język polski - Pałac Kotulińskich

Przedmiot: język polski
Klasy: SP, GP
Autor: Aldona Wawrzos
T: Legenda o Czarnej Pani
Legenda o Czarnej Pani
W zamierzchłych czasach, których już nikt nie pamięta, w zamku usytuowanym na niewielkim wzniesieniu,
żyła samotnie jego właścicielka, której mąż przedwcześnie zginął na wojnie. Odtąd przywdziała czarne
szaty i żyła w osamotnieniu stroniąc od ludzi i otoczenia.
Zamek głucho zamknięty nie zdradzał oznak życia. Jakież było jednak zdziwienie dzieci, gdy wracając z
pobliskiej szkółki zobaczyły na zamkowym dziedzińcu czarnego kozła.
Nigdy go tu nie było, nikt takiego czarnego jak smoła kozła we wsi nie posiadał.
Nagle z dzwonnicy drewnianego kościoła odezwał się dzwon na Anioł Pański.
Jego metaliczny głos rozlegał się po okolicy, a echo pobliskich lasów podwajało jego dźwięczny ton tak
cudownie, że gdyby go człowiek rozumiał jego serce pękłoby z zachwytu lub z dziwnej tęsknoty. Wtedy
kozioł podskoczył, wysoko w górę, podbiegł w kierunku głównej bramy zamku i spojrzawszy na gromadkę
dzieci – zapraszał ich swoim wzrokiem, by weszły wespół z nim do bramy.
Niestety, obezwładnione widokiem niecodziennej zjawy czarnego kozła dzieci, stanęły jak wryte. Wtedy
brama otwarła nagle swoje podwoje i kozioł zniknął za nią bez śladu.
Dzwon kościelny umilkł. Dzieci rozeszły się każde w swoją stronę, tylko syn dworskiego ogrodnika
zauważył błysk światła w okienku zamkowego lochu. Opowiedział w domu o dziwnym zdarzeniu.
Wówczas rzekł ojciec:
- To Czarna Pani, synu, która strzeże skarbów zakopanych w lochach starego zamczyska. Gdy w południe
usłyszy głos dzwonu na Anioł Pański zamienia się w czarnego kozła i wabi przechodniów do środka. Nikt
jeszcze stamtąd nie wyszedł.
- Strzeż się więc synu Czarnej Pani – powiedział ojciec i zamyślił się głęboko.
Chłopiec zapamiętał słowa ojca, ale nie wypełnił przestrogi. Rozbudziła ona w nim taką ciekawość, że
postanowił po raz wtóry zobaczyć czarnego kozła. Odtąd codziennie wracając ze szkoły oczekiwał
spotkania ze zjawą, ale kozła nie było.
Podobna żądza ciekawości rozbudziła się w innych dzieciach. Odtąd gromadnie wyczekiwały na kolejny
kontakt z kozłem. Niestety daremnie.
Któregoś dnia zobaczyły błysk światła w okienku zamkowego lochu. Pobiegły tam i w napięciu spoglądały
do wnętrza. Nie zauważyły niczego. Wtedy jeden z nich zerwał z głowy czapkę synowi ogrodnika i wrzucił
ją przez okienko do lochu. Gromadka dzieci rozpierzchła się w popłochu, biegnąc co tchu do domów.
Syn ogrodnika został sam, gdyż nie mógł do domu wrócić bez czapki.
Wtedy rozległ się znajomy głos kościelnego dzwonu, a wnętrze lochu napełniło się światłem tak jasnym,
iskrzącym i połyskującym, że chłopiec nie był w stanie niczego dostrzec.
Scenariusz zajęć opracowano w ramach współpracy Gimnazjum Publicznego nr 1
w Czechowicach-Dziedzicach i Zespołu Pałacowo- Parkowego „Pałac Kotulińskich”
Strona 1
Wówczas przypomniał sobie słowa ojca:
- Strzeż się Czarnej Pani synu.
Nagle spostrzegł, że jakaś czarodziejska moc zdejmuje z niego obezwładniający kaftan strachu i słyszy
dźwięczny głos Czarnej Pani:
- Nie bój się chłopcze, wejdź do środka, tobie jednemu nie uczynię krzywdy.
Drogę do lochu otwierało wejście z zamkowej sieni. W dół prowadziły kamienne schody. Chłopiec
schodząc, wytężał wzrok, by odnaleźć swoją czapkę, lecz nieprzebyta ciemność uniemożliwiała mu
odnalezienie zguby. Nagle podziemie wypełniło się blaskiem światła a chłopcu ukazał się niespodziewany
widok.
Na środku dużej sali ujrzał piękną kobietę ubraną w czarną, aksamitną suknię. Siedziała za wysokim stołem
i liczyła stosy leżących tam złotych dukatów.
Popatrzył na nią z zachwytem. Jej ujmujący uśmiech i łagodny wyraz twarzy zasłaniało nieco olbrzymie
gęsie pióro, którym zapisywała na pergaminie przeliczone pieniądze. Wtedy chłopiec ujrzał pod stołem
swoją czapkę i podszedł, by ją podnieść. Jakież było jego zdziwienie, gdy zobaczył, że po brzegi
wypełniona była dukatami.
Wówczas popatrzył na damę i zauważył na jej twarzy grymas bólu.
- Nazywają mnie Czarną Panią – rzekła.
- Po śmierci męża, noszę żałobne szaty i czasem zmieniam swą postać w czarnego kozła, który widniał
niegdyś na tarczy mojego męża. Młodo zginął na wojnie zostawiając mnie samą – mówiła z żalem.
- Jako pani tej posiadłości pilnuję skarbów złożonych w lochach zamkowych, ale one nie zawsze były
uczciwie zdobyte. Miałam niegdyś liczną służbę, ale nie zawsze traktowałam moich służących należycie.
Nie zapłaciłam mojemu ogrodnikowi za pracę, dasz więc te dukaty twojemu ojcu, a wówczas część moich
win zostanie zmazana – powiedziała do chłopca i niespodziewanie zniknęła z jego oczu.
Syn ogrodnika znów znalazł się w ciemnej, zamkowej sieni, lecz w ręku trzymał swoją czapkę pełną
dukatów.
Wieść o dziwnym zdarzeniu rozeszła się po okolicy. Wśród wieśniaków byli i tacy, którzy wrzucali do
lochu swoje czapki i szli w podziemia zamku po dukaty. Niestety, żaden z nich nie wrócił z powrotem.
Czarny kozioł w dalszym ciągu biegał od czasu do czasu wokół zamku, wabiąc do środka śmiałków.
Czasem z podziemnych lochów dochodziły odgłosy jęków i płaczu tych, którzy pragnęli posiąść skarb.
Czarna Pani nie zaprzestała swoich czarodziejskich praktyk.
Wreszcie w pewną niedzielę, jak głosi legenda – z pobliskiego kościoła wyruszyła procesja z wiarą, że
zbiorowe modły zażegnają nieszczęścia. Gromadnie weszli do lochu, lecz nie zobaczyli Czarnej Pani.
Zamurowano więc wejście z sieni do lochu i wymalowano na murze czarny krzyż i trupią czaszkę.
Od tego czasu Czarna Pani zniknęła na zawsze.
Legenda (łac. legenda – to co powinno być przeczytane) – gatunek literacki będący opowieścią posługującą
się elementami niezwykłości oraz cudowności, w szczególności o życiu świętych i męczenników. Często
osnuta na wątkach ludowych i apokryficznych; rozpowszechniona w średniowieczu. W szerszym znaczeniu
legenda jest baśniową opowieścią o historii jakiegoś miejsca lub osoby. Często opowiada o powstaniu
Scenariusz zajęć opracowano w ramach współpracy Gimnazjum Publicznego nr 1
w Czechowicach-Dziedzicach i Zespołu Pałacowo- Parkowego „Pałac Kotulińskich”
Strona 2
jakiegoś miasta lub państwa, może zawierać również zdarzenia historyczne. W 2. połowie XVIII wieku do
legend zaczęto włączać podania ludowe, w których bardzo często mieliśmy do czynienia z cudowną
interwencją sił nadprzyrodzonych w życie ludzkie.
Zapoznaj się z treścią legendy o Czarnej Pani oraz definicją słowa „legenda”, a następnie wykonaj
polecenia.
1. O jakich miejscach w Czechowicach-Dziedzicach opowiada powyższa legenda?
a) zamek _____________________________________________
b) szkoła _____________________________________________
c) kościół ____________________________________________
2. Wypisz elementy niezwykłości w legendzie o Czarnej Pani:
a) ___________________________________________________________
b) ___________________________________________________________
c) ___________________________________________________________
3. Dlaczego ową zjawę nazywano Czarną Damą?
a) Jako wdowa nosiła czarne suknie;
b) Miała czarne, farbowane włosy;
c) Była Murzynką
4. Dlaczego Pani przybierała postać czarnego kozła?
a) Było to jej ukochane zwierzątko
b) Czarny kozioł był herbem jej męża
c) Przez czarnego kozła zginął jej mąż
5. Dlaczego Czarna pani nie mogła zaznać wiecznego spokoju?
_________________________________________________________________________
6. Syn ogrodnika był jedynym, którego Czarna Pani wypuściła z lochów zamku. Zaznacz odpowiedzi
jako prawdziwe lub fałszywe
Czarna Pani zakochała się w synu ogrodnika.
Syn ogrodnika pokonał Czarną panią w walce i dlatego mógł odejść.
Chłopiec wszedł do lochów tylko po czapkę, a nie po pieniądze.
Czarna Pani za życia nie płaciła swym służącym i chłopcem chciała posłać pieniądze
ogrodnikowi.
Pozostali śmiałkowie chcieli wynieść z lochów złoto.
P
P
P
F
F
F
P
F
P
F
7. W legendzie o Czarnej Pani pojawiają się siły nadprzyrodzone. Wyjaśnij, kto reprezentował dane
siły i na czym polegało ich działanie:
a) zła siła - ______________________________________________________________
b) dobra siła - ___________________________________________________________
8. Zamień mowę niezależną na zależną:
a) „- Strzeż się więc synu Czarnej Pani – powiedział ojciec i zamyślił się głęboko.”
___________________________________________________________________________
___________________________________________________
b) „(…) słyszy dźwięczny głos Czarnej Pani:
- Nie bój się chłopcze, wejdź do środka, tobie jednemu nie uczynię krzywdy.”
___________________________________________________________________________
___________________________________________________
9. Zacytuj odpowiednie fragmenty legendy do podanych środków artystycznych :
a) porównanie (1 przykład)
____________________________________________________
Scenariusz zajęć opracowano w ramach współpracy Gimnazjum Publicznego nr 1
w Czechowicach-Dziedzicach i Zespołu Pałacowo- Parkowego „Pałac Kotulińskich”
Strona 3
b) epitet (2 przykłady)
_____________________________________________________
c) metafora (2 przykłady)
_____________________________________________________
10. Napisz fragment pamiętnika syna ogrodnika o dniu, w którym spotkał Czarną Panią. Niech Twoje
opowiadanie zawiera opis przeżyć wewnętrznych. Użyj tylko mowy zależnej.
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_______________________________________________
Scenariusz zajęć opracowano w ramach współpracy Gimnazjum Publicznego nr 1
w Czechowicach-Dziedzicach i Zespołu Pałacowo- Parkowego „Pałac Kotulińskich”
Strona 4