166. Jan 21, 17. 169. Ps. 113 B

Komentarz
Commentary
w dpowiedzi Oldrada, dotyczącej dopuszczalności wojny z Saracenami celem wyzwolenia Hiszpanii, która dawniej była państwem chrześcijańskim: Innocenty IV
uznawał dopuszczalność wojny o Ziemię świętą; Oldradus przyjmuje za „prawdziw-·
szą" opinię Ostyjskiego, że przez przyjście Chrystusa niewierni utracili prawo do
państw itd., z drugiej jednak strony Oldradus na poćzątku i końcu swego wywodu
uzasadnia wojnę z Saracenami właśnie tym, że jest to wojna dla obrony czy odzyskania, por. wyżej. uw. 25--26.
159-163. Wedle Piotra de Ancarano.
160. Widocznie opuszczono tu coś. Tak samo w drukowanym egzemplarzu
dzieła Piotra de Ancarano jest tu tylko wyraz „funditus" (zgoła), a brak orzeczenia.
161. Idzie tu o dwa odrębne fragmenty Instytncji justyniańskich: I 2, 1, 18
i I 2, 1, 12 (w tym ostatnim incipit jest Cum vero, podczas gdy w rękopisie jest
Si vero). Patrz niżej str. 268 uw. 165.
162. Włodkowic, który od r. 1404/5 bawił we Włoszech na studiach, a zapewnie
bywał też i działał na dworze papieskim a, był obecny w Pizie podczas soboru 1409 r.
i zapewne słyszał odczyt Piotra de Ancarano, o którym mowa. Musial też wykfa~
ten dokładnie notować, bo dotykał zagadnienia tak bardzo aktualnego dla Polski
za Tagiełły. Może zetknął się tam Włodkowic z Piotrem. A że Piotr de Ancarano
na ~oczątku soboru w Konstancji był jego doradcą prawnym (advocatus concilii) h,
pogląd jego zgodny ze stanowiskiem Polski był ważny.
164-170. Za Janem Andrzejowym.
165. Jan 10, 16.
166. Jan 21, 17.
167. Efez. 6, 9.
168. Kolos. 4, 1.
169. Ps. 113 B (115), 16.
171-176. Wedle św. Tomasza.
172. W rękopisie Włodkowica przez pomyłkę jest „considerando" zamia~t
.,considerare" (jak jest w tekście·. św. Tomasza).
173. Filip. 4, 22.
174. „Dlatego" zapewne w znaczeniu „jeżeli fakty uzasadniają".
175. Mt. 17, 26.
176. 1 Tym. 6, 1.
177-181. Wedle Rajmunda z Peiiaforte.
right in pointing out· an inexactitude in the answer of Oldradus concerning the
admissibility of wars against the Saracens to free Spain, which had formely been
a Christian country: Innocent IV recognized the admis~ibility of war for the Holy
Land, Oldradus accepted as "more true" the opinion of Ostiensis that the infidels
have by ~he advent of Christ forfei.ted tlieir right 1to have .states etc., - yet on the
·other hand Oldradus justiifies the war against the Saracens in the begin:ning and
in the en;d of his statement precisely by the faat that it is a war for defence or
recovery; cf. above notes 25-26.
159-163. According to Peter de Ancarano.
160. EV'idently something has been omitted here. Similarly, in the printed copy
of the work by Peter of Ancarano the word funditus (altogether) is found without
a predicate.
.
161. These are >two dlifferent fragments of the codification of Jusitinian: I 2, 1,
18 and I 2.• 1, 12. The first word (incipit) of the latter fragment is Cum, while
the manuscript has Si. See below p. 268 note 165.
162. Paul, who had been studying in Italy s1ince 1404/5, and was probably
a1S>o vis:iting, and aotive in, the Papal Curia a, was present <lit P1isa during the
Council of 1409 and most probably attended the lectnre by Peter Ancarano which
is referred to here. He must have taken careful notes of this lecture, which touched
a problem so very important for Poland in the days of King Ladislas Jagiełło;
perhaps he had personal contact with Peter. And since Peter de Ancarano was the
legal adviser (advocatus concilii) of the Council of Constance at its beginning h,
it was important that his view supported the Polish case.
164-170. According to John Andreae.
165. John 10, 16.
166. John 21, 17.
167. Ephes. 6, 9.
168. Coloss. 4, 1.
169. Ps. 113 B (115), 16.
171-176. According to St. Thomas.
172. The manuscript of Paul's text has, by mistake, considerando instead of
considerare (as has ithe :text of St. Thomas).
173. Philipp. 4, 22.
174. "Therefore" probably meaning "if the facts justify".
175. Matt. 17, 26.
176. 1 Tim. 6, 1.
177-181. According to Raymond de Peiiaforte.
a Ks. J. Fijałek, Ostatnie słowo Pawła Włodkowica o zakonie krzyżackim, Przegląd Koś­
cielny 1902 str. 269.
b J. F. von Schulte, Geschichte der Quellen und Literatur des katholischen Kirchenrechts, II str. 280.
a J. Fijałek, Ostatnie słowo Pawła Włodkowica o zakonie krzyżackim, Przegląd Kościelny
1902 p. 269.
b J. F. von Schulte, Geschichte der Quellen und Literatur des katholischen Kirchenrechts, II p. 280.
111
111
Komentarz
178. Efez. 6, 5.
179. Powtórzenie glosy Wilhelma z Rennes do Rajmunda.
180. Tu luka w rękopisie.
182. Mt. 21, 43.
183. Włodkowic dowodzi, że słol\-va przytoczone przez Apostoła me znajdują.
zastosowania do pogan.
184-186. Różne znaczenia słów „królestwo Boże'', odmienne niż znaczemewładztwa politycznego, które słowom Apostoła przypisuje Ostyjski.
185. Łuk. 17, 21.
187. Dalszy ciąg dowodu, że słowa o odjęciu królestwa Bożego nie oznaczają
zabrania niewiernym władzy i panowania. Włodkowic opiera się tu na cytaciez św. Augustyna, zawartej w c. 3 X Translato, 1, 2 i na glosie tego kapitulika: idzie
o powołanie papieża do stanowienia praw: „ze zmianą kapłaństwa jest konieczne,
żeby nastąpiła i zmiana prawa" a, co św. Augustyn wyjaśnia: „Ponieważ zarazem
i przez tego samego i za tą samą obietnicą jedno i drugie było dane, przeto co powiedziano o jednym musi być rozumiane o drugim".
188. Wyżej uw. 182.
189. Powt. 6, 3.
190. Wyjścia 24, 3.
191. Powt. 17, 9.
192-193. Sformułowanie rozmcy między właśoiwym znaczeniem słów Apostoła (wyżej uw. 183-187), a interpretacją Ostyjskiego: nie zostały przeniesione
państwa itd., ale kapłaństwo i moc wydawania i tłumaczenia prawa.
194. Eklezjastyk 10, 8.
195. Daniel, 5, 28.
196. 1 Machab. 1, 1.
197. Łuk. 2, 1.
198. Eklezjastyk 10, 7.
a Heb. 7, 12.
112
Commentary
178. Ephes. 6, 5.
179. A repetition of the gloss of Guillaume de Rennes to Raymond.
180. Here space is left in the manuscript.
182. Matt. 21, 43.
183. faul argues that :the words quoted by the Apostle are not applicable to
pagans.
184-186. Various meanings of the words "Kingdom of God'', other than
denorting political government, which Ostiensis understands the words of the
Apootle •to mean.
185. Luke 17, 21.
18 7. Continua tion of rthe argwnelllt tha t the words "the kingdom of God shall
be .taken from you" do .not mean taking power and government from infidels. Paul
relies here on a quotation from St. Augustine, COilitained in c. 3 X Translato, 1, 2,
and on the gloss to that chapter: 1his deals with enactment of laws by tthe Pope:
"For the priesthood being changed, there is made of necessity a change also of the
law" a, which St. Augustine explains: "Since one and the other were given together
and by the same promise, therefore rthart: which was said of one must be understood
of the other".
188. See above noite 182.
189. Deut. 6, 3.
190. Exod. 24, 3.
191. Deut. 17, 9.
192-193. Statement of the difference between the true meaning of the words
of the Apostle (see above notes 183-187) and their interpretation by Ostiensis:
not the states etc. were transferred, but the priesthood, and the power to make and
interpret the law.
194. Ecclus 10, 8.
195. Dan. 5., 28.
196. 1 Maccab. 1, 1.
197. Luke 2, 1.
198. Ecclus 10, 7.
a Heb. 7,12.
112