Notatka z Grupy roboczej ds.pomocy publicznej 8czerwca2010

Grupa ds. pomocy publicznej
ustalenia/ rekomendacje
W dniu 8 czerwca 2010 r. w siedzibie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego odbyło się dziewiąte
spotkanie Grupy roboczej ds. pomocy publicznej.
Uczestnicy
Przedstawiciele Ministerstwa Rozwoju Regionalnego: Instytucji Koordynującej Narodowe Strategiczne Ramy
Odniesienia (IK NSRO), Instytucji Koordynującej Regionalne Programy Operacyjne (IK RPO) i Instytucji
Zarządzających Programami: Innowacyjna Gospodarka (IZ PO IG), Infrastruktura i Środowisko (IZ PO IiŚ),
Kapitał Ludzki (IZ PO KL), a takŜe Instytucji Zarządzających i Pośredniczących RPO (IZ/ IP RPO) oraz
Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK).
Tematy spotkania
I. Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 marca 2010 r. w sprawie zakresu informacji
przedstawianych przez podmiot ubiegający się o pomoc: de minimis (Dz. U. z 2010 r. Nr 53, poz. 311)
i inną niŜ pomoc de minimis lub pomoc de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie (Dz. U. z 2010 r. Nr 53, poz.
312) – dalej – odpowiednio: rozporządzenie Rady Ministrów ws. de minimis, rozporządzenie Rady Ministrów
ws. innej pomocy niŜ de minimis.
II. Określanie statusu przedsiębiorstwa
III. Sprawy róŜne
W zakresie I i II tematu przedstawiono trzy prezentacje, które przekazano uczestnikom drogą elektroniczną
po spotkaniu, w dniu 11 czerwca 2010 r. Mają one status załącznika do niniejszej notatki.
PoniŜej przedstawione są rekomendacje wynikające z treści zaprezentowanych zagadnień.
Ad. I. Rozporządzenia Rady Ministrów
W trakcie prezentacji omówiono rozporządzenie Rady Ministrów ws. de minimis i rozporządzenie Rady
Ministrów ws. innej pomocy niŜ de minimis. Oba rozporządzenia stanowią wykonanie delegacji ustawowej
zawartej odpowiednio w art. 37 ust. 2a oraz ust. 6 znowelizowanej ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r.
1
o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (Dz. U. z 2007 r. Nr 59, poz. 404 z późn. zm.) .
Od dnia 5 kwietnia br. informacje określone w art. 37 ust. 1 pkt 2 oraz ust. 5 ustawy przekazywane są zatem
podmiotowi udzielającemu pomocy odpowiednio na „Formularzu informacji przedstawianych przy ubieganiu
się o pomoc de minimis, stanowiącym załącznik do rozporządzenie Rady Ministrów ws. de minimis bądź na
„Formularzu informacji przedstawianych przy ubieganiu się o pomoc inną niŜ pomoc de minimis lub pomoc
de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie” (dalej: Formularze), stanowiącym załącznik do ww. rozporządzeń.
Dodatkowo, zgodnie z przepisami obu ww. rozporządzeń, podmiot ubiegający się o pomoc jest zobowiązany
do przedstawiania sprawozdań finansowych za okres trzech ostatnich lat obrotowych. Zgodnie ze
stanowiskiem UOKiK sprawozdania powinny składać wyłącznie podmioty zobowiązane do sporządzania
przedmiotowych dokumentów zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości
(Dz.U z 2009 r., Nr 152, poz. 1223, z późn. zm.; dalej: przepisy o rachunkowości).
Pozostałe podmioty przedstawiają inne dokumenty, określone przez Instytucję Zarządzającą, dotyczące
sytuacji ekonomicznej wnioskodawcy.
NaleŜy przy tym zauwaŜyć, iŜ dotychczas poszczególne akty prawne nie określały w sposób jednolity
zakresu informacji wymaganych od podmiotów ubiegających się o pomoc. Jako przykład często
występujących rozbieŜności moŜna wskazać zakres informacji wymaganych do oceny sytuacji
ekonomicznej przedsiębiorcy. Podmioty udzielające pomocy wymagały składania przez podmiot ubiegający
się o pomoc jedynie oświadczenia, iŜ nie znajduje się on w trudnej sytuacji ekonomicznej, zgodnie
z kryteriami określonymi w pkt 9-11 Wytycznych wspólnotowych dotyczących pomocy państwa w celu
ratowania i restrukturyzacji zagroŜonych przedsiębiorstw (Dz. Urz. UE C 244 z 1.10.2004), podczas gdy
w innych przypadkach wymagane było przedstawiania przez podmioty ubiegające się o pomoc sprawozdań
finansowych za ostatni rok obrotowy lub innych dokumentów obrazujących sytuację ekonomiczną podmiotu
ubiegającego się o pomoc.
1
Ustawa z dnia 8 stycznia 2010 r. o zmianie ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (Dz. U. Nr 18, poz. 99).
1
Tymczasem Formularze zawierają szczegółowy zakres informacji, przedkładanych w formie odpowiedzi na
konkretne pytania, niezbędnych do kompleksowej i wnikliwej oceny sytuacji ekonomicznej podmiotu
ubiegającego się o pomoc.
Część B obu Formularzy określa zatem zakres informacji niezbędnych do oceny sytuacji ekonomicznej
wnioskodawcy. Zaznaczenie jednego z kryteriów wskazanych w pkt 1-4 w części B formularza, oznacza
automatyczne uznanie przedsiębiorcy za będącego w trudnej sytuacji ekonomicznej. W pkt 5 w części B
wskazano natomiast pozostałe przesłanki, w oparciu o które podmiot udzielający pomocy de minimis moŜe
stwierdzić występowanie trudnej sytuacji ekonomicznej. Zaznaczenie jednej lub kilku odpowiedzi
twierdzących przez wnioskodawcę moŜe skutkować uznaniem go za przedsiębiorcę będącego
w trudnej sytuacji ekonomicznej. Ocena ilościowa i jakościowa kryteriów wskazanych w pkt 5 naleŜy
kaŜdorazowo do podmiotu udzielającego pomocy. NaleŜy zauwaŜyć, Ŝe w pkt 5 przyjęto jako okres
odniesienia – okres 3 lat, który gwarantuje prawidłowe określenie sytuacji ekonomicznej przedsiębiorcy.
Jednocześnie, w celu umoŜliwienia podmiotowi udzielającemu pomocy weryfikacji składanych przez
przedsiębiorcę informacji, w obu rozporządzeniach zobowiązano wnioskodawców do przedstawiania
sprawozdań finansowych za okres trzech ostatnich lat sporządzanych zgodnie z przepisami o rachunkowości.
Jednocześnie w Formularzach naleŜy podawać informacje dotyczące otrzymanej pomocy w odniesieniu do
tych samych kosztów kwalifikowanych, tj. podstawy prawnej udzielenia pomocy, nazwy i siedziby podmiotu,
który jej udzielił, itp. Informacje o otrzymanej pomocy podmiot ubiegający się o pomoc będzie przedkładał
jedynie w odniesieniu do pomocy, która była przeznaczona na te same koszty kwalifikujące się do objęcia
pomocą, o pokrycie których podmiot się ubiega (wynika to z zasad kumulacji pomocy publicznej).
NaleŜy mieć na uwadze, Ŝe zgodnie z przepisem art. 2.1 lit. d ustawy z dnia 8 stycznia 2010 r. o zmianie
ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej, do postępowań wszczętych,
a niezakończonych do dnia wejścia w Ŝycie ustawy mają zastosowanie przepisy uprzednio
obowiązujące. Zgodnie ze stanowiskiem UOKIK naleŜy uznać, Ŝe termin ten dotyczy odrębnie
kaŜdego przypadku, w którym dany przedsiębiorca złoŜył wniosek o dofinansowanie, którym
ubiega się o udzielenie pomocy. Zatem nie moŜna przyjąć, Ŝe termin „wszczęcie postępowania”
dotyczy ogłoszenia konkursu. Tym samym niezaleŜnie od momentu ogłoszenia konkursu obowiązek
złoŜenia oświadczenia dotyczy wszystkich, którzy złoŜyli wniosek o udzielenie pomocy po dniu wejścia
w Ŝycie rozporządzeń.
Poruszono kwestię sposobu wykorzystania formularzy w przypadku, gdy w związku z ubieganiem się
o pomoc ze środków programu operacyjnego ujętych w jednym wniosku o dofinansowanie
przedsiębiorca zamierza korzystać z więcej niŜ jednego środka pomocy – na przykład regionalnej
pomocy inwestycyjnej i pomocy na szkolenia. Rozporządzenia RM nie przewidują sytuacji, w której
moŜliwe byłoby częściowe wypełnianie formularzy – a tym samym uniknięcie powtarzania informacji.
Faktycznie to od podmiotu udzielającego pomocy zaleŜy, czy będzie wymagał przedstawiania od
wnioskodawcy na dwóch osobnych formularzach np. informacji o adresie przedsiębiorstwa.
Jednak informacje takie jak np. PKD na działalność na którą się ubiega o pomoc czy kumulacja
pomocy, mogą się róŜnić w zakresie poszczególnych projektów, więc to podmiot udzielający
pomocy powinien sam zadecydować co mu jest faktycznie potrzebne do oceny zgodności
2
udzielanej pomocy .
Ad. II. Określanie statusu przedsiębiorstwa
Podstawa prawna: załącznik I do rozporządzenia Komisji (WE) nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 roku
uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu
(dalej: załącznik I; pierwotne źródło: Zalecenia Komisji z dnia 6 maja 2003 r. dotyczące definicji
przedsiębiorstw mikro, małych i średnich – dalej: Zalecenia).
Podczas prezentacji na wstępie wskazano, Ŝe podział problematyki na część I dotyczącą określania
statusu przedsiębiorstwa w kontekście jego relacji z innymi przedsiębiorstwami i część II dotyczącą
szacowania danych do określenia statusu przedsiębiorstwa jest odzwierciedleniem logiki, jaka
wynika z decyzji Komisji Europejskiej w sprawach dotyczących oceny statusu przedsiębiorstwa:
najpierw naleŜy zbadać relacje, jakie zachodzą między przedsiębiorstwem ocenianym i przedsiębiorstwami,
z którymi jest ono w relacjach (partnerskich/ powiązania), a następnie zliczyć dane dotyczące liczby
zatrudnionych i dane finansowe według wzoru wynikającego z charakteru ww. relacji – np. najpierw
2
W terminie późniejszym – po spotkaniu Grupy roboczej ds. pomocy publicznej w dniu 8 czerwca 2010 r. przekazano – drogą
elektroniczną do IZ PO i IZ RPO –odpowiednio: w dniu 18 i 19 sierpnia 2010 r. Komentarz do ww. rozporządzeń.
2
stwierdzamy, Ŝe przedsiębiorstwo-wnioskodawca (P-W) jest w relacji partnerskiej z A i relacji powiązania
3
z B, szacujemy następująco: 100 % P-W + odpowiedni pułap procentowy A + 100 % B.
4
Omówiono ww. rodzaje relacji i szczegółowe warunki ich dotyczące .
Podkreślono, iŜ z praktyki wynika, Ŝe najtrudniejszą do oceny wydaje się relacja powiązania „pośredniego”
przedsiębiorstw poprzez osobę fizyczną lub grupę osób działających razem (art. 3 ust.3 akapit 3 załącznika
I) – przyczyny:
– w wielu stanach faktycznych zastosowanie literalnego brzmienia stałoby w sprzeczności z celem definicji
MŚP (pkt 9 Zaleceń),
– jedynie w tym rodzaju powiązań pośrednich warunkiem stwierdzenia istnienia powiązania jest
dowiedzenie, Ŝe przedsiębiorstwa te prowadzą swoją działalność lub część tej działalności na tym samym
rynku właściwym lub rynkach pokrewnych: upstream lub downstream.
Zgodnie z literalnym brzmieniem przepisu art. 3 ust.3 akapit 3 okoliczność niedziałania na tym
samym rynku właściwym lub rynkach pokrewnych w przypadku ww. typu powiązania pośredniego
wyłącza bowiem moŜliwość stwierdzenia powiązania w ogóle (w kaŜdym przypadku, bez względu na
pułap posiadanych udziałów osoby fizycznej).
Jako przykład podano sytuację, w której osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej posiada
99 % udziałów w jednej spółce akcyjnej i 100 % oraz jednoosobowy zarząd w drugiej spółce akcyjnej. KaŜde
z przedsiębiorstw jest średnim przedsiębiorstwem o danych z górnej granicy przewidzianej dla tej kategorii –
zsumowane dane obydwu oznaczałyby osiągnięcie statusu duŜego przedsiębiorstwa. Jedno z ww.
przedsiębiorstw (wnioskodawca) dostarcza ekspertyz/ argumentacji dowodzących, Ŝe przedsiębiorstwa nie
działają ani na tym samym rynku właściwym, ani na rynkach pokrewnych. Zgodnie z literalnym brzmieniem
ww. przepisu nie moŜna stwierdzić powiązania tych podmiotów.
W opinii IK RPO/ UOKiK, biorąc pod uwagę cel definicji MŚP/ motywy przyznania przywilejów dla
5
MŚP ww. przedsiębiorstwo-wnioskodawca nie powinno być zakwalifikowane jako niezaleŜne MŚP .
Jako metodę oceny analogicznych/ podobnych spraw dotyczących przedsiębiorstw powiązanych
rekomenduje się stosowanie wykładni celowościowej art. 3 ust. 3 załącznika I, czyli wykładni, która
polega na ocenie danego stanu faktycznego w świetle określonych przepisów z uwzględnieniem celów/
motywów, jakie były podstawą ich przyjęcia. Ww. celem/ motywem ustanowienia definicji MŚP/
zagwarantowania określonych przywilejów dla MŚP jest „lepsze zrozumienie rzeczywistej pozycji
ekonomicznej MŚP oraz wyeliminowanie z tej kategorii grup przedsiębiorstw, których siła ekonomiczna moŜe
przekraczać siłę prawdziwych MŚP” (pkt 9 Zaleceń). Wskazano, iŜ rola i kluczowy charakter wykładni
celowościowej została potwierdzona w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
6
i decyzjach Komisji Europejskiej .
Opierając się na wybranych decyzjach Komisji Europejskiej omówiono problematykę aspektów
powiązania i ich gradacji.
Wskazano, Ŝe badając status przedsiębiorstwa Komisja wychodzi od kluczowej kwestii – postawienia pytania
czy przedsiębiorstwo jest niezaleŜne, czy teŜ naleŜy do grupy (grupa ta nie musi mieć charakteru
oficjalnego, decydują faktyczne powiązania gospodarcze i organizacyjne). W tym zakresie struktura
udziałów jest głównym kryterium analizy uprawnień do kontroli nad przedsiębiorstwem. Następnie
badaniu podlega uczestnictwo osoby/ osób w organach zarządzających (w tym wpływ na zarządzanie
personelem), zawartość strony internetowej (jako źródło informacji/ argumentów na temat powiązań).
W przypadku powiązań poprzez osobę fizyczną/ grupę osób analiza faktycznych powiązań
gospodarczych i organizacyjnych dostarcza równieŜ argumentów przemawiających za działaniem na
rynkach pokrewnych: z zakresu stosunków handlowych: bycie zleceniodawcą (zleceniobiorcą)/
korzystanie w prowadzonej działalności gospodarczej z usług i produktów/ reklamowanie usług i produktów/
serwisowanie środków trwałych naleŜących drugiego przedsiębiorstwa/ przekazywanie mu środków trwałych
3
Relacja partnerstwa: posiadanie 25 – 50 % kapitału lub praw głosów w innym przedsiębiorstwie/ bycie kontrolowanym w takim
zakresie przez inne przedsiębiorstwo.
4
Patrz: prezentacja pt. „Określanie statusu przedsiębiorstw - Część I status przedsiębiorstwa w kontekście jego relacji z innymi
przedsiębiorstwami”.
5
Stanowisko to zostało równieŜ podzielone przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku zapadłym w terminie późniejszym,
po spotkaniu Grupy roboczej 8 czerwca 2010 r. – tj. wyroku z dnia 24 czerwca 2010 r. (sygn.: II GSK 624/10).
6
Szczegółowe wskazania nt. orzecznictwa, patrz: ww. prezentacja.
3
w uŜytkowanie/ zajmowanie tego samego budynku/ wspólna klientela/ rozprowadzanie wytworzonych
towarów podobnymi lub tymi samymi kanałami dystrybucji/ usytuowanie przedsiębiorstw na
komplementarnych etapach cyklu produkcyjnego; natomiast z zakresu analizy kierownictwa i personelu:
analiza osób pełniących funkcje kierownicze/ zarządzające pod kątem funkcji pełnionych wcześniej/ relacje
zachodzące między ww. osobami/ skorelowanie obecnie pełnionych funkcji z pułapem posiadanych
udziałów/ wydelegowywanie (podejmowanie pracy) pracowników jednego przedsiębiorstwa w drugim
przedsiębiorstwie (stąd wydaje się, Ŝe równieŜ: skierowywanie na szkolenia/ staŜe/ praktyki).
Dla oceny stopnia integracji konieczna jest ocena, czy dana osoba fizyczna/ grupa osób moŜe
koordynować działalność gospodarczą danej grupy przedsiębiorstw i jej strategię rozwoju. Przy tym
relacje rodzinne są wskazywane przez Komisję jako szczególnie intensywne i znaczące w ww.
zakresie.
W tym kontekście podniesiono problematykę stosunków majątkowych w małŜeństwie –
w szczególności tzw. rozdzielność majątkową jako przesłankę wyłączającą wspólnotę interesów
7
między małŜonkami, którzy prowadzą działalność gospodarczą . Mając na uwadze analizowane decyzje
Komisji Europejskiej, gdzie formułuje się tezę o istotnym uprawdopodobnieniu doprowadzenia do wspólnej
działalności przedsiębiorstw na tym samym rynku lub rynkach pokrewnych w związku z powiązaniami
rodzinnymi wydaje się, Ŝe rozdzielność majątkowa nie jest bezwzględnym kryterium wyłączającym
istnienie powiązania między przedsiębiorstwami naleŜącymi do ww. małŜonków. Zachodzące w danej
sprawie zaleŜności majątkowe i wynikające z nich wnioski powinny być oceniane indywidualnie
w kaŜdej badanej sprawie.
Kwestią wymagającą wyjaśnienia pozostaje moment ustalania/ okres jakiego dotyczy ustalanie
powiązań właścicielskich przedsiębiorstwa.
Dla przykładu – według danych za dwa ostatnie zamknięte okresy obrachunkowe przedsiębiorstwo naleŜy
do grupy MŚP, przed podpisaniem umowy o dofinansowanie doszło do przejęcia w efekcie którego
przedsiębiorstwo po uwzględnieniu dodatkowych danych wykazuje dane właściwe do uznania za duŜe
przedsiębiorstwo. Wydaje się, Ŝe podchodząc do problemu celowościowo naleŜy badać faktyczny potencjał
jakim dysponuje przedsiębiorstwo na moment udzielania pomocy publicznej, czyli traktować ww.
przedsiębiorstwo jako duŜe. Niemniej kwestia ta jest na tyle problematyczna, Ŝe UOKiK zamierza wystąpić
o oficjalną interpretację do Komisji Europejskiej.
W zakresie części II dotyczącej szacowania danych do określenia statusu przedsiębiorstwa potwierdzono
najwaŜniejsze kwestie dotyczące sposobu tego szacowania:
1) mimo błędu w polskiej wersji językowej rozporządzenia nr 800/2008 stosować podejście celowościowe
i odnosić dane przedstawiane przed przedsiębiorstwo do zamkniętych okresów obrachunkowych,
2) dla dokonania się zmiany statusu zmiana danych właściwych dla określenia statusu przedsiębiorstwa
powinna wystąpić w dwóch następujących po sobie okresach obrachunkowych (nieprzerwanie dwa lata
z rzędu), a nie w dwóch dodatkowych latach po roku w którym pierwszy raz wykazano zmienione dane.
3) w przypadku gdy dane przedsiębiorstwa/ dane wykazywane do określenia statusu przedsiębiorstwa
ulegną zmianie po podpisaniu umowy, to okoliczność taka nie ma wpływu na przyznaną pomoc (jej
intensywność uzaleŜnioną od wielkości przedsiębiorstwa), bowiem status przedsiębiorstwa weryfikuje się na
dzień udzielenia pomocy.
Dyskutowane były kwestie dotyczące interpretacji w zakresie definicji personelu przedsiębiorstwa.
Brak jednolitej wykładni w zakresie pojęcia osób pracujących dla przedsiębiorstwa, podlegających mu
i uwaŜanych za pracowników na mocy prawa krajowego powodują problemy z zakwalifikowaniem osób
zatrudnionych w formach niestandardowych, np. na podstawie kontraktu, za pośrednictwem agencji pracy
tymczasowej, etc.
Przypomniano, Ŝe z art. 2 Kodeksu Pracy (k.p.), wynika, iŜ pracownikiem jest osoba zatrudniona na
podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Z kolei
zgodnie z art. 22 k.p., podstawą zatrudnienia pracownika w rozumieniu przepisów k.p. jest stosunek pracy.
Treścią stosunku pracy jest zobowiązanie pracownika do wykonywania pracy określonego rodzaju
na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez
pracodawcę oraz zobowiązanie pracodawcy do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.
Zatem, jak podkreślono – w przypadku, gdy w umowie spełnione są ww. warunki, bez względu na jej
nazwę, stanowi ona zatrudnienie na podstawie stosunku pracy.
7
W tym zakresie – patrz: art. 31 i nast. ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59).
4
Poza tym, niedopuszczalne jest zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną, jeŜeli warunki,
o których mowa powyŜej są zachowane. W związku z tym, mimo iŜ często zdarza się zawieranie umów
cywilnoprawnych, jeŜeli praca wykonywana jest według zasad tworzących stosunek pracy, uwaŜa się,
iŜ osoba zatrudniona jest pracownikiem w rozumieniu k.p. Zgodnie bowiem z poglądem Sądu
NajwyŜszego wyraŜonym w orzeczeniu z dnia 19 sierpnia 1988 r. (OSNCP 1989, poz. 22), o rodzaju
stosunku prawnego nie decyduje nazwa umowy, ale jej treść. Poza tym, dla ustalenia stosunku pracy
jego elementy muszą być przewaŜające. Jednocześnie jeŜeli umowa wykazuje wspólne cechy dla umowy
o pracę i umowy prawa cywilnego z jednakowym ich nasileniem, o jej typie (rodzaju) decyduje zgodny
zamiar stron i cel umowy (wyrok SN z 18 czerwca 1998 r. /OSNP 1999/14/449/). Z drugiej jednak strony,
mimo, iŜ treść umowy nie przesądza o charakterze łączącego strony stosunku prawnego, nie moŜna
zakładać, Ŝe strony mające pełną zdolność do czynności prawnych miały zamiar zawrzeć umowę o innej
treści (umowę o pracę) niŜ ta, którą zawarły (wyrok SN z 10 października 2003 r. /Pr. Pracy 2004/3/35).
W związku z tym, nie moŜna załoŜyć, iŜ kaŜdorazowo w przypadku, gdy mamy do czynienia z osobami
zatrudnionymi na podstawie umowy cywilnoprawnej naleŜy je traktować tak, jak pracowników. NaleŜy
wówczas kaŜdorazowo zbadać elementy stosunku pracy, o których mowa w art. 22 k.p. oraz cel
umowy wraz ze zgodnym zamiarem stron. Dlatego nie wydaje się słuszne automatyczne kwalifikowanie
osób zatrudnionych np. na podstawie umowy o dzieło, czy zlecenia do RJR, zgodnie z Zaleceniem.
Niemniej jednak, naleŜy równieŜ mieć na uwadze, Ŝe obok kategorii „osoby pracujące dla przedsiębiorstwa,
podlegające mu i uwaŜane za pracowników na mocy prawa krajowego” w art. 5 załącznika I znajduje się
równieŜ kategoria „partnerzy prowadzący regularną działalność w przedsiębiorstwie i czerpiący z niego
korzyści finansowe” i ta kategoria moŜe mieć de facto szersze i łatwiejsze do weryfikacji zastosowanie
w niektórych przypadkach, czego dobrym przykładem jest sytuacja przedstawiona przez IZ RPO
Województwa Pomorskiego dotycząca zakładu produkcyjnego, gdzie większość osób wykonujących pracę
funkcjonuje jako mikroprzedsiębiorstwa związane umową zlecenie z przedsiębiorcą – właścicielem zakładu
produkcyjnego. JeŜeli związek tychŜe mikroprzedsiębiorstw z przedsiębiorcą – właścicielem zakładu ma
charakter stały i stanowi główny/ bardzo istotny (równieŜ z punktu widzenia ww. przedsiębiorcy właściciela)
zakres ich działalności to moŜna stwierdzić, Ŝe mamy do czynienia z partnerami, o których mowa
w art. 5 lit d załącznika I, a zatem powinny one być uwzględnianie przy wyliczaniu stanu zatrudnienia.
Jednocześnie, mając na uwadze złoŜoność zagadnień dotyczących sposobu wyliczania personelu, IK
RPO zwróciła się do IZ RPO o przesłanie informacji o problematycznych stanach faktycznych, tak
aby moŜna było w sposób kompleksowy i jednolity przygotować we współpracy z UOKIK stanowisko
dotyczące problematyki wyliczania personelu.
Podczas spotkania toczyła się równieŜ dyskusja – w związku z pytaniem przedstawionym do
rozpatrzenia na spotkaniu – odnośnie sposobu weryfikacji statusu nowoutworzonych
przedsiębiorstw, których dane finansowe i dotyczące zatrudnienia są wskazywane na podstawie
oceny dokonanej „w dobrej wierze” w trakcie roku obrachunkowego tj. na moment ubiegania się
o wsparcie (art.4 ust.3 Załącznika I). Po pierwsze, wydaje się Ŝe dokonana przez przedsiębiorcę ocena
powinna być poparta dokumentami potwierdzającymi dane dostępne na moment ubiegania się o wsparcie
(np. dane dotyczące kapitału przedsiębiorstwa, wyciąg z rachunku przedsiębiorstwa, biznes plan, informacja
o bieŜącym stanie zatrudnienia wraz ze wskazaniem sposobu wyliczenia – kto został wliczony do RJR i za
jaki okres dokonano uśrednienia itp.). Ale deklaracja przedsiębiorstwa powstałego tydzień przed
złoŜeniem wniosku, Ŝe jest małym przedsiębiorstwem (poniewaŜ zamierza zatrudnić powyŜej 10 osób
w skali rocznej) nie moŜe być podstawą do zakwalifikowania wnioskodawcy do udziału w konkursie
dla małych przedsiębiorstw – tak jak w kaŜdym innym przypadku badając status przedsiębiorstwa
odwołujemy się do danych wstecz a nie do prognoz. Tym samym uprawnienia takiego wnioskodawcy
powinny być ustalane na podstawie danych istniejących na dzień ubiegania się o wsparcie.
Ad. III. Sprawy róŜne
Na spotkaniu poruszone zostały równieŜ inne tematy, w tym dotyczące aspektów regionalnej pomocy
inwestycyjnej.
Etapowanie inwestycji
W odniesieniu do problematyki etapowania inwestycji – moŜliwości udzielania regionalnej pomocy
inwestycyjnej na kolejne etapy większej inwestycji wskazano, Ŝe istnieje taka moŜliwość, jest ona jednak
obwarowana określonymi warunkami.
Art. 13 ust. 10 rozporządzenia Komisji 800/ 2008 stanowi, iŜ dla uniknięcia sytuacji, w której duŜy projekt
inwestycyjny zostałby sztucznie podzielony na podprojekty, duŜy projekt inwestycyjny uznaje się za
5
jednostkowy projekt inwestycyjny, jeśli inwestycja prowadzona jest na przestrzeni trzech lat przez tę samą
firmę lub te same firmy i składa się ze środków trwałych połączonych w sposób ekonomicznie niepodzielny.
Ww. przepis konstytuuje zasadę zgodnie z którą, jeŜeli etapy inwestycji są ze sobą funkcjonalnie
i ekonomicznie powiązane to stanowią jedną inwestycję bez względu na to, czy jest realizowana
przez jednego, czy przez kilku przedsiębiorców. Zasady te mają przeciwdziałać praktyce sztucznego
dzielenia projektów w celu obejścia zasad pomocy regionalnej, czyli – patrząc od strony instytucji
przyznającej pomoc – praktyce, która moŜe skutkować udzielaniem pomocy na przedsięwzięcia
inwestycyjne, które – w związku z funkcjonalnym i ekonomicznym ścisłym powiązaniem ich poszczególnych
etapów – naleŜy traktować jako juŜ rozpoczęte.
Dla kwalifikowalności, w zakresie regionalnej pomocy inwestycyjnej, projektu stanowiącego etap większej
inwestycji konieczne jest zatem wykazanie, Ŝe projekt ten stanowi sam w sobie samodzielną, funkcjonalnie
wyodrębnioną nową inwestycję w stosunku do etapu/ etapów poprzedzających/ równolegle realizowanych
w zakresie całego przedsięwzięcia/ procesu inwestycyjnego – zarówno w odniesieniu do aspektu
jakościowego, jak i czasowego – dotyczącego spełnienia efektu zachęty. Zatem, przykładowo – jeŜeli
pierwszy etap inwestycji polegał np. na rozbudowie przedsiębiorstwa, to kolejny musi spełniać np. cechy
dywersyfikacji produkcji, czy teŜ zasadniczej zmiany procesu produkcyjnego, itp. – zgodnie z definicją nowej
inwestycji.
JeŜeli chodzi o odzwierciedlenie kolejnych etapów inwestycji w pozwoleniu na budowę – wydaje się, Ŝe nie
ma przeszkód w zakresie moŜliwości udzielania regionalnej pomocy inwestycyjnej na realizację kolejnych
etapów inwestycji, w sytuacji, gdy są one wskazane w jednym pozwoleniu na budowę, z zastrzeŜeniem
warunków wskazanych powyŜej – etap, na który udzielana jest regionalna pomoc inwestycyjna musi
stanowić sam w sobie nową inwestycję w stosunku do etapu poprzedzającego/ równolegle realizowanego,
jeŜeli taki jest/ był realizowany. NaleŜy bowiem mieć na uwadze, Ŝe warunki realizacji inwestycji
wynikające z ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118,
z późn. zm.; dalej: Prawo budowlane) mają charakter posiłkowy w zakresie oceny danej inwestycji/ jej
kolejnych etapów dokonywanej przez instytucję przyznającą regionalną pomoc inwestycyjną na dany
projekt.
Mając na względzie zasady wynikające z przepisów dotyczących regionalnej pomocy inwestycyjnej
w zakresie faktycznych powiązań ekonomicznych i funkcjonalnych poszczególnych etapów inwestycji,
w praktyce mogą wystąpić zarówno sytuacje, Ŝe zamierzona z góry wieloetapowość inwestycji będzie
odzwierciedlona w pozwoleniu na budowę, jak równieŜ sytuacje, gdy pozwolenie na budowę będzie
dotyczyło wyłącznie jednego zamierzenia inwestycyjnego, które jednak w rozumieniu ww. przepisów
i wynikających z nich zasad dotyczących udzielania regionalnej pomocy inwestycyjnej będzie
faktycznie stanowiło etap większej inwestycji.
Ocena kwalifikowalności złoŜonego projektu ubiegającego się o regionalną pomoc inwestycją powinna być
zatem dokonana z uwzględnieniem wszelkich złoŜonych przez wnioskodawcę dokumentów, które
w procesie oceny powinny stanowić dla instytucji przyznającej pomoc komplementarne źródła informacji na
temat inwestycji, której projekt dotyczy i podstawą rozstrzygnięcia o faktycznym jej statusie w rozumieniu
przepisów o regionalnej pomocy inwestycyjnej.
Efekt zachęty a wydatki niekwalifikowane
W zakresie stanowiska dotyczącego podlegania reŜimowi efektu zachęty w odniesieniu do wydatków
niekwalifikowanych stwierdzono, Ŝe warunki dotyczące kwalifikowalności czasowej projektu
(spełniania efektu zachęty) dotyczą całego projektu składanego do oceny – zarówno części
dotyczącej wydatków kwalifikowanych, jak i niekwalifikowanych. Mimo Ŝe pomoc pokrywa część
wydatków kwalifikowanych, to projekt składa się integralnie z tych dwóch rodzajów wydatków.
W konsekwencji rozpoczęcie prac przed złoŜeniem wniosku w zakresie części niekwalifikowanej,
analogicznie jak w zakresie części kwalifikowanej – powinien być uznany jako okoliczność dyskwalifikująca
projekt w ramach regionalnej pomocy inwestycyjnej.
Rozpoczęcie prac a wpis do dziennika budowy
Na spotkaniu dyskutowano równieŜ na temat prawidłowego rozumienia terminu rozpoczęcie prac
budowlanych. W opinii IK RPO/ UOKiK wpis do dziennika budowy stwierdzający wyłącznie powierzenie
kierownictwa i nadzoru oraz kontroli technicznej robót budowlanych wskazanym osobom nie stanowi
o rozpoczęciu ww. prac.
Pojęcie podjęcia prac budowlanych tradycyjnie interpretowane jest w świetle Prawa budowlanego.
6
Zgodnie z art. 41 ww. ustawy rozpoczęcie budowy następuje z chwilą podjęcia prac przygotowawczych na
terenie budowy. Pracami przygotowawczymi są:
– wytyczenie geodezyjne obiektów w terenie,
– wykonanie niwelacji terenu,
– zagospodarowanie terenu budowy wraz z budową tymczasowych obiektów,
– wykonanie przyłączy do sieci infrastruktury technicznej na potrzeby budowy.
Przyjęcie ww. rozumienia pojęcia „podjęcia prac budowlanych” zgodnie z ww. ustawą uzasadnia
konieczność konsekwentnego pozostania w obszarze przepisów ww. ustawy (ewentualnie przepisów
wykonawczych ustanowionych na jej podstawie) w zakresie dokonywania kolejnych interpretacji
w przedmiotowym zakresie.
8
Zgodnie z art. 45 ust.2 ustawy – przed rozpoczęciem robót budowlanych naleŜy dokonać w dzienniku
budowy wpisu osób, którym zostało powierzone kierownictwo, nadzór i kontrola techniczna robót
budowlanych.
NaleŜy jednocześnie zauwaŜyć, Ŝe porządek chronologiczny/ terminarz czynności: wydanie dziennika
budowy inwestorowi, obowiązek dokonania wpisów osób pełniących funkcje, o którym mowa powyŜej, czy
spoczywający na inwestorze obowiązek poinformowania o zamierzonym terminie rozpoczęcia robót
(rozpoczęcie to moŜliwe jest dopiero po wyznaczeniu ww. osób) wynika z przepisów ustawy, a takŜe
rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 26 czerwca 2002 r. w sprawie dziennika budowy, montaŜu
i rozbiórki, tablicy informacyjnej oraz ogłoszenia zawierającego dane dotyczące bezpieczeństwa pracy
i ochrony zdrowia (Dz.U. Nr 108, poz. 953 z późn. zm.).
Mając
na
względzie
powyŜsze
regulacje,
przez
rozpoczęcie
prac
budowlanych
w rozumieniu zasad regionalnej pomocy inwestycyjnej naleŜy rozumieć fizyczne rozpoczęcie tych
prac lub wpis do dziennika budowy, ale nie jakikolwiek wpis, a jedynie taki wpis, który dotyczy
rozpoczęcia prac przygotowawczych/ właściwych prac budowlanych.
Zmiana rodzaju pomocy po podpisaniu umowy
W odniesieniu do kwestii moŜliwości zmiany rodzaju pomocy po podpisaniu umowy – z regionalnej pomocy
inwestycyjnej na pomoc de minimis (bez ponownego złoŜenia i oceny wniosku zgodnie z obowiązującymi
w tym zakresie dla danego RPO procedurami), a takŜe zmiany kategorii kwalifikowalności wydatku – zmiany
wydatku przewidzianego we wniosku/ umowie jako kwalifikowany na wydatek niekwalifikowany w związku ze
stwierdzeniem poniesienia go w sposób niezgodny z warunkami przewidzianymi w rozporządzeniu,
przedstawiciele IK RPO stwierdzili, Ŝe takie działania są niedopuszczalne.
Zgodnie z art. 26 ust. 2 ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju
(Dz.U. 2009 nr 84 poz. 712 z późn. zm.) instytucja zarządzająca programem operacyjnym w zakresie
realizacji powierzonych jej zadań powinna zapewnić przejrzystość reguł stosowanych przy ocenie
projektów. Nawet jeŜeli w ramach danego konkursu wnioskodawca ma moŜliwość wyboru rodzaju pomocy,
9
o jaką się ubiega, to etap złoŜenia wniosku jest ostatnim na jakim moŜna ten wybór zmienić . Po złoŜeniu
wniosku projekt jest oceniany na kolejnych etapach na podstawie rozporządzenia będącego podstawą
udzielania danego rodzaju pomocy. Pozytywna ocena formalna, a następnie merytoryczna jest podstawą do
podpisania umowy, którą beneficjent następnie ma obowiązek realizować w zgodzie z warunkami pomocy,
o jaką się ubiegał i jaką otrzymał. Niedochowanie tych warunków zarówno na etapie poprzedzającym
podpisanie umowy (co w efekcie zdyskwalifikowałoby projekt z oceny, gdyby instytucja przyznająca pomoc
posiadła informacje w tym zakresie), jak i po podpisaniu umowy, w trakcie realizacji projektu – jest podstawą
do rozwiązania umowy. Natomiast z pewnością nie jest podstawą do swoistego legalizowania działania
beneficjenta niezgodnego z prawem (stosowanym rozporządzeniem) poprzez zamianę danego rodzaju
pomocy na inną pomoc, która nie przewiduje warunków, których beneficjent nie dochował w zakresie
pomocy, o którą wnioskował i którą otrzymał.
8
Zgodnie z art. 3 ust.7 ustawy przez roboty budowlane naleŜy rozumieć: budowę, a takŜe prace polegające na przebudowie, montaŜu,
remoncie lub rozbiórce obiektu budowlanego.
Z zastrzeŜeniem sytuacji, w których procedury konkursowe przewidują moŜliwość uzupełniania/ stosownego korygowania wniosku
o dofinansowanie na etapie oceny formalnej. Wówczas ww. etapem złoŜenia wniosku będzie złoŜenie wniosku uzupełnionego/
skorygowanego zgodnie z wytycznymi instytucji przeprowadzającej konkurs (odpowiednia instytucja w systemie wdraŜania danego
programu operacyjnego).
9
7