Uprawa owsa od wielu lat systematycznie się

Owies
Uprawa owsa od wielu lat systematycznie się zmniejszała. Obecnie obserwuje się
nieznaczny jej wzrost. Wynika to z zainteresowania wykorzystaniem owsa na cele
energetyczne i zwiększającego się pogłowia koni, dla których jest to podstawowy rodzaj
paszy.
Wymagania klimatyczno-glebowe
■
Temperatura
Owies ma najmniejsze wymagania termiczne spośród wszystkich zbóż jarych. Kiełkuje w
temperaturze 2-3°C, natomiast krzewieniu sprzyja temperatura w zakresie 6-12°C. Po
wyrzuceniu wiech aż do zbiorów najkorzystniejsza średnia dobowa temperatura wynosi 1518°C.
■
Opady
Owies ma najwyższy współczynnik transpiracji ze wszystkich zbóż (ok. 500), co oznacza,
że ma największe potrzeby wodne. Szczególnie plonotwórcze są opady przed siewem.
Okresem krytycznym, w którym owies jest najbardziej wrażliwy na niedobór wody, jest tak jak w przypadku innych zbóż - stadium strzelania w źdźbło. Jednak zwiększone
zapotrzebowanie na wodę utrzymuje się jeszcze w okresie po wyrzuceniu wiech. Niedobory
wody w okresie nalewania ziarna i dojrzewania (druga połowa czerwca i pierwsza połowa
lipca) przyspieszają zasychanie roślin.
■
Gleba
Do uprawy owsa odpowiednie są gleby kompleksów żytnich. Dzięki silnie rozwiniętemu
systemowi korzeniowemu i dużej tolerancji na zakwaszenie gleby (nieznacznie tylko
mniejszej niż wykazuje żyto) i przy równomiernym rozkładzie opadów, owies dobrze
plonuje nawet na glebach piaszczystych. Typowe dla uprawy owsa są także kompleksy
górskie: owsiano-ziemniaczany górski, owsiano-pastewny górski i zbożowy górski. Owies
może być uprawiany również na kompleksach pszennych, lecz głównie ze względów
fitosanitarnych, jako tzw. przerywacz w płodozmianie ze zbyt dużym udziałem zbóż.
Natomiast ze względów ekonomicznych nie jest to opłacalne.
Dobór odmiany
Obecnie w krajowym rejestrze odmian wpisanych jest 28 odmian owsa (5 nagi, 23
zwyczajny), które różnią się terminem dojrzewania i kolorem łuski. Ze względu na termin
dojrzewania wydziela się grupę odmian wcześnie dojrzewających zalecanych do uprawy w
terenach górskich i grupę tzw. odmian nizinnych, zalecanych do uprawy w całym kraju z
wyjątkiem terenów wyżej położonych. Ze względu na kolor łuski wyróżnia się odmiany o
łusce żółtej oraz kilka o łusce białej i jedną odmianę o łusce brązowej.
W tabeli zamieszczono wybrane wyniki z doświadczeń PDO, które charakteryzują plon
wybranych odmian owsa. Wielkość plonu uzyskano w warunkach tzw. przeciętnego
poziomu agrotechniki, tzn. nawożeniu azotem w dawce średnio 80 kg N na 1 ha, bez
stosowania dolistnych preparatów wieloskładnikowych i fungicydów.
Tabela. Przykłady odmian owsa, wg COBORU 2007 r.
z
Odmiana
Arab
Bohun
- odmiana zagraniczna
Grupa
Celer(zalecana na tereny górskie)
Cwał
Deresz
odmiany oplewione
(białoziarnista)Z
Flamingsprofi
Gniady (brązowoziarnista)
Rajtar
(zalecana na tereny górskie)
Sprinter
Akt
odmiany
Polar
nieoplewione
Przeciętny plon [t/ha]
6,6
6,4
6,4
6,6
6,6
6,7
6,3
6,6
5,7
4.5
4.5
Agrotechnika
■
Dobór przedplonu
Owies nie jest gatunkiem szczególnie wrażliwym na przedplon. Można go uprawiać po
wielu gatunkach. Niemniej jednak najlepiej plonuje po przedplonach pozostawiających
stanowisko w dobrej kulturze i zasobne w azot. Szczególnie na glebach słabszych należy
wysiewać owies po przedplonach lepszych. Do bardzo dobrych przedplonów zalicza się
ziemniak uprawiany na oborniku, rośliny motylkowate drobnonasienne (lucerna), a także
łubiny. Dobrymi przedplonami są rośliny strączkowe (bobik), a z drobnonasiennych koniczyna, rzepak i pszenica. Owies stosunkowo dobrze znosi również uprawę w
krótkotrwałej monokulturze. Najgorszym przedplonem jest jęczmień ze względu na
identyczny zespół chwastów występujących w obu zbożach.
Owies pozostawia stanowisko najlepsze ze wszystkich zbóż. Jest bardziej niż inne zboża
konkurencyjny w stosunku do chwastów. Ponadto w płodozmianach zbożowych pełni
funkcję fitosanitarną. Jego wydzieliny korzeniowe hamują rozwój grzybów patogenicznych,
powodujących choroby podstawy źdźbła (podsuszkowe) niebezpiecznych szczególnie dla
pszenicy i jęczmienia. Często jest wysiewany w ostatnim roku po oborniku, czyli przed
jego ponownym stosowaniem, gdyż dobrze wykorzystuje zasoby pokarmowe gleby.
■
Uprawa roli
Uprawa roli pod owies jest taka jak pod inne zboża jare.
■
Nawożenie (tab.)

Nawożenie fosforem i potasem
Owies, chociaż ma wysokie wymagania pokarmowe, to jednak dzięki silnie rozwiniętemu
systemowi korzeniowemu dobrze wykorzystuje składniki z gleby. Dlatego też wymagania
nawozowe ma stosunkowo niewielkie.

Nawożenie azotem
Owies bardzo dobrze reaguje na nawożenie azotem. Jednak zbyt wysokie dawki tego
składnika powodują wylęganie. Niższą dawkę (do 60 kg N/ ha) można zastosować
jednorazowo, natomiast wyższą lepiej podzielić na dwie części w proporcji 2/3 i 1/3.
Pierwszą część zastosować przed siewem, a drugą okresie strzelania w źdźbło.
Tabela. Zalecane dawki składników mineralnych dla owsa [kg/ha].
Składnik
Azot [N]
Fosfor [P205]
Potas [K20]
■
Zakładany plon 3-5[t/ha]
dobre
stanowisko
słabe
bardzo niska
niska
zasobność
średnia
gleby
wysoka
bardzo wysoka
bardzo niska
niska
zasobność
średnia
gleby
wysoka
bardzo wysoka
Dawka składników
50-80
60-90
70-100
50-80
40-70
30-60
10-40
90-130
80-110
70-90
50-80
30-50
Siew
Do siewu, tak jak w przypadku innych zbóż, należy wykorzystywać ziarno zaprawione.
Ponadto materiał siewny musi być dobrze posortowany ze względu na bardzo duże
zróżnicowanie wielkości ziaren. Wykorzystanie do siewu ziaren o różnej wielkości
spowoduje nierównomierne wschody i nierównomierny początkowy rozwój roślin.
Termin siewu w zależności od regionu Polski waha się od 15 III do 10 IV (rys.). Owies
powinien być wysiewany najwcześniej ze wszystkich zbóż jarych.
Terminy siewu owsa w poszczególnych regionach Polski
Każde opóźnienie siewu powoduje obniżenie plonu. Gatunek ten dobrze znosi chłody
wiosenne, a dzięki wczesnemu wysianiu rośliny lepiej wykorzystają wodę zmagazynowaną
w glebie, dobrze się rozkrzewią i łatwiej zniosą późniejsze susze.
Ilość wysiewu owsa mieści się w zakresie 170-210 kg/ ha, jest to około 500-650 ziaren/m2.
Większą ilość wysiewu należy zastosować w gorszych warunkach glebowych oraz w
przypadku siewu owsa na terenach górskich. Mniejszą ilość wysiewa się na glebach
żyznych, wilgotnych, po okopowych, a także w rejonach o większej ilości opadów.
Optymalna głębokość siewu owsa wynosi 4 cm.
■
Zabiegi pielęgnacyjne
Podstawowym zabiegiem pielęgnacyjnym w uprawie owsa jest bronowanie przed
wschodami i następnie w okresie rozwoju od trzeciego liścia do początku krzewienia (KD
13-21). Zabieg można powtórzyć pod koniec krzewienia (KD 29) i na początki strzelania w
źdźbło (KD 30-31). Chemiczne zwalczanie chwastów powinno być stosowane tylko w
ostateczności i z dużą ostrożnością, gdyż owies bardzo źle znosi zabiegi herbicydowe.
Owies może być porażany przez choroby (m.in. rdzę koronową lub mączniak) oraz
atakowany przez szkodniki (m.in. mszyce, ploniarkę zbożówkę, pryszczarka zbożowca i
skrzypionki). Jednak stosowanie ochrony owsa przed chorobami i szkodnikami często jest
nieopłacalne. W warunkach zagrożenia wystąpienia chorób lub szkodników należy
stosować środki zalecane do ochrony owsa. Charakterystyki chorób i szkodników owsa
można znaleźć w atlasach wydanych przez firmy chemiczne oraz w Internecie.