Owca rasy olkuskiej

Owca rasy olkuskiej
W wielu miejscach Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej po II wojnie światowej
funkcjonowały państwowe gospodarstwa rolne o specyfice owczarskiej, gdzie
hodowano owce olkuskie. Prowadzono tam modyfikacje w genotypie tradycyjnej
owcy olkuskiej (wytworzonej w okresie międzywojennym XX w.). Jedna z takich
owczarni zlokalizowana była w Pieskowej Skale. Wielu okolicznych rolników kupowało
tam owce do dalszej hodowli (przekaz ustny Pawła Bosaka z Ojcowa). Miało to
związek z rozwojem wielkostadnej hodowli owiec w tym regionie, o specyfice
mięsno-wełnistej. Było to niezgodne ze specyfiką owcy olkuskiej – rasie o słabym
instynkcie stadnym, preferującym niewielkie stada.
Uszlachetniana rasa w odróżnieniu od prymitywnej, dostosowanej do warunków
środowiskowych, wymaga lepszej jakości paszy. Był to jeden z czynników spadku
zainteresowania ubogimi pastwiskami w rejonie muraw kserotermicznych.
Bardzo wysoka plenność i wynikające z niej wysokie wymagania hodowlane nie
w pełni przystają do modelu niewielkich stad wypasanych na suchych pastwiskach,
często bez dostępu do wody. Specyfika regionu bardzo często wymusza pokonywanie
codziennie przez owce dużych odległości do pastwisk zlokalizowanych wokół
wychodni skalnych bez dostępu do wody. Nie w pełni sprzyja temu obecny charakter
owcy olkuskiej, która pełni obecnie istotną rolę w ochronie krajobrazu
i bioróżnorodności najcenniejszych fragmentów Jury. Wypas na murawach
kserotermicznych nawiązuje do specyfiki sprzed kilkudziesięciu lat. Współczesna
owca olkuska ze względu na swoją zawiłą historię związaną z wielkotowarową
hodowlą odbiega nieco od specyfiki regionu, posiada dużo wyższe wymagania niż
hodowana tu owca rodzima w typie świniarki na przełomie XIX i XX w.
Z tego powodu najbardziej właściwą wydaje się odmiana prymitywna o mniejszych
wymaganiach – rodzima owca z początku XX w.
Oprócz objętych programem zasobów genetycznych i nadzorem Agencji
Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa owiec rasy olkuskiej, do dnia dzisiejszego
można spotkać niewielkie przydomowe stada nigdzie nieewidencjonowane. Nielicznie
występują także duże stada. Obecnie populacja plennej owcy olkuskiej jest
zagrożona tzw. chowem wsobnym i wynikającymi z niego zagrożeń. Należy rozważyć
ponowne otwarcie ksiąg hodowlanych i wprowadzenie tryków spełniających warunki
wzorca rasy z tych stad.
Hodujący tę rasę rolnicy twierdzą, że w przypadku zaprzestania selekcji w kierunku
plenności (odbywa się to także poprzez ograniczenie dodatków paszowych), owca ta
nie choruje. Wychowując 1-2 młode znakomicie sprawdza się w warunkach
terenowych Wyżyny (Andrzej Czylok, Marceli Ślusarczyk, Andrzej Tyc, Jan Maciej
Waga).