narzeczeni okazali się
być lud¥mi mało gorliwymi pod względem religijnym lub wręcz obojętnymi. Jeżeli małżeń-stwo zawiera
strona katolicka ze stroną niekatolicką, ale ochrzczoną, należy sprawować liturgie tego sakramentu bez
Mszy św. Ordynariusz miejsca może pozwolić na ślub podczas Mszy św. Mógłby po-zwolić, aby
niekatolicki duchowny odczytał jedno z czytań Pisma Świętego i złożył młodej parze ży-czenia. W naszych
warunkach strona prawosławna mogłaby mieć ślub podczas Mszy św., pozostając przy swoim wyznaniu.
Wolno jej przyjąć Komunię św. pod dwiema postaciami, jeżeli wyrazi na to zgodę. Nie mogą przyjmować
Komunii św. protestanci. Małżeństwo strony katolickiej ze stroną nie-chrześcijańska lub z katechumenem
powinno być zawierane bez Mszy św.
Podkreślając potrzebę zawierania małżeństwa podczas Mszy św. akcentuje się prawdę, że wszystkie
sakramenty czerpią swoją moc z paschalnego misterium męki, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa. W
Eucharystii dokonuje się pamiątka Nowego Przymierza, poprzez które Chrystus jednoczy nas z Kościołem, za który wydał swoje życie. Dlatego też w Katechizmie Kościoła Katolickiego znajdujemy
zachętę, aby małżonkowie podczas Mszy św. przypieczętowali swoją zgodę oddania się jedno drugie-mu
wraz z ofiarowaniem siebie samych i jednocząc się z ofiarą Chrystusa uobecnianą na ołtarzu. Małżonkowie wpatrując się poprzez wiarę w Chrystusa ofiarowującego się za nas uczą się jednocześnie, jak
mają nieść swój krzyż życia małżeńskiego i rodzinnego, krzyż ojcostwa i macierzyństwa, krzyż
wychowania po katolicku swoich dzieci. To we Mszy św. małżonkowie zawsze mogą umacniać się Słowem
Bożym i Komunią świętą.
Związek małżeński jest odbiciem osób Boskich, zgodnie z odwiecznym planem Boga wyrażonym w
stworzeniu człowieka: mężczyzny i kobiety.
Należy więc widzieć w nim także eschatyczny wymiar małżeństwa.
Opracowała: KB
http://www.abobola.aplus.pl - Parafia św. Andrzeja Boboli M. w Białymstoku
Powered by Mambo
Generated: 2 March, 2017, 20:54