WPŁYW MEDIÓW NA KSZTAŁTOWANIE SIĘ OSOBOWOŚCI

WPŁYW MEDIÓW NA KSZTAŁTOWANIE SIĘ OSOBOWOŚCI DZIECKA
Dziecko od najmłodszych lat jest wiernym i zafascynowanym odbiorcą
programów telewizyjnych, szczególnie bajek. Nie ma takich dzieci, które nie lubią
bajek, dlatego też bajki cieszą się największą popularnością i oglądalnością. A bajki
często przepojone są przemocą, brutalnością i agresją, szczególnie bajki produkcji
japońskiej i amerykańskiej. Obiektem podziwu dziecka jest bohater silny, mądry,
nierzadko brutalny, w którego motywy działania dziecko nie jest w stanie wniknąć.
Małe dziecko przyswaja dosłownie elementy wizualne, ponieważ nie jest zdolne
doszukać się w nich przenośni czy symbolu. Następstwem oglądania przez dziecko scen
przemocy staje się emocjonalne i fizjologiczne przyzwyczajanie się do tego rodzaju
obrazów. Dziecko uzależnia się od nich i z wolna wykazuje obojętna postawę w
stosunku do przemocy, zatraca moralną wrażliwość oraz dochodzi do wniosku, że jeśli
przemoc, siła, bezwzględność tak powszechnie występują, to znaczy, że zachowania
agresywne są nieuniknione i usprawiedliwione. Nie znaczy to, że nie ma bajek wolnych
od agresji, w których pozytywny bohater pokonuje zło i dobro zwycięża, ale najczęściej
nikt dziecku nie wskazuje wartościowego programu, ono samo dokonuje wyboru. Z
upływem czasu dziecko interesuje się filmami, które także zawierają wielką dawkę
przemocy, a niektóre są wręcz instruktażem pewnych patologicznych zachowań. W
wielu filmach dobro (słaby) przegrywa, a zło (silny) zwycięża. Dominują w tym tzw.
filmy akcji, których mottem jest zbrodnia czy przestępstwo doskonałe. Bardzo
wnikliwie i opisowo przekazywane są możliwości korzystania z broni, możliwości
ukrycia się, oszukania organów ścigania czy zatuszowania przestępstwa. Dla dziecka
może to stanowić sugestię, że nie ma, po co się wysilać i szukać wzorów postępowania,
wystarczy obejrzeć „odpowiedni” film.
Dzieci są zafascynowane i bardzo zainteresowane grami komputerowymi i to tymi,
które mają brutalną fabułę, wymagają agresywnych reakcji, zdobywania punktów za
sprawne zabijanie i likwidowanie żywych i martwych przeszkód. Szczególnie cenią
sobie programy, w których grający ma kilka „żyć” i może zyskiwać, bądź tracić życie w
zależności od tego, jak jest się szybkim i sprawnym. Dziecko czuje się panem i władcą.
Zabija, morduje, aby zdobyć kolejne punkty, aby być najlepszym, aby uzyskać
rekordowy wynik w punktacji końcowej. Dzięki przemocy i okrucieństwu staje się
bohaterem, a wirtualny świat pełen przemocy i niebezpieczeństw budzi zachwyt
dziecka. Reguły i normy obowiązujące w świecie gier komputerowych są dla dziecka
bardziej czytelne i zrozumiałe niż trudne i nie zawsze jasne i wygodne normy
społeczne, obowiązujące w świecie rzeczywistym. Bardzo często nieświadomi rodzice
są zadowoleni, a nawet dumni, że ich dziecko potrafi obsługiwać komputer. Uważają,
że wypełnili ważne zadanie rodzicielskie kupując dziecku „inteligentną zabawkę”,
dzięki której nie mają potrzeby kontrolowania, co tak naprawdę robi ich dziecko. Nie
dostrzegają żadnego zagrożenia wychowawczego. Nieświadomość dorosłych sprawia,
że gry komputerowe stały się pospolitym prezentem, którym obdarowywane są dzieci z
różnych okazji. I tak okrucieństwo na ekranie staje się domową rozrywką dziecka
osamotnionego w świecie mediów.
Oglądanie scen przemocy, agresji i okrucieństwa prowadzi do znieczulenia i obniżenia
wrażliwości na widok cierpienia, krzywdy, krwi i łez. Dziecko przestaje mieć
jakiekolwiek skojarzenia, czy odczucia zagrożenia w kontekście oglądanych scen.
Często działa także i inny mechanizm, w czasie oglądania ofiary przemocy, dziecko
traci do niej sympatię. U małych dzieci tworzy się przeświadczenie, że świat
nacechowany jest przemocą i złem, a więc jest niebezpieczny i trzeba się przed nim
bronić. W późniejszym wieku utrwala się u dziecka wiara, że zjawiska przemocy jest
wpisane w otaczającą rzeczywistość i w zachowania ludzkie, a więc jest powszechnie
akceptowane. Kolejnym skutkiem oglądania programów zawierających drastyczne
treści jest utrwalanie stłumionych potrzeb agresji, czego efektem jest skłonność do
zabaw agresywnych, bójek i konfliktów z rówieśnikami. Innym skutkiem jest mniejsza
kreatywność dziecka, czyli mniejsze otwarcie na poszukiwanie sposobów
rozwiązywania trudności interpersonalnych. Potrzeby dziecka związane z oglądaniem
scen przemocy wynikają z zaburzonej już sfery emocjonalnej. Reakcją na stres, bunt,
ucieczkę od rzeczywistości jest szukanie rozrywki w programach zawierających treści
agresywne i brutalne. Nie mając zrównoważonych pozytywnych wzmocnień, agresję i
przemoc uznaje dziecko, jako sposób na zaspokojenie wewnętrznych potrzeb. Powoduje
to wyobcowanie i zahamowanie rozwoju społecznego. Im bardziej dziecko ocenia, ze
świat mediów jest realistyczny, tym większe jest prawdopodobieństwo, że ono te
wzorce będzie próbowało naśladować.
Przedstawione czynniki i sytuacje mają bezpośredni wpływ na kształtowanie się
niewłaściwych cech osobowości dziecka, są przyczyną powstawania nieprzystosowania
społecznego oraz zjawisk patologii społecznej, szczególnie przestępczości. Dane
statystyczne dotyczące wzrostu zachowań patologicznych dzieci i młodzieży budzą
poważny niepokój naukowców, ludzi zajmujących się edukacją i wychowanie dzieci i
młodzieży oraz opinii społecznej.
Dużym błędem byłoby twierdzenie, że media mają tylko negatywny wpływ na
kształtowanie się osobowości dziecka. Mogą mieć bardzo pozytywny i korzystny
wpływ na dzieci pod warunkiem, że rodzice będą stosować pewne zasady
postępowania. Do najważniejszych należy zaliczyć:
Pozwalanie na oglądanie tylko programów dla dzieci odpowiednich dla ich
wieku oraz możliwości intelektualnych i emocjonalnych,
Kontrolowanie czasu i pory oglądania programów telewizyjnych,
Rozmowy z dzieckiem na temat treści programów i odpowiednia ich
interpretacja,
Znajomość zasad gier komputerowych i wpływ na wybory dziecka.
Uświadamianie dzieciom zasad i reguł obowiązujących w świecie gier oraz
granicy pomiędzy fikcją a rzeczywistością,
Ustalenie zasad korzystania z komputera i konsekwentne przestrzegania tych
zasad.
Świadomość rodziców w zakresie kontroli i doboru odpowiednich dla dziecka
programów telewizyjnych, właściwego i pożytecznego wykorzystywania komputera,
korzystanie z gier komputerowych może przynieść dziecku wiele korzyści, w tym:
Możliwości dostępu do najnowszych technologii oraz rozszerzania wiedzy w
różnych obszarach edukacji,
Rozwijanie zainteresowań i budzenie ciekawości poznawczej, nabywanie
nowych doświadczeń, kompetencji i umiejętności,
Rozwijanie uczuć, wrażliwości oraz wzmacnianie systemu wartości,
Rozwijanie wyobraźni, refleksu, koncentracji, możliwości poprawy koordynacji
wzrokowo-ruchowej i koordynowanie niektórych zaburzeń poznawczych
percepcyjno-motorycznych,
Podnoszenie samooceny i wiary we własne możliwości,
zainteresowanie rodziców sposobem wykorzystywania mediów przez dziecko,
towarzyszenie mu w wyborze programów czy gier, rozmowy na temat treści
programów czy wyników gier, zbliżają rodziców i dzieci, kształtują właściwe
2
relacje i więzi uczuciowe, dziecko czuje się bezpieczne i ważne, zna swoją
pozycję w rodzinie.
Media mogą być ważnym środkiem wspomagającym wszechstronny
rozwój dziecka, dobrodziejstwem dla jego edukacji i wychowania, jeżeli nauczymy
go mądrze z nich korzystać.
3