Analiza obciążeń treningowych i startowych w dwóch

Kuder A., Perkowski K., Śledziewski D. (red.) Kierunki doskonalenia treningu i walki
sportowej – Diagnostyka. T. 4. PTNKF, Warszawa 2007: 43-48
Marcin Siewierski, Paweł Słomiński, Robert Białecki
Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie
Analiza obciążeń treningowych i startowych w dwóch sezonach przygotowań do imprez
najwyższej rangi rekordzistki i mistrzyni świata w pływaniu1
Skuteczność treningu sportowego zależy w dużej mierze od racjonalnego
i optymalnego dostosowywania go do indywidualnych możliwości zawodnika. Dlatego
planując wielkość i strukturę obciążeń treningowych należy uwzględnić określone
prawdopodobieństwo konieczności zmian w trakcie ich realizacji, wynikające m.in. ze
zmiennych dyspozycji zawodnika, choroby, kontuzji, wypadków losowych, itp. Dobry plan
szkolenia uwzględnia zatem zmiany pojawiające się w wyniku nieprzewidywalnych, nagle
pojawiających się sytuacji. Jest jednocześnie wymiernym wskaźnikiem efektywności pracy
zawodnika (biorąc pod uwagę % realizacji planu). Stąd też wysokie rezultaty sportowe
uzyskiwane cyklicznie świadczą o poprawności planu szkoleniowego [Bompa 1988].
Wielkość realizowanych przez zawodnika obciążeń nie powinna zakłócać jego
naturalnego rozwoju, a jedynie poprzez właściwą stymulację prowadzić do rozwinięcia tych
cech psychofizycznych, które leżą u podstaw wysokich wyników [Sozański 1997, Siewierski 2005].
Analiza obciążeń treningowych jest aktualnie wnikliwie i systematycznie prowadzona
w różnych dyscyplinach sportu, czego dowodem są liczne publikacje z tego zakresu. [Gabryś
i wsp.1995, Kosmol i wsp. 1998, Maglischo 1993, 2003, Mleczko, Żarek 1995, Płatonow,
Bułatowa 1994, Rakowski 2006, Sozański 1992]. Dowodzą one, iż uzyskiwanie wysokich
wyników sportowych możliwe jest jedynie za sprawą wieloletniego systematycznego
treningu, zoptymalizowanego do indywidualnych możliwości zawodnika. Takie podejście
daje szanse na wysokie, powtarzalne efekty sportowe w długotrwałym procesie szkolenia.
W niniejszej pracy przedstawiono i porównano charakterystykę wielkości i struktury
obciążeń treningowych i startowych w pływaniu zawodniczki O.J. w dwóch sezonach
szkoleniowych 2001/2002 i 2004/2005.
1
Praca wykonana w Zakładzie Teorii Sportu AWF w Warszawie, w ramach pracy własnej I.22, finansowanej
z funduszy Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
1
Efektem realizacji m. in. zaplanowanych obciążeń treningowych we wskazanych
sezonach były dwa rekordy świata na dystansie 200 m stylem motylkowym (I-2:05,78 –
Berlin 2002; II- 2:05.61 – Montreal 2005).
W sezonie 2001/02 zaplanowano szkolenie w trzech cyklach. Pierwszy obejmował
okres 24.09 – 31.12.2001 r. Zawodniczka w tym czasie przepłynęła 442,9 km co stanowi 22,5
% ogólnej objętości pracy w analizowanym sezonie. Niepełna realizacja i mniejsza –
w porównaniu do dwóch kolejnych cykli – objętość wykonanej pracy wynika m.in.
z przedłużonej adaptacji do nowych warunków treningowych oraz problemów zdrowotnych.
Od września 2001 r. rozpoczęła bowiem treningi w nowym klubie pod opieką nowego
trenera, co wymagało odpowiedniego czasu na przystosowanie do nowego środowiska.
W tym okresie zrealizowała 114 treningów (85 w okresie przygotowawczym i 29
w startowym). Cykl I zakończyła udanym występem na Mistrzostwach Europy w Antwerpii
(pływalnia 25 m) 13-16.12. 2001 r.
W drugim cyklu, który trwał od 01.01 do 07.04.2002 r zawodniczka przepłynęła 703
km tj. 35,9 % łącznej objętości zajęć w wodzie w sezonie 2001/02. W tym okresie liczba
treningów wzrosła do 136, z których 12 zrealizowano w okresie startowym. Szkolenie
w II cyklu zakończył udział w Mistrzostwach Świata w Moskwie.
Tab. 1. Zestawienie zrealizowanej objętości treningu w strefie energetycznej O.J.
w sezonie 2001/2002
Cykle
I
II
III
Strefy La
[mmol/l]
Objętość pracy
[km]
0-3
3-5
5-…
Sprint
0-3
3-5
5-…
Sprint
0-3
3-5
5-…
Sprint
320,7
95,0
6,4
20,8
543,6
119,2
17,7
22,6
560,5
211,3
20,6
25,7
Objętość pracy
w cyklach
[km]
442,9
(22,5%)
703,0
(35,9)
818,0
(41,6)
% pracy
w cyklu
% ogólnej
objętości pracy
72,4
21,4
1,4
4,7
77,3
17,0
2,5
3,2
79,7
30,1
2,9
3,7
16,3
4,8
0,3
1,1
27,7
6,1
0,9
1,2
28,5
10,8
1,0
1,3
W tab. 1 zamieszczono zestawienie zrealizowanych obciążeń w sferze energetycznej
na podstawie stężenia mleczanu we krwi w kolejnych cyklach wraz z procentowymi
wartościami odnoszącymi się do konkretnego cyklu oraz całego sezonu (okresu szkolenia).
Trzeci cykl zaplanowano między 08.04 a 04.08.2002 r. Podstawowym jego
założeniem było uzyskanie minimum kwalifikacyjnego do Mistrzostw Europy w Berlinie
podczas
Letnich Mistrzostw Polski (13-14.05.2002r.) oraz wysokiego rezultatu podczas
2
Mistrzostw Europy (Berlin 29.07-04.08.2002). Podobnie jak w poprzednich dwóch cyklach
dominowały wysiłki o charakterze tlenowym [Sozański, Sledziewski 1995], z uwagi na
kierunek przygotowań do koronnego dystansu – 200 m stylem motylkowym. W okresie tym
O.J. w sumie przepłynęła 818 km, w tym 144,2 km „na ramionach” (RR), 123,7 km „na
nogach” (NN) oraz 550,1 km w pełnej koordynacji stylowej, wśród których 30,7 km
pokonano z zatrzymanym oddechem i 112,9 ze szczególnym zwróceniem uwagi na poprawę
techniki (tab. 2). W cyklu tym dostrzegamy znaczący wzrost udziału wysiłków tlenowobeztlenowych (mieszanych) [20] 95 km – pierwszy cykl, 119,2 km- drugi i 211,3 km – trzeci
oraz wysiłków submaksymalnych i maksymalnych (przedział zakwaszenia 5 i więcej mmol/l)
odpowiednio: 6,4 km, 17,7 km, 20,6 km.
Uzyskany
na
dystansie
200
m
stylem
motylkowym
wynik
2:05.78
(Berlin 4.08.2002), będący nowym rekordem świata był następstwem systematycznej
i rzetelnej realizacji planu treningu (ok. 92 %), wynikającego z polityki prowadzenia
przygotowań do imprezy głównej w sezonie. W tab. 2 zamieszczono zestawienie udziału
zaplanowanych i zrealizowanych poszczególnych grup środków treningu w sezonie
2001/2002.
REALIZACJA
PLAN
Tab. 2. Zestawienie zaplanowanej
informacyjna)
Sezon
Cykle
2001/02
I
II
III
% ogólnej objętości
pracy
do
zrealizowanej
objętości
O.J.
Pływanie z
Rozwój Pływanie w
Pływanie Pływanie
zatrzymanym
techniki koordynacji
RR
NN
oddechem
[km]
[km]
[km]
[km]
[km]
142,1
127,1
57,0
44,0
478,2
174,3
163,5
63,0
90,1
787,5
144,6
123,7
31,2
112,9
572,5
(strefa
Objętość
pracy [km]
570,6
842,0
730,0
14,8
13,3
4,9
7,9
59,1
2142,6
86,8
130,7
144,2
86,8
132,4
123,7
20,0
34,3
30,7
80,7
83,2
112,9
269,5
439,9
550,1
442,9
703,0
818,0
% ogólnej objętości
pracy
15,6
14,7
3,7
11,9
54,2
1963,9
% realizacji planu
78,5
82,8
56,2
112,1
68,5
91,7
2001/02
I
II
III
Kierując się doświadczeniem, wysoką efektywnością pracy w poprzednich sezonach
oraz przyjmując podobną koncepcję startów, realizację obciążeń treningowych w sezonie
2004/05 również zaplanowano w trzech cyklach.
W pierwszym z nich, który obejmował okres 06.09-05.12.2004 zaplanowano
przepłynięcie 752,3 km. Zrealizowano niewielki odsetek pracy, tj. 2,7 %, w 14 jednostkach.
Przyczyną był przedłużony okres przejściowy po Igrzyskach Olimpijskich w Atenach. W tym
3
czasie zawodniczka nie startowała, mimo, iż plan zakładał starty w sześciu imprezach
krajowych i jednej międzynarodowej. Szczegółowe informacje dotyczące treningu
w omawianym mezocyklu zamieszczono w tab. 3 i 4.
Drugi cykl (27.12.2004 -15.05.2005) charakteryzował się największą w omawianym
sezonie objętością i intensywnością pracy. Szczegółowe informacje zamieszczono w tab. 3.
Zawodniczka w 191 treningach zrealizowała 64,9 % rocznej pracy, przepływając 1102,5 km.
W tym cyklu dominowały wysiłki o charakterze tlenowym – 778 km. W pozostałych strefach
energetycznych (wyznaczonych na podstawie stężenia mleczanu we krwi) zrealizowała
odpowiednio 269,7 km – w drugiej strefie (3-5 mmol/l), 29,7 km – w trzeciej (5 i więcej
mmol/l) i 24,6 km pływając sprinty. Przygotowania w tym mezocyklu ukierunkowane były na
uzyskanie kwalifikacji do Mistrzostw Świata w Montrealu podczas Letnich Mistrzostw Polski
(Dębica 20-22.05.2005).
Tab. 3. Zestawienie zrealizowanej objętości treningu w strefie energetycznej O.J.
w sezonie 2004/2005
Cykle
I
II
III
Strefy La
[mmol/l]
Objętość pracy
[km]
0-3
3-5
5-…
Sprint
0-3
3-5
5-…
Sprint
0-3
3-5
5-…
Sprint
41,3
3,3
0,6
0,1
778,5
269,7
29,7
24,6
408,8
113,2
21,5
6,6
Objętość pracy
w cyklu
[km]
45,3
(2,7%)
1102,5
(64,9)
550,1
(32,4)
% pracy
w cyklu
91,2
0,2
0,04
0,01
70,6
24,5
2,7
2,2
74,3
20,6
3,9
1,2
% ogólnej
objętości
pracy
2,4
0,2
0,04
0,01
45,9
15,9
1,7
1,4
24,1
6,7
1,3
0,4
Trzeci cykl przebiegał od 23.05 do 21.08.2005. Głównym celem szkoleniowym było
uzyskanie wysokiego wyniku podczas Mistrzostw Świata (Montreal 24-31.07.2005).
W tym czasie zawodniczka przepłynęła 550,1 km, co stanowiło 32,4 % ogólnej objętości
pracy w sezonie. Badana w 132 treningach przepłynęła 126, 8 km „na ramionach” (RR),
101,9 km „na nogach” (NN) oraz 321,4 km w pełnej koordynacji stylowej, w tym 24,8 km
zrealizowała z zatrzymanym oddechem, a 20,1 km poświęciła poprawie techniki.
Szczegółowe zestawienie tych danych zawiera tab. 4.
4
Tab. 4. Zestawienie zaplanowanej
informacyjna)
REALIZACJA
PLAN
Sezon
Cykle
do
zrealizowanej
Pływanie z
Pływanie Pływanie
Rozwój
zatrzymanym
RR
NN
techniki
oddechem
[km]
[km]
[km]
[km]
objętości
O.J.
Pływanie w
koordynacji
[km]
Objętość
pracy [km]
I
II
III
% ogólnej objętości
pracy
I
2004/05
II
III
150,1
275,1
126,8
146,8
252,7
101,9
63,8
82,9
24,8
38,7
40,0
20,1
455,4
866,6
355,4
752,3
1394,4
584,1
18,4
16,7
5,7
3,3
55,9
2730,8
9,8
233,9
126,8
10,8
205,8
101,9
0,7
67,1
24,8
2,4
38,1
20,1
24,7
662,8
321,4
45,3
1102,5
550,1
% ogólnej objętości
pracy
20,0
17,2
5,0
3,3
54,5
1697,9
% realizacji planu
67,1
63,5
54,0
61,3
60,1
62,2
2004/05
(strefa
Pomimo minimalnej realizacji zadań szkoleniowych w I mezocyklu, dostrzegamy
proporcjonalność (%) stosowanych środków treningowych w realizacji obciążeń (w skali
całego sezonu) w odniesieniu do planu. Można domniemywać, że wynik 2:05.61 uzyskany na
dystansie 200 m stylem motylkowym, (lepszy o 0,17 s. od poprzedniego rekordu
zawodniczki) na imprezie głównej w sezonie (Mistrzostwa Świata – Montreal ) wynikał
z racjonalnie prowadzonego treningu, nie tylko w analizowanym sezonie (zrealizowała 62%
ogólnej objętości pracy) lecz także (lub przede wszystkim) w latach ubiegłych tj. 2002-2004.
W tych sezonach (2002/03 i 2003/04) zawodniczka uzyskiwała również wysokie rezultaty
w imprezach krajowych i międzynarodowych. Przykładem jest wynik uzyskany w finale
Igrzysk Olimpijskich w Atenach na dystansie 200m stylem motylkowym 2:06.05 (I miejsce).
Wydaje się, że zawodniczka O.J. na tych zawodach mogła również „poprawić” rekord świata,
ale była już „mocno wyeksploatowana” udziałem w wyścigach na dystansie 100 m stylem
motylkowym i 400 m stylem dowolnym, gdzie uzyskała miejsca medalowe.
Sezony szkoleniowe 2001/02 i 2004/05 posiadają podobną strukturę. Układ trzech
cykli w obu analizowanych sezonach był uzasadniony podobną polityką startową
warunkującą odpowiedni system przygotowań. Na koniec każdego cyklu zaplanowano starty,
których liczbę i rangę warunkował kalendarz zawodów, opracowany na dany sezon.
Na ryc. 1 porównano zaplanowaną i wykonaną objętość pracy w dwóch sezonach,
w których zawodniczka ustanowiła rekordy świata.
5
1600
Objętość pracy [km]
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
I
II
III
I
II
III
Mezocykle
2002
2005
PLAN
Ryc. 1. Porównanie zaplanowanej i zrealizowanej objętości pływania w poszczególnych
makrocyklach w sezonach 2001/02 i 2004/05.
W obu przypadkach zaplanowano największą objętość pływania w cyklu drugim.
Równocześnie obserwujemy, iż w sezonie 2001/02 zawodniczka w każdym z kolejnych cykli
wykonała większą pracę - o 37 % w drugim w porównaniu do pierwszego i o 14,1 %
w trzecim w odniesienu do drugiego. Natomiast w sezonie 2004/05 w pierwszym cyklu
zawodniczka przepłynęła 45,3 z zaplanowanych 752,3 km, co stanowi 6,02 % realizacji planu
mezocyklu. W kolejnych cyklach % realizacji planu przebiegał następująco: 79,06 %
w drugim mezocyklu i 94,17 % – w trzecim.
Należy jednocześnie zwrócić uwagę na fakt, że zawodniczka mimo 62,2 % realizacji
planu w sezonie 2004/05 zdołała poprawić własny rekord świata ustanowiony w sezonie
w sezonie 2001/02, kiedy realizacja planu treningu wynosiła 91,7%. Niespodziewanie wysoki
rezultat można więc chyba zawdzięczać wielu czynnikom, m. in. dużą rolę odegrało
doświadczenie zawodniczki (bardzo dużo startów na arenie międzynarodowej od ME
w Berlinie), umiejętność rozkładania tempa pływania podczas wyścigu), ogólne opływanie,
znaczna poprawa możliwości technicznych (szczególnie w zakresie startów i nawrotów),
wzrost poziomu wytrzymałości i tolerancji na zakwaszenie, wzrost poziomu sportowego
i poczucia własnej wartości, cechy osobowościowe.
Analizując objętość pływania w poszczególnych strefach intensywności (na podstawie
stężenia mleczanu we krwi) obserwujemy odmienną dynamikę i kierunek zmian wielkości
wykonanej pracy w okresach przygotowawczych i startowych w badanych sezonach.
Porównując pierwsze okresy przygotowawcze i startowe w obu sezonach (ryc. 2 a-b)
obserwujemy znaczną przewagę objętości pracy w sezonie 2001/02. Dominują tu wysiłki
o charakterze tlenowym - 265, 8 km (okres przygotowawczy) i 72,9 km (okres startowy),
a także tlenowo-beztlenowym – 91,8 km (okres przygotowawczy) i 3,6 km (okres startowy).
6
Taki
rozkład
energetyki
wysiłku
uwarunkowany
jest
specyfiką
przygotowania
wytrzymałościowego do specjalizacji dystansowej - 200 m.
I o kres p rzyg o to w a w czy
I o k re s s ta rto wy
[k m ]
275
[k m ]
2 6 5 ,8
250
225
200
175
150
125
9 1 ,8
100
75
50
2 6 ,8
25
2 3 ,3
4 ,3
1 9 ,9
2 ,8
0 ,6
0
0-3
3 -5
La
M m o l/l
5- …
2002
S p rin t
2005
75
70
65
60
55
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
7 2 ,9
0 ,0
3 ,6 0 ,0
0-3
La
M m o l/l
3- 5
5- …
2002
a
Ryc. 2a-b.
2 ,1 0 ,0
1 ,3 0 ,0
Sp r in t
2005
b
Porównanie objętości pływania w poszczególnych strefach intensywności
na podstawie stężenia mleczanu we krwi. Dynamika i kierunek zmian
wielkości pracy w I okresie przygotowawczym i startowym – sezon
2001/02 i 2004/05.
Znaczna różnica w objętości zrealizowanej pracy wynika z przedłużonego okresu
przejściowego. W każdym z okresów przejściowych (w obu sezonach) zawodniczka nie
pływała, stąd świadomie pominięto je w analizie. W sezonie 2001/02 w I okresie startowym
zawodniczka nie startowała (ryc. 2b).
II o k r e s pr z y g o to w a w c z y
7 4 6 ,6
750
700
650
600
550
500
450
400
5 2 0 ,6
350
300
250
200
150
100
50
0
La
M m o l/ l
2 6 6 ,5
1 1 9 ,2
2 9 ,6
1 6 ,7
0 -3
3 -5
2002
5- …
2005
a
II o k r e s s ta r to w y
[k m ]
[k m ]
2 4 ,4
2 2 ,6
S p r in t
34
32
30
28
26
24
22
20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
3 1 ,9
2 3 ,0
La
0 -3
M m o l /l
3 ,2
0 ,0
3 -5
2002
1 ,0 0 ,1
0 ,0 0 ,2
5- …
S p r in t
2005
b
Ryc. 3 a-b. Porównanie objętości pływania w poszczególnych strefach intensywności
na podstawie stężenia mleczanu we krwi. Dynamika i kierunek zmian wielkości pracy
w II okresie przygotowawczym i startowym – sezon 2001/02 i 2004/05.
7
W drugich okresach przygotowawczych i startowych zawodniczka O.J. zrealizowała większą
objętość pracy w sezonie 2004/05. Zarówno w okresach przygotowawczych jak i startowych
(w obu sezonach) przeważały wysiłki o charakterze tlenowym [20], o czym świadczą wartości
zamieszczone na rycinie 3a-b.
Analizując trzecie okresy przygotowawcze w obu sezonach (ryc. 4 a-b) dostrzegamy
obniżenie objętości pracy w poszczególnych zakresach energetycznych. Jedynie w sezonie
2001/02 w okresie przygotowawczym zwiększyła się objętość pracy o charakterze tlenowobeztlenowym z 119,2 do 187,8 km oraz beztlenowo - kwasomlekowym (La 5-...) z 16,7 do
18,3 km. Natomiast w trzecich okresach startowych (w obu sezonach) obserwujemy wzrost
objętości pracy we wszystkich zakresach. Wynika to ze zwiększonej liczby startów zarówno
w zawodach kwalifikacyjnych jak i głównych w sezonie.
III ok r e s pr z yg o towa wc z y
500
4 8 6 ,5
450
400
350
3 3 8 ,0
300
250
200
1 8 7 ,8
150
1 1 0 ,0
100
50
1 8 ,3 2 0 ,8
1 9 ,9 6 ,3
5- …
S p r in t
0
La
0 -3
M m o l/l
3 -5
2002
2005
a
III o k r e s s tar towy
[k m ]
[k m ]
80
75
70
65
60
55
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
7 6 ,0
7 0 ,8
2 2 ,8
3 ,2
0 -3
La
M m o l/l
3 -5
1 ,2 0 ,7
5- …
2002
5 ,5
0 ,3
S p r in t
2005
b
Ryc. 4a-b.
Porównanie objętości pływania w poszczególnych strefach intensywności
na podstawie stężenia mleczanu we krwi. Dynamika i kierunek zmian wielkości pracy w
III okresie przygotowawczym i startowym – sezon 2001/02 i 2004/05.
Dynamika zmian objętości realizowanej pracy u zawodniczki O.J. jest uzależniona od
liczebności zrealizowanych jednostek treningowych, których zestawienie w analizowanych
sezonach przedstawiono na rycinie 5.
8
180
160
Liczba treningów
140
120
100
80
60
40
20
0
I P r z y g o t.
I S ta r to w y
II P r z y g o t.
2 0 0 1 /2 0 0 2
II S ta r to w y
III P r z y g o t.
III S ta r to w y
2 0 0 4 /2 0 0 5
Ryc. 5. Porównanie liczebności treningów w poszczególnych okresach szkoleniowych
w sezonach 2001/02 i 2004/05.
Największą liczbę treningów (178) zawodniczka odbyła w drugim okresie
przygotowawczym w sezonie 2004/05. W sezonie 2001/02 obserwujemy wzrost liczebności
realizowanych jednostek treningowych w kolejnych okresach przygotowawczych a w sezonie
2004/05 w kolejnych okresach startowych (ryc.5).
Rozwiązania w zakresie optymalizacji treningu wymagają permanentnej analizy
i modyfikacji istniejących rozwiązań szkoleniowych. Realna prognoza (określająca
wymagany poziom sportowy zawodnika niezbędny do osiągnięcia zamierzonego celu),
racjonalny program (precyzujący kierunki działania w dążeniu do obranego celu) oraz plan
uwzględniający specyfikę dyscypliny pozwalają zwiększyć poziom skuteczności działań
szkoleniowych. Takie podejście procentuje efektywnym przygotowaniem zawodnika do
poszczególnych imprez o różnej randze oraz utrzymaniem go w wysokiej dyspozycji
w dłuższym okresie czasu. Jednakże podstawą sukcesów jest racjonalnie skonstruowany
program szkolenia.
Na jego podstawie tworzone są plany poszczególnych okresów, wyznaczające sposób
realizacji zmierzonych celów poprzez m.in. dobór wielkości i struktury obciążeń,
regulujących pracę zawodnika w kategoriach ilościowych i jakościowych. Ale nawet
najlepszy plan - jak podkreśla H. Sozański bez sprawnego kierowania treningiem nie
przyniesie zamierzonych rezultatów [Sozański 1994, 1997].
Systematyczne rejestrowanie i analizowanie obciążeń treningowych i startowych
pozwala więc na bieżąco kontrolować przebieg procesu treningu oraz wprowadzać właściwe
korekty. Zatem precyzyjne określenie objętości i intensywności pracy w poszczególnych
okresach daje możliwość twórczego odtwarzania i udoskonalania programów przygotowań,
9
zwiększając tym samym prawdopodobieństwo powtarzalności wyników na imprezach
docelowych. Na potrzebę prowadzenia takich analiz w różnych dyscyplinach sportu,
wskazują autorzy [m.in. Bartkowiak 1999, Gordon, Popow 1988, Ryguła, Langer 1998,
Sozański, Siwko1990].
W swoich rozważaniach podają wiele przykładów zastosowań podobnych analiz.
Opracowanie takich programów pozwala tworzyć modele przygotowań zawodników (na
różnym poziomie sportowym, w zależności od wieku i wybranej specjalizacji) w cyklach o
różnej długotrwałości [Ryguła, Langer 1998]. Znajomość przebiegu realizacji obciążeń
treningowych
w połączeniu z oceną stanu wytrenowania dostarcza trenerowi istotnych informacji w zakresie
przebiegu procesów adaptacji u zawodników, a tym samym pozwala precyzyjnie kierować
procesem treningu [Gordon, Popow 1988, Sozański 1992].
Tak więc podsumowanie i analiza wykonanej pracy bez względu na ostateczny wynik
sportowy winna kończyć każde etapowe postępowanie szkoleniowe. Dzięki temu możliwa
jest identyfikacja konkretnych przyczyn i uwarunkowań efektów wcześniej prowadzonych
działań (w tym również treningu) [Słomiński i wsp. 2004]. Daje to możliwość - jak już
wspomniano – systematycznego doskonalenia procesu szkolenia, wyciągając właściwe
wnioski (z pracy w poprzednich sezonach). Przykładem może być świadome zwiększanie
udziału ćwiczeń technicznych w ogólnej objętości treningu w kolejnych sezonach
przygotowań O.J (2002-2005) z uwagi na dostrzegane braki, które niewątpliwie wpływały na
końcowe rezultaty.
Analizując przedstawione sezony szkoleniowe O.J. zastanawiamy się, czy istnieje
potrzeba planowania trzech okresów przygotowawczych w sezonie, skoro zawodniczka po
5-miesięcznej przerwie w ciągu kolejnych 6-miesięcy jest w stanie odbudować wysoki
poziom formy, ustanawiając na zawodach głównych rekord świata. Czy przepłynięcie 17001900 km w sezonie i wysokie predyspozycje do wysiłków wytrzymałościowych gwarantują
taki wynik?
Należy pamiętać, iż nie tylko zwiększanie obciążeń fizycznych jest czynnikiem, od
którego
zależy
rozwój
dyspozycji
zawodnika.
Wielu
trenerów
współpracujących
z zawodnikami światowej klasy uważa, iż nie sam wzrost obciążeń treningowych,
a systematyczność i racjonalizacja (polegająca na przywiązywaniu dużej wagi do jakości
treningu) przynosi wysokie wyniki [Bartkowiak 1999, Łasiński 1981, Rakowski 2006], choć
T.O. Bompa twierdzi, iż stosowanie obciążeń treningowych o dużej objętości jest niezbędne
do osiągnięcia wysokich wyników [Bompa 1988].
10
C.M Colwin zaznacza, iż każdy zawodnik jest indywidualnością i posiada racjonalne
granice adaptacji do wymogów treningu. Jeżeli w planowaniu obciążeń uwzględnimy ten
fakt, możemy liczyć na postęp wyników sportowych [Colwin 1992].
Mimo wielu odmiennych dróg prowadzących do jednego celu – mistrzostwa
sportowego
-
należy
przestrzegać
zasady
indywidualnego
dozowania
objętości
i intensywności pracy w świetle zasady stopniowego wzrostu obciążeń. Zatem długotrwałe
wysokie dyspozycje zawodnika świadczą o prawidłowości przebiegu procesu szkolenia.
Przeprowadzona tu analiza porównawcza obciążeń treningowych i startowych
w sezonach 2001/02 i 2004/05 oraz przedstawione rozważania przyczyniły się do
sformułowania następujących konkluzji:
ƒ
Dążąc do zwiększenia efektywności szkolenia należy systematycznie rejestrować
i poddawać analizie obciążenia treningowe, a uzyskane w ten sposób informacje
wykorzystywać w konstruowaniu nowych, doskonalszych rozwiązań systemu
szkolenia.
ƒ
Przedstawione w pracy informacje posłużyły do opracowania planu szkolenia na
sezon 2002/2003 i 2005/2006. W efekcie zawodniczka uzyskała wysokie rezultaty
(I miejsce – Mistrzostwa Świata – Barcelona 2003 oraz I miejsce – Mistrzostwa
Europy – Budapeszt 2006 na dystansie 200m stylem motylkowym).
ƒ
Powtarzalność wysokich wyników – ustanawianie nowych rekordów świata - w obu
analizowanych sezonach (pomimo 2 lat różnicy między nimi) świadczy o utrzymaniu
wysokiego poziomu przygotowania i dyspozycji startowej O.J na przestrzeni kilku lat.
ƒ
Pomimo konstruowania coraz doskonalszych planów szkoleniowych, należy mieć
świadomość, że nie można jednoznacznie określić drogi osiągnięcia rekordowego
rezultatu, zatem wszelkie próby optymalizacji procesu treningu są nieustannym
eksperymentem.
Piśmiennictwo
1. Bartkowiak E.(1999): Pływanie sportowe. COS, Warszawa.
2. Bompa T.O.(1988): Teoria planowania treningu. RCMSzKFiS, Warszawa.
3. Colwin C.M.(1992): Swimming into the 21st century. Human Kinetics. Champaign.
4. Gabryś T., Gapon I., Szmatlan-Gabryś U.(1995): Kierunki adaptacji wysiłkowej
pływaków zależnie od specjalizacji sportowej. „Trening”, nr 4.
5. Gordon S.M., Popow O.I.(1988): O skuteczności różnych programów treningu pływaków.
„Sport Wyczynowy”, nr 4.
11
6. Kosmol A., Hűbner-Woźniak E., Staniszewski T., Słomiński P.(1998): Wpływ obciążeń
treningowych na zmiany poziomu wytrenowania pływaków. „Wychowanie Fizyczne
i Sport”, nr 1.
7. Łasiński G.(1981): Ocena efektywności obciążeń treningowych. „Sport Wyczynowy”, nr 1.
8. Maglischo E.W.(1993): Swimming Even Faster. Mayfield Publishing Company.
9. Maglischo E.W.(2003): Swimming Fastest. Human Kinetics. Champaign.
10. Mleczko E., Żarek J.(1995): Metodyka oceny indywidualnego obciążenia treningowego.
„Wychowanie fizyczne i Sport”, nr 4.
11. Płatonow W.N. Bułatowa M.(1994): Indywidualizacja treningu młodych pływaków pod
kątem predyspozycji startowych. „Sport Wyczynowy”, nr 1-2.
12. Rakowski M.(2006): Obciążenia treningowe a wynik sportowy – między teorią a
praktyką. „Sport Wyczynowy”, nr 3-4.
13. Ryguła I., Langer I.(1998): Wprowadzenie do zagadnień optymalnego sterowania
treningiem. „Sport Wyczynowy”, nr 9-10.
14. Słomiński P., Białecki R. Kosmol A., Hűbner-Woźniak E.(2004): Kierowanie treningiem
pływackim w 2-letnim cyklu szkolenia mistrzyni i rekordzistki świata. [w:] Kuder A.,
Perkowski K., Śledziewski D.: Kierunki doskonalenia treningu i walki sportowej. AWF,
Warszawa.
15. Siewierski M.(2005): Przyczynek do dyskusji nad obciążeniami psychofizycznymi
w sporcie wyczynowym. „Kultura Fizyczna”, nr 1-2.
16. Sozański H.(red.)(1992): Kierunki optymalizacji obciążeń treningowych. AWF,
Warszawa.
17. Sozański H.(1994): Kierowanie jako czynnik optymalizacji treningu. Trening, nr 1.
18. Sozański H.(1997): Planowanie jako wyznacznik efektywności programów treningu.
„Trening”, nr 2.
19. Sozański
H.,
Siwko
F.(1990):
Struktura
obciążeń
treningowych
w
sportach
wytrzymałościowych. „Sport Wyczynowy”, nr 3-4.
20. Sozański
H.,
Śledziewski
D.(1995):
Obciążenia
treningowe.
Dokumentowanie
i opracowywanie danych. RCMSzKFiS, Warszawa.
12