AKCJE – PRAWA I OBOWIĄZKI ZWIĄZANE Z ICH POSIADANIEM

AKCJE – PRAWA I OBOWIĄZKI ZWIĄZANE Z ICH POSIADANIEM
Czym są akcje?
Akcja to papier wartościowy dokumentujący udział w przedsiębiorstwie będącym spółką
akcyjną. Nabywający akcje staje się współwłaścicielem spółki w stopniu proporcjonalnym
do ilości udziałów, które posiada. Akcje wprowadzone do obrotu giełdowego są
przedmiotem handlu na Giełdzie.
Z posiadaniem akcji wiążą się określone prawa i obowiązki, których Inwestor powinien być
świadomy, nawet jeśli kupuje akcje licząc jedynie na zyski ze wzrostu kursu.
Prawa akcjonariuszy:
Prawo do dywidendy
Dywidenda to wypłata z zysku osiągniętego przez spółkę.
Jeśli spółka osiągnęła zysk netto, a jej Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy (WZA) podjęło
decyzję o podziale zysku pomiędzy akcjonariuszy, dywidenda zostanie wypłacona
akcjonariuszom proporcjonalnie do liczby posiadanych przez nich akcji. Należy jednak
pamiętać, że WZA nie zawsze głosuje za podziałem zysku – może np. zdecydować, że
całość lub część zysku powinna zostać przeznaczona na inwestycje lub zwiększenie
kapitałów własnych.
Ogłaszając decyzję o dywidendzie WZA informuje o wysokości dywidendy przypadającej na
jedną akcję, o terminie ustalenia prawa do dywidendy i o dniu wypłaty dywidendy. Prawo
do udziału w zysku przysługuje akcjonariuszom posiadającym rozliczone przez Krajowy
Depozyt akcje spółki w dniu ustalenia prawa do dywidendy. Następnego dnia kurs akcji tej
spółki korygowany jest w dół o wartość dywidendy a akcje oznaczone są jako „bd” („bez
dywidendy”).
Przykład 1:
Inwestor nabywa akcje spółki ABC w poniedziałek 21 listopada. Dzień ustalenia prawa do
dywidendy przypada w czwartek 24 listopada. Inwestor będzie więc uprawniony do
otrzymania dywidendy, gdyż rozliczenie akcji następuje w terminie D+3, czyli 24 listopada
będą one już rozliczone. Gdyby Inwestor nabył akcje we wtorek 22 listopada, nie miałby już
prawa do dywidendy, gdyż rozliczenie akcji nastąpiłoby 25 listopada, tj. po dniu ustalenia
prawa do dywidendy.
Prawa poboru akcji nowej emisji
W przypadku, gdy spółka podejmuje decyzję o podwyższeniu kapitału zakładowego przez
emisję nowych akcji, dotychczasowi akcjonariusze mogą otrzymać pierwszeństwo w
obejmowaniu nowych akcji. Akcjonariusze otrzymują wtedy prawa poboru (PP), czyli
papiery wartościowe, które upoważniają ich do nabycia nowych akcji w liczbie
proporcjonalnej do liczby otrzymanych praw, dzięki czemu są w stanie utrzymać swój udział
w spółce na niezmiennym poziomie.
Podobnie jak w przypadku dywidendy, PP są przyznawane tym Inwestorom, którzy posiadają
akcje spółki w dniu ustalenia prawa poboru. Stają się wtedy właścicielami nowych
instrumentów – praw poboru – które są odłączane od akcji i stają się przedmiotem handlu
na giełdzie. Każdy posiadacz PP może skorzystać ze swojego prawa, składając w swoim
domu maklerskim zapis na akcje nowej emisji lub po prostu sprzedać PP na giełdzie.
W dniu następującym po ostatnim dniu, w którym Inwestor mógł złożyć zapis na akcje z
prawem poboru, kurs akcji jest korygowany o wartość teoretyczną prawa poboru wyliczaną
zgodnie z poniższym wzorem:
V = (M-S) / (N+1)
V - teoretyczna wartość prawa poboru
M - cena rynkowa starych akcji
S - cena emisyjna nowych akcji
N - liczba praw niezbędnych do objęcia jednej nowej akcji
Przykład 2:
Jeśli cena rynkowa akcji spółki ABC wynosi 60 zł, cena emisyjna akcji nowej emisji 50 zł, a
liczba praw poboru niezbędnych do objęcia jednej akcji nowej emisji wynosi 4, to wartość
teoretyczna prawa poboru wynosi:
(50-40) / (4+1) = 2
Prawo do majątku spółki w przypadku jej likwidacji
W przypadku likwidacji spółki akcjonariusze mają prawo do jej majątku, a dokładniej do
kwoty likwidacyjnej, czyli tej części majątku spółki, która zostanie po uregulowaniu
wszystkich zobowiązań. Każdemu akcjonariuszowi należy się część kwoty likwidacyjnej
proporcjonalna do jego udziału w spółce.
Prawo do uczestnictwa w Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy
Każdy akcjonariusz jako współwłaściciel spółki ma prawo uczestniczyć w jej Walnym
Zgromadzeniu Akcjonariuszy (WZA). W tym celu musi jednak posiadać akcje na swoim
rachunku minimum na 16 dni przed datą WZA (czyli biorąc pod uwagę trzydniowe
rozliczenie transakcji w KDPW, musi nabyć akcje 3 sesje giełdowe wcześniej). Ponadto musi
on złożyć w Domu Maklerskim w terminie do15 dni przed datą WZA dyspozycję o wydanie
imiennego zaświadczenia o prawie do uczestnictwa w Walnym Zgromadzeniu.
Prawo do głosu na WZA
Akcjonariusz, który bierze udział w WZA ma prawo głosu, które może wykonywać osobiście
lub przez pośrednika.
W spółkach publicznych na jedną akcję przypada jeden głos. W praktyce drobny
akcjonariusz ma więc niewielki wpływ na działania spółki. Z drugiej strony akcjonariusz,
którego udział w spółce przekracza 1/5 musi się liczyć z możliwością ograniczenia prawa
głosu przez statut spółki.
Prawo do zwołania Walnego Zgromadzenia
Akcjonariusze, których udział w spółce przekracza 5%, mają już zdecydowanie więcej praw
niż posiadacze małej ilości akcji. Mogą na przykład zażądać zwołania Nadzwyczajnego
Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy oraz zadecydować o sprawach, które mają
być rozpatrywane w jego trakcie. Ponadto, będąc w posiadaniu dużych pakietów akcji mają
oni znacznie większy wpływ na przyjmowane uchwały niż drobni akcjonariusze.
Pozostałe prawa
Należy zaznaczyć, iż poza prawem do głosowania istnieją także inne prawa, które
przysługują w równym stopniu wszystkim akcjonariuszom. Takim prawem jest np. możliwość
zaskarżenia uchwał Walnego Zgromadzenia w przypadku podjęcia przez WZA uchwały
niezgodnej z prawem, statutem spółki lub godzącej w interesy akcjonariusza. Ponadto każdy
akcjonariusz uprawniony jest do przeglądania listy akcjonariuszy oraz zażądania jej odpisu,
a także do przeglądania księgi protokołów z WZA. Dodatkowo akcjonariusz może wymagać
otrzymania od spółki dokumentu akcji, który powinien zostać mu udostępniony w przeciągu
tygodnia. Na koniec należy też wspomnieć, iż każdy akcjonariusz może zażądać od spółki
informacji na temat spraw, które były rozpatrywane podczas WZA. W pewnych sytuacjach
Zarząd może jednak odmówić udzielenia tych informacji.