Metodologia i socjologia polityki Historia myśli politycznej System

32
ic
ka
.
pl
2 0 14
Metodologia i socjologia polityki
Historia myśli politycznej
m
System polityczny i partyjny
ad
e
Sprawy międzynarodowe
ak
Kulturoznawstwo / rosjoznawstwo
2015-05-12 09:07:24
Księgarnia Akademicka Sp. z o.o.
ul. św. Anny 6, 31-008 Kraków
tel./fax: 12 431 27 43
[email protected]
www.akademicka.pl
ISSN 1733-6716
ad
e
Redakcja tekstów:
Justyna Wójcik
pl
„Politeja.
Pismo Wydziału Studiów
Międzynarodowych i Politycznych
Uniwersytetu Jagiellońskiego”
ul. Piłsudskiego 13, pok. 209
31-110 Kraków
tel.: 12 663 34 74, fax: 12 421 53 65
[email protected]
www.politeja.wsmip.uj.edu.pl
Saad Abudayeh ( Jordan University)
Roman Bäcker (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu)
Marek Bankowicz (Uniwersytet Jagielloński)
Jacek Bartyzel (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu)
Włodzimierz Bernacki (Uniwersytet Jagielloński)
Stanisław Bożyk (Uniwersytet w Białymstoku)
Maksim Bulachtin (Perm University)
Selim Chazbijewicz (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie)
Adam Chmielewski (Uniwersytet Wrocławski)
Artur Demchuk (Lomonosov Moscow State University)
Joachim Diec (Uniwersytet Jagielloński)
Andrzej Dudek (Uniwersytet Jagielloński)
Marcin Grabowski (Uniwersytet Jagielloński)
Wojciech Kaute (Uniwersytet Śląski w Katowicach)
Paulina Kewes (University of Oxford)
Wawrzyniec Konarski (Uniwersytet Jagielloński)
Leszek Korporowicz (Uniwersytet Jagielloński)
Krzysztof Kościelniak (Uniwersytet Jagielloński)
Józef Marczak (Akademia Obrony Narodowej)
Barbara Krauz-Mozer (Uniwersytet Jagielloński)
Wojciech Kwiatkowski (Uniwersytet Kardynała Stefana
Wyszyńskiego)
Paweł Laidler (Uniwersytet Jagielloński)
Marek Maciejewski (Uniwersytet Wrocławski)
Maciej Marszał (Uniwersytet Wrocławski)
Wojciech Materski (Polska Akademia Nauk)
Gerhard Meiser (Universität Halle)
Włodzimierz Mich (Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej
w Lublinie)
Waldemar Rezmer (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu)
Andrea Schmidt (Pecs University)
Jan Skoczyński (Uniwersytet Jagielloński)
Mieczysław Smoleń (Uniwersytet Jagielloński)
Anna Sosnowska-Jordanovska (Uniwersytet Warszawski)
Barbara Stoczewska (Uniwersytet Jagielloński)
Lucjan Suchanek (Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa
w Oświęcimiu)
Krzysztof Szczerski (Uniwersytet Jagielloński)
Patrycja Szostok (Uniwersytet Śląski w Katowicach)
Dariusz Szpoper (Uniwersytet Gdański)
Paweł Ścigaj (Uniwersytet Jagielloński)
Janusz J. Węc (Uniwersytet Jagielloński)
Howard Williams (Aberystwyth University)
Justyna Zając (Uniwersytet Warszawski)
Ryszard Zięba (Uniwersytet Warszawski)
ic
ka
.
Publikacja wydana w dwóch wersjach:
elektronicznej i drukowanej. Wersją
pierwotną jest format elektroniczny
Recenzenci
m
Publikacja wydana dzięki
pomocy de minimis z Ministerstwa
Nauki i Szkolnictwa Wyższego
oraz środkom Wydziału Studiów
Między­narodowych i Politycznych UJ.
Projekt okładki:
Łukasz Fyderek
Typografia, skład i łamanie:
ak
www.anatta.pl
Nakład: 150 egz.
„Politeja” jest
Uniwersytetu
tycznych i ku
z ośrodków n
nych i nierozp
recenzji książe
Ostateczna de
nego wyniku
spośród specja
Wymagan
1. Teksty
2. Artyku
wraz z
nego m
3. Opróc
nych w
4. Na pie
5. W tek
wraz z
6. W prz
7. Prosim
8. Przypi
stronie
9. Autor
dwóch
uzupe
10.Po zaa
twem
Pismo Wydziału Studiów Międzynarodowych
i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego
POLITEJA
Kraków 2014
ad
e
m
ic
ka
.
RADA PROGRAMOWA
Prof. Jerzy Axer (Uniwersytet Warszawski)
Prof. Andrea Ciampani (LUMSA, Roma)
Prof. Břetislav Dančak (Masaryk University, Brno)
Prof. Rahul Peter Das (Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg)
Prof. Taras Finikov (KROK University, Kyiv)
Prof. Saleh K. Hamarneh ( Jordan University)
Prof. Ferenc Hörcher (Pázmány Péter Catholic University, Budapest)
Prof. Alvydas Jokubaitis (Vilnius University)
Prof. Wiesław Kozub-Ciembroniewicz (Instytut Nauk Politycznych i Stosunków
Międzynarodowych UJ)
Prof. Zdzisław Mach (Instytut Europeistyki UJ)
Prof. Andrzej Mania (Instytut Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych UJ)
Prof. Tadeusz Paleczny (Instytut Studiów Międzykulturowych UJ)
Prof. Dorota Praszałowicz (Instytut Amerykanistyki i Studiów Polonijnych UJ)
Prof. Anna Raźny (Instytut Rosji i Europy Wschodniej UJ)
Prof. John Robertson (Cambridge University)
Prof. Irena Stawowy-Kawka (Instytut Nauk Politycznych i Stosunków
Międzynarodowych UJ)
Prof. Noël O’Sullivan (University of Hull)
Prof. Adam Walaszek (Instytut Amerykanistyki i Studiów Polonijnych UJ)
Prof. Andrey Yuriyevich Shutov (Lomonosov Moscow State University)
Prof. Andrzej Zięba (Instytut Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych UJ)
pl
Nr 6 (32)
REDAKTOR NACZELNY CZASOPISMA
Prof. Bogdan Szlachta
(Instytut Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych UJ)
SEKRETARZ REDAKCJI CZASOPISMA
ak
Dr hab. Dorota Pietrzyk-Reeves
(Instytut Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych UJ)
Dr Arkadiusz Górnisiewicz
(Instytut Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych UJ)
Spis treści
5
Małgorzata Kiwior-Filo, Profesor Wiesław Kozub-Ciembroniewicz –
wspomnienie Mistrza
Artykuły
Marek Bankowicz, Metodologia politologii według Giovanniego Sartoriego
23
Marek Pająk, Jak badać politykę? Analiza współczesnego dyskursu
metodologicznego w politologii na przykładzie Flyvbjerg Debate
45
Jacek K. Sokołowski, Spójność, zgodność i dyscyplina ugrupowań
parlamentarnych: przegląd aktualnych zagadnień badawczych
63
Paweł Ścigaj, Trwoga 10/04 w świetle badań opinii publicznej
Historia myśli politycznej
93
ic
ka
.
13
pl
Metodologia i socjologia polityki
Bogdan Szlachta, Wolność w refleksji przedstawicieli szkoły z Salamanki
111 Lucyna Chmielewska, Teoria polityczna Thomasa Hobbesa a teologia
reformowana
m
129 Rafał Łętocha, Naród, kultura i przyroda w myśli Jana Gwalberta
Pawlikowskiego
ad
e
143 Mikołaj Rysiewicz, Antoni Walewski: historiozofia wyklętego lojalisty
161 Dariusz Brzeziński, Myśl społeczna Zygmunta Baumana przed Marcem 1968:
od „mechanistycznej” do „aktywistycznej” wersji marksizmu
System polityczny i partyjny
ak
183 Zbigniew Mazurak, The Constitutional Limits on the Federal Government
according to the Constitution’s Framers
203 Maciej Miżejewski, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji organem politycznej
kontroli nadawców w Polsce
223 Paweł Kamiński, Społeczne podstawy systemu partyjnego – zarys tematyki
w perspektywie Polski
241 Paweł Filipek, Klauzule rozłączności w konwencjach Rady Europy
Sprawy międzynarodowe
261 Sebastian P. Górka, Problem instytucji wojskowych w szkicach politycznych
Carla von Clausewitza w latach 1816-1823
315 Anna Bartnik, Hispanics in the American political theatre – leading
or supporting actors?
pl
287 Christopher Reeves, Making the Best of a Bad Job? The Nixon Administration
and the 1971 Four Power Berlin Agreement
ic
ka
.
333 Andrzej Kozłowski, Rola Gruzji w polityce zagranicznej Stanów Zjednoczonych
w XXI w.
365 Rafał Siemianowski, Wielka Brytania wobec sprawy katyńskiej za rządów
Margaret Thatcher
Kulturoznawstwo/rosjoznawstwo
385 Ludmiła Łucewicz, Исповедь Ставрогина: текст и контекст
m
395 Martyna Kowalska, Kulturowy i społeczny portret stiliagów (Pomnik
nieznanego stiliagi, Dorosła córka młodego człowieka Wiktora Sławkina)
413 Julita Biniewska, Narodziny i rozwój ruchu emancypacyjnego w Rosji
ad
e
Recenzje
ak
431 Damien Thiriet, Jacques Julliard, Les Gauches françaises 1762-2012. Histoire
et politique
ad
e
ak
ic
ka
.
m
pl
Prawnik i historyk
ic
ka
.
Profesor Wiesław
Kozub-Ciembroniewicz –
wspomnienie Mistrza
pl
DOI: 10.12797/Politeja.11.2014.32.01
ak
ad
e
m
Profesor Wiesław Kozub-Ciembroniewicz urodził się 26 lipca 1944 r. w Krakowie, ukochanym mieście, z którym
łączyła Go silna więź emocjonalna.
Związek z rodzinnym Królewskim Miastem, w którym mieszkał, kształcił się,
pracował i wypoczywał, spacerując po
bulwarach wiślanych, często podkreślał,
z uśmiechem opowiadając o przedszkolu na Salwatorze u Sióstr Norbertanek,
z którym wiązał ciepłe wspomnienia
dzieciństwa jako najbardziej beztroskiego okresu w życiu. Kształcenie na poziomie ponadpodstawowym kontynuował
w I Liceum Ogólnokształcącego im. Bartłomieja Nowodworskiego. Po maturze
podjął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, które ukończył w 1967 r., uzyskując tytuł magistra prawa.
W tymże roku (od 1 października) został zatrudniony na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Katedrze Historii Doktryn Politycznych i Prawnych, kierowanej wówczas przez prof. Konstantego Grzybowskiego, wybitnego prawnika i historyka
idei prawno-politycznych. Pod jego okiem dojrzewały zainteresowania naukowe Pro-
6
Politeja 6(32)/2014
Małgorzata Kiwior-Filo
pl
fesora Kozuba-Ciembroniewicza, które wkrótce przybrały interdyscyplinarny charakter. Sprzyjały temu podjęte przez Profesora studia na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, zwieńczone tytułem magistra historii, uzyskanym
w 1972 r. Wykształcenie i wiedza w zakresie dwóch fakultetów miały istotny wpływ na
przebieg błyskotliwej kariery naukowej. Już w 1974 r., na podstawie rozprawy Państwo
faszystowskie Mussoliniego. Doktryna polityczna i regulacje prawne, uzyskał stopień doktora nauk prawnych, a w 1983 r. stopień doktora habilitowanego tychże nauk w zakresie historii doktryn politycznych i prawnych, przedkładając rozprawę Socjaldemokracja
w Austrii współczesnej 1945-1966. Znakomita monografia Doktryny włoskiego faszyzmu
i antyfaszyzmu w latach 1922-1939 stanowiła podstawę uzyskanego w 1993 r. tytułu
profesora. Z dniem 1 listopada 2008 r. został profesorem zwyczajnym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Równolegle z pracą naukowo-dydaktyczną w latach 1985-2006 czynnie
uprawiał zawód adwokata, przygotowując ekspertyzy dla Sejmu RP i Ośrodka Badawczego Adwokatury w Warszawie.
„Homo universitatis”
ak
ad
e
m
ic
ka
.
Profesor Wiesław Kozub-Ciembroniewicz był bez wątpienia „człowiekiem uniwersytetu”. Podkreślał swój związek z najstarszą polską uczelnią, dzięki której zdobył wykształcenie, co otworzyło Mu drogę do kariery naukowej i zawodowej; miał wobec
niej ogromne poczucie obowiązku. Dług wdzięczności wobec Alma Mater Jagiellonica
spłacał, służąc jej jako naukowiec, wykładowca, wieloletni kierownik Katedry Współczesnych Doktryn Politycznych (od 1985 r.), dyrektor Instytutu Nauk Politycznych
i Stosunków Międzynarodowych (1999-2002), a następnie dziekan Wydziału Studiów
Międzynarodowych i Politycznych. Jako dydaktyk przywiązujący ogromną rolę do
kwestii kształcenia i wychowywania młodych pokoleń swą wiedzą i doświadczeniem
dzielił się ze studentami Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie (w latach 2000-2003) oraz Wyższej Szkoły Bezpieczeństwa Publicznego i Indywidualnego
„Apeiron” w Krakowie (od 2005 r.).
Pełnił wiele odpowiedzialnych i prestiżowych funkcji: prezesa Klubu Chrześcijan
i Żydów „Przymierze” (2008-2012), członka Kapituły Nagrody im. Księdza Stanisława
Musiała (2008-2015), przewodniczącego Grupy Polskiej Istituto per la Storia del Risorgimento Italiano (od 2004 r.) oraz przewodniczącego Rady Naukowej Centrum Badań Holokaustu UJ (od 2008 r.). Był członkiem Rad Programowych dwóch czasopism:
krakowskiej „Politei. Pisma Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych UJ”
oraz wrocławskich „Studiów nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi”.
Otwartość na drugiego człowieka i umiejętność współpracy owocowały utrwalaniem dobrych relacji Profesora z różnymi naukowcami nie tylko z Krakowa, ale też z rozmaitych ośrodków badawczych w kraju (m.in. Uniwersytet Wrocławski, Uniwersytet
Poznański) i za granicą (np. Hannah-Arendt-Institut für Totalitarismusforschung działający przy drezdeńskim Uniwersytecie Technicznym). Jednych traktował w kategoriach
„Mistrzów” (Konstanty Grzybowski, Juliusz Bardach, Karol Jonca), z innymi łączyła Go
Politeja 6(32)/2014
Profesor Wiesław Kozub-Ciembroniewicz…
7
bliska współpraca, więzy przyjacielskie i koleżeńskie ( Jan Baszkiewicz, Henryk Olszewski, Marek Maciejewski, Maria Zmierczak, Manfred Weisbecker, Hans-Adolf Jacobsen).
Znany ze swych zdolności organizatorskich, był promotorem wielu naukowo-kulturowych konferencji i spotkań (m.in. „Czas a trwanie idei politycznych”, „U źródeł
totalitaryzmów XX wieku”).
„Ojciec Dziekan”
ad
e
m
ic
ka
.
pl
W latach 2002-2008, przez dwie kolejne kadencje, Profesor Kozub-Ciembroniewicz pełnił funkcję dziekana Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych.
Z sympatią nazywany „Ojcem Dziekanem”, był nie tylko „szefem” i „konstruktorem”,
lecz także „dobrym duchem” Wydziału, który współorganizował, przyczyniając się do
jego popularyzacji, rozbudowy i trwałego umocowania w strukturach Jagiellońskiej
Wszechnicy. To dzięki Jego pomysłowości, zdolnościom organizatorskim i negocjacyjnym w obrębie tej stosunkowo młodej struktury wykształciły się nowe jednostki: Instytut Europeistyki, Instytut Studiów Regionalnych, Instytut Amerykanistyki i Studiów
Polonijnych, Instytut Rosji i Europy Wschodniej, Instytut Konfucjusza oraz Katedra
Ukrainoznawstwa. „Ojciec Dziekan” z troską zabiegał o stworzenie zaplecza lokalowego, godnych warunków pracy dla kadry naukowej, ale przede wszystkim skutecznie zachęcał adeptów nauki do prowadzenia badań, ich pogłębiania oraz publikowania
efektów pracy. Ukoronowaniem wysiłków Profesora Kozuba-Ciembroniewicza było
przyznanie Wydziałowi kategorii „A” w zakresie działalności badawczej, co nastąpiło
właśnie w czasie pełnienia przez Niego funkcji dziekana.
Sukcesów uniwersyteckich i powodów do dumy było więcej. Jeden z nich dotyczył
powstania na Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politycznych Centrum Badań
Holokaustu, którego Profesor był pomysłodawcą i współtwórcą. Powołane z Jego inicjatywy w 2008 r. Centrum stało się ważnym ośrodkiem naukowo-dydaktycznym, zajmującym się trudną i tragiczną historią Holokaustu, rozwijającym międzynarodowe
kontakty naukowe z ośrodkami badawczymi w Stanach Zjednoczonych, Europie oraz
Izraelu. Profesor Kozub-Ciembroniewicz, przewodnicząc Radzie Naukowej CBH,
dbał o rzetelność prowadzonych w Centrum studiów nad Holokaustem i kształtowanie pamięci historycznej. Był żywo zaangażowany w tworzenie Katedry UNESCO ds.
Edukacji o Holokauście, która powstała 6 marca 2014 r. w Instytucie Europeistyki na
Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politycznych.
Intelektualista i twórca
ak
Profesor posiadał wielki potencjał intelektualny, który z sukcesem wykorzystywał w pracy naukowej i dydaktycznej. Prowadzone przez Profesora Wiesława Kozuba-Ciembroniewicza badania miały interdyscyplinarny charakter. Koncentrowały się na kwestiach
ustrojowych, instytucjonalnych, prawno-politycznych i doktrynalno-historycznych.
8
Politeja 6(32)/2014
Małgorzata Kiwior-Filo
ad
e
m
ic
ka
.
pl
Dotyczyły problemów państwa, jego bezpieczeństwa, instytucji, władzy, demokratycznego ładu oraz jego zagrożeń. Wszystkie podejmowane przez siebie tematy Profesor
opracowywał z rzetelnością, opierając badania na wnikliwej analizie źródeł, których
nieocenioną wartość zawsze podkreślał. Wyjątkowa umiejętność łączenia aktywności
naukowej i organizacyjnej, zdolność pozytywnego myślenia, „łączenia”, a nie „dzielenia”, poszukiwania synergii w działaniach, odkrywania prawdy i rozumienia historii –
wszystko to było udziałem Profesora Kozuba-Ciembroniewicza, który doskonale wiedział, że bez znajomości historii oraz doktrynalnych przesłanek i mechanizmów władzy
trudno jest zrozumieć rzeczywistość, a tym bardziej ją tworzyć.
W dorobku naukowym Profesora ważne miejsce zajmowały studia historyczne z zakresu myśli politycznej. Prace poświęcone jednemu z najznamienitszych przedstawicieli krakowskiego konserwatyzmu, Antoniemu Zygmuntowi Helclowi (Myśl polityczna
Antoniego Zygmunta Helcla, Kraków 1978; Antoni Zygmunt Helcel, Wrocław–Krakow
1980; Austria a Polska w konserwatyzmie Antoniego Z. Helcla, 1846-1865, Kraków
1985), napisane w oparciu o źródła archiwalne, stanowiły istotny wkład do polskiej
historiografii, a nakreślony w nich obraz wybitnego historyka prawa, prekursora stańczyków, przedstawiony został na tle głównych tendencji dziewiętnastowiecznej myśli
politycznej, w istotny sposób wzbogacając wiedzę o niej.
Nowatorskie ujęcie przedstawiały prace z zakresu „personalistycznego konserwatyzmu” i doktryny „konstytucyjnego państwa prawa” wybitnego męża stanu Konrada
Adenauera, które znalazły wyraz w publikacji Konrad Adenauer. Personalizm i tradycjonalizm (Kraków 2000). Profesor zwrócił w niej uwagę na istotne znaczenie adenauerowskiej doktryny, opartej na założeniach konserwatyzmu, personalizmu i filozofii
chrześcijańskiej, dla integracji powojennego społeczeństwa niemieckiego, jak również
dla odbudowy Niemiec i ukonstytuowania państwa prawa.
Odrębne miejsce w obszarze badań Profesora Wiesława Kozuba-Ciembroniewicza
zajmowała doktryna społeczno-polityczna austriackiej socjaldemokracji. Profesor poświęcił jej kilka wnikliwych szkiców naukowych (m.in. Socjaldemokracja austriacka a powiązania Austrii z EWG, Koncepcja Brückenfunktion w ujęciu austriackiej socjaldemokracji,
Nowy program Socjalistycznej Partii Austrii z 20 maja 1978 – aspekty międzynarodowe),
a nade wszystko dał wyraz w interesującym opracowaniu monograficznym Socjaldemokracja w Austrii współczesnej 1945-1965 (Poznań 1982). Koncentrując się na roli i znaczeniu
socjaldemokracji w rozwoju Austrii, Profesor przedstawił koncepcje Karla Rennera, Karla
Kautskiego, Brunona Pitermana, które posłużyły jako podstawy ideowe austriackiej socjaldemokracji, torując drogę – na co wskazywał Profesor – partii demokratycznego i reformistycznego socjalizmu, o charakterze antykomunistycznym i antykonserwatywnym.
ak
Studia nad totalitaryzmami
Przede wszystkim jednak Profesor Kozub-Ciembroniewicz był i pozostaje nadal znanym i cenionym w Polsce i za granicą badaczem i znawcą systemów totalitarnych,
analizowanych w ujęciu komparatystycznym, którym poświęcił znamienitą część
pl
© KSIĘGARNIA AKADEMICKA Sp. z o.o.
ak
ad
e
m
ic
ka
.
Adres: ul. św. Anny 6, 31-008 Kraków,
tel./fax (12) 43 127 43, tel. (12) 422 10 33 w. 1167
e-mail: [email protected]
KRS: 145510, NIP: 676-007-55-73